plik

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza

(1648-1668), [w:] Lubelskie Wiadomości Numizmatyczne, nr XIII 2006, s. 17-

46.

W okresie panowania Jana Kazimierza (1648-1668) nastąpiła wielka inflacja pieniądza a zarazem

ciekawe zjawisko w historii numizmatyki polskiej.

Za Władysława IV (1633-1648) z jednej strony zaznaczył się pomyślny rozwój polskiej gospodarki

i emisja pieniędzy o dużych walorach monetarnych, zaś z drugiej strony nastąpił olbrzymi napływ na
ziemie polskie drobnej, małowartościowej monety' Zakazy Komisji Menniczej z roku 1633 nie
zdołały tego procederu zahamować.

Sejm Elekcyjny w 1648 zajął się m.in. sprawą pieniądza a w szczególności w celu podwyższenia

kursu obcych  monet. Kwestia finansowa  kraju była poruszana na sejmie  w 1649 oraz  w 1650 roku.
Komisja  Mennicza  wysunęła  żądanie  bicia  drobnych  pieniędzy,  na  co  jednak  brak  było  srebra.
Natomiast  wojna  kozacka  oraz  żądania  żołdu  dla  wojska  nagliło  na  emisję  pieniądza  w  celu
niedopuszczenia  do  buntu  armii.  Reformy  monetarne  z  lat  1650  i  1654  też  nie  poprawiły  sytuacji
finansowej kraju.

W 1658 roku podskarbi wielki koronny Bogusław Leszczyński (1650-1659) herbu Wieniawa

powierzył dworzaninowi Jana Kazimierza Tytusowi Liwiuszowi Boratiniemu nowootwartą mennicę
krakowską, którą zarządzał w latach 1658-1661 i w 1667-1668

Wybijano w niej orty, a głównie

szóstaki

T. L. Boratini w tak trudnej sytuacji finansowej kraju wystąpił z propozycją emisji monet z

czystej miedzi.

Zastosowanie miedzi do produkcji monet znane było już w starożytności, głównie w Egipcie i w

Chinach. W starożytnym Rzymie emitowano brązowe (a wiec miedziane) dupondiusy, sekstanse,
semiusy, sestersy i asy. W miastach greckich V-IV wieku p.n.e., a zwłaszcza w koloniach sycylijskich
i nadmorskich, a potem w Egipcie Ptolomejskim miedź była w obiegu jako tworzywo monet
drobnych

W Biznacjum znane były miedziane follisy

1. R. Rybarski, Skarb i pieniądz za Jana Kochanowskiego, Michała Korybuta i Jana III, Warszawa

1939, s. 379.

2. Hnilko, Włosi w Polsce i Tytus Liwiusz Boratyni, dworzanin króla Jana Kazimierza, mincerz

uczony, Kraków 1923, s. 19.

3. Kopicki, katalog podstawowych typów monet i banknotów Polski oraz ziem historycznie z Polską

związanych, Tom III 1632-1795, Warszawa 1978, s. 91 i n.

4. Kiersnowski, Moneta miedziana w mennictwie, Biuletyn Numizmatyczny. Nr 2(306), Warszawa,

1997. s. 10.

5. Kiersnowski, op. cit, s. 10.

W Europie w czasach nowożytnych miedź do emisji monet na większą skalę powróciła w XVII

wieku w Szwecji, [później zaś w XVIII wieku w Szwecji], później zaś w XVIII stuleciu w Rosji za
Piotra I. W drugiej połowie XVIII i w XIX wieku monety miedziane wybijano prawie we wszystkich
państwach Europy

Pierwsze monety miedziane na ziemiach polskich pojawiły się za panowania Kazimierza

Wielkiego (1333-1370). Były to tzw. puły ruskie emitowane w mennicy lwowskiej. Miedziane puły,
czyli denary ruskie wybijano również w czasach panowania Ludwika Węgierskiego (1370-1382) i
Władysława Opołczyka (1371-1379)

Do bicia monet z czystej miedzi w Polsce wrócono dopiero w

drugiej połowie XVII wieku, lecz w interesujących okolicznościach.

Komisja Mennicza w akcie wydanym w Warszawie z dnia 16 maja 1650 roku zleciła wybijanie

szelągów z czystej miedzi. Z grzywy krakowskiej wybijano 77 szelągów o średniej wadze 2,622g
(zob. Katalog). Monety te wybijano w dwóch mennicach w Bydgoszczy i we Wschowie, w relacjach l
grosz równy 4 szelągom; stąd i złoty polski = l 2/3 orta = 5 szóstaków = 10 trojaków = 15 dwojaków =
30 groszy = 120 szelągów miedzianych

. Emisji tych monet w latach następnych nie kontynuowano.

Należą one do dużej rzadkości numizmatycznej.

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

Kilka lat później w dziejach polskiego pieniądza dużą rolę odegrał Włoch Tytus Liwiusz Boratini

(dawne brzmienie nazwiska jego było Burattini). Był to znany i zdolny dworzanin w otoczeniu króla
Władysława IV w zakresie nauk matematyczno-fizycznych, architektury, języków obcych i literatury
klasycznej. Na polecenie Króla Władysława IV wyjechał na badania naukowe do Egiptu, a potem do
Paryża i Włoch. Boratini napisał traktat o wadze hydrostatycznej, służącej do poznania ciężaru rtęci.
Stworzył prototyp samolotu, tj urządzenie maszynę latającą ze skrzydłami z kotem w środku, która za
pomocą sznurka umieszczonego pod ogonem, unosi się w powietrzu, sznurek porusza też sprężyny i
kółka znajdujące się wewnątrz modelu. Skrzydła tego urządzenia służyły do utrzymania się maszyny
w powietrzu, bądź też do posuwania się naprzód, ogon zaś służył jako ster i spadochron. Urządzenie to
mogło również utrzymywać się na powierzchni wody jak łódka

. Inne źródła z 1648 roku informują,

że Boratini zbudował wagę tak czułą, że „włos wyprowadza jaz równowagi"

Jest ona ulepszeniem

znanej wagi Galileusza. Służyła mu ona do doświadczeń nad oznaczeniem ciężarów gatunkowych
ciał.

Tak wybitna postać włoskiego uczonego i wynalazcy znalazła uznania i znaczące miejsce na

dworze królewskim Jana Kazimierza. W 1652 roku otrzymuje w dzierżawę mennicę olkuską, zaś w
latach 1658-1661 zarządzał mennicą krakowską

6. Z. Żabiński, Inflacja miedziana w Polsce XVII wieku i jej skutki, VII Sesja Numizmatyczna w

Nowej Soli, Moneta miedziana w Polsce, Zielona Góra 1983, s. 53; oraz R. Kiersnowski, op. cit., s.
13.

7. E. Kopicki, Katalog podstawowych typów monet..., Tom I Średniowiecze, część l, s. 259 i 268.
8. Z. Żabiński. Reformy monetarne Jana Kazimierza, Wiadomości Numizmatyczne, Rok XIX.z.1(71),

Warszawa 1975, s. 22.

9.  A. Hniłko, op. cit., s. 14.
10.  A. Hniłko, op. cit., s. 15.
11.  A. Hniłko, op. cit., s. 19 n., oraz E. Kopicki, op. cit. Tom III 1632-1795, s. 91.

W czasie kiedy Boratini obejmował zarząd mennic, stosunki finansowe oraz monetarne

Rzeczypospolitej znajdowały się w opłakanym stanie. Duży wpływ na tę sytuację finansową państwa
miały z pewnością trwające wojny i powstania chłopskie: Aleksandra Kostki-Napierskiego na Podhalu
oraz Kozaków Bohdana Chmielnickiego na Kresach Wschodnich. Fatalny wpływ na sytuację w kraju
miał najazd Szwedów i wojna polsko-szwedzka w latach 1655-1660 zakończona pokojem w Oliwie
1660 roku. Wojsko żądało długo nie płaconego żołdu i groziło buntem.

Król i Sejm zmuszeni byli zatwierdzić niekorzystną ze względów formalnych na emisję nowych

monet, które miały ratować sytuację finansową i pieniężną państwa.

Mincerz, z pochodzenia Niemiec, wystąpił z projektem wybijania niepełnowartościowych

złotówek srebrnych z cyfrą XXX, w których zawartość srebra była niższa niż powinna być zgodnie z
obowiązującą wówczas ordynacją menniczą. Był nim Andrzej Tymf, dzierżawca mennic koronnych
we Wschowie, w Poznaniu, Bydgoszczy, w Krakowie i we Lwowie. Faktyczna wartość tych monet
wynosiła 12, a nie 30 groszy jak wskazywała na to cyfra rzymska XXX wybita na rewersie.

Nowe złotówki Tymf wybijał głównie w mennicy bydgoskiej w latach 1663-1666 oraz we Lwowie

w 1663 roku. Z czasem monety te zwano pospolicie „tynfami" (od nazwiska projektodawcy). Stąd też
powstało później przysłowie „dobry żart, tynfa wart”.

Umowa zawarta z A. Tymfem przewidywała wybijanie z grzywny srebra tj. wagi 281 g 60

złotówek o 8 próbie, w liczbie 6 000 000 000 złp. W ciągu trzech lat wprowadzono do obiegu sumę 6
137 866 złp. i tym samym skarb państwa uzyskał 2 768 042 złp. Dochodu

. Emisja tych monet

istotnie ułatwiła królowi uregulowanie zaległego żołdu, ale z drugiej strony kraj zalały monety
srebrne, z fałszywą zawartością srebra, co spowodowało wzrost cen towarów oraz zwyżkę ceny dobrej
monety szczególnie talarów i dukatów. Cena jednego talara wzrosła w tynfach z 90 na 180 groszy, zaś
dukata ze 180 do 360 groszy

. Andrzej Tymf oraz jego brat, również dzierżawca mennic w 1667 roku

za  liczne  nadużycia  w  kierowaniu  mennicami  wezwani  zostali  przed  sąd  sejmowy.  Mieli  wiele  na
sumieniu,  bowiem  obaj  uciekli  z  kraju;  Andrzej  do  Niemiec,  gdzie  starał  się  o  posadę  w  mennicy
berlińskiej  lecz  w  końcu  osiadł  na  Pomorzu  w  Słupsku,  zaś  Tomasz  w  1669  roku  objął  zarząd
mennicy w Królewcu

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

Drugim mincerzem i dzierżawcą mennic, który wystąpił z innym, bardziej nowatorskim projektem

ratowania sytuacji pieniężnej Rzeczypospolitej był Tytus Liwiusz Boratini. O ile projekt A. Tymfa z
góry zakładał fałszerstwo w emisji złotówek, to Boratini otwarcie zgłosił projekt bicia szelągów z
czystej miedzi. Było to w sytuacji, kiedy emitowano monety wyłącznie ze złota i srebra, miedź zaś
stosowano jedynie jako domieszkę do monet, głównie srebrnych.

Masową emisję, a raczej produkcję szelągów miedzianych tzw. boratynek rozpoczęło w roku 1659

i kontynuowano ją do 1666 roku i być może nieco później.

12.  H. Wojtulewicz, Pieniądz polski za Jana Kazimierza, Warszawa 1971, s. 15 i n.
13.  H. Wojtulewicz, op. cit., s. 16.
14.  H. Wojtulewicz, op. cit., s. 19.

Tłoczenie szelągów miedzianych realizowano w kilku mennicach. Nie łatwo jest przydzielić daną
monetę do konkretnej mennicy, ze względu na brak nieraz odpowiednich znaków menniczych.

Dnia 2 lipca 1659 roku podskarbi wielki koronny Jan Kazimierz Krasiński herbu Ślepowron zawarł

z Tytusem Liwiuszem Boratinim  kontrakt na bicie szelągów  z czystej  miedzi. Pierwszą  mennicą do
tłoczenia  szelągów  miedzianych  zorganizował  Boratini  w  Ujazdowie.  Pełną  działalność  mennica
ujazdowska  zaczęła  19  listopada  1659  roku.  Zawarty  kontrakt  przewidywał  wybicie  szelągów
miedzianych  na  sumę  2  milionów  złotych  polskich,  z  czego  połowa  miała  przypaść  na  szelągi
koronne,  druga  zaś  połowa  na  szelągi  litewskie

Ówczesny złoty polski stanowił równowartość 90

szelągów, co w sumie dawało liczbę 180 milionów monet. Boratini realizował zobowiązanie już w
czerwcu 1661 roku. Przypuszcza się, że 16 milionów monet wybito w mennicy krakowskiej

Wytwórnia szelągów miedzianych w mennicy ujazdowskiej była dużym przedsiębiorstwem

fabrycznym  w  okresie panowania Jana Kazimierza. Wypuszczenie  do  obiegu tak  dużej  liczby  monet
złagodziło  żądania  żołdu  dla  wojska,  ale  zarazem  szelągi  miedziane  wywołały  dużą  inflację,  jak
również wzrost cen monet srebrnych. Zarzucano Boratiniemu wypuszczenie do obiegu większej ilości
szelągów  niż  przewidywał  kontrakt.  Wezwano  mincerza  przed  komisję  sejmową,  który  przedstawił
rachunki i został oczyszczony z zarzutów za rzekomą nieuczciwość. Ponownie wezwany przed sejm
wiosną  1662  roku,  w  celu  rewizji  rachunków  i  działalności  menniczej  i  tym  razem  został  Boratini
usprawiedliwiony z zarzutów.

Z czasem pierwsza emisja szelągów miedzianych okazała się zbyt mała, żeby zaspokoić żądania

wojska. Komisja sejmowa ponownie zwróciła się do Boratiniego o uruchomienie mennicy w
Ujazdowie. Początkowo mincerz obarczony przykrym doświadczeniem odrzucił prośbę. Nową umowę
podpisał dopiero na skutek osobistej prośby króla o dalszą emisję boratynek

Ponowne otwarcie mennicy szelągowej w Ujazdowie nastąpiło 7 kwietnia 1663 roku. Nowy

kontakt  zawarty  z  Boratinim  przewidywał  znacznie  większą  emisję  szelągów  miedzianych  niż
poprzednio.  W  latach  1663-1665  wybito  szelągów  koronnych  na  sumę  6  690  882  złp.,  czyli  ok.  602
miliony sztuk, czyli  w ciągu  zaledwie 4 lat, z  wyjątkiem 1662 roku  wybito  w  Ujazdowie  olbrzymif
liczbę sięgającą ponad 3/4 miliarda monet

Przed otwarciem mennicy ujazdowskiej w kwietniu 1663 roku sporządzony został inwentarz

pozostałych tam urządzeń i sprzętu po pierwszej emisji szelągów

. Dokument ten wykonano w

obecności  Boratiniego  i  pisarza  skarbu  koronnego  Stanisława  Kleinpolta.  To  bardzo  cenne  źródło
umożliwia  poznanie  sposobów  produkcji,  organizacji  i  szeregu  innych  zagadnień  związanych  z
funkcjonowaniem  mennic  w  Polsce  w  XVII  i  XVIII  stuleciu.  Wykorzystał  już  te  materiały  profesor
Stanisław  Suchodolski  w  interesującej  publikacji  pt.  „Technika  mennicza  mennicy  ujazdowskiej"
Badania  Suchodolskiego  wykazały  m.in.  że  produkcja  krążków  do  emisji  boratynek  była
skoncentrowana  w  mennicy. Nie  jest wykluczone jak  to przewidywali  inni badacze  jak  A. Hniłko

Marian Gumowski

że część owych krążków sprowadzano z Oliwy lub z zagranicy. Zapotrzebowanie

na owe małe miedziane krążki były tak duże, że nie zaspakajała je własne produkcja i musiano uciec
się do importu. Dopiero połączenie obu tych źródeł zaopatrzenia w surowiec pozwalało na pełne
uruchomienie produkcji boratynek

Tłoczenie monet odbywało się w tzw. „pręgierni" ręcznie za

pomocą młotów pręgierskich, a nie maszynami jak to przewidywano uprzednio. Produkcja ręczna
mimo większego wysiłku fizycznego postępowała prędzej i była bardziej opłacalna. Uprzednio

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

przygotowane miedziane krążki szły pod stemple walcowe lub młoty pręgierskie

Na urządzenia

techniczne wskazywały by zdolności Boratiniego konstrukcyjne i nowatorskie, jak to widzieliśmy w
części pracy opisującej uzdolnienia Tytusa Liwiusza Boratiniego. Nie jest wykluczone przypuszcza się
że współpracowały z mennicą ujazdowską inne warsztaty produkcyjne zorganizowane poza samą
mennicą.

Miesięczna produkcja szelągów wynosiła od miliona sztuk w okresie początkowym, do 8 milionów

w  1661  roku  i  36  milionów  monet  w  szczytowym  czasie  roku  1664.  Stąd  wniosek,  że  w  okresie
największej  wydajności  mennicy  ujazdowskiej  bito  ok.  1,5  miliona  sztuk  dziennie.  Wytwórnia
mennicza w Ujazdowie była z pewnością w latach 1660-1665 największym zakładem produkcyjnym
w  Polsce

Wiele szelągów koronnych nosi datę 1666, a więc jeszcze w tym roku kontynuowano

tłoczenie monet.

O ile szelągi koronne wybijano wyłącznie w Ujazdowie, to boratynki litewskie tłoczono oprócz

mennicy ujazdowskiej w latach 1660-1661 również w kilku innych mennicach.

W Oliwie zarządcą mennicy szelągowej był Jerzy Fryderyk Horn. Wybijano w niej boratynki z

datą 1663 z herbem Wieniawa na rewersie oraz literami GFH na awersie. Występują też monety z datą
omyłkową 1665 i 1666

W Wilnie bito szelągi litewskie w latach 1664-1666. Podskarbim wielkim litewskim był wówczas

Hieronim Kryszpin Kirszenstein (1662-1676), którego monogram KP występuje na rewersie. Znane są
również egzemplarze tej mennicy z datą omyłkową 1661

15. S. Suchodolski, Technika mennicza mennicy ujazdowskiej, Wiadomości Numizmatyczne, Rok

XVIII, z. 1(67), Warszawa 1974, s. 47

16. S. Suchodolski, op. cit., s. 47; oraz zob. H. Wojtulewicz, Czy w mennicy krakowskiej wybijano

boratynki? Biuletyn Numizmatyczny, Nr 3 (303), Warszawa 1996, s. 7-10.

17.  H. Wojtulewicz, op. cit., s. 14.
18.  S. Suchodolski, op. cit., s. 47
19.  J.  Gutkowski,  Inwentarz  mennicy  szelągowej  ujazdowskiej  z  roku  1663,  Wiadomości

Numizmatyczne, Rok XIX, z. 2(52) Warszawa 1970, s. 126.

20.  A. Hniłko, op. cit., s. 3, 22 in.
21.  M. Gumowski, Podręcznik numizmatyki polskiej, Kraków 1914, s. 114.
22.  S. Suchodolski, op. cit., s. 49.
23.  S. Suchodolski, op. cit., s. 49-50.
24.  S. Suchodolski, op. cit., s. 50.
25.  E. Kopicki, op. cit, Tom III, s. 125.
26.  E. Kopicki, op. cit., Tom III, s. 118.

Kolejną mennicą do wybijania boratynek zorganizowano w Brześciu. Zarządcą jej był sam

Boratini, monety z tej wytwórni noszą daty 1665 i 1666. Występują również egzemplarze z rokiem
omyłkowym 1667 i 1668

Inną mennicą, którą zarządzał Jerzy Fryderyk Horn była wytwórnia do bicia boratynek

zorganizowana w Kownie. Tłoczono w niej monety 1665 i 1666. Pod głową króla umieszczano litery
GFH lub GZH, zaś na rewersie pod Pogonią głowę jelenia znak własny podskarbiego wielkiego
litewskiego Hieronima Kryszpina Kirszensteina

I ostatnią mennicę do emisji szelągów miedzianych zorganizowano w Malborku. Zarządcą jej był

początkowo również Jerzy Fryderyk Horn po nim zaś Teodor Horn. Wybijane w niej monety noszą
datę 1666 oraz litery GFH lub TZH na awersie oraz monogram KP podskarbiego wielkiego
litewskiego Hieronima Kryszpina Kirszensteina

Ikonografia boratynek koronnych i litewskich jest w zasadzie prosta. Na awersach i rewersach

monet koronnych jak i litewskich widnieje głowa Jana Kazimierza w wieńcu laurowym profilem w
prawo, zaś w otoku napis: IOAN CAS. REX (IOANNES CASIMIRVS REX): pod głową króla
umieszczone są inicjały mincerza.

Szelągi koronne na rewersach w polu środkowym posiadają orła z małą tarczą z herbem Snopek

(Wazów) na piersi. W otoku napis występujący w licznych odmianach literowych: SOLID REG (herb
lub inicjały mincerza) POLON i daty emisji monety (SOLIDVS REGNI POLONIAE i rok wybicia).

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

Szelągi litewskie na rewersie zdobione są Pogonią litewską, pod nią umieszczone są herby lub

inicjały mincerzy. W otoku zaś legenda. SOLID MAG DVC LIT i data emisji (SOLIDVS MAGNI
DVCATVS LITVANIAE i rok wybicia monety).

Ciekawym i odrębnym zagadnieniem jest ilość wybitych boratynek w latach 1659-1666 i

ewentualnie 1668. Początkowo zgodnie z podpisaną ordynacją menniczą w latach 1659-1661 wybito
szelągów miedzianych jeden milion złotych dla Korony i drugi milion dla Litwy w mennicy
ujazdowskiej. Z grzywny wagi ok. 238,5 g wybijano 150 szelągów. Przypuszcza się jednak, że wybito
monet nieco więcej niż przewidywała ordynacja mennicza

Od kwietnia 1663 roku do listopada 1665

wybito w mennicy ujazdowskiej szelągów na sumą 6 690 882 złote i 26 groszy, w tym dla Litwy l 057
000 złotych.

W tym też okresie w latach (1661?) 1663-1666 w mennicy złotowej w Bydgoszczy wybito

złotówek (tynfów vel tymfów) na sumę 7 956 048 złotych. Jest to jednak suma niepewna, ponieważ
inne źródła podają produkcję mennicy bydgoskiej na kwotę 2 638 561 złotych

Według obliczeń R. Rybarskiego ilość wybitych monet szelężnych i złotówek wynosi 18 810 931

złotych. Ponieważ niepewna jest liczba wybitych szelągów przez

27.  E. Kopicki, op. cit., Tom III, s. 126.
28.  E. Kopicki, op. cit., Tom III, s. 127
29.  E. Kopicki, op. cit, Tom III, s. 128.
30.  R. Rybarski, op. cit, s. 403.
31.  R. Rybarski, op. cit, s. 403 i n.

Jerzego Fryderyka Horna można przyjąć ogólną sumę wypuszczenia monety szelęż-

ej i złotowej na

sumę 20 milionów złotych

Liczba wybitych szelągów wynosi H 415 882 zł. Ostatecznie Tymf

uciekł z Polski, zaś Boratini został usprawiedliwiony  ze swojej  działalności. Przypuszcza się też, że
emisje tych monet były wyższe niż przewidywały kontrakty. Produkcja tymfów i boratynek ułatwiła
królowi  spłacenie  zaległego  żołdu.  Z  drugiej  strony  kraj  zalała  moneta  powodująca  wzrost  cen
towarów oraz podrożenie monety srebrnej. Cena talara wzrosła z 90 groszy na 180 groszy zaś dukata
ze  180  groszy  do  360  groszy.  Niezadowolenie  ludności  znalazło  swój  wyraz  w  wierszach
satyrycznych.
Znany poeta W Potocki w „Ogrodzie fraszek" pisał:
Jeśli Boratyniego szelągi waloru
Bierzemy i klepacześ biją pośród boru,
Bo się po lasach ich mincerze kryją,
Żeby królewskiej głowy nie płacili szyją.

Były bowiem przypuszczenia, że bito wiele fałszywych monet. Inny autor W. Łoś, pisał:

Ale nas zbaw od Tymfa i Boratyniego
I poszlij ich do czarta, piekła przeklętego!
Bo któż tymfom z ortami, także szelągami
Nikt najbardziej nie winien, tylko oni sami,
Słusznie by znowu kazać bić czerwone złote
A zgubić szelągi, przemierzłą hołotę
Każ znowu robić dobre orty i talary
Któremi się szczycili polscy kawalery
Przywróć nam do Korony nasze srebro, złoto
Bo wiedz o tem, że będzie wielki kłopot o to.

7 marca 1667 roku mennice szelągowe i złotowe zostały zamknięte. Plaga fałszywych boratynek

wystąpiła jeszcze w latach siedemdziesiątych w XVII wieku, mimo surowych kar jak np. kara śmierci,
ucięcie ręki, przybicie gwoździem do bramy lub kara chłosty

. Szelągi miedziane utrzymały się w

obiegu do Stanisława Augusta Poniatowskiego tj. do 1794 roku. Reforma monetarna tego władcy
anulowała boratynki z obiegu, utrzymując jednak miedź jako tworzywo do monet niskich walorów jak

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

szelągi, półgrosze, grosze i trojaki. Na wielu z nich widniał napisz Z MIEDZI KRAIOWEY.

Czasy Jana Kazimierza to z jednej strony okres wojen: wolna ze Szwecją, słynny „Potop"

zakończony  pokojem  w  Oliwie  w  1660  roku,  napaść Rakoczego,  Kozaków  i  Tatarów,  konfederacja
wojskowa  Bohdana  Chmielnickiego,  rokosz  Lubomirskiego,  to  z  drugiej  strony  szukając  wyjścia  z
kryzysu  pieniężnego  i  środków  na  uregulowanie  zaległego  żołdu  dało  w  dziejach  numizmatyki
polskiej intere-

32. R. Rybarski, op. cit., s. 405.
33. W. Niemirycz, Skarb boratynek z Przasnysza, Wiadomości Numizmatyczne, Rok XVII z. 2(64),

Warszawa 1973, s. 111.

sujący okres i początek nowego systemu pieniężnego. Wprowadzono do obiegu dużą ilość monet
miedzianych z określonym walorem, co w umysłach ówczesnego społeczeństwa było nie do przyjęcia.
Bowiem od dawnych czasów w obiegu pieniężnym znajdowały się wyłącznie monety srebrne i złote.
Nawet jednostki o niskich walorach z bardzo dużą domieszką miedzi, traktowane były jako monety
srebrne.

Emisja szelągów miedzianych dała początek nowemu systemowi pieniężnemu, który przetrwał

ponad  sto  lat  i  utrzymał  się  z  różnymi  zmianami  do  czasów  dzisiejszych.  Obecnie  posługujemy  się
powszechnie  niepełnowartościowym  pieniądzem  papierowym,  którego  walor  wydrukowany  jest  na
obiegowych  aktualnie  banknotach,  nie  posiadających  na  rynku  konkurencyjnego  pieniądza
kruszcowego.

Współczesny system pieniężny papierowe banknoty oraz monety tłoczone w różnych metalach

nieszlachetnych od dawna przyjęty został przez społeczeństwo, jako normalne zjawisko w życiu
codziennym.

Najważniejszą częścią niniejszej pracy jest załączony szczegółowy katalog monet miedzianych

emitowanych w czasach Jana Kazimierza. Jest on owocem wieloletnich badań i zbierania materiałów
ze zbiorów muzealnych przy pomocy ankiet, literatury numizmatycznej oraz bogatych zbiorów
boratynek w Gabinecie Numizmatycznym Muzeum Lubelskiego w Lublinie.

Dotychczas nie ukazał się w druku tak szczegółowy zestaw opracowanych szelągów miedzianych z

lat  1650  oraz  1659-1666.  Nie  jest  on  z  pewnością  ostateczny  i  pełny,  będzie  podstawą  do  dalszych
badań i uzupełnień, których  mogą  dostarczyć  nowe znaleziska  monet  miedzianych z  drugiej połowy
XVII wieku. Dotychczas odkryto 138 większych lub mniejszych skarbów boratynek, nie licząc dużej
liczby  tzw.  znalezisk  luźnych.  W  liczbie  skarbów  wyróżniają  się:  znalezisko  z  Przasnysza  d.  woj.
ostrołęckie  (17  456  monet),  okolice  Lublina  (13  400),  Jędrzejów,  woj.  kieleckie  (13  200
zabezpieczono  11  213  sztuk),  Romanowo,  woj.  bydgoskie  (12  400  w  tym  ok.  10  000  boratynek),
Terespol,  d.  woj.  bialskopodlaskie  (9  560  szt),  Małogoszcz,  woj.  kieleckie  (7  028)  oraz  Idźki,  woj.,
białostockie  (5  811  monet)  Znaleziska  boratynek  zebrane  w  kartotece  naukowej  Gabinetu
Numizmatycznego  w Muzeum Lubelskim  w Lublinie  obejmują łącznie 126 700  monet  miedzianych
Jana Kazimierza

34. H. Wojtulewicz, Obieg szelągów miedzianych Jana Kazimierza w świetle znalezisk, w. Moneta

miedziana w Polsce, materiały w Sesji Num., Nowa Sól, wyd. Lubuskie Towarzystwo Kultury,
Zielona Góra 1983, s. 79-84.

Katalog szelągów miedzianych

opracowany został według ustalonych dotychczas zasad.

Uwzględnia on opis stempla awersu i rewersu z wyodrębnieniem odmian w napisach i w interpunkcji.
Obejmuje łącznie 314 pozycji, w tym 24 pozycje dla szelągów z 1650 roku oraz 290 pozycji dla
szelągów z lat 1659-1666 (1667-1668 lecz daty ostatnie są omyłkowe). Boratynki koronne obejmują
131 pozycji, zaś litewskie 159.

Streszczenie

W okresie panowania Jana Kazimierza (1648-1668) nastąpiła w Polsce wielka inflacja pieniądza, a

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

zarazem ciekawe zjawisko w historii numizmatyki polskiej. Wojny kozackie i najazd Szwedów w
latach 1655-1660 zakończony pokojem w Oliwie, rokosz Jerzego Sebastiana Lubomirskiego w roku
1665 wpłynęły na zły stan finansowy państwa, zaś wojsko żądało uregulowania dawno niepłaconego
żołdu.

W tej sytuacji mincerz Tytus Liwiusz Boratini wystąpił z projektem emisji szelągów z czystej

miedzi. Dotychczas monety takie wybijano ze srebra, chociaż zawierały one dużą domieszkę miedzi.

Inny z kolei mincerz Andrzej Tymf, w celu ratowania stanu finansowego kraju wysunął projekt

wybijania srebrnych złotówek z napisem XXX GROSZY, których faktyczna wartość, ze względu na
niską  próbę  srebra,  wynosiła  zaledwie  12-14  groszy.  Monety  te  bito  tylko  w  mennicy  bydgoskiej  i
częściowo  we  Lwowie.  Złotówki  Tymfa  z  czasem  wycofano  z  obiegu,  zaś  emisje  szelągów
Boratiniego  kontynuowano  nadal.  Początkowo  wybijano  je  w  mennicy  ujazdowskiej  (koronne  i
litewskie). Wytwórnia ta była największym zakładem produkcyjnym w ówczesnej Polsce. Miesięczna
produkcja szelągów wynosiła w początkowym okresie od miliona do 8 milionów sztuk w 1661 roku i
36  milionów  w  szczytowym  czasie  roku  1664.  W  okresie  największej  wydajności  mennicy
ujazdowskiej wybijano dziennie ok. 1,5 miliona szelągów.

Emisje szelągów litewskich realizowano w kilku innych mennicach: w Wilnie, Brześciu, Kownie,

Oliwie i Malborku.

Przypuszcza się, że w latach 1659-1666 i być może nieco później wybito szelągów miedzianych

łącznie koronnych i litewskich na sumę 20 milionów złotych, czyli ok. l miliard 800 milionów monet.
Szelągi miedziane Boratyniego zwano popularnie od nazwiska ich projektodawcy „boratynkami"
Monety te chociaż po-

35. W 1995 roku Polskie Towarzystwo Numizmatyczne wydało katalog opracowany przez Edmunda

Kopickiego pt. Ilustrowany skorowidz pieniędzy polskich i z Polską związanych,  Warszawa 1995.
Szelągi miedziane występują pod pozycjami: koronne 1538-1556 (19 monet i litewskie 3586-3607
(22 monety w tym jeden szeląg bity w srebrze poz. 3591. Autor katalogu podaje tylko rok emisji,
znaki  mincerskie  i  mennicę,  nie  uwzględnia  szczegółowych  opisów  awersu  i  rewersu  monet.
Natomiast  w  roku  1997  ukazał  się  katalog  opracowany  przez  Roberta  Pieńkowskiego  Moneta
miedziana  na  ziemiach  polskich,  Legnica  1997,  w  którym  szelągi  miedziane  Jana  Kazimierza
występują  pod  pozycjami:  koronne  27-36  i  litewskie  37-45.  Ponieważ  autor  tego  opracowania
podaje dokładny opis monet, uwzględniłem je również w moim katalogu.

Choć powszechnie były krytykowane przez ówczesne społeczeństwo, pomogły królowi uregulowanie
zaległego żołdu oraz wypełniły lukę w cyrkulacji drobnej monety.

Ikonografia boratynek koronnych i litewskich jest zbliżona, bowiem na ich awersach widnieje

głowa króla Jana Kazimierza w wieńcu laurowym i w otoku napis: IOAN CAS.REX; (IOANNES
CASIMIRVS REX) zaś pod głową inicjały T L. Boratiniego T.L.B.

Rewersy szelągów różnią się wyobrażeniami i napisami. Na boratynkach koronnych w polu

środkowym umieszczony jest Orzeł z koroną na głowie oraz z herbem Snopek (Wazów) na piersi, w
otoku  napis:  SOLID.REG.POLO.  i  data  emisji  monety  (SOLIDYS  REGNI  POLONIAE)  są  liczne
warianty  w  legendach  (zob.  katalog);  pod  godłem  występują  nieraz  herby  lub  znaki  mincerskie.
Szelągi  litewskie  posiadają  w  polu  środkowym  Pogoń  litewską  pod  nią  herby  lub  znaki  mincerskie
oraz  w  otoku  napis:  SOLID.MAG.DVC.LIT  i  rok  emisji  monety.  (SOLIDVS  MAGNI  DVCATVS
LITVANIAE) zob. w katalogu warianty w legendach.

Obok legalnie wybijanych boratynek znane są stosunkowo liczne fałszerstwa, mimo stosownych

surowych kar za podrabianie monet.

Szelągi miedziane Jana Kazimierza utrzymały się w obiegu aż do 1764 roku, czyli do początków

panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Reforma monetarna tego władcy, anulowała
dotychczas wybijane monety i wprowadziła do obiegu nowy pieniądz emitowany w trzech metalach w
złocie, srebrze oraz w miedzi, w której bito szelągi, grosze i trojaki.

Emisja na dużą skalę miedzianych szelągów, pomimo niezadowolenia ówczesnego społeczeństwa,

dała początek nowemu systemowi pieniężnemu, który z różnymi zmianami przetrwał do naszych
czasów.

Obecnie bowiem posługujemy się powszechnie niepełnowartościowym pieniądzem papierowym,

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

którego walor wydrukowany jest na aktualnie obiegowych banknotach, nie posiadających na rynku
konkurencyjnego pieniądza kruszcowego. Monety zaś wybijane są przeważnie w różnych stopach
metali nieszlachetnych.

Współczesny system pieniężny papierowe banknoty oraz monety wybijane w różnych metalach

nieszlachetnych od dawna przyjęty został przez społeczeństwo jako normalne zjawisko w życiu
codziennym.

KATALOG

Szelągi miedziane

1650 Mennica Bydgoszcz

Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w

gramach

Monogram Jana

Kazimierza złożony z liter
ICR, po bokach rok emisji
16-50.; niżej herb
Wieniawa podskarbiego
Bogusława
Leszczyńskiego. Po
bokach herbu litery C G
(Christoph Guttmann).
Nad monogramem korona
królewska. Całość ujęta
pojedynczym otokiem
ziarnistym.

Orzeł polski z małą tarczą ze Snopkiem

Wazów na piersi. Nad orłem korona
królewska, która dzieli napis otokowy:
.SOLIDVS.REGNI.POLONI.1650;

22,0

2,655

Opis jak wyżej, lecz 16-
50; C. herb Wieniawa.G;

Opis jak wyżej, lecz
SOLIDVS.REGNI.POLONI. 1650;

22,0

1,822

Opis jw., lecz bez liter C-
G;

Opis jw., lecz napis otokowy rozdzielony na
górze przez koronę, na dole zaś przez ogon
orla: SOLIDVS.REG NI.POLONIAE;

22,0

2,799

Opis jw., lecz .C. herb
Wieniawa .G.;

Opis jak nr 2

22,0

2,6

Opis jak nr 1, lecz 16. -
.50; oraz C. herb
Wieniawa .G;

Opis jak nr 1, lecz napis w otoku:
SOLIDVS REGNI POLON BIDG;

22,0

2,977

Jak nr 2, lecz .C. herb
Wieniawa .G.;

Jak wyżej.

22,0

2,6

Jak wyżej, lecz C. herb
Wieniawa .G;

Jak nr 5

22,0

2,6

Jak nr 5

Opis jak nr 5, lecz
SOLIDVS.REGNI.POLONI.BIG.;

22,0

1,9

Jw.

Jw., lecz
.SOLIDVS.REGNI.POLONI.BIDG.;

22,0

2,6

10. Jw., lecz 16-50;

Jw., lecz
.SOLIDVS.REGNI.POLONI.BIDG;

22,0

2,6

11. Jak wyżej

Jw., lecz
SOLIDVS.REGNI:POLONI.BIDG.;

22,0

2,6

12. Jak nr 5, lecz C. herb

Wieniawa .G.;

Jw., lecz
SOLIDVS.REGNI.POLONI.BIDGO;

22,0

2,355

13. Jak nr 2

Jw., lecz .SOLIDVS R— EGNI POLONI
BIDG.;

22,0

2,622

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

14. Jak nr 4

Jak wyżej, lecz napis: .SOLIDVS
REGNI.POLONBIDG;

ok. 22,0 ok. 2,6

15. Jak nr 5, lecz .C. herb

Wieniawa .G.;

Jak wyżej, lecz napis: SOLIDVS
REGNI.POLONI.BIDGO;

22,0

2,6

IS.a Mennica Wschowa (Poznań?)

Monogram królewski ICR
po bokach arabeski, pod
spodem w kartuszu herb
Wazów-Snopek. Całość
ujęta otokiem kreskowym
(?)

Legenda w czterech wierszach: SOLID
REGNI./POLON./ 16 /herb Wieniawa/ 50.

16,25

Mennica Wschowa

16. Pod koroną królewską

monogram Jana
Kazimierza złożony z liter
ICR, po bokach rok emisji
16-50; pod monogramem
oddzielony kreską herb
Wie-niaw. Całość ujęta
pojedynczym otokiem
ziarnistym.

Orzeł polski z małą tarczą ze Snopkiem
Wazów na piersi. Nad orłem korona
królewska, która dzieli napis otokowy:
SOLIDVS.MW.REG.PO-LO; całość ujęta
pojedynczym otokiem ziarnistym.

22,0

2,1

27
Nr

Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w

gramach

17. Jw.

Jw., lecz napis: SOLIDYS REG-
NI.POLONIAE;

22,0

2,622

18. Opis jak wyżej, lecz po

bokach monogramu
arabeski. Bez roku emisji
oraz kreski. Pod
monogramem mała tarcza
ze Snopkiem Wazów.

Napis w czterech wierszach:
SOLID./.REGNI./ .POLON./.16 herb Wic-
niawa 50.

18,0

2,622
1,24

19. Opis jw.

Napis w czterech wierszach:
.SOLID./.REGN./.POLONI/.16. herb Wie-
niawa .50.;

21, 5-
22,5

2,622

20. Opis jw.

Napis w czterech wierszach:
.SOLID/.REGNI./.POLON./.16. herb Wie-
niawa .50.;

22,0

2,755

21. Opis jw.

Napis w czterech wierszach:
SOL1D/.REGNI/.POLONI/ 16 herb Wie-
niawa 50;

22,5

2,577

22. Opis jw.

Napis w czterech wierszach:

.SOLID./.REGNI./.POLONI./.16. herb
Wieniawa .50.;

22,0

2,533

23. Opis jw.

Napis w czterech wierszach:
.SOLID./.REGNI./.POLONI/.16. herb
Wieniawa .50.;

22,0

2,177

24. Opis jw.

Napis w czterech wierszach:

.SOLID./.REGNI./.POLONI/.16. herb
Wieniawa. 50.;

22,0

2,68

Szelągi koronne (boratynki)

1659 Mennica Ujazdów

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w

gramach

25. Głowa króla Jana

Kazimierza w wieńcu
laurowym profiiem w
prawo. W otoku napis
rozdzielony na górze
przez głowę, na dole zaś
przez inicjały
umieszczone pod głową
T.L.B. Legenda otokowa
brzmi: IOAN CAS.REX;
całość ujęta pojedynczym
otokiem ziarnistym.

Orzeł polski z małą tarczą ze Snopkiem
Wazów na piersi. W otoku napis:
SOLID.REGN /herb Ślepowron/ POLO
1659;

16,0

1,13

26. Opis jak wyżej, lecz

IOAN•...;

Opis jak wyżej, lecz SOLI.REGN /herb
Ślepowron/ I .POLO. 1659*;

16,0

1,13

27. Jw.

Jw., lecz SOLI.REGNI /h. Ślepowron/
POLON. 1659.;

16,0

1,367

28. Jw., lecz IOAN...

Jw., lecz .SOLI.REGNI /h. Ślepow-
ron/POLON. 1659;

16,0

1,19
1,315
1,38

29. Jw.

Jw., lecz SOLI.REGNI /h. Ślepow-
ron/POLON. 1659;

16,0

1,3 ML-
0,975

30. Jw.

Jw., lecz SOLID.REGN/h. