Traktat poetycki- Czesław Miłosz

TYTUŁ: Traktat poetycki
AUTOR: Czeslaw Milosz

OPRACOWAŁ : Jaroslaw Basaj (jeremias@mp.pl)
----------------------------------------------------------------
---------
(1957)

WST

Mowa rodzinna niechaj b

dzie prosta.

eby ka

dy, kto usłyszy słowo

Widział jabłonie, rzek

, zakr

t drogi,

Tak jak si

widzi w letniej błyskawicy.

Nie mo

e jednak mowa by

obrazem

I niczym wi

cej. Wabi j

od wieków

Rozkołysanie rymu, sen, melodia.
Bezbronn

mija suchy, ostry

wiat.

Niejeden pyta dzisiaj co to znaczy
Ten wstyd, je

eli czyta ksi

wierszy,

Jakby do gorszej natury w nim samym
Zwracał si

autor w niejasnym zamiarze

l odsuwaj

c i my

l oszukuj

Z przypraw

artu, błaze

stwa, satyry,

Jeszcze si

umie podoba

poezja.

Jej znakomito

ść

wtedy si

docenia.

Ale te walki, gdzie stawk

jest

ycie

Toczy si

w prozie. Nie zawsze tak było.

I nie wyznany dotychczas jest

al.

Słu

Ŝą

, nie trwaj

, romanse, traktaty.

Bo wi

cej wa

y jedna dobra strofa

ęŜ

ar wielu pracowitych stronic.

I. PI

KNE CZASY

Fiakry drzemały pod Mariack

Wie

Ŝą

Kraków malutki jak jajko w listowiu
Wyj

te z rondla farby na Wielkanoc.

I w pelerynach kroczyli poeci.
Nazwisk ich dzisiaj ju

nie pami

ta.

Ale ich r

ce były rzeczywiste,

Spinki, mankiety nad blatem stolika.
Dziennik na kiju niósł Ober i kaw

min

ł, tak jak oni, bez imienia.

Muzy, Rachele w powłóczystym szalu,
Zwil

ały usta, warkocz upinaj

Szpilk

co le

y z popiołem ich córek

Albo w gablotce, przy konchach bez d

I szklanej lilii. Anioły secesji
W ciemnych wygódkach rodzicielskich domów
Rozmy

laj

ce o zwi

zku płci z dusz

Lecz

ce w Wiedniu smutki i migreny

(Docent Freud, słysz

, z Galicji jest rodem).

I Annie Csilag rosły, rosły włosy,
Szamerowana była pier

huzarów.

Po górskich wioskach szła wie

ść

o Cesarzu

Którego powóz widział kto

w dolinie.

Tam nasz pocz

tek. Na pró

no si

broni

Pró

no wspomina

daleki Wiek Złoty.

Nam raczej przyj

ąć

i uzna

za swoje

sik z pomad

, melonik na bakier

I tombakowej brz

kanie dewizki.

Za swoj

uzna

pie

śń

przy kuflu piwa

W czarnych jak sukno fabrycznych osadach.
Zapałk

trzasn

ąć

, na dwana

cie godzin

ść

, tworzy

w dymach post

p i bogactwo.

Płacz, Europo, i czekaj szyfkarty.
W grudniowy wieczór, w porcie Rotterdamu
Milcz

cy stanie okr

t emigrantów.

W zamarzłe maszty, jak w

nie

ne chojary

Z dołu uderzy litanijny chór
W chłopskim, słowe

skim czy polskim, narzeczu.

Trafiona z pistoletu gra pianola.
Kadryl po knajpach goni dzikie pary.
I ruda, tłusta, prztykaj

c w podwi

Z rozwalonymi udami na tronie,
W pantoflach z puszkiem, czeka tajemnica
Na domokr

ąŜ

ców gum i salwarsanu.

Tam nasz pocz

tek Ju

miga iluzyon:

Max Linder krow

prowadzi i pada.

W ogródkach

wiec

przez ziele

lampiony.

ska orkiestra w puzon, w puzon dmie.

z r

k, pier

cieni, gorsetów liliowych,

Z popiołu cygar, wije si

, rozwija

Przez bory, lasy, góry i równiny
Komenda: "Vorwarts!" "En avant!" "Allez!"

To nasze serca, wapnem przysypane,
Na pustych polach które zlizał płomie

I nikt nie wiedział czemu si

sko

czyło

- Grała pianola - post

p i bogactwo.

Styl nasz, cho

to jest przykre, tam si

rodzi.

Bzyka pokorna lira wcze

nie rano

W mansardzie nad grzechotk

tingel-tanglu.

Pie

śń

eteryczna niby chrobot gwiazd,

Handlarzom i ich

onom niepotrzebna

I ludziom z górskich wiosek niepotrzebna.
Czysta na przekór smutnym sprawom ziemi.
Czysta. Nie wolno jej u

wyrazów:

Telefon, poci

g, bidet, rzy

i pieni

dz..

Uczy si

czyta

długowłosa Muza

W ciemnych wygódkach rodzicielskich domów
I wie ju

odt

d, co poezj

nie jest.

A jest ni

tylko wzruszenie i powiew

Który w trzech kropkach mieszka, za przecinkiem.
Płynie, faluje nieprzetłumaczalne,
Ersatz modlitwy. Tak odt

d zostanie.

Wzbroniony b

dzie oddech zwykłej składni.

"Phi, publicystyka. Niech mówi proz

kiedy

, w szkołach nowej awangardy,

Odkryciem nazw

postarzały zakaz.

Nie wszyscy gin

bez

ladu poeci.

Kasprowicz ryczał, rwał jedwabne p

ta.

A zerwa

nie mógł, bo s

niewidoczne.

A to nie p

ta, raczej nietoperze,

Wypijaj

ce z mowy sok w przelocie.

Staff, niew

tpliwie, był koloru miodu

I czarownice, gnomy, deszcz wiosenny
Sławił na niby dla

wiata na niby.

Co do Le

miana, ten wyci

ł wnioski:

eli ma by

sen, to sen a

do dna.

Mała uliczka jest w małym Krakowie.
Dwóch kiedy

chłopców tam obok mieszkało.

eli jeden szedł z gimnazjum Anny

Widział drugiego jak bawił si

w piasku.

Ró

ny im dany los i ró

na sława.

Olbrzymie morza, niepoj

te kraje,

Wyspy na których za raf

korali

W rogat

muszl

nagie plemiona

Poznał marynarz. Trwa dotychczas chwila
Kiedy w bezludnym upale Brukseli
Wst

pował wolno na schody z marmuru

I dzwonek, tak gdzie S akcyjnej spółki,
Przycisn

ł, długo wsłuchuj

c si

w cisz

Wszedł. Dwie kobiety plotły ni

na drutach.

Jemu zdawało si

e to s

Parki.

Zwijaj

c pasmo w stron

drzwi skin

ły.

Anonimow

dło

podał dyrektor.

Tak Józef Conrad został kapitanem
Statku na rzece Kongo, bo s

dzone.

Głos ostrze

enia, dla tych, co słyszeli

Ukrył w powiastce znad tej rzeki Kongo:
Cywilizator, oszalały Kurtz,
Miał ko

ść

słoniow

ladami krwi,

Na memoriale o

wiatłach kultury

Pisał "ohyda" a wi

c ju

wst

pował

W dwudziesty wiek.
Tymczasem dzi

-dzi

Podkówki, wst

ąŜ

ki i taniec nad ranem

Pod wtór basetli w podkrakowskiej wiosce
I od stuleci grały si

jasełka.

Nieprzemo

onej woli był Wyspia

ski.

