plik

WOT 28.04.2014

Temat definiowany jest jako obiekt ludzkiej myśli, wyróżniony z kontekstu bądź z sytuacji, o której orzekamy
(której przypisujemy cechy i relacje)

Remat natomiast w ujęciu klasycznym to ta część wypowiedzenia, która zawiera cechy i relacje przypisane
tematowi – obiektowi wybranemu z rzeczywistości pozajęzykowej

Kryterium wyodrębnienia wyrażenia tematycznego w wypowiedzi, które odsyła nas do obiektu w języku bądź
świecie pozajęzykowym jest test negacji, według niego ustalamy, czy wyrażenie tematyczne to ta część
odpowiedzi, której negacja nie obejmuje / nie podlega negacji. W zasięg negacji natomiast wchodzi tylko część
rematyczna np. Marek przygotowuje się do egzaminu z wiedzy o tekście.  Marek nie przygotowuje się do
egzaminu.  Marek – temat; pozostała część – część rematyczna.

KONCEPCJA ANDRZEJA BOGUSŁAWSKIEGO (relacje między poziomem konceptualnym a poziomem

wyrażeń językowych)

Nawiązania tematyczne

1. Definicja
2. Kryteria nawiązań tematycznych

- Źródło
- Odległość
- Operacje dyskursywne

1. Definicja (ad 1)

Są to relacje semantyczne pomiędzy konstytuowanym tematem a jego źródłem, opierają się one na 3 kryteriach :
a) Rodzaj

ź ródła tematu

(może nim być: temat, remat, cała wypowiedź – temat + remat, następstwo wypowiedzi,

hipertemat – temat globalny)
b) Odległo

ść

– pomiędzy tematyzowanym składnikiem a jego źródłem, co pozwala wyodrębnić dwa typy

tematyzacji:

- kontaktowa (bezpośrednia)
- dystansywna (niebezpośrednia)

c) Operacje zachodzące pomiędzy źródłem a pochodzącym od niego tematem. Temat może wynikać:

- z powtórzenia elementów tekstu
- z derywacji

Kryterium źródła tematu – skąd wywodzi się temat, z jakiego źródła.
 kiedy źródłem tematu staje się poprzedni temat, mówimy o nawiązaniu ze stałym tematem.

Np. Adam i Ewa uczą się następujących przedmiotów: wiedzy o tekście, gramatyki opisowej i historii literatury.
Uwielbiają kierunek studiów, który wybrali.
Temat zdania I: Adam i Ewa
Remat zdania I: pozostala część zdania
Temat zdania II: Oni – Adam i Ewa  wywodzą się bezpośrednio z tematu I, więc mówimy o nawiązaniu ze
stałym tematem (temat pochodzi od tematu; kiedy źródłem tematu jest poprzedni temat)
Remat zdania II: pozostała część zdania

Wariant I
następstwo z segmentowanym tematem – wtedy, kiedy poprzedni temat jest segmentowany.
Np. Adam i Ewa uczą się następujących przedmiotów: wiedzy o tekście, gramatyki opisowej i historii literatury.
Adam jest dobry z opisówki. Ewa szczególnie upodobała sobie WoT.

Wariant II
Temat został dekomponowany, rozbity na części. Jedna część tematu stała się tematem zdania drugiego, a kolejna
trzeciego.

Np. Adam i Ewa uczą się następujących przedmiotów: wiedzy o tekście, gramatyki opisowej i historii literatury.
Przedmioty te okazały się dla nich wyjątkowo interesujące.
Temat II: przedmioty te  wywodzi się z rematu II zdania

Wariant III
poprzedni remat jest segmentowany
Np. Adam i Ewa uczą się następujących przedmiotów: wiedzy o tekście, gramatyki opisowej i historii literatury.
Wiedza o tekście cechuje się różnorodnością zagadnień. Gramatyka złożonością problematyki. Natomiast historia
literatury ma w sobie to coś.

3 Źródło: wypowiedź: temat i remat – nawiązanie z tematem derywowanym z wypowiedzi (temat pochodzi i od
tematu i od rematu poprzedniej wypowiedzi)
Np. Adam i Ewa uczą się następujących przedmiotów: wiedzy o tekście, gramatyki opisowej i historii literatury.
Nauka sprawia im wiele przyjemności.
Temat II: nauka  zbiera w sobie idee tematu i rematu zdania I  następstwo tematyczne z tematem
derywowanym z całej wypowiedzi

Wariant:
Kiedy temat jest derywowany z kilku / z ciągu wypowiedzi. Częste wyrażenia: krótko mówiąc; podsumowując;
ogólnie rzecz biorąc; i oto itd.

Wariant:
Kiedy źródłem jest jednostka nadrzędna o bardzo wysokim poziomie syntezy  hipertemat  nawiązanie z
tematem derywowanym z hipertematu.

Pasja Adama i Ewy
Adam i Ewa uczą się następujących przedmiotów: wiedzy o tekście, gramatyki opisowej i historii literatury.
Poświęcają na to wiele dni i nocy. Ich zamiłowanie do nauki owocuje wspaniałymi ocenami w indeksie.

Temat: oni – implicytnie
Temat – Ich zamilowanie do nauki  źródłem stał się hipertemat - tytuł

Źródłem tematu jest poprzedni remat  następstwo derywowane z rematu.

Temat – to co nie podlega negacji

2. Kryteria nawiązań tematycznych (ad 2)
Nawiązania odpowiadają na pytanie: jaka jest odległość między tematem a jego źródłem? – pytanie o dystans;
relacje przestrzenną

1. Tematyzacja kontaktowa (bezpośrednia; styczna) – jeżeli źródło tematu pojawia się w bezpośrednim

kontekście, czyli w poprzednim zdaniu.

2. Tematyzacja dystansywna (niebezpośrednia; na odległość) – gdy mamy do czynienia z większą

odległością tzn. gdy źródło tematyczne znajduje się poza poprzedzającym zdaniem.

Ad 3
Nawiązania odpowiadają na pytanie dotyczące operacji dyskursywnych, dzięki którym uzyskujemy temat.

1. Odnoszenie się do tego samego obiektu tematycznego powtarzając daną informację, w oparciu o relację

koreferencji.
np. obiektem z rzeczywistości będzie: Kasia; raz mówimy „ona”; kolejnym „Kasia” będzie domyślna itd.

2. Kiedy nawiązujemy do danego obiektu uwzględniając następujące relacje:

- Meronimiczne (metonimia)
- Taksonomiczne (hiponimia; hiperonimia)
- Czasoprzestrzenne
- Atrybucji (przypisywania cech)
- Przyczynowo – skutkowe