Tech.urządz.sanitarnych_311[39].Z4.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1.

Korzystanie przez małe i średnie przedsiębiorstwa z funduszy
europejskich

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2.

Prawne

gospodarcze

podstawy

powstania

działalności

przedsiębiorców zagranicznych w ramach unii

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3.

Analiza potrzeb pracodawców i możliwości zatrudnienia na lokalnym
rynku pracy

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4.

Czynniki warunkujące rozwój zawodowy

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5.

Zasady pracy grupowej

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6.

Komunikacja interpersonalna

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7.

Metody i techniki negocjacji

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.

Dokumentacja towarzysząca procesowi poszukiwania pracy, rozmowa
kwalifikacyjna

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

4.9.

Uczestnicy procesu budowlanego

4.9.1. Materiał nauczania

4.9.2. Pytania sprawdzające

4.9.3. Ćwiczenia

4.9.4. Sprawdzian postępów

4.10. Przepisy BHP

4.10.1. Materiał nauczania

4.10.2. Pytania sprawdzające

4.10.3. Ćwiczenia

4.10.4. Sprawdzian postępów

4.11. Zarządzanie przedsiębiorstwem

4.11.1. Materiał nauczania

4.11.2. Pytania sprawdzające

4.11.3. Ćwiczenia

4.11.4. Sprawdzian postępów

4.12. Małe przedsiębiorstwa w gospodarce

4.12.1. Materiał nauczania

4.12.2. Pytania sprawdzające

4.12.3. Ćwiczenia

4.12.4. Sprawdzian postępów

4.13. Rozliczenia finansowe przedsiębiorstwa osoby fizycznej

4.13.1. Materiał nauczania

4.13.2. Pytania sprawdzające

4.13.3. Ćwiczenia

4.13.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć
6. Literatura

45
46
51

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o funkcjonowaniu przedsiębiorstwa

i podejmowaniu działalności gospodarczej w kraju, a także na terytorium Unii Europejskiej.

W poradniku zamieszczono:

—

wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,

—

cele kształcenia tej jednostki modułowej,

—

materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do

wykonania  ćwiczeń  i  zaliczenia  sprawdzianów.  Obejmuje  on  również  ćwiczenia,  które
zawierają  wykaz  materiałów  i  sprzętu  potrzebnych  do  realizacji  ćwiczeń.  Przed
ćwiczeniami zamieszczono pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do ich wykonania. Po
ćwiczeniach  zamieszczony  został  sprawdzian  postępów.  Wykonując  sprawdzian
postępów,  powinieneś  odpowiadać  na  pytania  tak  lub  nie,  co  oznacza,  że  opanowałeś
materiał albo nie,

—

sprawdzian osiągnięć, w którym zamieszczono instrukcję dla ucznia oraz zestaw zadań

testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki.
Zamieszczona została także karta odpowiedzi,

—

wykaz literatury obejmujący zakres wiadomości, dotyczącej tej jednostki modułowej,

która umożliwi Ci pogłębienie nabytych umiejętności,
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Jednostka modułowa: Funkcjonowanie przedsiębiorstwa instalacyjnego, której treści teraz
poznasz stanowi jeden z elementów modułu 311[39].Z4.01 i jest oznaczona na schemacie na
str. 5.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

—

posługiwać się pojęciami z zakresu funkcjonowania gospodarki rynkowej,

—

rozróżniać zjawiska makroekonomiczne,

—

przygotowywać dokumenty potrzebne przy podejmowaniu działalności gospodarczej,

—

analizować dane statystyczne dotyczące rynku pracy,

—

stosować podstawowe akty prawne,

—

stosować przepisy związane z integracją europejską,

—

stosować podstawowe przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,

—

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

—

określić źródła finansowania małych i średnich przedsiębiorstw,

—

określić źródła pomocy publicznej dla przedsiębiorców z funduszy Unii Europejskiej,

—

wyjaśnić zasady uzyskiwania pomocy z funduszy Unii Europejskiej,

—

porównać rynki i powiązania gospodarcze między Polską a pozostałymi krajami unii,

—

wyjaśnić podstawy funkcjonowania przedsiębiorstw na rynkach krajów Unii

Europejskiej,

—

rozpoznać potrzeby lokalnego rynku pracy,

—

przeprowadzić analizę lokalnego rynku z uwzględnieniem możliwości rozpoczęcia

określonej działalności gospodarczej,

—

wyodrębnić cechy, umiejętności i kwalifikacje konieczne do wykonywania zawodu

technika urządzeń sanitarnych,

—

określić umiejętności niezbędne w kierowaniu firmą,

—

wykazać korzyści i zagrożenia wynikające z pracy najemnej,

—

wykazać korzyści i negatywne strony wynikające z prowadzenia własnej firmy,

—

wykorzystać właściwe techniki komunikacji werbalnej i niewerbalnej podczas negocjacji

z klientem własnej firmy,

—

określić możliwości dalszego kształcenia umiejętności zawodowych,

—

zaplanować uzyskiwanie stosownych uprawnień zawodowych,

—

przeprowadzić rozmowę i sprawdzić umiejętności zatrudnionych w swojej firmie

pracowników,

—

zorganizować pracę w grupie,

—

określić zakres obowiązków pracowników firmy,

—

zastosować odpowiednie kryteria oceny pracy pracowników firmy,

—

dokonać analizy wskaźnikowej rachunku zysków i strat oraz bilansu,

—

określić poziom rentowności prowadzonej działalności oraz stopień bezpieczeństwa

finansowego,

—

przeprowadzić analizy związane z planowaniem nowego przedsięwzięcia: rynkowe,

techniczne, finansowe,

—

określić źródła finansowania nowych przedsięwzięć w regionie,

—

określić korzyści dla przedsiębiorców z działalności w specjalnej strefie ekonomicznej,

—

zinterpretować podstawowe pojęcia dotyczące zarządzania,

—

opracować strukturę przedsiębiorstwa związanego z branżą instalacyjną i jego

biznesplan,

—

skorzystać z doradztwa w zakresie działalności gospodarczej,

—

określić rynek usług instalacyjnych,

—

wymienić organy nadzoru budowlanego,

—

określić prawa i obowiązki uczestników procesu budowlanego,

—

sporządzić umowę w oparciu o kodeks cywilny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Korzystanie przez małe i średnie przedsiębiorstwa
z funduszy europejskich

4.1.1. Materiał nauczania

Tworzenie jednolitego rynku wewnętrznego spowodowało sformułowanie jednolitej

strategii w stosunku do małych i średnich przedsiębiorstw. Obejmuje ona koordynację działań
na  szczeblu  UE,  mających  na  celu  poprawę  środowiska  gospodarczego,  w  których
funkcjonują,  oraz  różnorodne  formy  pomocy  sprzyjającej  ich  rozwojowi.  Chodzi  przede
wszystkim o uwzględnienie specyficznej sytuacji tych przedsiębiorstw, przy tworzeniu prawa
wspólnotowego  (nie  nakładanie  nadmiernych  obciążeń  administracyjnych,  finansowych
i prawnych),

zapewnienie

uczciwych

zasad

konkurencji,

uproszczenie

systemów

podatkowych  oraz  popieranie  inwestycji  i  eksportu,  wspieranie  działań  proinnowacyjnych.
Średnie przedsiębiorstwo to firma zatrudniająca mniej niż 250 osób. Jego roczne obroty nie
mogą  przekroczyć  27  mln  euro,  a  przedsiębiorstwo  musi  spełniać  kryterium  niezależności.
Małe przedsiębiorstwo to firma, która zatrudnia mniej niż 50 pracowników, ma roczny obrót
poniżej  7  mln  euro  lub  całkowity  bilans  roczny  nie  przekraczający  5  mln  euro.  Małe
przedsiębiorstwo  musi  również  spełniać  kryterium  niezależności.  Przedsiębiorstwa
zatrudniające  mniej  niż  10  osób  określa  się  jako  „bardzo  małe-mikroprzedsiębiorstwa”.
Przedsiębiorstwo  uznawane  jest  za  niezależne,  jeżeli co  najmniej  25% kapitału  lub  akcji  nie
należy do jednego lub grupy przedsiębiorstw. Małe i średnie firmy dotyka wiele problemów.
Około  35-40%  z  nich  w  większości  krajów  UE  znika  z  rynku  w  ciągu  pierwszych  3  lat
funkcjonowania, a 60% w ciągu 8-10 lat po rozpoczęciu działalności. Podstawowe problemy,
które utrudniają ich funkcjonowanie wynikają z nieskutecznego zarządzania firmą, złożoności
przepisów  prawno-administracyjnych,  trudności  w  uzyskiwaniu  środków  finansowych  oraz
wysokimi  kosztami  dostępu  do  informacji.  Fundusze  strukturalne  są  instrumentem  realizacji
polityki  regionalnej  Unii  Europejskiej,  zwanej  także  polityką  strukturalną.  Rolą  funduszy
strukturalnych  jest  zwiększenie  spójności  społecznej  i  gospodarczej  państw  członkowskich
UE  poprzez  wspieranie  regionów  słabiej  rozwiniętych.  Wraz  z  wejściem  Polski  do  Unii
Europejskiej  1  maja  2004  roku  staliśmy  się  odbiorcą  pomocy  oferowanej  w  ramach
wspólnotowej polityki regionalnej i w pełni możemy korzystać z dostępnej pomocy na takich
samych zasadach, jak pozostałe państwa członkowskie. Jeszcze przed wejściem Polski do UE
korzystaliśmy  z  wielu  funduszy  przedakcesyjnych.  W  ramach  programu  PHARE  w  latach
1990-1999  otrzymaliśmy  ponad  11mld  euro  na  rozwój  konkurencyjności  gospodarki,
rolnictwo,  współpracę  transgraniczną,  przeciwdziałanie  bezrobociu,  ochronę  środowiska,
zatrudnianie i reformy w dziedzinie funkcjonowania instytucji. Inne programy przedakcesyjne
to: SAPARD wspierający modernizację rolnictwa i rozwój obszarów wiejskich oraz program
ISPA, który miał na celu ujednolicenie rozwoju transportu i ochrony środowiska.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie działania podejmowane są na szczeblu UE w stosunku do małych i średnich

przedsiębiorstw?

2.  Jakie przedsiębiorstwo uznawane jest za małe w Unii Europejskiej?
3.  Co to jest średnie przedsiębiorstwo?
4.  Ile osób może być zatrudnionych w mikroprzedsiębiorstwie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.  Które przedsiębiorstwo uznawane jest za niezależne?
6.  Co jest celem prowadzenia polityki regionalnej w ramach UE?
7.  Z jakich programów pomocowych  korzystała Polska w okresie przedakcesyjnym?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij zasady funkcjonowania małych i średnich firm w ramach UE.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z broszurami informacyjnymi dotyczącymi działalności firm w UE,
2)  określić pojęcia: mała i średnia firma,
3)  omówić zasady funkcjonowania tych firm,
4)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

broszury informacyjne dotyczące działalności firm,

−

zeszyt przedmiotowy,

−

przybory do pisania,

−

literatura dotycząca działalności firm w UE.