Teatr narodu widział jak u Greków.
Ale sprzeczno

ci zwyci

ęŜ

nie zdołał -

Ona przełamie mow

i widzenie,

Ona oddaje nas w niewol

dziejów,

nie jeste

my osoby, mniej,

lady

Piecz

cie w których odcisn

ł si

styl.

Nam nie zostawił Wyspia

ski pomocy.

W spadku nie takie wzi

to monumentum.

artem pocz

te, nie dla ka

dej chwały,

Zgodne z j

zykiem jak

piewka przedmie

cia

I niecielesnej my

li ku nauce,

Szkoda

e fraszka - tylko "Słówka" Boya.

Dzie

ten przygasa.

wiece zapalono.

Na Oleandrach zamek karabinu
Nie szcz

ka wi

cej i błonia s

puste.

W piechurskich butach odeszli esteci.
Włosy ich zamiótł chłopak u fryzjera.
Stoi na polach mgła i zapach dymu.

A ona, ona ma woalk

lila.

Przy

wiecach palce kładzie na klawisze.

I, kiedy doktór kieliszki nalewa,
Pie

śń

, co jest dla nas wie

znik

piewa:

Szumiały mu echa kawiarni
Całunem si

kładły na skro

II. STOLICA

Ty, obce miasto na sypkiej równinie
Pod prawosławn

kopuła soboru,

Dla ciebie muzyka piszczałka roty,
Kawalergard, sołdat wsiech wysze,
Tobie z doro

ki r

y Ałławerdy.

Tak trzeba od

zaczyna

, Warszawo,

Do twego

alu, n

dzy i rozpusty.

Przekupie

, r

zgrabiał

od chłodu,

Szklank

odmierza pestki słonecznika.

Praporszczyk wiezie kolejarsk

cór

Ksi

ęŜ

z niej zrobi w Elizawetgradzie.

Na czerniakowskiej, Górnej i na Woli
Ju

czarna Ma

ka, szumi

c falbankami,

Na pi

tro idzie, robi perskie oko.

A tob

włada, miasto, Cytadela.

Uszami strzy

e kabardy

ski ko

eli echo niesie "Ponad troony".

Na gubernialn

dosy

masz stolic

Ty, luna-parku prywislanskich krajów.
Wi

c tobie teraz by

stolic

stwa

Kiedy si

tłocz

zbiegowie z Ukrajny

Sprzedaj

c brylant z dworu pod Odess

Szabla, francuska strzelba z demobilu
Niechaj wystarcz

za bro

w twoich bitwach.

Przeciwko tobie,

mieszna, wybuchł strajk

I w

wiatłej Pradze i w dokach Londynu.

c ochotnicy w biurach propagandy

Pisz

nocami o wschodniej nawale,

Nie wiedz

e im b

dzie grzmie

nad grobem

Z chrapliwej miedzi tr

b Internacjonał.

A jednak jeste

. Z czarnym twoim gettem,

Z bezrobotnymi, których gniew jest senny,
Ze łzami kobiet w przedwojennej chustce.

Latami b

dzie chodzi

w Belwederze.

Piłsudski nigdy nie uwierzy w trwało

ść

I b

dzie mrucze

: "Oni nas napadn

Kto? I poka

e na zachód, na wschód.

"Koło historii wstrzymałem na chwil

Powój wyro

nie z plam zeschni

tej krwi.

Gdzie

yto kl

ka, tam wstan

bulwary.

I pokolenie pyta: jak to było?

A

aden, miasto, nie zostanie kamie

W miejscu na którym le

ał i przeminiesz.

Płomie

rozgryzie malowane dzieje.

Jak wykopany grosik b

dzie pami

ęć

Za twoje kl

ski dostaniesz nagrod

Na znak,

e tylko mowa jest ojczyzn

Mur twój obronny u twoich poetów.

Poeta musiał by

z dobrej rodziny.

tobliwego cadyka wzi

ł w rodzie.

Ojcowie jego czytali Lassalle'a,
Wierzyli w Post

p i w berli

ski Lied.

Powoli wdzi

k si

zwykł był destylowa

Byli i z gorszych, szlachetków czy łyków,
Czy nawet z Niemca w wełnianej szlafmycy.

"Pod Pikadorem" hucz

c nie odgadli

e gorzki w smaku bywa li

ść

wawrzynu.

Rozdymał nozdrza recytuj

c Tuwim,

"Ca ira!" wołał w Grodnie, Tykocinie,
I dr

ała sala tubylczej młodzie

Na d

k spó

niony gór

o sto lat,

entuzjastów, tych którzy prze

yli,

Spotka

miał Tuwim na balu UB

eby zamkn

ło si

ogniste koło

I trwał, jak zawsze, bal u Senatora.

Wiosn

, nie Polsk

, chciał widzie

na wiosn

Depcz

cy przeszło

ść

Lecho

-Herostrates.

Ale rozmy

miał przez całe

ycie

O słuckich pasach i o karmazynie
Czy o religii, cho

nie katolickiej

A tylko polskiej, na mszy narodowej
Kapłanem w kom

y mianuj

c Or-Ota.

A có

Słonimski, smutny i szlachetny?

Jutru powierzał si

i Jutro głosił.

Władztwa Rozumu co dzie

oczekiwał

Na sposób Wellsa czy na inny sposób.
Niebo Rozumu ci

ły krwawe pr

gi,

c ju

na staro

ść

przekazywał wnukom

Dawn

nadziej

e oni zobacz

Jak Prometeusz schodzi z gór Kaukazu.

Z barwnych kamieni składał gospodarstwo
Publicznym sprawom obcy Iwaszkiewicz,
Mówca pó

niejszy, tudzie

obywatel

Pod naciskami twardej konieczno

ci,

Za wzgl

dne uzna

wszystko, no bo mija

Potem słowia

skie wskaza

ludziom cnoty

eby nam chłopska zagrała kapela -

Jest melancholia przecie w takiej doli.

Nie lepsza wcale, tylko bardziej dumna
Samotno

ść

w bieli zim ameryka

skich.

lad nó

ek ptaka ten sam co od wieków.

Czas ju

nie rani i nie daje siły.

Niebieska sójka, podkarpackiej krewna,

dzie zagl

w okno Wierzy

skiego.

Och, cena, cena jak

zapłaci

Za rado

ść

chłopca, za wiosn

i wino!

Nigdy nie było tak pi

knej plejady.

A jednak w mowie ich błyszczała skaza,
Skaza harmonii, ta, co u ich mistrzów.
I przemieniony chór nie był podobny
Do bezładnego chóru zwykłych rzeczy.

A tam si

zacz

ło, tam fermentowało

Gł

biej ni

ga utoczone słowo.

W grozie

ył Tuwim, milkn

ł, grał palcami,

Na jego twarzy hektyczne wypieki.
I, rzecz by mo

na, wojewodów łudził

Jak pó

niej łudził dobrych komunistów.

Krztusił si

. W krzyku drugi był zawarty,

Zamaskowany:

e społeczno

ść

ludzka

Sama ju

w sobie jest dziwem nad dziwy,

e my chodzimy, jemy i mówimy

A wiekuista

wiatło

ść

nam

wieci.

Jak ci, co w ho

ej, u

miechni

tej pannie

Widzieli szkielet z pier

cieniem na ko

Był Julian Tuwim.

śą

dał poematów.

Ale my

l jego jest konwencjonalna

I tak u

yta, jak rym i asonans.

Przykrył ni

wizje, których si

zawstydził.

Ktokolwiek biał

w tym stuleciu

Prowadzi rz

dki liter na papierze

Słyszy stukania, głosy biednych duchów
Zamkni

tych w stole, w

cianie, w wazie kwiatów.

zna

próbuj

e ich wła

nie r

Z materii przedmiot ka

dy wydobyła.

Godziny m

ki, nudy, beznadziei

W nim zamieszkały i znikn

ąć

nie mog

Płoszy si

wtedy ten, co trzyma pióro.

Niejasn

w sobie czuje obrzydliwo

ść

Dziecka niewinno

ść

odzyska

próbuje

Ale daremny przepis i zakl

cie.

Oto dlaczego młode pokolenie
Tamtych poetów polubiło w miar

Hołd im oddaj

c, ale nie bez gniewu.

chciało odt

d programowo

Bo tre

ść

wyra

zdaje si

kała.

Broniewski te

nie znalazł u nich łaski

Cho

- podziemne i nieujarzmione -

Układał w strofy dla proletariatu.
A jednak Wiosna Ludów po raz drugi
To ostatecznie te

było Bel Canto.

Oni by chcieli nowego Whitmana.
Ten by im w tłumie wo

niców i drwali

Codzienne czyny zamieniał na sło

ce..

Ten by im w heblach, obc

gach i dłutach

nił i wibrował, obiegaj

c Kosmos.

Awangardzistów było bardzo wielu.

Podziwu godny z nich jest tylko Przybo

W sól, w popiół padły narody i kraje
A Przybo

został, tak jak był, Przybosiem.

adne szale

stwo serca mu nie z

arło.

Ludzkie - wi

c łatwiej takich si

rozumie.

W czym jego sekret? Ju

w Anglii Szekspira

Kierunek powstał, tak zwany euphuism:
Pisa

doradzał tylko metafor

Pod spodem Przybo

był racjonalist

Uczucia miewał, jakie s

wskazane

Dla rozs

dnego członka społecze

stwa.

Równie mu obcy i smutek i humor.
On chciał w ruch pu

statyczne obrazy.

Awangardzi

ci raczej si

mylili.

Wskrzeszali stary krakowski obrz

dek,

cej powagi przypisuj

c słowom

słowa unie

ść

mog

bez

mieszno

ci.

Czuli,

e z mocno zaci

tej szcz

Głos im wychodzi jakim

sztucznym basem,

e wybiegiem zal

knionej sztuki

Jest ich marzenie o ludowej sile.

Si

gnijmy gł

biej. Był czas wielkiej schizmy.

"Bóg i Ojczyzna" ju

przestało.

I nienawidził poeta ułana
Mocniej ni

kiedy

bohema filistra.

Drwił ze sztandarów, gardził amarantem
I spluwał, kiedy wrzeszcz

c, rój młodzie

Gonił z laskami za kupcem w chałacie.

Finał zawczasu był przygotowany.
Nie przez brak armat i pancernej broni.
Bo jest poeta w Polsce barometrem
Drukuj

c nawet w "Linii" czy "Kwadrydze".

kł, tak nazwijmy, kolektywny walor

I wspólna wiara ludzi nie ł

czyła.

wiadomy wtedy w ironi

chronił

I jak na wyspie

ył mi

dzy swoimi.

Bardziej

wiadomy, przed sob

udawał

e gło

nym bóstwom składa cz

ęść

z narodem.

Gałczy

ski pragn

ł pada

na kolana.

Gł

bokiej prawdy pełne jego dzieje:

Tej,

e poeta bez ludzkiej wspólnoty

Jest jak szum wiatru w suchych trawach grudnia.
Nie jemu zwyczaj podawa

w w

tpliwo

ść

Chyba,

e pi

tno zdrajcy zechce dosta

Niech tutaj b

dzie wreszcie powiedziane:

Jest ONR-u spadkobierc

Partia.

A poza nimi nic nigdy nie było
Prócz buntu godnych pogardy jednostek.
Któ

miecz Chrobrego wydobywał z ple

ni?

Któ

wbijał my

słupy a

w dno Odry??

I któ

nami

tno

ść

uznał narodow

Za cement wielkich budowli pprzyszło

ci?

Gałczy

ski zwi

zał wszystkie elementy:

Kpin

z bur

uja, polsk

pie

śń

Horst Wessel

I dum

e si

jest plemieniem Scytów.

Przez dwie epoki biegła jego sława.

Zupełnie inna swojsko

ść

Czechowicza.

Słomiane dachy, grzedy kopru, marchwi,
I na Powi

lu ranek jak z lusterka.

Po rosach echo niesie kujawiaczek
Tych kijanek, tych praczek u potoczka.
Kochał co małe, zebrał sielski sen
Apolitycznej i bezbronnej ziemi.
B

cie mu dobre, wy, ptaki i drzewa.

Od czasu chro

cie grób Józka w Lublinie.

Nie jeden naród, ale sto narodów
Chciał dosta

Szenwald. A, cho

stalinista,

Umiał zaczerpn

ąć

i z Marksa i z Greków.

Wierszem, jak gdyby narz

dziem chirurga

gał pomi

dzy zasklepione tkanki.

A wi

c malował scen

przy strumieniu.

Szkolna wycieczka tam nagle spotyka
Bose, kradn

ce opał chłopskie dzieci.

Czy pokazywał, jak chłopcu z baraków
Wystarczy rower za cud i natchnienie.
Poezja nie jest kwesti

moralno

Jak dowiódł Szenwald, lejtnant Krasnoj Armii.
Kiedy w obozach dalekiej północy
W szkło zastygały trupy stu narodów
On pisał od

do Matki-Syberii.

Jeden z pi

kniejszych, tak jest, polskich wierszy.

Tymczasem ucze

, stromym gdzie

chodnikiem

Z wypo

yczalni wraca, ksi

ąŜ

niesie.

A ksi

ąŜ

ka jest to "Puszcza wodna w lesie"

Palcami pilnych Indian zatłuszczona.
Nad Amazonk

w lianach sko

ny promie

Ŝą

na nurcie rozpostarte li

cie,

Wielkie,

e stan

ąć

na nich mo

e człowiek.

On po tych li

ciach w

druje, fantasta.

Małpy, brunatne jak kosmaty orzech,
W mosty wisz

ce splotły si

nad głow

Nie widzi, przyszły czytelnik poetów,
Ni krzywych płotów ani wron pod chmur

Gotów jest odt

d mieszka

w kraju czarów.

To on, je

eli oszcz

dzi go zguba,

Zachowa czuło

ść

dla tych, co go wiedli.

A Iwaszkiewicz, Lecho

i Słonimski,

Wierzy

ski, Tuwim na zawsze zostan

Tak, jak spotkała ich młodziutka pami

ęć

Kto wi

kszy, a kto mniejszy nie zapyta.

Za barw

dzie gonił w ka

dym inn

Prowadz

c czółno Amazonk

planet.

Tam Wittlin ci

gle wkłada ły

zupy

W zarosłe usta człowieczego głodu,
Bali

ski słyszy dzwoneczki karawan

W ró

owo szare zmierzchy Ispahanu,

Tytus Czy

ewski powtarza zakl

cie

Pasterzy dm

cych w dudki Jezusowi,

yk ogl

da okr

t na wystawie,

Iskrzy si

fala u Apollinaire'a.

Tam si

rozlega trel polskiej Safony

Jakiej nie było nigdy w naszej mowie,
Orszuli wzeszłej po czterech stuleciach.

ycie si

zetrze, wiruj

ca płyta

Dłu

ej ni

eli aksamit Carusa

Gra

dzie skarg

Marii Pawlikowskiej,

Znad brzegów

mierci jej "Per che? Per che?"

c niedaremna była krew ułana

Zakrzepła w gwiazdki dla mrówek pod brzoz

e nie całkiem godzien pot

pienia

Piłsudski, chocia

troszczy

nie umiał

O nic prócz granic? Dwadzie

cia lat kupił,

Na sobie nosił deli

krzywd i win

eby miało czas dojrzewa

kno.

Podobno pi

kno to jest bardzo mało?

Nie, czytelniku, nie zamieszkasz w ró

Ten kraj ma swoje planety i rzeki
Ale jest kruchy jak r

bek poranku.

To my tworzymy go co dzie

na nowo,

cej szanuj

c to, co rzeczywiste

to, co w nazwie i d

ku zastygło.

I tak, przemoc

wiatu jest wydarty

Albo, za łatwy, wcale nie istnieje.

egnaj minione. Jeszcze wzywa echo.

A nam przemawia

brzydko i chropawo.

Ostatni wiersz epoki był w druku.
A jego autor, Władysław Sebyła,
Lubił wieczorem wyj

ąć

z szafy skrzypce

Kład

c futerał przy tomach Norwida.

Haftki munduru wtedy miał rozpi

(Bo na kolei pracował, na Pradze).
W tym swoim wierszu, jakby testamencie,
Do

wiatowida przyrównał ojczyzn

Zbli

a si

do niej

wist i werbli trzask

Od równin wschodu i równin zachodu
A ona

ni o brz

ku swoich pszczół,

O popołudniach w hesperyjskich sadach.
Czy za to strzel

w tył głowy Sebyle

I pochowaj

go w smole

skim lesie?

Noc taka pi

kna. Wielki, jasny ksi

ęŜ

Napełnia przestrze

tym blaskiem co bywa

Tylko we wrze

niu. Nadranne godziny.

Cisza w powietrzu nad miastem Warszaw

I zaporowe balony-owoce
Stoj

srebrnawe w

witaj

cym niebie.

Od Tamki stuka obcasem dziewczyna,
Wabi półgłosem, na zarosłe place
Id

i łowi ucho dy

urnego

(On, niewidoczny, milczy w plamie cienia)
Ich słabe

miechy na po

cieli mroku.

urny nie wie, jak unie

ść

lito

ść

Wspólnej ich doli nie umie wyrazi

Mała kurewka i robotnik z Tamki.
Przed nimi terror wschodz

cego sło

ca.

I b

dzie mo

e my

pó

niej nieraz

Co si

z tym dwojgiem w dniach i wiekach stało.

III. DUCH DZIEJÓW

Kiedy pozłota z ramion rze

b opada,

Kiedy litera z ksi

g prawa opada,

Naga jak oko zostaje

wiadomo

ść

Kiedy na metal i strzaskane li

cie

Ogniami lec

z tomów suche li

cie,

Nie ma okrycia drzewo zła i dobra.

Kiedy w kartoflach ga

nie skrzydło z płótna,

Kiedy rozdziera si

elazo z płótna,

Jest tylko słoma chat i nawóz krowi.

Po igłach

cie

ek, w mazowieckich laskach,

Pomi

dzy Reichem i Gouvernement,

Pracuj

w piachu płaskie pi

ty chłopki.

Przystaje, brzemi

o sosn

opiera

I cier

wyjmuje z zakurzonej stopy.

Osełka masła w wilgotnym gałganie
Odciska form

muzealn

pleców.

A u przeprawy bój, gdakanie kur,
G

si z koszyków wyci

gaj

szyje.

łobi w miastach kula suchy

lad

Na płytach, koło woreczków tytoniu.
Przez cał

noc umiera na przedmie

ciu

Wrzucony do glinianki stary

yd,

Ryk jego cichnie dopiero nad ranem.
Szara jest Wisła, obmywa łoziny
I

wiry kł

bi tocz

c si

szeroko.

Pluszcze kołami statek obci

ąŜ

ony

na który siedli z workami szmuglerzy.
Dno tyk

maca Stasiek albo Heniek:

"Meter!" Chlup. "Meter!" Chlup. "Meter dwadzie

cia!"

Gdzie wiatr zawiewa dymem z krematorium
I dzwoni w wioskach dzwon na Anioł Pa

ski

Przechadza si

Duch Dziejów, po

wistuje.

Lubi te kraje obmyte potopem,
Bezkształtne odt

d i odt

d gotowe.

Mile mu błyska w opłotkach spódnica
Ta sama w Polsce, w Indiach i Arabii.

Rozkłada w niebie grube swoje palce.
Pod jego dłoni

jedzie na rowerze

Organizator siatki bezpiecze

stwa,

Delegat partii wojskowej w Londynie.
Topole, małe jak

yto w przepa

ci,

Odprowadzaj

do lasu dach dworu,

A tam w jadalni zasiedli za stołem
Zm

czeni chłopcy w oficerskich butach.

Z krzaków pył prószy na w

sy fornali.

go zobaczył i poznał poeta,

Gorszego boga, któremu poddany
I czas, i losy jednodniowych królestw.
Twarz jego wielka jak dziesi

ęć

ksi

ęŜ

yców,

Na szyi ła

cuch z nieobeschłych głów.

Kto go nie uzna, dotkni

ty pałeczk

Bełkota

zacznie i utraci rozum.

Kto mu si

skłoni b

dzie tylko sług

Gardzi

nim b

dzie jego nowy pan.

Lutnie i gaje i wie

ce laurowe!

Damy, ksi

ąŜę

ta z mitr

, gdzie jeste

cie!

Was mo

na było ucieszy

pochlebstwem,

cznie w podskoku złapa

worek złota.

Ŝą

da wi

cej.

śą

da krwi i ciała.

Kim jeste

, Mo

ny? Długie s

te noce.

Czy znamy ciebie jako Ducha Ziemi
Który z jabłoni strz

sa g

sienice

eby łatwiej karmiły si

kosy?

Który gromadzi nogi martwych

uków

Na pulchn

ciółk

co wyda hiacynt?

Czy ty i on, to jedno, T

picielu?

On, nieodst

pny, on, wierny towarzysz

Ile

to razy prowadził nam r

Po gładkich plecach i szyi dziewczyny
Kiedy w lipcowym zmierzchu schodz

pary

W zapachu sosen ł

nad jezioro

I gra harmonia melodi

niebył

O kwiatach cytryn, o wyspie kochanków,
A

, utracon

, przypomnie

nam straszno.

Ile

to razy, on, pi

kno i chwała,

Przepych i krzyki miłosne cietrzewi,
Ironi

umiał wykrzywi

nam usta,

Szepcz

c do ucha,

e kolory wiosny,

Trele słowika i nasze natchnienie
S

tylko jego rozrzutna przyn

eby spełniało si

prawo gatunku.

e krew ostygnie i rdz

pora

eni,

Ubrani w płaszcze z gnij

cej purpury,

Spada

dziemy w proch sprzed lat miliona

Gdzie czeka pradziad nasz, Pithecanthropus.
Czy ty, co nosisz rozs

dny frak Hegla

I lubisz dzikie, wiatrom dane, strony,
Przybrałe

sobie tylko nowe imi

W zielonej torbie tajne biuletyny,
Poeta słyszy jego

miech pot

ęŜ

ny:

Ja im za kar

odebrałem rozum.

Nikt nie powstanie przeciw mojej woli.

Jakim wyrazem si

ąć

w to, co b

dzie,

Jakim wyrazem broni

szcz

ęś

cia ludzi

- Ono ma zapach ziarnistego chleba -
Je

eli nie zna poetycka mowa

Miar, jakie pó

nym potomkom przypadły?

Nas nie uczono. My wcale nie wiemy
Jak w jedno zł

czy

Wolno

ść

i Konieczno

ść

Dwa ostre brzegi we

nie zwiedza umysł.

Zguba nieziemskich, zguba promienistych,
Niebo szturmuj

c, materi

wzgardzili.

W niej ciepło, rado

ść

i zwierz

ca siła.

Zguba rozwa

nych, zguba oci

ęŜ

ałych.

Gwiazd

zarann

kłamstwami ogłusz

Dar, bardziej trwały ni

mier

i natura.

W zielonej torbie tajne biuletyny.

Propagandowy kruszy si

poemat.

czy fałszywie, bo jest ni

ej wiedzy.

Za wiele czuje, wi

c milknie poezja.

Jeszcze dalekie wezwania powtarza,
Do uniesienia tre

ci niegotowa.

Dwudziestoletni poeci Warszawy
Nie chcieli wiedzie

e Co

w tym stuleciu

lom ulega, nie Dawidom z proc

Byli jak człowiek na szpitalnej sali
Który

miech dzieci i zabawy ptaków

Stara si

poj

ąć

raz tylko, ostatni,

Zanim nie zamkn

kamienne wrota,

I na przymierza z jutrem oboj

tny

Dba tylko o to, jak by

wiernym chwili.

Nie ozdabiały starej barykady
Zorze ludzko

ci, wieszczów obietnice.

Zraniona mieczem stała Matka Boska
Nad

ółtym polem i wiankiem poległych.

W zdumieniu młodzi rano dotykali
Stołu i krzesła, jakby w deszcz ulewny
Znale

li cały, okr

gły dmuchawiec.

Przedmioty dla nich łamały si

w t

Mgliste jak lata wcze

nie po

egnane.

Zapowied

sławy, pokoju, m

dro

Własn

litani

musieli odtr

Ich wiersze były modlitw

o m

stwo:

ycia, jak z miasta kiedy nas wysiedl

Domie nasz złoty, w po

ciel z malachitu

Na jedn

tylko noc nas wieczn

przyjm"

aden grecki antyczny bohater

Do bitwy nie szedł tak zbyty nadziei,
Z wyobra

eniem swojej białej czaszki

Kopni

tej butem obcego przechodnia.

Kopernik, pos

g Niemca czy Polaka?

Składaj

c przed nim kwiaty padł Bojarski.

Czysta, bez celu, winna by

ofiara.

Trzebi

ski, nowy jaki

polski Nietzsche,

Nim umarł, usta miał zagipsowane,
Mur i powolne chmury zapami

tał

Sekund

patrz

c czarnymi oczyma.

Baczy

ski stukn

ł czołem o karabin.

Dalej goł

bie płoszyło Powstanie.

Gajcy, Stroi

ski, byli podniesieni

W czerwone niebo na tarczy eksplozji.

Na g

sich piórach maczanych w inkau

cie

Jeszcze pod lip

wiatło dzienne dr

ało.

W ksi

gach to samo rz

dziło prawidło

Pocz

te z wiary,

e pi

kno

ść

widzialna

Jest małym lustrem dla pi

kno

ci bytu.

Polami wtedy

ywi uciekali

Od samych siebie, wiedz

e wiek minie

Zanim powróc

. Przed nimi ruchome

Piaski, na których drzewo si

zamienia

W nic, w anty-drzewo, gdzie

adna granica

Kształtu i kształtu nie dzieli a w gronach
Zapada si

dom złoty, słowo JEST,

I STAJE SI

sprawuje odt

d władz

dy z nich d

wigał do ko

ca dni swoich

Pami

ęć

tchórzostwa, bo umrze

bez celu

Nie chciał, a zw

tpił, bo nie chciał umiera

I On, czekany, z dawna odgadniony,
Dymił nad nimi tysi

cem kadzielnic.

Po grz

skich

cie

kach pełzli mu do nóg.

"Królu stuleci, nieobj

ty Ruchu,

Napełniaj

cy groty oceanu

Wrzaw

bez d

ku, zawarty w posoce

Rozdzieranego przez inne rekina,
W

wistach obecny pół-ptaka, pół-ryby,

W szumie, w

elaznym bulgotaniu skał

Kiedy podnosz

archipelagi".

"Wre przybój twój, odnosi manele,
Perły nie oczy, ko

ci z których sól

Zdj

ła korony i suknie z brokatu.

O, Bez Pocz

tku, o, zawsze pomi

dzy

Form

i form

, o, potoku, iskro,

O antytezo, co dojrzewasz w tezie.
Oto jeste

my ju

jako bogowie

W tobie pojmuj

e nie istniejemy".

"Ty, gdzie si

przyczyna i skutek

Jak swoj

fal

z gł

bi nas wywiodłe

Na jedno mgnienie bezbrze

nej odmiany.

Ból dwudziestego wieku nam odkryłe

Aby

my wst

mogli na wysoko

ść

Gdzie twoja r

ka włada instrumentem.

Oszcz

nas, nie karz. Wielkie nasze winy.

Zapominali

my czym prawa twoje.

Zbaw od niewiedzy, uznaj nasz

wierno

ść

Tak przysi

gali. A ka

dy zachował

Martw

nadziej

e dzier

awom czasu

Kres wyznaczony.

e kiedy

, raz tylko,

Dane im b

dzie na gał

ąź

kwitn

Patrze

przez chwil

niepodobn

chwili,

ocean i zamkn

ąć

klepsydr

I nasłuchiwa

jak milkn

zegary.

Kiedy owin

mi szyj

powrozem,

Kiedy zabior

mi oddech powrozem,

Raz si

obróc

w kółko i kim b

Kiedy ukłuj

mnie w piersi fenolem,

Kiedy odejd

pół kroku z fenolem,

Jak

ąŜ

ja m

dro

ść

proroków zdob

Kiedy nasz u

cisk jedyny rozerw

Kiedy nasz promie

na wieczno

ść

rozerw

Zł

czy

go w niebie nie b

dzie ju

komu.

Prócz mego serca które si

zatrzyma,

Prócz mego słowa które si

zatrzyma,

Nie znam ni ojca, ni syna, ni domu.

piewak obłokom groził w naszym getcie,

Rzucałem pieni

lepemu poecie,

Niechaj pie

śń

ze mn

zostanie do ko

ca.

Na murze celi

łobiłem noc cał

Słowo miło

ci, a

eby przetrwało,

eby z wi

zieniem biegło wokół sło

ca.

Do taktu pie

ni w blaszank

dzwoniłem,

Ja, co nie jestem, ja, co tylko byłem,
Gdzie nasza droga skr

ciła za druty.

lad mój, pami

tnik wmurowany w cegły.

e go znajd

w jaki

dzie

odległy,

Dzie

przebaczenia, albo dzie

pokuty.

Ziemia zagłady, ziemia nienawi

ci,

adne jej słowo nigdy nie oczy

ci,

Taki si

na niej nie zrodzi poeta.

A gdyby nawet jeden był wezwany,
Z nami szedł razem do ostatniej bramy
Bo mógł by

tylko mi

dzy dzie

mi z getta.

Niezdarna mowa słowia

skich rolników

Długo szeleszcz

c rymem pracowała

eby wyda

piew anonimowy

Dotychczas w dr

Ŝą

cym powietrzu słyszalny

I tam, gdzie palmom sycz

białe piany

I tam, gdzie w zimne pr

dy Labradoru

Orzeł-rybołów spada pługiem blasku
Przy jodłach Maine. Prosty był ten

piew.

Madrygał, dawniej z wtórowaniem wioli
Nucony pannom w pi

knej porze roku

Brzmiał po raz pierwszy na odwrót. To wszystko.

Minie zima

Maszeruj

ydowskie dziewcz

Jedyn

rado

ść

zemsty wyraziły.

Tak, wkrótce noc

urawie pogoni

nieg suchy rani

nie b

dzie ju

ki.

Tak, u strumienia, ró

owy jak usta

Kamyk na

wirach zachrz

ęś

ci pod stop

Przyjdzie wiosna

Tak, zielonym sokiem wzbior

tulipany,

I chrab

szcz, hucz

c o szyb

uderzy.

Tak, narzeczony splecie narzeczonej
Wieniec na czoło z młodych li

ci d

bu.

dzie na nas

Na nas, bo teraz my jeste

my jedno.

ść

, mi

so, nerwy s

nasze, nie moje.

Imiona Miriam, Soni i Racheli
Gasn

i stygn

powoli w powietrzu.

Trawa rosła

Ironi

pie

ni zwyci

ęŜ

ona trawa.

Kisn

ogórki w zapotniałym słoju

Z badylem kopru. Ogórki s

wieczne.

I trzaska rano chrust na palenisku.
W misie drewniane miski i polewka.
Koszów i motyk szuka si

pod

cian

W sieni, gdzie kokosz stroszy si

na grz

dzie.

I miedz

, miedz

. Ni widu, ni kresu.

Mglisto i płasko do samych Skierniewic.
Mglisto i płasko dalej, do Uralu.
Ej, nie ustawaj, niepr

dko południe.

Lekkie nareszcie oblókłszy nankiny
Modnej młodzie

y przywoływam koło;

Strojem poranne zbywamy godziny
Albo rozmow

bawim si

wesoł

Nad kartoflami i jesienn

ziemi

Skr

, płatkiem

niegu obróci samolot.

Kozły wywija wysoko za chmur

Mówcie, komu czego braknie,
Kto z was pragnie, kto z was łaknie.

Ziaren goryczy wi

cej nie potrzeba.

Słu

Ŝą

poezji ciepłe porcelany,

Grono czarownych słu

y jej Charytek,

Z greckich i rzymskich ziół ci

gnione tre

ci.

Pykaj

c lulk

, oblókłszy nankiny

Niechby pomarzył na nowo poeta.
Mógł dom by

z drzewa, lecz podmurowany.

ał tam Fedon i

ywot Katona.

Albo je

eli zapalano w pi

tek

wiece w jarz

cym rodzinnym

wieczniku,

Z rytmów Daniela, z rytmów Izajasza
Lekcj

na zawsze zachowywał młody

Jak milcze

warto i jak wiersze składa

Zamek na barkach nowogrodzkiej góry.

Pagórków le

nych, jasnych wód potrzeba.

Nigdy si

tutaj nie obroni człowiek.

Bo kiedy pusty ogarnie horyzont

e stoi w

rodku, nigdy nie uwierzy.

Doradc

dzie mu ruchomy cie

Kto nie w tym polnym kraju urodzony
Morzem popłynie, pow

druje l

dem,

Pod jabłoniami na brzegach Wezery,
Pod jodł

Maine

cigaj

c odbicie

Czarno-zielonych rzek swojej ojczyzny,
Tak jak si

w tłumie cudzoziemskich twarzy

ciga twarz jedn

, kiedy

ukochan

Za trudny dla nas chyba ten Mickiewicz.
Gdzie

nam do pa

skiej,

ydowskiej nauki.

Za pługiem, broni

tylko

my chodzili.

Grała nam w

to muzyka nie taka.

Ho la o la
pastyrze łode pola

du dy u dy
pastyrze łody budy
id

cie do stayenki

wientej Panienki

i Grzegorz karbowy
pisarz prowentowy

Bzycz

i bucz

grubym brzuchem basy:

hudu- hudu - hu
maju graj- u
Panu Bogu Chrystu Panu
gramy mu

Lipowe skrzypki cieniu

ko piskaj

tiri, tiri, tili, tili
zagrajmy se w tej to chwili
wili li wili
od o-zorzy do wilji

Dmucha i kobz

gniecie stary Grzela:

me-e -le - me
kozu- be - kozu - me
buli - wybuli mojej kozuli

Z nim na wyprzódki kłania si

klarynet:

mula - ula
u la la
matulina matula

I ci

basy, wtóruj

ce basy:

Panu Bogu
Chrystu Panu
gramy mu

Wiele, tak wiele ju

spraw przemin

ło

I kiedy

adne nie wspomaga dzieło

Tytus Czy

ewski wrócił nam kol

Jako buczały basy, bucze

Skr

ciłem tyto

, bibułk

liniłem,

Potem zapałka w małym domku dłoni.
Czemu nie hubka? Czemu nie krzesiwo?
Wiał wiatr. Siedziałem na miedzy w południe
My

c i my

c, a przy mnie kartofle.

IV. NATURA

Ogród natury otwiera si

Trawa na progu zielenieje.
Migdałowe drzewo zakwita.

Sint mihi Dei Acherontis propitii!
Valeat numen triplex Jehovae!
Ignis, aeris, aquae, terrae spiritus,
Salvete! - mówi go

ść

w dom.

Ariel, cho

mieszka w pałacu jabłoni,

Nie zjawia si

wibruj

c skrzydłem osy.

I Mefistofel, w przebraniu opata
Dominikanów albo Franciszkanów,
Nie st

pnie z krzaku morwy na pentagram

Wyryty lask

w czarnoziemie

cie

ki.

Ale po skałach idzie w skórzniach li

Milcz

c ró

owym dzwonkiem rododendron.

Koliber, b

czek dziecinny powietrza,

Zawisn

ł w miejscu. Silne serce ruchu/

Brunatn

kropl

poci si

u pyska

Na gwó

tarniny wbity konik polny,

Ani tortury

wiadomy, ni prawa.

I có

ma pocz

ąć

ten, jak go nazwano,

Upiór naczelny, wi

cej ni

czarodziej,

Jak go nazwano: Sokrates

limaków,

Muzykant gruszek, rozjemca wilg, człowiek?
W rze

bach i płótnach indywidualno

ść

Potrafi przetrwa

, a w

ywiołach ginie.

On niechaj kroczy za trumn

niczych

Których obalił górski diabeł, kozioł,
Z obr

rogów nad karkiem zagi

Niechaj ogl

da cmentarz harpunników.

Oszczep wbijali w ciało lewiatana
I w tłuszczu jelit szukali dekretu.
Energia stygła i wełniła morze.
Tak

e pami

tnik doktorów alchemii

Niechaj rozwija. Prawie ju

dosi

gli

Cyfry, wi

c berła, i wtedy min

Bez r

k i oczu i bez eliksiru.

Tutaj jest sło

ce. A kto dzieckiem wierzył,

e akt i czynno

ść

wystarczy zrozumie

eby rozerwa

powtarzalno

ść

rzeczy,

Jest poni

ony, gnije w skórze innych

I dla kolorów motyla ma podziw
Niemy, bez formy, nieprzyjazny sztuce.

A

eby wiosła w dulkach nie skrzypiały

Zwijałem chustk

. Ciemno

ść

podchodziła

Od Gór Skalistych, Nebraski, Nevady,
Zgarniaj

c w siebie lasy kontynentu.

Odbite

ary nieba z ostr

chmur

I loty czapli, drzewa torfowiska,
Susz czarny, siny. Czółnem roztr

cona

Znów zakładała utopia komarów
Błyszcz

ce dwory. Gr

ąŜą

c si

szele

cił

Płaski cie

lilii, pod burt

zepchni

ty.

noc ju

tylko, popieleje to

Grajcie muzyki, ale niesłyszalnie
Jak

cieg zegarka, bo czekam godzin

Moj

stolic

bobrowe

eremi

I sfałdowała si

jeziorna woda,

Orał j

w kółko czarny ksi

ęŜ

yc zwierza

Wzeszły z gł

biny, z bulgotu metanów.

Niematerialny nie jestem, nie b

Tak niecielesne nie dla mnie spojrzenie.
Mój odór wspólny, mój odór zwierz

cy,

Mieni si

, huczy, bobra spłoszy

I kla

nie echo.

Ale ja zostałem
W wysokiej, mi

kkiej skrzyni aksamitu,

Władaj

c nad tym, co trafiło we mnie:

Jak tam pracuj

czwórpalczaste łapy,

Jak si

otrz

sa włos w mokrym tunelu.

On nie zna czasu i nie wie o

mierci.

Mnie jest poddany, bo ja wiem,

e umr

Wszystko pami

tam. Ten

lub w Bazylei.

Dotkni

ta struna wioli i owoce

W misach ze srebra. Puchar przewrócony,
Na ust sze

cioro, zwyczajem Sabaudii,

Z którego

cieka wino. Płomie

wiec

Chwiejny i kruchy w powiewie od Renu.

Jej palce, z kostk

wiec

przez skór

Trafiały w hafty i spi

cia jedwabiu.

Suknia, otwarta łupina orzecha,
Spadła z toczonej ziarnisto

ci brzucha.

Ła

cuch na szyi dzwonił bez epoki,

W studniach, gdzie splata si

bro

testamentów,

Krzyk ptaka wiosn

i rudo

ść

cezarów.

e to zreszt

moja tylko miło

ść

Za siódm

rzek

. Tam brud subiektywny,

Obsesja, chroni

na zawsze dost

pu.

okiennica, psy w zimnym ogrodzie,

Gwizdek poci

gu, sowa na jedlinie,

Zabrane b

fałszom przypomnienia

I trawa powie: nie wiem czy to było.

Plu

cie bobra w noc ameryka

I pami

ęć

ksza ni

jest moje

ycie.

Cynowy talerz ci

gle jeszcze dzwoni

O sko

ne tafle ceglanej podłogi,

Belinda z wielk

stop

, Julia, Thais

Włochato

ść

seksu zakrywaj

wst

ąŜ

Pokój ksi

ęŜ

niczkom pod tamaryszkami.

O farb

powiek bił im wiatr z pustyni.

Zanim zwi

zano ciało w bandolety,

Zanim pszenica w grobowcu zasn

ła,

Zanim umilkn

ł kamie

i jest lito

ść

ąŜ

wczoraj drog

przebiegał o zmroku.

Starty opon

, wił si

na asfalcie.

A my jeste

my i w

ęŜ

em i kołem.

Dwa s

wymiary. Tu niedosi

galna

Prawda istoty, tutaj, na kraw

dzi

Trwania, nie-trwania. Dwie linie przeci

te.

Czas, wyniesiony ponad czas przez czas.

Niemy, bez formy, przed barw

motyla

k w sobie czuje, on, niedosi

galny.

Bo czym jest motyl bez Julii i Thais?
I czym jest Julia bez puchu motyla
W jej oczach, włosach, ziarnisto

ci brzucha?

Królestwo mówisz. My nie nale

ymy.

Cho

równocze

nie do niego nale

Ŝą

Na jak

e długo starczy mi nonsensu

Polski, gdzie pisze si

poezj

wzrusze

Z ograniczon

odpowiedzialno

Chc

nie poezji, ale dykcji nowej.

Bo tylko ona pozwoli wyrazi

now

czuło

ść

, a w niej ocalenie

Od prawa, które nie jest naszym prawem,
Od konieczno

ci która nie jest nasza,

Cho

my nasze jej nadali imi

Z rozbitych zbroi, z oczu pora

onych

Rozkazem czasu i wzi

tych z powrotem

Pod jurysdykcj

ple

ni i fermentów,

Nasza nadzieja. Tak, poł

czy

w jedno

Kosmato

ść

bobra i zapach sitowia

I zmarszczki dłoni le

Ŝą

cej na dzbanie

Z którego

cieka wino. Czemu

woła

e historyczno

ść

niszczy nam substancj

eli ona wła

nie jest nam dana,

Muza siwego ojca, Herodota,
Jako bro

i instrument? Cho

niełatwo

jej wreszcie i tak spot

gowa

e niby ołów z czystym centrum złota

Posłu

y znowu na ratunek ludzi.

Tak my

c, ciemnym

rodkiem kontynentu

dziłem czółno przez grz

skie łodygi,

Z wyobra

eniem fal dwóch oceanów

I chwiejby latar

na statkach stra

niczych,

wiadomy,

e w tej chwili nie ja jeden

Jak w ziarnie trzymam nienazwan

przyszło

ść

W takt układało si

wtedy wezwanie

Dla

my, jedwabiem furkocz

cej, obce:

O Miasto, Społecze

stwo, o Stolico!

trze dymi

ce swoje odsłoniła

Nie b

dziesz nigdy czym dotychczas była

Serc nam ju

pie

ni twoje nie nasyc

Stal, cement, wapno, edykty i prawa
Nazbyt ju

długo były uwielbione.

W tobie

my mieli i cel i obron

Nam rosła twoja sława i niesława.

I gdzie złamane zostało przymierze?
Czy w ogniach wojny, w trzasku meteorów,
Czy raz, o zmierzchu, nad pustyni

torów,

Kiedy biegn

ce wida

było wie

I w oknie, za kr

ąŜ

eniem lokomotyw,

Dziewczyn

, która pochmurn

i w

Twarz w lustrze bada i zwi

zuje wst

ąŜ

Włosy, przebite iskr

papilotów?

Te mury twoje s

murami cieni.

I twoje

wiatło na zawsze znikn

ło.

Nie pos

wiata, nasze tylko dzieło

Stoi pod sło

cem zmienionej przestrzeni.

cian i luster, szkieł i malowideł,

Zasłony dr

c ze srebra i bawełny,

Wychodzi człowiek, nagi i

miertelny,

Gotów do prawdy, do mowy i skrzydeł.

Płacz Republiko. Wołaj: na kolana!
Megafonami próbuj swoich czarów.
Słuchaj - to idzie w tykaniu zegarów

mier

, jego r

tobie ju

zadana.

Z wiosłami na ramieniu szedłem lasem.
Je

ozwierz fukał na mnie w s

kach drzewa.

I był obecny puchacz, mój znajomy,
Nieodmieniony pprzez epok

, przestrze

B u b o ten sam z dzieła Linneusza.

Ameryka ma dla mnie sier

ść

racoona

I oczy jego w czarnym okularze.
Miga chipmunkiem w zło

ach suchej kory,

Gdzie bluszcz i powój nad czerwon

gleb

Splata arkad

pnie tulipanowca.

Jej skrzydło jest koloru kardynała.
Dziób półotwarty, kiedy mocking-bird
Syczy pod krzakiem w ła

niach wodnej pary.

Jej linia jest falista jak moccasin
Przepływaj

cy rzek

ruchem trawy.

Grzechotnik, rumowisko plam i c

tek,

Zwija j

w kł

bek pod kwiatami yukki.

Ameryka jest dla mnie dopełnieniem
Poda

dzieci

stwa o j

drze g

stwiny

Opowiadanym w stuku kołowrotka.
I skrzypce, wiod

c korowód square-dance,

Graj

jak skrzypce Litwy albo Flandrii.

Moj

tancerk

jest Biruta Svenson.

Wyszła za Szweda, urodzona w Kownie.
A wtedy w

wiatło wpada nocny motyl

Tak du

y, jak zło

one obie dłonie,

I z przezroczystym połyskiem szmaragdu.

Czemu w naturze, jak neon gor

cej,

Na zawsze sobie nie zało

domu?

Czy mało robót przynosi nam jesie

Zima i wiosna i truj

ce lato?

O dworze króla Zygmunta Augusta
Nic nam nie mówi rzeka Delaware.
"Odprawy posłów greckich" nie potrzeba.
Herodot b

dzie le

ał nierozci

ty.

I tylko ró

a, symbol seksualny,

Albo miło

ci, pi

kno

ci nadziemskiej,

Otworzy przepa

ść

, nigdy znan

do dna.

O niej to we

nie znajdziemy piosenk

We wn

trzu ró

y s

domy ze złota,

Zimne strumienie, czarne izobary,
I

wit ma palce na kraw

dzi alp,

I wieczór spływa z palm w zatoki morza.

Kiedy umiera kto

we wn

trzu ró

Długim pochodem sfałdowanych płaszczów
Nios

go z góry drog

purpurow

W pieczary ptaków

wiec

pochodniami.

I pogrzebany b

dzie w nietykalnym

Pocz

tku barwy, pod

ródłem westchnienia,

We wn

trzu ró

Nazwy miesi

cy niech tylko to znacz

Co znacz

. W

adnej grom armat "Aurory"

Niech nie trwa.

adnej nocy marsz chor

ąŜ

ych

Niechaj nie skazi. Najwy

ej pami

tka

Niech si

zachowa, niby wachlarz w kufrze.

Czemu

na wiejskim, chropowatym stole

Po staro

wiecku nie pisa

mam ody

Na chwał

gwiazdom poddanych sezonów,

dzaj

c z liter

uka ostrzem pióra?

ODA

O pa

dzierniku.

Jeste

moj

prawdziw

rozkosz

Miesi

urawiny i czerwonych klonów,

si lec

cych w czystym powietrzu od Zatoki Hudsona,

Schn

cych powojów i przywi

dłych traw.

O pa

dzierniku.

O pa

dzierniku.

W tobie mieszka cisza dróg wysłanych igliwiem
I zawodzenie psów doławiaj

cych si

tropu.

W tobie jest granie na piszczałce ze skrzydła sowy
I łoskot ptaka, nim zapadnie w bór.
O pa

dzierniku.

O pa

dzierniku.

Ty na szpadach białym szronem błyszczysz
Kiedy na West Point, z obro

tej bluszczem skały,

Artylerzysta polski widzi ró

nobarwn

puszcz

I klonowe kabaty angielskich

ołnierzy

Przekradaj

cych si

szlakiem Apalachów.

O pa

dzierniku.

O pa

dzierniku.

Chłodne twoje kryształowe wino.
Cierpki smak twoich ust nad naszyjnikiem z jarz

bin.

Twoje boki zdyszane okrywa
Płowa sier

ść

górskiego jelenia.

O pa

dzierniku.

O pa

dzierniku.

Zasypuj

cy ros

rdzawe

lady,

cy w róg bawoli nad obozowiskiem powsta

ców,

Pal

cy bose nogi na pochyłych miedzach,

Kiedy id

ziemniaczane i armatnie dymy.

O pa

dzierniku.

O pa

dzierniku.

Jeste

por

poezji to jest zupełnego odwa

enia si

Na zaczynanie

ycia w ka

dej sekundzie na nowo.

Dajesz mi czarodziejski pier

cie

, który, odwrócony,

wieci w dół niewidzialnym dla nikogo klejnotem wolno

ci. O

dzierniku.

Wiele nam b

dzie, wiele wypomniane.

my, tak mog

c, spokój odrzucili

Milczenia, marze

o strukturze

wiata

Godnych szacunku. I

e temat wieczny

Nas nie przyci

gał jak trzeba, ni czysto

ść

e, wr

cz przeciwnie, pył zdarze

i nazwisk

Chcieli

my co dzie

porusza

słowami,

Za mało dbaj

c o to,

e zga

nie

Tysi

cem iskier i my razem z nimi.

Nawet przyj

ta na siebie niesława

Nie była obca niektórym zamiarom
I, cho

z niech

, płacili

my cen

Niejeden przyzna, je

eli zna siebie,

e był jak człowiek, który słyszy głosy

Cho

nie wie, co te znacz

. I st

d w

ciekło

ść

Stopa oparta na akceleratorze,
Jak gdyby w szybko

ść

uciec mo

na było

Od widm i głosów. Tak wlekli

my wsz

dzie

Sznur niewidzialny, w sobie czuj

c ostrze.

A jednak myl

oskar

yciele

Ubolewaj

c nad złem tej epoki,

eli widz

w nas tylko aniołów

Str

conych w otchła

i stamt

d, z otchłani,

Wygra

cych pi

ęś

pracom Boga.

Na pewno wielu niesławnie zniszczało
Bo czas i wzgl

dno

ść

, jak analfabeta

Odkrywa chemi

, tak nagle odkryli.

Dla innych sama wypukło

ść

kamienia

Kiedy go we

mie si

nad brzegiem rzeki

Była nauk

. Wystarczy ten moment,

Albo krwawi

ce okuniowe skrzela,

Albo, nim ksi

ęŜ

yc wzejdzie ponad chmur

Płu

enie bobra w mi

kkiej, sennej toni.

Bo kontemplacja ga

nie bez oporu.

Z miło

ci do niej trzeba jej zabroni

A my szcz

ęś

liwsi byli

my na pewno

tamci, którzy z ksi

g Schopenhauera

Czerpali smutek, słysz

c jak na dole

Pod ich mansard

, huczy tingel-tangel.

I filozofia, poezja, działanie
Nie były, tak jak dla nich, rozdzielone.
W jedn

czyły si

wol

? niewol

Taka jest, przykra czasami, nagroda.
Je

eli z bł

dem, tylko historyczni,

Nie dostaniemy wie

ców długiej chwały

To, ostatecznie, co? Maj

pomniki

I mauzolea, ale w deszcz majowy
Pod jednym płaszczem chłopiec i dziewczyna
Ich doskonało

ść

min

oboj

tnie,

I zawsze słowo, które pozostanie
B

dzie wspomnieniem półotwartych ust:

Nigdy, jak chciały mówi

, nie zd

ąŜ

yły.

Duchy powietrza i ognia i wody
B

cie wi

c przy nas, ale nie za blisko.

ruba okr

tu ju

od was oddala.

Mijamy stref

mewy i delfina.

Potem nadzieja,

e Neptun z trójz

bem

Wynurzy brod

, wlok

c orszak nimf,

Nie jest spełniona. Nic, tylko ocean

Wre i powtarza: daremnie, daremnie.
Tak mocna nico

ść

e j

zwyci

ęŜ

amy

Próbuj

c my

o ko

ciach korsarzy,

O atłasowych brwiach gubernatorów
które przebijał krab, si

gaj

c mi

sa.

Raczej nam

cisn

ąć

metal balustrady,

W zapachu farby, mydła i lakieru
Szuka

pomocy. Trzeszczy w nitach pudło,

Niesie szale

stwo nasze i niejasno

ść

Wiar

ukryt

i brud subiektywny

I białe twarze poległych bez domu.
Do wyspy szcz

ęś

cia? Nie. W tobie i we mnie

Wicher zagłuszył strof

horacja

Z ławki, poci

tej szkolnym scyzorykiem,

nie dogoni nas w tej słonej pustce:

Iam Cytherea choros ducit Venus imminente luna.

Brie-Comte-Robert, 1956