Ćwiczenie 2

Sporządź wniosek o dofinansowanie szkolenia pracowników.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z możliwościami dofinansowania szkoleń pracowników,
2)  dobrać odpowiedni wzór wniosku,
3)  zapoznać się z informacjami zawartymi we wniosku,
4)  wypełnić wniosek,
5)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały promocyjne PARP,

−

wzory wniosków,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca funduszy europejskich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić działania UE w stosunku do małych i średnich firm?



rozpoznać małe przedsiębiorstwo w UE?



rozpoznać średnie przedsiębiorstwo w UE?



określić, ile osób zatrudnia mikroprzesiębiorstwo?



scharakteryzować przedsiębiorstwo niezależne?



wymienić cele polityki regionalnej UE?



rozpoznać korzyści dla małych i średnich firm dzięki pomocy UE?



wymienić programy pomocowe z okresu przedakcesyjnego ?



wymienić programy pomocowe po wejściu Polski do UE?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Prawne i gospodarcze podstawy powstania i działalności

przedsiębiorców zagranicznych w ramach unii

4.2.1. Materiał nauczania

Polskie firmy budowlane od wielu lat aktywnie przygotowywały się do integracji

z rynkiem  europejskim.  Członkostwo  w  Unii  Europejskiej,  a  tym  samym  konieczność
konkurowania  na  wspólnym  rynku,  wymusiła  na  przedsiębiorstwach  zwiększanie  nakładów
na  modernizację  firm  i  ochronę  środowiska.  Dość  liczna  grupa  przedsiębiorców  wraz
z pracownikami  była  już  obecna  w  Unii  Europejskiej  i  potrafi  sprostać  wymaganiom
technicznym, podatkowym i organizacyjnym. Obecnie corocznie wiele firm ubiega się o taką
możliwość,  widząc  w  tym  szansę  przygotowania  firmy  i  kadry  do  konkurowania  z  firmami
w ramach członkostwa. Duże nadzieje wiąże się przede wszystkim z rozwojem budownictwa.
Dla  prawidłowego  jednolitego  rynku  konieczne  było  ustanowienie  wspólnych  reguł
konkurencji.  Prawodastwa  państw  członkowskich  koncentrowały  się  na  ochronie
prawidłowego działania ich rynków. Podstawowe reguły prawa konkurencji zostały określone
w  Traktacie  o  Wspólnocie  Europejskiej  (art.  81–86),  oraz  rozporządzeniach  i  dyrektywach.
Polska  zdecydowała  się  wdrożyć  europejskie  reguły  dotyczące  konkurencji,  nie  zostały
przewidziane  okresy  przejściowe.  Polskie  prawo  antymonopolowe  jest  jedną  z  dziedzin
najbardziej zbliżonych do wymagań UE. Istotny problem  stanowi natomiast kwestia pomocy
publicznej,  a  zwłaszcza  specjalnych  stref  ekonomicznych.  Kluczowym  elementem  polityki
konkurencji  jest  kontrola  i  przejrzystość  pomocy  dla  przedsiębiorstw,  przekazywanej  przez
poszczególne  państwa.  Unia  Europejska  skupia  państwa  o  różnych  zasobach.  Gdyby
udzielanie  pomocy  nie  byłoby  poddane  żadnym  ograniczeniom,  kraje  bogate  mogłyby
skutecznie  przyciągać  inwestorów.  Pomoc  publiczna  udzielana  przez  państwa  UE  musi  być
zgodna  z  czterema  ogólnymi  zasadami:  Przejrzystości,  spójności,  subsydiarności
i proporcjonalności.  Zasada  przejrzystości  oznacza,  że  udzielona  pomoc  jest  łatwa  do
skontrolowania  oraz  łatwo określić  jej  wysokość.  Zasada  subsydiarności  oznacza,  że  organy
wspólnotowe mogą zająć się problemem wtedy, kiedy działania organów państwowych okażą
się nieskuteczne. Zasada spójności polega na dążeniu do wyrównania poziomu życia między
poszczególnymi  krajami.  Zasada  proporcjonalności  jest dochowana  wtedy,  gdy  jej wielkość,
czas trwania oraz zakres są proporcjonalne do rangi rozwiązywanego problemu.

Unia Europejska zakazała wspierania biznesu z państwowej kasy. Zakazem objęte są nie

tylko  wszelkie  dotacje  budżetowe,  ale  także  zwolnienia  podatkowe,  a  nawet  sprzedaż  przez
władze  lokalne  nieruchomości  po  obniżonej  cenie.  Od  zakazu  pomocy  publicznej  są  jednak
wyjątki,  chociażby  wsparcie  dla  małych  i  średnich  przedsiębiorstw.  Ma  ono  sprzyjać
tworzeniu  nowych  miejsc  pracy,  nowoczesnych  technologii,  a  przede  wszystkim
przyspieszeniu zmian strukturalnych w gospodarce.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  W jaki sposób polskie firmy przygotowywały się do integracji z UE?
2.  W jakim dokumencie zostały określone reguły konkurencji?
3.  Na czym polega problem w specjalnych strefach ekonomicznych?
4.  Jaki jest kluczowy cel polityki konkurencji w UE?
5.  Jakie są zasady pomocy publicznej udzielanej przez państwa UE?
6.  Na czym polega zasada spójności w UE?
7.  Co oznacza zasada przejrzystości?
8.  Jakie są wyjątki od zakazu pomocy publicznej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj projekt podjęcia działalności gospodarczej w dowolnym kraju Unii

Europejskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z warunkami podejmowania działalności gospodarczej w różnych krajach

UE,

2)  dokonać wyboru kraju, w którym chciałby podjąć działalność gospodarczą,
3)  zapisać motywy dokonanego wyboru na arkuszu papieru,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

foliogramy,

−

arkusz papieru,

−

ołówek lub długopis.

Ćwiczenie 2

Dokonaj symulacji rejestracji firmy instalacyjnej w dowolnym kraju UE.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z instrukcją do zadania,
2)  dobrać dokumenty potrzebne przy rejestracji firmy,
3)  wypełnić wybrane dokumenty,
4)  zaprezentować sposób rejestracji firmy,
5)  dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

foliogramy dotyczące warunków podejmowania działalności w wybranych krajach UE,

−

wzory dokumentów potrzebnych przy rejestracji firmy,

−

przybory do pisania,

−

arkusz papieru,

−

instrukcja do wykonania zadania.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) omówić sposoby przygotowań polskich firm do integracji z UE?



2) podać cel zakładania firm przez Polaków w UE?



3) określić

dokument,

zawierający

podstawowe

prawa

konkurencji?



4) wymienić podstawowe zasady pomocy publicznej w UE?



5) omówić zasadę spójności?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

Analiza potrzeb pracodawców i możliwości zatrudnienia na
lokalnym rynku pracy

4.3.1. Materiał nauczania

Sytuacja gospodarcza w Polsce w ostatnich latach uległa znacznej poprawie. Większość

wskaźników  ekonomicznych  napawa  optymizmem,  szczególnie    spadająca  stopa  bezrobocia
(14.4%).  W  niektórych  zawodach  zaczyna  brakować  odpowiednich  specjalistów.  Nie
wszystkie  jednak  regiony  mogą  pochwalić  się  tak  dobrymi  wskaźnikami.  Na  niektórych
rynkach sytuacja  nie przedstawia się tak dobrze. Przykładem  może  być rynek  lokalny, gdzie
stopa  bezrobocia  wciąż  wynosi  ponad  25%.  Sytuacja  ludzi  poszukujących  pracy  jest  nadal
bardzo  trudna.  Dla  wielu  z  nich  jedyną  szansą  na  znalezienie  pracy  może  być  założenie
własnej firmy. Stwarza to szansę na tworzenie w dalszej perspektywie nowych miejsc pracy.
Zawody budowlane to takie, które zawsze będą potrzebne, zwłaszcza w sytuacji rozwijającej
się gospodarki. Zakładając własną  firmę musimy uświadomić sobie zarówno dobre,  jak  i złe
aspekty  takiej  decyzji.  Świadoma  decyzja  o  założeniu  firmy  wymaga  prócz  wiedzy,  jak
należy  postępować,  także  wiary  we  własne  możliwości  i  umiejętności.  Niezbędne  jest także
przeprowadzenie  analizy  szans  i  zagrożeń  przedsięwzięcia  oraz  swobodne  poruszanie  się
w gąszczu przepisów i instytucji. Prowadzenie działalności gospodarczej na własny rachunek
wymaga  posiadania  odpowiednich  cech  osobowych,  umiejętności  i  predyspozycji.  Niektóre
osoby nie biorą pod uwagę pracy na własny rachunek  z powodu braku wiary we własne siły
i możliwości, z niewiedzy jak zacząć, z braku możliwości finansowych bądź ze strachu przed
podjęciem ryzyka.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są perspektywy znalezienia pracy w twoim regionie?
2.  Omów zalety pracy na własny rachunek?
3.  Jakie są zagrożenia prowadzenia działalności gospodarczej?
4.  Jakie cechy powinien posiadać przedsiębiorca?
5.  Omów szansę powodzenia firmy projektującej instalacje  sanitarne ?
6.  Jakie szanse na znalezienie pracy występują w twoim regionie?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj analizy potrzeb pracodawców w Twoim mieście w zawodzie technik urządzeń

sanitarnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się ze statystykami PUP w swoim mieście,
2)  dokonać analizy najbardziej poszukiwanych pracowników,
3)  wypisać zapotrzebowanie na pracowników w zakresie instalacji sanitarnych,
4)  zaprezentować wyniki swoich analiz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw komputerowy z podłączeniem do Internetu

−

zeszyt przedmiotowy,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Opracuj plan marketingowy dotyczący firmy projektującej sieć wodociągową na osiedlu

domków jednorodzinnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z planem zagospodarowania osiedla,
2)  ocenić liczbę klientów,
3)  przeprowadzić analizę konkurencji na tym terenie,
4)  zaproponować przyjętą strategię,
5)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

plan zagospodarowania dowolnego osiedla,

−

dane dotyczące liczby mieszkańców osiedla,

−

informacje o strategiach marketingowych proponowanych przez konkurencję,

−

arkusze szarego papieru,

−

przybory do pisania.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) ocenić perspektywy znalezienia pracy w Twoim regionie?



2) omówić zalety pracy na własny rachunek?



3) wymienić wady pracy na własny rachunek?



4) określić cechy przedsiębiorcy?



5) wykonać projekt instalacji wodociągowej?



6) ocenić zapotrzebowanie pracodawców na określone zawody?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Czynniki warunkujące rozwój zawodowy

4.4.1. Matriał nauczania

Obecnie w zarządzaniu dużą wagę przywiązuje się do wyzwalania motywacji

i zaangażowania  pracowników,  identyfikowania  się  ich  z  firmą  i  jej  misją.  Emocjonalny
związek  pracownika  z  firmą  jest  ważny  z  punktu  widzenia  kultury  organizacyjnej.  Związek
ten może powstać, jeśli osobiste  i zawodowe cele pracownika pokrywają się z celami firmy,
a firma stwarza pracownikowi szanse osiągnięcia tych celów. Pracownik powinien wiedzieć,
jakie ma perspektywy rozwoju zawodowego w firmie, jak może przebiegać jego kariera, czy
firma  pomoże  mu  w  dalszym  uczeniu  się  i  doskonaleniu.  Dawno  minęły  czasy,  kiedy
uzyskanie średniego lub wyższego wykształcenia zapewniało zdobycie zawodu na całe życie.
Planowanie  własnej  kariery  zawodowej  jest  sprawą  pracownika.  Natomiast  zarządzanie
karierą  pracownika  należy  do  kierownictwa  firmy.  W  planie  zarządzania  karierą  zawodową
pracownika  można  przewidzieć  różne  formy  kształcenia.  Są  to:  szkolenia  wewnętrzne
i zewnętrzne,  samokształcenie  oraz  różnego  rodzaju  szkoły.  Szkolenia  wewnętrzne  są
organizowane  przez  różnego  rodzaju  fachowców  z  firmy.  Mogą  one  odbywać  się  na
stanowisku  pracy  lub  poza  nim    i  przybierać różne  formy:  treningu  przez  pracę,  kursów lub
konferencji.  Różnego  rodzaju  kursy  i  konferencje  mogą  być  prowadzone  przez  firmy
zewnętrzne.

Wspieranie pracowników w różnych formach kształcenia polega m. in. na tym, że firma

pokrywa  całość  lub  część  kosztów  szkoleń  lub  kształcenia.  Wydatki  poniesione  przez  firmę
na kształcenie pracowników powinny spowodować co najmniej równorzędny  wzrost zysków
firmy.  Niektóre  korzyści  ujawniają  się  dopiero  po  dłuższym  czasie.  Planowanie  kariery
zawodowej  jest  wspólną  sprawą  pracownika  i  firmy,  przy  czym  pracownik  jest
odpowiedzialny  za  planowanie  kariery  indywidualnej,  firma zaś za  zarządzanie  jego  karierą.
Zajmuje się tym dział personalny, ściśle współpracując z menedżerami. Jednym z elementów
zarządzania karierami zawodowymi pracowników  jest wytypowanie kandydatów do awansu.
Zarządzanie karierą zawodową pracownika obejmuje:

−

rozmowę wstępną na ten temat w trakcie zatrudnienia,

−

sporządzenie planu zarządzania karierą zawodową,

−

realizację planu, monitorowanie przebiegu kariery, rozmowy z pracownikiem
w ustalonych terminach z okazji ocen okresowych lub awansu.
Potrzeby edukacyjne pracowników wynikają z:

−

strategii firmy,

−

analizy stanowisk pracy i kwalifikacji pracowników,

−

indywidualnych potrzeb zgłaszanych przez pracowników.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie czynniki warunkują rozwój zawodowy pracownika?
2.  Jakie są formy kształcenia w zarządzaniu karierą pracownika?
3.  Na czym polega szkolenie wewnętrzne pracownika?
4.  Co obejmuje zarządzanie karierą pracownika?
5.  Z czego wynikają potrzeby edukacyjne pracownika?
6.  Na czym polega zewnętrzne szkolenie pracownika?
7.  Co obejmuje proces ewaluacji rozwoju pracownika?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj plan własnej kariery zawodowej w firmie instalacyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z możliwościami zatrudnienia w firmie instalacyjnej,
2)  określić cele osobiste i zawodowe,
3)  nazwać zdarzenia wyznaczające kolejne etapy kariery,
4)  określić planowany termin wystąpienia zdarzenia,
5)  wymienić działania, jakie musi podjąć, aby zrealizować dany etap kariery,
6)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tabela zawierająca elementy planu kariery zawodowej,

−

zeszyt przedmiotowy,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Opracuj własny schemat dotyczący rozwoju personelu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  obejrzeć przykładowy schemat rozwoju personelu,
2)  określić korzyści dla firmy wynikające z rozwoju personelu,
3)  określić etapy rozwoju personelu,
4)  wymienić cele wspólne dla firmy i pracownika,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przykładowy schemat rozwoju personelu,

−

arkusz papieru A4,

−

ołówek lub długopis.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić czynniki warunkujące rozwój zawodowy pracownika?



dobrać formy kształcenia w zarządzaniu karierą pracownika?



wymienić elementy zarządzania karierą pracownika?



określić elementy zarządzania karierą pracownika?



wykonać plan rozwoju personelu?



omówić na czym polega szkolenie wewnętrzne i zewnętrzne
pracownika?



określić potrzeby edukacyjne pracownika?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Zasady pracy grupowej

4.5.1. Materiał nauczania

Przystępując do jakiejkolwiek pracy, zawsze należy zadać sobie pytanie, w jaki sposób

najlepiej  można  ją  wykonać.  Czy  lepszy  efekt  uzyskamy  działając  indywidualnie,  czy  też
pracując  w  zespole?  Jest  wiele  rodzajów  ludzkiej  aktywności,  które  ze  swej  istoty  powinny
być  wykonywane  jednoosobowo  np.  pisanie  książek.  Praca  indywidualna  to  praca
wykonywana przez pojedynczego wykonawcę  i związana z określonym  stanowiskiem pracy.
Składają  się  na  nią  różnego  rodzaju  operacje  lub  czynności,  wynikające  z  charakteru  danej
pracy.  Forma  organizacji  pracy  jest  uzależniona  od  sytuacji,  w  której  się  ją  wykonuje,  od
stopnia  jej  złożoności,  oczekiwań  otoczenia,  spodziewanej  efektywności  wielu  innych
czynników.  Jednak  podstawową  forma  pracy  w  organizacji  gospodarczej  jest  praca
zespołowa.  Ten  rodzaj  działania  uznawany  jest  za  wyższą  formę  organizacji  pracy.  Istotą
pracy zespołowej  jest  tworzenie  efektywnych  struktur  wykorzystujących zbiorowy  potencjał
pracowników w celu podnoszenia efektywności pracy. Praca grupowa opiera się o:

−

partnerskie relacje interpersonalne,

−

równoprawny udział zespołu w jej pracach, uwzględniający różne poglądy i pomysły,

−

wypracowanie akceptowalnego przez wszystkich, realnego rozwiązania,

−

eksponowanie współdziałania a nie rywalizowania.

Udany zespół rozumie swoje cele i zadania, elastycznie dostosowuje sposób działania do

przyjętych celów, posiada wysoki stopień komunikacji i nie ogranicza niezależności swoich
członków. Zgrany zespół właściwie wykorzystuje ich umiejętności, pozwala rozwijać
indywidualne pomysły i tworzyć własne opinie.

W pracy zespołowej można wyodrębnić następujące zasady:

−

należy słuchać tego, co mają do powiedzenia inni,

−

zachęcać innych do przedstawiania swoich opinii,

−

nie wolno godzić się zbyt szybko i łatwo, ani iść na kompromis,

−

nie należy rywalizować z innymi,

−

nie wolno się targować.

Pracę zbiorową cechuje współdziałanie, partnerstwo, łączenie zawodów i specjalności,

pełnienie różnych funkcji i często zbiorowa odpowiedzialność za rezultaty grupy. Możliwości
zespołu  to  coś  więcej  niż  suma  możliwości  osób  wchodzących  w  jego  skład.  Zespół  ma
w sobie duży potencjał twórczy, zwłaszcza jeśli  jego członkowie uzupełniają  się wzajemnie,
wnosząc  różnorodne  umiejętności,  doświadczenia  i  zdolności.  Przeszkolenie  zespołów
w zakresie  grupowych  metod  rozwiązywania  problemów  może  pobudzić  ich  kreatywność
oraz innowacyjność.

W przedsiębiorstwie występują trzy rodzaje grup:

−

grupy formalne, stanowiące stały element struktury organizacyjnej firmy, złożone

−

z kierownika i podległych mu pracowników,

−

zespoły zadaniowe, mające również charakter formalny, lecz tworzone tylko na czas

−

realizacji określonego zadania. Składają się z szefa zespołu i jego członków,

−

grupy

nieformalne,

powstające

spontanicznie.

Łączą ludzi o wspólnych

zainteresowaniach

wzajemnej

sympatii.

Ich

członkowie

pomagają

sobie

w rozwiązywaniu problemów zawodowych i osobistych.
Praktyka życia codziennego dowodzi, iż jedni ludzie potrafią osiągnąć bardzo dobre

rezultaty  swojej  działalności,  a  inni  w  podobnych  warunkach,  dążąc  do  podobnych  celów,
mimo znacznych wysiłków i zabiegów nie osiągają tego, co zamierzyli. Różnice te wynikają
przeważnie  z  odmiennego  sposobu  działania,  Ci,  którzy  odnoszą  sukces  końcowy,  pracują
w sposób  zorganizowany.  Prawidłowo  zorganizowane  działanie  powinno  być  realizowane
według  schematu,  który  nazwany  jest  cyklem  organizacyjnym.  Cykl  po  raz  pierwszy  został

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

opisany przez francuskiego uczonego Luisa Le Chatelier i przedstawia układ logicznie
następujących, zależnych od siebie etapów:

−

uświadomienie sobie i członkom zespołu celów, które zamierzamy osiągnąć,

−

zbadanie warunków przyszłego działania oraz środków, którymi dysponujemy,

−

planowanie działania, czyli obmyślenie środków i sposobów działania, dostosowanych
zarówno do celu jak i warunków działania,

−

pozyskanie i przygotowanie ludzi, środków i materiałów niezbędnych do wykonania
planu,

−

realizacja wykonania planu,

−

kontrola polegająca na porównaniu realizacji oraz wyników końcowych ze stanem
pożądanym lub odpowiednimi wzorcami, a także na sformułowaniu wniosków
dotyczących przyszłych działań.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Na czym polega praca zespołowa?
2.  Jakie cechy posiada praca indywidualna?
3.  Jakie są wady pracy indywidualnej a jakie zespołowej?
4.  Wymień zasady pracy zespołowej?
5.  Jakie są cechy pracy zespołowej?
6.  Czym charakteryzują się grupy zadaniowe w przedsiębiorstwie?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Podaj przykłady grup formalnych i nieformalnych istniejących w znanym Ci

przedsiębiorstwie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  obejrzeć film instruktażowy o różnych grupach istniejących w firmach,
2)  zapisać rodzaje grup,
3)  określić grupę formalną i nieformalną,
4)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film instruktażowy o różnych grupach istniejących w firmach,

−

zeszyt przedmiotowy,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Zorganizuj według etapów cyklu organizacyjnego wykonanie instalacji gazowej w domu

jednorodzinnym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z etapami cyklu organizacyjnego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2)  zbadać warunki w jakich działasz oraz środki, którymi dysponujesz,
3)  zorganizować pracę ludzi,
4)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

foliogramy zawierające etapy cyklu organizacyjnego,

–

dane zawierające warunki w jakich działa oraz środki, którymi dysponujesz,

–

zeszyt przedmiotowy,

–

przybory do pisania.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyodrębnić zasady pracy grupowej?



wymienić rodzaje grup występujących w przedsiębiorstwie?



określić etapy cyklu organizacyjnego?



zaplanować określone działanie według cyklu organizacyjnego?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Komunikacja interpersonalna

4.6.1. Materiał nauczania

Jednym z najważniejszych warunków, jaki musi być spełniony w zorganizowanej

działalności  jest  sprawna  komunikacja.  Definicje,  jakie  spotyka  się  w  literaturze
psychologicznej,  dają  podstawę  do  stwierdzenia,  iż  komunikacja  interpersonalna  to  proces
ustawicznego  przekazywania  komunikatu  między  jego  źródłem  (nadawcą),    a  odbiorcą  tego
komunikatu.  Jednak,  aby  można  było  mówić  o  istnieniu  komunikacji  muszą  istnieć  trzy
ogniwa:

−

nadawca, czyli osoba, która przesyła określoną informację,

−

odbiorca, czyli osoba, do której daną informację kierujemy,

−

kod, czyli sposób przekazu tej informacji: obraz, gest itp.
Wiele nieporozumień w relacjach interpersonalnych jest wynikiem złej komunikacji.

O efektywnej komunikacji można mówić wówczas, kiedy treść wypowiedzi jest zrozumiana
zgodnie z intencjami nadawcy przekazu.

Proces komunikacji interpersonalnej może odbywać się w formie:

−

komunikacji werbalnej (słownej),

−

komunikacji niewerbalnej (bezsłownej).
Komunikacja werbalna to komunikacja oparta na słowie. Sprowadza się ona do tego, iż

przekazując komunikaty używamy słów.

Biorąc pod uwagę kierunek przesyłanych komunikatów, rozróżniamy komunikację:

−

pionową,  dotyczy  najczęściej  komunikatów  formalnych  przepływających  pomiędzy
pracownikami  i  ich  przełożonymi  w  celu  osiągania  założonych  celów,  przekazania
informacji  i  poleceń,  a  także  zasygnalizowania  spraw  wymagających szczególnej  uwagi
lub  rozwiązania  problemu.  Mówimy  wówczas  o  komunikacji  skierowanej  ku  dołowi.
Możemy mieć również do czynienia z odwrotnym kierunkiem komunikacji pionowej. Ma
to  miejsce,  gdy  podwładni  informują  przełożonych  o  swoich  osiągnięciach,  stopniu
wykonanych zadań oraz występujących w pracy problemach.

−

poziomą, mamy z nią do czynienia wówczas, gdy przebiega ona między członkami tej
samej grupy lub pracownikami pełniącymi funkcje na tym samym poziomie.

Komunikacja niewerbalna dotyczy przekazu bezsłownego, występują tu następujące kanały
ekspresji niewerbalnej:

−

ruch ciała,

−

zależności przestrzenne.
Ruchy ciała to przede wszystkim: mimika twarzy, postawa ciała, natężenie głosu,

ekspresja oczu, gesty itp.

Zależności przestrzenne to proksemika dostarczająca informacji o partnerach na

podstawie przestrzennej odległości między nimi. Bliskość przestrzenna jest wskaźnikiem
lubienia, sympatii. Im mniejszy dystans, tym bliższa relacja.

Bariery w procesie komunikacji interpersonalnej
Przeszkodą w komunikacji interpersonalnej jest każdy czynnik, który zakłóca

i jednocześnie  utrudnia  wymianę  informacji  między  nadawcą  i  odbiorcą.  Jedne  z  nich
(najczęściej  zewnętrzne)  można  bardzo  szybko  zidentyfikować,  inne  (najczęściej
wewnętrzne) wymagają głębszej  analizy  zachowań obydwu stron występujących w procesie
komunikowania  się.  Poszukując  sposobów  przezwyciężania  tych  barier,  szczególną  uwagę
należy  skoncentrować  nie  tylko  na  samej  identyfikacji  tych  barier,  ale  przede  wszystkim  na
źródłach ich powstawania. Często u podstaw ich nieporozumień w procesie komunikowania
się  leżą  nie  zakłócenia  zewnętrzne  (np.  techniczne),  lecz  różnice  poglądów,  brak  tolerancji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i uznawania  cudzych  wartości,  a  także  niezbyt  jasny  sposób  przekazywania  komunikatów.
Reakcją  (i  to  po  obu  stronach  procesu  komunikacji)  na  powstałe  bariery  jest  najczęściej
dążenie  za  wszelką  cenę  do  udowodnienia  swojej  racji,  co  tworzy  dalej  łańcuch  zachowań
agresywnych.    Reakcją  (i  to  po  obu  stronach  procesu  komunikacji)  na  powstałe  bariery  jest
najczęściej dążenie  za  wszelką  cenę  do udowodnienia  swojej  racji(lub siły),  co tworzy  dalej
łańcuch zachowań agresywnych. Szukając dróg do likwidowania przeszkód we wzajemnym
porozumiewaniu się oraz do ich przezwyciężenia wskazane jest nawiązywanie do:

−

technik aktywnego słuchania,

−

pracy nad sobą, w kierunku ograniczenia wysyłania fałszywych komunikatów,

−

tworzenia atmosfery zaufania i wzajemnego zrozumienia,

−

wyzwalania zachowań empatycznych, polegających na wczuwaniu się w sytuację
partnera.
Uświadomienie rodzajów barier, jak i sposobów ich tworzenia oraz emocji wywołanych

u odbiorcy to ważny element kształtowania umiejętności budowania właściwych relacji
między ludźmi i lepszego ich wzajemnego zrozumienia.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie ogniwa muszą wystąpić w komunikacji?
2.  Jakie są formy komunikacji interpersonalnej?
3.  Na czym polega komunikacja werbalna?
4.  Kiedy mamy do czynienia z komunikacją pionową a kiedy z poziomą?
5.  Na czym polega komunikacja niewerbalna?
6.  Jakie są bariery komunikacji?
7.  W jaki sposób możemy likwidować bariery w komunikacji?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź negocjację z klientem na temat ceny oferowanej usługi stosując różne

techniki komunikacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z technikami komunikacji,
2)  zaplanować przebieg rozmowy,
3)  wybrać sposób negocjacji,
4)  ocenić charakter klienta,
5)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

foliogram zawierający techniki komunikacji i ich charakterystykę,

−

kartki samoprzylepne zawierające cechy klientów,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Opisz bariery występujące w kontaktach z klientami firmy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z barierami w komunikacji interpersonalnej,
2)  zapisać przyczyny tych barier,
3)  zaprezentować efekty swojej pracy,
4)  dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura dotycząca barier w komunikacji,

−

kartka papieru A4,

−

przybory do pisania.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić, co to jest komunikacja interpersonalna?



wymienić ogniwa komunikacji?



omówić formy komunikacji?



podać przykłady komunikacji werbalnej ?



wskazać przyczyny barier w komunikacji?



podać sposoby likwidowania barier w komunikacji?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Metody i techniki negocjacji

4.7.1. Materiał nauczania

Negocjacje to skomplikowany proces, w którym każda ze stron stara się doprowadzić do

podjęcia wspólnej decyzji.

Wśród rodzajów negocjacji można wyróżnić negocjacje:

−

twarde,

−

miękkie,

−

zbiorowe.
Strategia i zasady negocjacji wymuszają, aby ustalić najważniejsze elementy negocjacji

takie np., jak określenie składu zespołu prowadzącego negocjacje, etapów negocjacji, organu
w przedsiębiorstwie, który będzie zatwierdzał uzgodnione stanowisko i podpisywał
porozumienie. W trakcie negocjacji należy pozyskać zaufanie partnera dzięki odpowiedniemu
sposobowi prowadzenia rozmowy.

Metody i techniki prowadzenia negocjacji:

−

przygotowanie negocjacji, określające cele i zadania negocjacji oraz ustalające taktykę
prowadzenia negocjacji,

−

opracowanie instrukcji dla negocjatorów, którymi są kierownicy różnego szczebla
w zależności od rodzaju i rangi negocjacji,

−

przygotowanie rozmów negocjacyjnych, w których jest ciągła możliwość kontaktowania
się z naczelnym kierownictwem akceptującym uzgodnione ustalenia,

−

podsumowanie wyników negocjacji, ustalenie treści porozumienia.
Istnieje wiele sposobów przygotowania się do negocjacji. Wszystkie jednak obejmują

zbieranie  informacji,  zwłaszcza  tych,  które  mogą  mieć  wpływ  na  ich wynik.  Jedni  preferują
zdobywanie  informacji  bezpośrednio  od  partnera  negocjacji,  inni  wykorzystują  inne  źródła
(biblioteki,  prasa,  radio,  telewizja,  internet  i  inne).  Należy  pamiętać,  iż  każda  informacja
związana  z    tematem  planowanych  rokowań  przybliża  nas  do  sukcesu  w  negocjacjach.
Pozwala  nam  uniknąć  licznych  nieporozumień  i  przede  wszystkim  wpływa  na  liczbę
i różnorodność  tworzonych  przez  nas  rozwiązań,  co  często  ma  kluczowe  znaczenie
w negocjacjach.

Znany teoretyk negocjacji- William Ury, wyróżnia pięć najważniejszych etapów na

drodze do porozumienia, które mogłoby satysfakcjonować obie strony. Oto one:

−

określenie interesów własnych i partnera,

−

podanie pomysłów rozwiązań,

−

opracowanie sposobu wybrania wspólnego rozwiązania,

−

przewidzenie skutków braku porozumienia,

−

sformułowanie propozycji porozumienia końcowego.
Rzadko zdarza się, aby pierwsza oferta negocjacyjna została zaakceptowana przez drugą

stronę  negocjacji.  W  większości  przypadków  czeka  nas  raczej  długa  droga,  która  pozwoli
wypracować  porozumienie  zrozumiałe  i  akceptowalne  dla  obu  stron.  Dlatego  też  warto
zastanowić  się  nad  co  najmniej  trzema  możliwymi  propozycjami  porozumienia.  Można tego
dokonać  na  przykład  przy  pomocy  schematu trzech  pytań  zaproponowanego  przez  Williama
Ury:
1.  Co chciałbym osiągnąć?

To pytanie o nasze aspiracje i ambicje. Odpowiedź jest często propozycją najlepszego dla

nas rozwiązania.
2. Z czego byłbym zadowolony?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Odpowiedź na to pytanie może nam uświadomić na jakie ustępstwa jesteśmy gotowi

wyrazić zgodę.
3. Z czym mogę się pogodzić?

To pytanie o ostateczną granicę naszych ustępstw. Odpowiedź ukazuje nasze minimalne

oczekiwania, które muszą być spełnione.

Style negocjacji

Wyróżniamy dwa style negocjacji: negocjacje pozycyjne oraz problemowe.
Negocjacje pozycyjne są zazwyczaj trudne i długotrwałe. Polegają one głównie na

obalaniu  argumentów  przeciwnej  strony.  Wadą  negocjacji  pozycyjnych  są  często  impasy,
ryzyko  sztywnego  upierania  się  stron  przy  ich  stanowiskach  oraz  często  nietrwałość
porozumień.  Walka  o  przeforsowanie  własnego  stanowiska,  jaka  towarzyszy  negocjacjom
pozycyjnym, może także popsuć nasze relacje z partnerami.

Podstawowym celem

negocjacji problemowych

jest osiągnięcie korzystnego

porozumienia przy maksymalnej satysfakcji obu stron. Dbanie o satysfakcję drugiej strony ma
miejsce  wówczas,  gdy  przewiduje  się  dalsze  spotkania  z  tym  samym  partnerem.  Zadaniem
negocjatorów  jest  wówczas  rozwiązanie  wspólnego  problemu.  Największą  zaletą  negocjacji
problemowych  jest  możliwość  osiągnięcia  porozumienia  lepszego  niż  mechaniczny
kompromis.  Negocjacje  problemowe  sprzyjają  utrzymaniu  dobrych  stosunków  między
stronami.  Do  ich  wad  należy  nieco  dłuższy  czas  negocjowania  niż  w  wypadku  stylu
pozycyjnego.

Negocjacje

problemowe

wymagają

także

dużych

umiejętności

komunikacyjnych.

Techniki negocjacji
—

Zasady ustępowania w negocjacjach:

Ustępstwa powinny być niewielkie - człowiek bardziej postrzega sam fakt ustępstwa niż

jego wielkość. Małe ustępstwo zachęca do wzajemności - duże do zachłanności.

Ustępstwa powinny być stopniowo malejące - zmniejszające się ustępstwa skłaniają

drugą stroną do wcześniejszego podpisania porozumienia, uważa ona bowiem, że zbliżamy
się do granic swoich możliwości.

Ustępować należy powoli i niełatwo – szybkie ustępstwo nie daje satysfakcji naszemu

partnerowi, bardziej cenimy to o co musimy walczyć.

Nie każde ustępstwo partnera musi być odwzajemnione - ustępstwa odwzajemnione nie

zawsze są konieczne, a równe ustępstwa nie zawsze są sprawiedliwe.

Unikaj zasady „dzielenia różnicy na pół” – matematyczne dzielenie ofert na pół często

bywa niekorzystne dla obu stron.

Należy ostrożnie traktować "absurdalną propozycję" drugiej strony – absurdalna

propozycja często stosowana jest w celu zbadania naszej determinacji i naszego stanowiska.
Nie należy poddać się emocjom lecz wyjaśnić absurdalność propozycji.

Nie idź pierwszy na ustępstwa w ważnych sprawach – ustępstwo jako pierwsze

w sprawach ważnych jest traktowane jako słabość negocjatora. W zamian warto wyprzedzić
partnera w ustępstwach dotyczących spraw nieistotnych.

Należy wystrzegać się eskalacji ustępstw pod koniec negocjacji – często wykorzystywana

technika zwiększania żądań pozornie zakończonych już negocjacji.

Inne ważne zasady dotyczące ustępstw: nie należy okazywać zadowolenia z pierwszego

ustępstwa  uczynionego  przez  oponenta,  należy  upewnić  się,  że  druga  strona  rozumie
i właściwie  ocenia  wartość  uzyskanego  ustępstwa,  należy  pamiętać  o  udzielonych
ustępstwach  i  od  czasu  do  czasu  przypomnieć  o  nich  oponentowi,  należy  dobrze  zrozumieć
wszystkie  wymagania  drugiej  strony,  zanim  zacznie  się  czynić  jakiekolwiek  ustępstwa,  nie
należy zakładać, że oponent zrozumie korzyści z uzyskanych ustępstw.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

—

Mierz wysoko

Wysokie żądania negocjatora bardzo korzystnie wpływają na osiągane przez niego

rezultaty. Zbyt wysokie niczym nie uzasadnione żądania mogą zirytować partnera, a przez to
utrudnić  rozmowy.  Najprawdopodobniej  najlepszą  strategią  jest  wysuwanie  takich  żądań,
które  partner  uzna  za  spore  (budzi  to  bowiem  respekt-  i  po  prostu  jest  korzystne),  ale  nie
przesadne  (co  mogłoby  powodować  irytację  i  stanowić  przyczynę  poszukiwania  innego
partnera negocjacji). Nie zgadzaj się na pierwszą propozycję Pierwszą propozycję odrzucamy
gdyż, z reguły jest ona zbyt wygórowana i partner przygotowany jest na ustępstwa. Po drugie
nasza akceptacja dla pierwszej oferty traktowana jest jako nasza słabość.
—

Technika „dobry-zły facet”

Z jednej strony występuje dwóch negocjatorów z których: pierwszy rozpoczyna

negocjacje  stawiając  wygórowane  żądania,  tworząc  nieprzychylną,  stresującą  sytuację
(czasami  obrażając  drugą  stronę)  a  drugi  negocjator  przejmuje  inicjatywę,  zachowując  się
bardzo  grzecznie  stosuje  technikę  małych  ustępstw  -  pozornie  korzystną  dla  obu  stron.
W rzeczywistości jest ona korzystna jedynie dla strony "dobrego i złego faceta".
—

Technika sytuacji hipotetycznej „co by było, gdyby”.

Technika polegająca na zadawaniu hipotetycznych pytań – co by było, gdyby. Pytania te

mają na celu zbadanie sytuacji i możliwości przeciwnika negocjacji. Przykładowe pytanie: co
by było gdybyśmy zrezygnowali z gwarancji ?
—

Technika ograniczonych kompetencji

W technice tej można zdobyć przewagę odmawiając zaakceptowania propozycji ze

względu na ograniczone kompetencje (pełnomocnictwo).
—

Techniki związane z wykorzystaniem czasu

Przykładowe techniki związane z czasem:

a) celowo przedłużamy rozmowy w sytuacji, gdy partnerowi zależy na najszybszym

zakończeniu,  celowo  unikamy  podjęcia  decyzji,  aż  do  momentu  w  którym
prawdopodobnie  nastąpi  korzystna  zmiana  układu  sił,  technika  terminów  ostatecznych
lub nieprzekraczalnych - określanie przez jedną ze stron ostatecznego czasu zakończenia
rozmów  ze  względu  na  „ważny”  powód  (ma  na  celu  zmuszenie  drugiej  strony  do
wcześniejszego ustąpienia bądź rozpoczęcia rozmów)

b) szczegółowe analizowanie drobiazgów, oczekiwanie na dalsze instrukcje „choroby

dyplomatyczne”  prowokowanie  rozbieżności  i  utarczek  słownych  zmiana  składu
delegacji podnoszenie  starych problemów, długo załatwianych reklamacji  itp., naleganie
na  pełne  tłumaczenie  tekstów  żądanie  zmiany  miejsca  prowadzenia  negocjacji,
późniejsze rozpoczynanie, wcześniejsze kończenie odwoływanie spotkań,

c) celowe opóźnianie rozpoczynania negocjacji - druga strona czeka nieokreślony czas (dni,

miesiące) na rozpoczęcie negocjacji. Wykorzystujemy korzystne dla siebie pory
prowadzenia negocjacji związane z aktywnością dobową człowieka („kowronki” – lepiej
pracujące rano czy „nocne Marki” - lepiej pracujący wieczorem). Przedłużanie negocjacji
w sytuacji gdy przeciwnikiem jest człowiek starszy i widzimy jego zmęczenie,

—

technika wskazania ewentualnych konsekwencji- polegająca na uświadomieniu drugiej

stronie konsekwencji braku porozumienia lub pokazanie jakie konsekwencje negatywne
będzie miało przyjęcie danego porozumienia dla obydwu stron,

—

technika wskazania przeciwnego przykładu - człowiek z reguły dąży do potwierdzenia

przekonań własnych i ignoruje informacje niezgodne z podjętymi przez niego
przekonaniami. Taki sposób myślenia ogranicza negocjatorów. Osłabienie takiego
sposobu myślenia jest możliwe poprzez wskazanie drugiej stronie przykładu niezgodnego
z jej przekonaniami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są rodzaje negocjacji?
2.  Na czym polega przygotowanie się do negocjacji?
3.  Jakie są style negocjacji?
4.  Na czym polegają negocjacje pozycyjne?
5.  Na czym polegają negocjacje problemowe?
6.  Jakie są techniki negocjacji związane z czasem?
7.  Jakie są zasady ustępstwa w negocjacjach?
8.  Która z technik służy do zbadania sytuacji i możliwości przeciwnika negocjacji?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wynegocjuj z pracodawcą podwyżkę wynagrodzenia, stosując jedną z technik negocjacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z rodzajami technik negocjacyjnych,
2)  dokonać wyboru jednej z technik,
3)  przygotować argumenty przemawiające za podwyżką wynagrodzenia,
4)  zaprezentować symulację negocjacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

foliogramy zawierające rodzaje technik negocjacji,

−

kartki samoprzylepne z nazwami technik,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj negocjacje z klientem dotyczącą ceny za usługę podłączenia nieruchomości

zlokalizowanej na jego działce do sieci kanalizacyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  opracować cennik twoich usług,
2)  zaplanować kolejność wykonania robót,
3)  obejrzeć film przedstawiający negocjacje biznesowe,
4)  zaplanować przebieg rozmowy,
5)  zaprezentować efekty swojej pracy,
6)  dokonać samooceny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film prezentujący negocjacje biznesowe,

−

druk „Plan działania”,

−

przybory do pisania,

−

kartka papieru A4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać rodzaje negocjacji?



2) omówić różnice pomiędzy negocjacjami pozycyjnymi a problemowymi?



3) omówić style negocjacji?



4) rozpoznać techniki negocjacji?



5) wskazać cel negocjacji problemowych?



6) przeprowadzić negocjację dowolną techniką?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Dokumentacja

towarzysząca

procesowi

poszukiwania

pracy, rozmowa kwalifikacyjna

4.8.1. Materiał nauczania

Każdy zainteresowany poszukiwaniem pracy powinien umieć redagować podstawowe

pisma i dokumenty, jakie towarzyszą procesowi poszukiwania pracy. Zaliczamy do nich:

−

list intencyjny,

−

list motywacyjny,

−

życiorys zawodowy.
Od formy tych dokumentów zależy, czy potencjalny pracodawca zaprosi nas na rozmowę

kwalifikacyjną. Na ich podstawie pracodawca będzie mógł zapoznać się z umiejętnościami
kandydata do pracy, a także z jego wykształceniem i celami, jakie stawia sobie na ścieżce
kariery zawodowej. Informacje te stanowią podstawę pierwszej selekcji kandydatów.

List intencyjny

List intencyjny to oferta składana bezpośrednio do pracodawcy lub do instytucji

pośredniczącej w poszukiwaniu pracy i powinien zawierać:

−

imię i nazwisko,

−

dokładny adres zamieszkania, numer telefonu lub e-mail,

−

uzasadnienie, dlaczego go składasz,

−

informacje o kwalifikacjach, umiejętnościach, doświadczeniach,

−

wyjaśnienie, dlaczego chcesz pracować w danej firmie lub dlaczego chcesz wykonywać
akurat tę pracę.
Cech charakterystyczną tego listu jest chęć zainteresowania swoją osobą, pomimo że nie

jesteśmy pewni, czy akurat w danej chwili odbiorca poszukuje osoby na dane stanowisko.

List motywacyjny

List motywacyjny ma charakter i strukturę podobną do listu intencyjnego. Różnica

polega  jedynie  na  tym,  że  list  motywacyjny  stanowi  odpowiedź  na    ofertę  pracodawcy
i zawiera  uzasadnienie  ubiegania  się  o  pracę  na  konkretnym  stanowisku.  W  treści  listu
motywacyjnego wyróżnia się trzy podstawowe części: wstęp, część zasadniczą, którą stanowi
uzasadnienie oraz zakończenie.
List  w  zależności  od  wymagań  pracodawcy  powinien  być  napisany  odręcznie  lub
komputerowo  i zawierać informacje odpowiadające wymogom stanowiska, o które się ubiega
kandydat. W liście powinny znajdować się przyjęte formy grzecznościowe, typu: „Szanowna
Pani”  lub „Szanowny Panie”.  W  liście kandydat powinien  zaznaczyć, o  jakie  stanowisko się
ubiega, przedstawić swoje kwalifikacje i umiejętności oraz zasugerować pracodawcy korzyści
wynikające z zatrudnienia jego osoby.

Życiorys zawodowy

Życiorys zawodowy jest pierwszym dokumentem, który pracodawca bierze do ręki.

Zawiera  on  mocne  i  słabe  strony  kandydata  na  pracownika.  Życiorys  powinien  być
przygotowany  starannie  i  zgodnie  z  przyjętymi  normami.  W  życiorysie  kandydat  powinien
przedstawić  najważniejsze  informacje  o  sobie,  swoim  wykształceniu,  a  także
zainteresowaniach.  Wszystkie  dane  podaje  się  w  przedziałach  czasowych  aczkolwiek  ich
kolejność  jest  nietypowa.  Na  pierwszym  miejscu  podaje  się  informacje  o  faktach,  które
wydarzyły się najpóźniej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Prawidłowo napisany życiorys składa się z pięciu części. W pierwszej z nich znajdują się
dane osobowe czyli:

−

imiona i nazwisko,

−

data urodzenia,

−

stan cywilny,

−

adres i numer telefonu.
W drugiej części prezentowane są informacje dotyczące przebiegu nauki. Trzecia część

dotyczy  doświadczenia  zawodowego,  czyli  zakładów  pracy,  w  których  kandydat  pracował
i zdobywał doświadczenie. Wszystkie dodatkowe umiejętności, takie jak znajomość języków
obcych,  prawo  jazdy,  obsługa  komputera  zawierają  się  w  części  czwartej.  Ostatnia  część  to
zainteresowania kandydata i jego hobby. Zdarza się, że życiorys zawiera jeszcze jedną część,
w  której  prezentowane  są  referencje,  tzn.  opinie  o  pracowniku  wystawione  przez
wcześniejszych pracodawców.

Rozmowa kwalifikacyjna

Do pierwszego kontaktu osobistego między pracownikiem i pracodawcą dochodzi

podczas  rozmowy  kwalifikacyjnej.  Pracownik  powinien  wtedy  zaprezentować  się  jak
najlepiej,  przedstawić  wszystkie  swoje  atuty,  wywrzeć  dodatnie  wrażenie  na  pracodawcy.
Dlatego  też  do  rozmowy  kwalifikacyjnej  należy  się  dobrze  przygotować.  Nie  wystarczy
przedstawienie  siebie  w  dobrym  świetle,  konieczne  jest  też  zebranie  największej  wiedzy  na
temat  przyszłego  zakładu  pracy,  przyszłego  stanowiska.  To,  jak  kandydat  zaprezentuje  się
w oczach  rozmówcy  często  jest  ważniejsze,  aniżeli  doświadczenie  i  kwalifikacje,  jakie
posiada.

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie dokumenty potrzebne są w procesie poszukiwania pracy?
2.  Jaka jest różnica pomiędzy listem intencyjnym a listem motywacyjnym?
3.  Z jakich elementów składa się list motywacyjny?
4.  Jakie elementy zawiera życiorys zawodowy?
5.  Co jest celem rozmowy kwalifikacyjnej?
6.  Jak należy przygotować się do rozmowy kwalifikacyjnej?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj własny życiorys zawodowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z elementami życiorysu zawodowego,
2)  dopasować własne dane do elementów życiorysu,
3)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

foliogram zawierający elementy życiorysu zawodowego,

−

kartka papieru,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przybory do pisania,

−

literatura dotycząca dokumentacji towarzyszącej procesowi poszukiwania pracy.

Ćwiczenie 2

Przeprowadź rozmowę kwalifikacyjną z kolegą chcącym podjąć pracę w firmie

instalującej urządzenia sanitarne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  obejrzeć film „Rozmowa kwalifikacyjna”,
2)  opracować wymagania niezbędne do otrzymania pracy,
3)  przeprowadzić symulację rozmowy kwalifikacyjnej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film, pt. „Rozmowa kwalifikacyjna”

−

arkusz papieru A4,

−

przybory do pisania,

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

opracować list motywacyjny?



omówić elementy życiorysu zawodowego?



rozpoznać list intencyjny?



wyjaśnić różnicę pomiędzy listem motywacyjnym a intencyjnym?



omówić zasady rozmowy kwalifikacyjnej?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Uczestnicy procesu budowlanego

4.9.1 Materiał nauczania

Uczestnikami procesu budowlanego, w rozumieniu ustawy, są:

1)  inwestor,
2)  inspektor nadzoru inwestorskiego,
3)  projektant,
4)  kierownik budowy lub kierownik robót.

Do  obowiązków  inwestora  należy  zorganizowanie  procesu  budowy,  z  uwzględnieniem
zawartych  w  przepisach  zasad  bezpieczeństwa  i  ochrony  zdrowia,  a  w  szczególności
zapewnienie:
1)  opracowania projektu budowlanego i, stosownie do potrzeb, innych projektów,
2)  objęcia kierownictwa budowy przez kierownika budowy,
3)  opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,
4)  wykonania i odbioru robót budowlanych,
5)  w  przypadkach  uzasadnionych  wysokim  stopniem  skomplikowania  robót  budowlanych

lub warunkami gruntowymi, nadzoru nad wykonywaniem robót budowlanych przez
osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych.
Inwestor może ustanowić inspektora nadzoru inwestorskiego na budowie. Inwestor może

zobowiązać  projektanta  do  sprawowania  nadzoru  autorskiego.  Właściwy  organ  może
w decyzji o pozwoleniu na budowę nałożyć na inwestora obowiązek ustanowienia inspektora
nadzoru inwestorskiego, a także obowiązek zapewnienia nadzoru autorskiego, w przypadkach
uzasadnionych  wysokim  stopniem  skomplikowania  obiektu  lub  robót  budowlanych  bądź
przewidywanym  wpływem  na  środowisko.  Minister  właściwy  do  spraw  budownictwa,
gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej określi, w drodze rozporządzenia, rodzaje obiektów
budowlanych,  przy  których  realizacji  jest  wymagane  ustanowienie  inspektora  nadzoru
inwestorskiego,  oraz  listę  obiektów  budowlanych  i  kryteria  techniczne,  jakimi  powinien
kierować  się  organ  podczas  nakładania  na  inwestora  obowiązku  ustanowienia  inspektora
nadzoru inwestorskiego.

Do podstawowych obowiązków projektanta należy:

1) opracowanie projektu budowlanego w sposób zgodny z ustaleniami określonymi

w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, wymaganiami ustawy,
przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej,

2) uzyskanie wymaganych opinii, uzgodnień i sprawdzeń rozwiązań projektowych

w zakresie wynikającym z przepisów,

3) wyjaśnianie wątpliwości dotyczących projektu i zawartych w nim rozwiązań,
4) sprawowanie nadzoru autorskiego na żądanie inwestora lub właściwego organu

w zakresie:
a) stwierdzania w toku wykonywania robót budowlanych zgodności realizacji

z projektem,

b) uzgadniania możliwości wprowadzenia rozwiązań zamiennych w stosunku do

przewidzianych w projekcie, zgłoszonych przez kierownika budowy lub inspektora
nadzoru inwestorskiego.

Projektant ma obowiązek zapewnić sprawdzenie projektu architektoniczno –

budowlanego pod względem zgodności z przepisami, w tym techniczno – budowlanymi,
przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane do projektowania bez ograniczeń
w odpowiedniej specjalności lub rzeczoznawcę budowlanego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kierownik budowy jest obowiązany, w oparciu o informację, sporządzić lub zapewnić

sporządzenie, przed rozpoczęciem budowy, planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,
uwzględniając specyfikę obiektu budowlanego i warunki prowadzenia robót budowlanych,
w tym planowane jednoczesne prowadzenie robót budowlanych i produkcji przemysłowej.

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakich znasz uczestników procesu budowlanego?
2.  Jakie zadania należą do inwestora?
3.  Jakie zadania pełni projektant?
4.  Która ustawa określa uczestników procesu budowlanego?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyszukaj w odpowiednich dokumentach informacje o zadaniach kierownika budowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z dokumentami,
2)  wybrać te, które określają zadania kierownika budowy,
3)  zapisać w zeszycie wybrane informacje,
4)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zbiór dokumentów,

−

zeszyt przedmiotowy,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Opracuj projekt czynności montażowych instalacji gazowej w domku jednorodzinnym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z warunkami istniejącymi na działce budowlanej,
2)  uwzględnić w projekcie wymogi dotyczące montażu instalacji gazowej,
3)  wykonać projekt,
4)  zaprezentować efekty swojej pracy,
5)  dokonać samooceny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

foliogram z projektem domu,

−

arkusz papieru,

−

przybory do pisania.

−

przybory rysunkowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10. Przepisy BHP

4.10.1 Materiał nauczania

Organizując jakąkolwiek pracę, należy pamiętać o zapewnieniu pracownikom

bezpiecznych  i  higienicznych  warunków  pracy.  W  myśl  przepisów  Kodeksu  pracy
pracodawca  jest  obowiązany  chronić  zdrowie  oraz  życie  pracowników.  Pracodawca,  gdy
rozpoczyna  działalność,  musi  powiadomić  na  piśmie  inspektora  pracy,  a  także  inspektora
sanitarnego  o  miejscu,  rodzaju  i  zakresie  prowadzonej  działalności.  Po  przeprowadzeniu
inspekcji ma obowiązek wykonania zaleceń, wydawanych w wyniku kontroli.
Pracownik ma prawo powstrzymać się od pracy, jeśli warunki pracy stwarzają zagrożenie dla
jego zdrowia lub życia i musi o tym powiadomić przełożonego. Pracownik zachowuje prawo
do wynagrodzenia za czas oddalenia się z miejsca zagrożenia.

Według Kodeksu pracy pracownik jest obowiązany m.in.:

—

znać przepisy i zasady bhp oraz wykonywać prace w sposób zgodny z nimi,

—

brać udział w szkoleniach i instruktażach z tego zakresu,

—

dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi, sprzętu oraz stosować niezbędne środki

ochrony,

—

niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo

zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec o niebezpieczeństwie
współpracowników i inne osoby.
Kodeks pracy stwierdza, że pracodawca w razie wypadku przy pracy musi niezwłocznie

wyeliminować zagrożenie  i  zapewnić poszkodowanemu udzielenie pierwszej pomocy.  Jeżeli
zdarzy się wypadek śmiertelny, ciężki lub zbiorowy, to ma obowiązek powiadomić inspektora
pracy  i  prokuratora.  Kodeks  pracy  zobowiązuje  również  pracodawcę  do  analizowania
przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz stosowania właściwych środków
zapobiegawczych.  Pracodawca  zatrudniający  więcej  niż  stu  pracowników  ma  obowiązek
zorganizować  w  zakładzie  pracy  służbę  bhp,  pełniącą  funkcje  doradcze  i  kontrolne.
W mniejszych  przedsiębiorstwach  pracodawca  sam  pełni  obowiązki  takiej  służby  lub
powierza je specjalistom spoza zakładu.

4.10.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie obowiązki ma pracodawca wobec pracowników?
2.  Jakie obowiązki w zakresie bhp ma pracownik?
3.  Jaką odzież roboczą stosuje się w robotach instalacyjnych?
4.  W jaki sposób należy obsługiwać narzędzia i sprzęt elektryczny?
5.  Jakie tablice należy umieścić w miejscach pracy z materiałami łatwopalnymi?
6.  W jaki sposób można zapobiegać wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz odzież roboczą i środki ochrony dla pracownika instalacji gazowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  dobrać nazwy części odzieży i ochrony osobistej, dla pracownika instalacji gazowej,
2)  przykleić wybrane nazwy części odzieży i ochrony na przygotowany arkusz,
3)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru,

−

samoprzylepne kartki z nazwą odzieży roboczej,

−

literatura dotycząca środków ochrony dla pracowników.

Ćwiczenie 2

Zabezpiecz stanowisko pracy montera instalacji gazowej, pracującego przy montażu

pieca gazowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zagrożeniami, jakie występują podczas pracy przy montażu pieców

gazowych,

2)  zorganizować stanowisko pracy,
3)  wyszczególnić możliwe niebezpieczeństwa,
4)  wypisać zabezpieczenia stanowiska,
5)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru,

−

mazaki,

−

literatura z rozdziału 6 dotycząca zagrożeń powstających podczas pracy przy instalacji
gazowej.

4.10.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wymienić niebezpieczeństwa, jakie występują podczas prac przy
montażu pieców gazowych?



wymienić zabezpieczenia, jakie należy stosować podczas pracy
z narzędziami i urządzeniami elektrycznymi?



wymienić odzież ochrony osobistej instalatora?



zabezpieczyć stanowisko pracy montera instalacji gazowej?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.11. Zarządzanie przedsiębiorstwem

4.11.1 Materiał nauczania

Kierowanie pracą innych osób należy do niezwykle ważnych i trudnych działań

w obszarze  zarządzania.  Kształtowanie  zachowań  pracowników  w  taki  sposób,  aby  zostały
połączone zarówno ich własne interesy, jak i interesy firmy oraz intencje kierującego stanowi
wielką  sztukę.  Z  procesem  kierowania  zawsze  wiąże  się  osoba  kierującego.  Jego  siła
oddziaływania  zależy  najczęściej  od  zakresu  władzy,  jaką  posiada  oraz  od  autorytetu,  jakim
się cieszy wśród podwładnych. Sprawowanie władzy przez kierującego wypływa  najczęściej
z mocy prawa, co skłania podwładnych do przekonania, że przełożony ma prawo wpłynąć na
ich  postępowanie,    a  oni  mają  obowiązek  podporządkować  się.  Temu  tradycyjnemu
postrzeganiu  władzy  coraz  częściej  przeciwstawia  się  inne  poglądy,  według  których  władza
zależy  od  autorytetu  kierownika,  autorytet  zaś  jest  utożsamiany  ze zdolnością przewodzenia
i pozyskiwania  zwolenników.  Siła  autorytetu  jest  tym  większa,  im  osoby  kierowane
pozytywniej  oceniają  jego  cechy  charakteru,  wiedzę  i  umiejętności.  Zarządzanie  wiąże  się
z podejmowaniem decyzji, dotyczących sposobu pozyskania oraz zagospodarowania zasobów
kapitałowych i ludzkich na drodze do założonego celu. Podstawowym celem zarządzania jest
organizowanie  pracy  innych  osób  w  taki  sposób,  aby  osiągnąć  jak  najlepsze  rezultaty
w postaci zysku i stałego rozwoju firmy. Zarządzanie pełni szereg funkcji. Są to:

−

planowanie,

−

organizowanie,

−

kierowanie,

−

kontrolowanie,

−

komunikowanie się.
Planowanie sprowadza się do przewidywania przyszłych działań w obecnej chwili.
Organizowanie jest związane z podejmowaniem decyzji dotyczących sposobu

wykorzystania posiadanych zasobów. Funkcja ta sprowadza się do podziału zadań między
poszczególnych pracowników.

Kierowanie ludźmi to umiejętność wpływania na nich tak, aby wykonali dokładnie to,

czego się od nich oczekuje.

Kontrolowanie polega na tworzeniu pewnego systemu porównywania faktycznych

rezultatów z przyjętymi założeniami i celami.

Komunikowanie się warunkuje realizację zadań, wynikających ze wszystkich

wymienionych funkcji.

Koncepcje zarządzania

Zarządzanie przez cele. Ta koncepcja opiera się na założeniu, że każdy pracownik firmy

powinien  wiedzieć,  czego  się  od  niego  oczekuje  i  brać  aktywny  udział  w formułowaniu
celów, które ma osiągnąć w danym okresie. Cele, zarówno firmy, komórek organizacyjnych,
jak  i  każdego  pracownika,  muszą  być  wzajemnie  powiązane.  Pracownik  ma  większą
motywację  do  pracy,  gdy  jego  indywidualne  cele  są  zbieżne  z  celami  firmy.  Kierownictwo
firmy  pomaga  pracownikom  uświadomić  sobie,  w  jaki  sposób,  mogą  osiągnąć  własne  cele.
Dzięki  uświadomieniu  celów,  każdy  ma  świadomość  zadań,  jakie  ma  wykonać  i  wyników,
jakie ma osiągnąć.

Zarządzanie przez partycypację. Teoria ta zakłada, że motywacja pracownika wzrasta,

gdy ma on pewien zakres samodzielności. Ograniczenie kontroli do niezbędnego minimum
jest wyrazem zaufania do pracownika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zarządzanie przez efekty. Podstawą tej koncepcji jest systematyczne zbieranie

informacji o efektach uzyskiwanych przez osobę i ocenianie ich. Koncepcja ta prowadzi do
poznania mocnych i słabych stron pracownika oraz zaplanowaniu takiego działania, aby
wyeliminować słabe strony oraz wykorzystać mocne dla dobra firmy.

Zarządzanie przez wyjątki. Teoria ta zakłada przekazywanie możliwie dużego zakresu

odpowiedzialności i uprawnień pracownikom niższych szczebli. Takie postępowanie
umożliwia przełożonemu sprawne zarządzanie swoim czasem i zajmowanie się sprawami
kluczowymi dla firmy. Takie zarządzanie sprzyja podwyższeniu aktywności podwładnych.

Systemy zarządzania
W przedsiębiorstwach stosuje się różne systemy zarządzania. Są to: zarządzanie jakością,

zarządzanie potencjałem społecznym przedsiębiorstwa oraz zarządzanie wiedzą.

Zarządzanie jakością. Firma, która wdraża system kompleksowego zarządzania

jakością, koncentruje się na satysfakcji klienta, którą może osiągnąć m.in. dzięki wysokiej
jakości produktów, potwierdzonej międzynarodowym certyfikatem.

Zarządzanie potencjałem społecznym przedsiębiorstwa. Potencjał ten to zasób

możliwości posiadanych przez pracujących, a więc ich umiejętności, wiedza, doświadczenie,
zdolności i talenty, a także określone postawy. Dlatego przodujące firmy tworzą własne
systemy zarządzania ludźmi o randze strategicznej. Ten, kto wypracuje sobie dobry system
personalny, może zdobyć przewagę konkurencyjną na rynku.

Zarządzanie wiedzą. Wiedza stała się zasobem przedsiębiorstwa o znaczeniu

strategicznym. Zarządzanie wiedzą polega na stwarzaniu procedur usprawniających
pozyskiwanie i tworzenie wiedzy, a także jej wykorzystanie. Przedsiębiorstwo powinno
tworzyć własny, oryginalny system zarządzania wiedzą, dostosowany do jego specyfiki.

Zasady zarządzania zespołem ludzkim
Zakładając własną firmę na początku możemy nie odczuwać potrzeby zatrudniania

pracowników  Jednak wcześniej czy później zauważymy, że nie jesteśmy w stanie zajmować
się  wszystkimi  obszarami  działalności.  Lepiej  pomyśleć  o  zatrudnieniu  innych  osób,  niż
popaść  w  pułapkę  „za  krótkiej  doby”.  Należy  jednak  pamiętać,  że  zatrudnienie  chociażby
jednej  osoby  wymaga  przestrzegania  pewnych  zasad,  gdyż  potencjał  ludzki,  obok  zasobów
kapitałowych, stanowi  bardzo ważny element zasobów ekonomicznych każdej  firmy. Każdej
firmie powinno zależeć na tym, aby zasoby ludzkie przyniosły pod względem ekonomicznym
jak  najlepsze  efekty.  Umiejętne  gospodarowanie  tymi  zasobami  jest  tak  samo  ważne,  jak
zarządzanie  pozostałymi  elementami  zasobów  ekonomicznych,  a  może  nawet  ważniejsze,
gdyż w dużym  stopniu warunkuje  efektywne wykorzystanie zarówno zasobów  finansowych,
jak i rzeczowych majątku firmy.

Do podstawowych obszarów zarządzania zasobami ludzkimi zaliczamy:

−

planowanie zapotrzebowania na pracowników,

−

rekrutacje i dobór pracowników,

−

kierowanie systemami zachęt,

−

doskonalenie zasobów ludzkich,

−

wytwarzanie właściwej atmosfery w pracy,

−

respektowanie praw pracowniczych.

4.11.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co oznacza termin zarządzanie?
2.  Na czym polega koncepcja zarządzania przez partycypację?
3.  Które  z  poznanych  koncepcji  zarządzania  pozwalają  na  większą  samodzielność

pracownika?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.  Jaka idea związana jest z koncepcją zarządzania przez efekty?
5.  Czym różni się zarządzanie od kierowania?
6.  Jakie są funkcje zarządzania?
7.  Jaką rolę w procesie zarządzania pełni funkcja prawidłowo prowadzonej komunikacji?
8.  Jaką rolę pełni personel kierowniczy w procesie zarządzania ?
9.  Jakie obszary wyróżniamy w zarządzaniu zasobami ludzkimi?

4.11.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij, dlaczego zarządzanie zasobami ludzkimi powinny być ekonomicznie

uzasadnione i efektywne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z rozdziałem o zarządzaniu zasobami ludzkimi,
2)  opisać wpływ zasobów ludzkich na wyniki ekonomiczne firmy,
3)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiał zawarty w rozdziale 4.11. poradnika dla ucznia,

−

zeszyt przedmiotowy,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Podaj przykład jednego ze sposobów pozyskiwania kandydata do pracy w firmie

instalacyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z zasadami rekrutacji zewnętrznej,
2)  wybrać jeden ze sposobów pozyskiwania kandydatów z poza firmy,
3)  umotywować dokonany wybór,
4)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

foliogramy zawierające zasady rekrutacji,

−

kartki papieru,

−

zeszyt przedmiotowy,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.11.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić, co oznacza zarządzanie?



omówić zarządzanie przez partycypacje?



wskazać,

który

rodzaj

zarządzania

daje

większą

samodzielność ?



wskazać różnice między zarządzaniem a kierowaniem?



wymienić funkcje zarządzania?



wskazać rolę prawidłowo prowadzonej komunikacji?



omówić rolę personelu w procesie zarządzania?



wskazać obszary w procesie zarządzania zasobami ludzkimi?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.12. Małe przedsiębiorstwa w gospodarce

4.12.1 Materiał nauczania

W Polsce, pomimo dobrych wskaźników ekonomicznych stopa bezrobocia jest na dość

wysokim  poziomie.  W  niektórych  regionach  sięga  nawet  30%.  Może  się  okazać,  że  jedyną
szansą  na  znalezienie  pracy,  jest  samozatrudnienie,  czyli  stworzenie  sobie  samemu  miejsca
pracy.  Istnieje  wiele  zalet  pracy  na  własny  rachunek,  ale  trzeba  zdawać  sobie  sprawę
z istniejących zagrożeń. Rozpoczynając działalność gospodarczą myślimy na początku raczej
o  małej  firmie.  Pomysł  na  firmę  powinien  odpowiadać  z  jednej  strony  naszym
zainteresowaniom i warunkom osobistym, a z drugiej strony potrzebom rynku. Obie te strony
są równie ważne. Znalezienie właściwego pomysłu jest kluczem do powodzenia. Prowadzenie
działalności  gospodarczej  w  warunkach  gospodarki rynkowej  wymaga  profesjonalizmu.  Bez
względu  na  to,  czy  mamy  do  czynienia  z  maleńką  jednoosobową  firmą,  czy  wielkim,
korporacyjnym,  międzynarodowym  biznesem,  zarządzający  stają  przed  koniecznością
posiadania  biznesplanu.  Każdy  biznesplan  powinien  odpowiadać  na  cztery  podstawowe
pytania, dotyczące stanu firmy i jej dającej się przewidzieć przyszłości:

−

gdzie, jako firma jesteśmy?

−

dokąd zmierzamy?

−

jak możemy tam dotrzeć?

−

jaka jest przewidywana opłacalność planowanego przedsięwzięcia?

Elementy biznesplanu:
1. Streszczenie

−

Cel napisania biznesplanu,

−

Potrzeby finansowe i ich struktura (ile pieniędzy i na co?),

−

Opis produktu/usługi podkreślający korzyści dla klienta oraz konkurencyjność
oferty,

−

Informacje potwierdzające umiejętności i kompetencje twórcy przedsięwzięcia,

−

Projektowane dochody gwarantujące korzyści dla inwestorów.

2. Opis firmy

−

Misja-hasło przewodnie działalności,

−

Przedmiot działalności firmy,

−

Forma organizacyjno-prawna firmy

−

Konkurencyjność oferty:

Kim są konkurenci?
Jakie są ich atuty i słabości?
Co odróżnia ofertę firmy od oferty konkurencji?
3. Zarządzanie

−

Obowiązki osób zarządzających firmą,

−

Stosunki własnościowe oraz sposób podziału własności,

−

Doświadczenia zawodowe osób zarządzających firmą,

−

Role osób w zespole,

−

Skład rady nadzorczej,

−

Wykaz i charakterystyka doradców firmy.

4. Plan marketingowy

−

Analiza rynku,

−

Identyfikacja klientów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

Lokalizacja,

−

Dystrybucja,

−

Promocja,

−

Polityka cenowa.

5. Plan organizacyjny

−

Pracownicy,

−

Dostawcy,

−

Księgowość.

Harmonogram realizacji przedsięwzięcia

−

Opis czynności niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia.

−

Kolejność i czas trwania poszczególnych czynności,

−

Osoby odpowiedzialne za realizację poszczególnych działań.

6. Analiza ryzyka

−

Najważniejsze szanse i ich konsekwencje,

−

Najważniejsze zagrożenia i ich konsekwencje

−

Działania planowane w celu wyeliminowania lub zminimalizowania skutków
zagrożeń.

7. Plan finansowy

−

Rachunek zysków i strat,

−

Arkusz bilansowy rachunek przepływów środków pieniężnych.

4.12.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co oznacza samozatrudnienie?
2.  Jakie są zalety pracy na własny rachunek?
3.  Jakie są wady prowadzenia działalności gospodarczej?
4.  Do kogo adresowany jest biznesplan?
5.  Jakie są cele napisania biznesplanu?
6.  Z jakich elementów składa się biznesplan?
7.  Jakie dane zawiera plan finansowy?

4.12.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż wady i zalety samozatrudnienia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z pojęciem samozatrudnienia,
2)  napisać na kartce wady i zalety samozatrudnienia,
3)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Środki dydaktyczne

−

plansze zawierające definicję samozatrudnienia,

−

kartka papieru,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Opracuj biznesplan dla firmy instalacyjnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z przykładowym biznesplanem,
2)  zaplanować założenie firmy instalacyjnej,
3)  opisać poszczególne elementy biznesplanu,
4)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

koperty zawierające fragmenty przykładowego biznesplanu,

−

foliogram przedstawiający przykładowy biznesplan,

−

arkusz papieru,

−

przybory do pisania.

4.12.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić, wady i zalety samozatrudnienia?



omówić funkcje biznesplanu?



sporządzić plan marketingowy?



omówić elementy biznesplanu?



wskazać cel napisania biznesplanu?



wskazać adresatów biznesplanu?



sporządzić biznesplan?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.13. Rozliczenia finansowe przedsiębiorstwa osoby fizycznej

4.13.1 Materiał nauczania

Rachunkowość to system, który dostarcza informacji niezbędnych do podejmowania

decyzji gospodarczych. System ten obejmuje:

−

księgowość,

−

kalkulację,

−

sprawozdawczość.
Księgowość zajmuje się ewidencją oraz pomiarem zdarzeń gospodarczych w ujęciu

wartościowym i jest źródłem informacji dla pozostałych działów rachunkowości.

Kalkulacja określa koszt jednostkowy wytworzenia produktu finalnego. Jest też podstawą

do ustalenia ceny zbytu. Sprawozdawczość obejmuje przetwarzanie i systematyzowanie
wcześniej zaewidencjonowanych zdarzeń dotyczących majątku, kapitałów, kosztów, wyniku
finansowego itp., w zależności od potrzeb danej jednostki.

Informacje, którymi dysponuje rachunkowość, docierają do różnych użytkowników

takich jak: urzędy skarbowe, banki, firmy konkurencyjne, dyrekcja firmy itp.

Rachunkowość ma zastosowanie w każdej jednostce prowadzącej działalność

gospodarczą, niezależnie od przedmiotu i zakresu tej działalności.

Wśród aktów prawnych ustalających zasady prowadzenia rachunkowości można

wyodrębnić dwie grupy:

−

akty dotyczące małych jednostek gospodarczych nie posiadających osobowości prawnej
(np. osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą),

−

akty dotyczące przedsiębiorstw będących osobami prawnymi (np. spółki z.o.o, spółki
akcyjne).

Firmy, które prowadzą działalność gospodarczą na mała skalę, mają prawo wyboru formy
ewidencji mogą wybrać ewidencję księgową lub podatkową.
W ramach ewidencji podatkowej możemy wyróżnić:

−

opodatkowanie na zasadach ogólnych. Podmioty, które wybiorą tę formę opodatkowania,

−

prowadzą ewidencję zdarzeń gospodarczych na podstawie księgi przychodów
i rozchodów,

−

opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych,

−

opodatkowanie w formie karty podatkowej.
Jednostki gospodarcze mające osobowość prawną są opodatkowane podatkiem

dochodowym  według  zasad  określonych  w  ustawie  o  podatku  dochodowym  od  osób
prawnych.  Podatkowa  księga  przychodów  i  rozchodów  została  pomyślana  jako  narzędzie
ewidencyjne,  którego  celem  jest  prawidłowe  obliczenie  wysokości  przychodu  i  zarazem
wyliczenia  dochodu  z  działalności  gospodarczej.  Dochód  pozwala  na  wyliczenie  zaliczki  na
podatek  dochodowy.  Opodatkowaniu  ryczałtem  od  przychodów  ewidencjonowanych
podlegają przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. Podatnicy opłacają ryczałt od
przychodów  wówczas,  jeżeli  w  roku  poprzedzającym  rok  podatkowy  uzyskali  przychody
z prowadzonej  samodzielnie  działalności  w  wysokości  nie  przekraczającej  określonej
wysokości.  Podatnicy  prowadzący  działalność  opodatkowaną  w  formie  karty  podatkowej  są
zwolnieni  z  obowiązku  prowadzenia  ksiąg,  składania  zeznań  podatkowych,  deklaracji
o wysokości  uzyskanego  dochodu  oraz  wpłacania  zaliczek  na  podatek  dochodowy.
Zobowiązani są jednak do wydawania na żądanie klienta rachunków i faktur, stwierdzających
sprzedaż towarów i usług. Wysokość podatku dochodowego uzależniona jest od stawek karty
podatkowej, określonych przez obowiązujące przepisy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.13.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie działy wyróżniamy w rachunkowości?
2.  Które podmioty nie mogą prowadzić ewidencji w księdze przychodów i rozchodów?
3.  Jakie formy ewidencji mogą wybrać osoby fizyczne?
4.  Jakie stawki podatku dochodowego obowiązują w rozliczaniu się na zasadach ogólnych?
5.  Które

przychody

podlegają

opodatkowaniu

ryczałtem

przychodów

ewidencjonowanych?

6. W jaki sposób płacimy podatek w przypadku karty podatkowej?

4.13.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj zapisów w podatkowej księdze przychodów i rozchodów przedsiębiorstwa

„Alfa”.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z danymi zawierającymi różne zdarzenia gospodarcze dotyczące firmy

„Alfa”,

2) poznać zasady zapisów w księdze przychodów i rozchodów,
3) wypełnić księgę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

foliogram zawierający zdarzenia gospodarcze,

−

podatkowa księga przychodów i rozchodów,

−

kalkulator,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Dla danych z ćwiczenia 1 oblicz należny podatek dochodowy dla firmy „Alfa”.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  obliczyć przychody firmy „Alfa”,
2)  obliczyć poniesione przez firmę koszty,
3)  ustalić dochód firmy,
4)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dane z podatkowej księgi przychodów i rozchodów,

−

kartka papieru,

−

kalkulator,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wypełnij zeznanie roczne o osiągniętym dochodzie dla jednoosobowej firmy

prowadzącej działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z danymi potrzebnymi do złożenia zeznania podatkowego,
2)  dokonać wyboru właściwego druku PIT,
3)  zapoznać się ze sposobami obliczania podatku dochodowego,
4)  obliczyć podatek,
5)  wpisać obliczenia do zeznania podatkowego,
6)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

foliogramy zawierające sposoby obliczania podatku dochodowego,

−

wzory druków PIT,

−

zeszyt przedmiotowy,

−

kalkulator,

−

przybory do pisania.

4.13.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

omówić działy rachunkowości?



określić, które formy ewidencji mogą wybrać osoby fizyczne?



dokonać ewidencji w podatkowej księdze przychodów
i rozchodów?



obliczyć podatek dochodowy?



wypełnić roczne zeznanie podatkowe?



określić obowiązujące stawki podatku dochodowego?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPARWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  23  zadania  o  różnym  stopniu  trudności.  Są  to  zadania  wielokrotnego

wyboru.

5. Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane

są cztery możliwe odpowiedzi: A, B, C, D. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna;
wybierz ją i zaznacz kratkę z odpowiadającą jej literą znakiem X.

7. Staraj się wyraźnie zaznaczać odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz

odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uważasz za
poprawną.

8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11. Po rozwiązaniu testu sprawdź, czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE

ODPOWIEDZI.

12. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Małe przedsiębiorstwo w Unii Europejskiej zatrudnia

a)  250 pracowników.
b)  50 pracowników.
c)  mniej niż 50 pracowników.
d)  więcej niż 250 pracowników.

Jednym  z  programów  wspierających  małe  i  średnie  przedsiębiorstwa  w  okresie
przedakcesyjnym to program
a)  „Absolwent”.
b)  Socrates.
c)  PHARE.
d)  SAPARD.

3. Reguły konkurencji zostały określone w

a)  Traktacie o Wspólnocie Europejskiej.
b)  Ustawie o działalności gospodarczej.
c)  Kodeksie pracy.
d)  Ustawie antymonopolowej

4. Zaletą pracy na własny rachunek jest

a)  nienormowany czas pracy.
b)  niezależność i samodzielność.
c)  większa odpowiedzialność.
d)  ryzyko.

5. Osobowości prawnej nie posiada

a)  spółka akcyjna.
b)  przedsiębiorstwo państwowe.
c)  spółka komandytowa.
d)  spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

6. Wynik finansowy zależy od przychodów (P) i kosztów. Firma przynosi straty, jeśli

a)  P>K.
b)  P<K.
c)  P=K.
d)  K=0.

7. Płaca realna to

a)  płaca brutto po potrąceniu podatku dochodowego.
b)  suma dochodów z różnych źródeł.
c)  siła nabywcza pieniężnej stawki płac.
d)  płaca akordowa.

8. Ogniwa komunikacji to

a)  nadawca i odbiorca.
b)  nadawca i kod.
c)  kod i odbiorca.
d)  nadawca, odbiorca i kod.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Działania przedsiębiorcze związane są głównie z formą własności

prywatnej.

państwowej.

spółdzielczej.

nie mają związku z działaniami przedsiębiorczymi.

10. Przedsiębiorca to człowiek, który

a)  dobiera współpracowników spośród znajomych i rodziny.
b)  podejmuje ważne decyzje bez zastanowienia.
c)  zadawala się posiadanym majątkiem, nie szuka możliwości rozwoju firmy.
d)  organizuje  i  prowadzi  działalność  gospodarczą  oraz  podejmuje  związane  z  nią

ryzyko.

11. Życiorys zawodowy powinien zawierać zwięzłe informacje na temat

a)  doświadczenia zawodowego.
b)  danych dotyczących rodziny.
c)  oczekiwanego wynagrodzenia.
d)  motywów podjęcia pracy.

12. Podatnik prowadzący działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych

zamierza  złożyć  w  urzędzie  skarbowym  zeznanie  podatkowe.  Powinien  wypełnić
deklarację podatkową
a)  PIT-36.
b)  PIT-36L.
c)  PIT-16A.
d)  PIT-37.

13. Procedura rejestracyjna firmy obejmuje m.in. zgłoszenie do celów podatkowych, którego

należy dopełnić w
a)  Urzędzie Miasta.
b)  Urzędzie Skarbowym.
c)  Urzędzie Statystycznym.
d)  Krajowym Rejestrze Sądowym.

14. Osoba fizyczna prowadząca jednoosobowe przedsiębiorstwo podejmuje i wykonuje

działalność gospodarczą w oparciu o przepisy ustawy
a)  Kodeks pracy.
b)  Prawo spółdzielcze.
c)  Kodeks spółek handlowych.
d)  O swobodzie działalności gospodarczej.

15. Technika negocjacyjna służąca do zbadania sytuacji to

a)  technika związana z czasem pracy.
b)  technika „dobry-zły facet.
c)  technika sytuacji hipotetycznej.
d)  technika ograniczonych kompetencji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Uczestnikami procesu budowlanego są

a)  inwestor i projektant.
b)  kierownik budowy i inspektor nadzoru.
c)  inwestor, inspektor nadzoru, kierownik budowy i projektant.
d)  projektant i kierownik budowy.

17. Jeżeli podstawa opodatkowania wyniesie 10000 zł to podatek dochodowy wyniesie

a)  2067,23 zł.
b)  1369,92 zł.
c)  1379,92 zł.
d)  1269,72 zł.

18. Stawki podatku dochodowego w Polsce wynoszą

a)  19%, 20%, 30%.
b)  19%, 30%, 40%.
c)  10%, 20%.
d)  15%, 32%.

19. Od 1 stycznia 2004 roku przedsiębiorcy zobowiązani są występować o wpis do rejestru

przedsiębiorców w
a)  Urzędzie Wojewódzkim.
b)  Urzędzie Skarbowym.
c)  Urzędzie Statystycznym.
d)  Krajowym Rejestrze Sądowym.

20. Umowa o pracę na czas próbny nie może przekraczać

a)  1 miesiąca.
b)  2 miesięcy.
c)  3 miesięcy.
d)  4 miesięcy.

21. Biznesplan adresowany jest do

a)  pracowników przedsiębiorstwa.
b)  banku.
c)  samego siebie.
d)  do nikogo.

22. System rachunkowości obejmuje

a)  księgowość.
b)  kalkulację.
c)  sprawozdawczość.
d)  księgowość, kalkulację, sprawozdawczość.

23. Opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych nie podlegają przychody

a)  z działalności rolniczej.
b)  z działalności budowlanej.
c)  z działalności usługowej.
d)  z działalności handlowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Funkcjonowanie przedsiębiorstwa instalacyjnego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bielecka

M.:

Podstawy

przedsiębiorczości,

Podręcznik

dla

liceum

i technikum.Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej, Warszawa 2005

2. Dziewięcka-Bokum L., Milecki J.: Wybrane problemy polityki społecznej. Wrocław

1997

3.  Fehler W.: Kraje Unii Europejskiej w walce z korupcją. Przegląd Europejski nr 1, 2002
4.  Laszczak M., Kierowanie małą firmą – tajniki przedsiębiorczości. Warszawa 2004
5.  Mikina

A.,

Sienna

M.:

Przedsiębiorczość,

Klucz

sukcesu.

Podstawy

przedsiębiorczości dla Liceum Ogólnokształcącego, Liceum Profilowanego i Technikum.
WSiP, Warszawa 2002

6. Milewski R. (red.): Elementarne zagadnienia ekonomii. Warszawa 2002
7. Kożusznik B. (red.): Psychologia w pracy menadżera. Katowice 1993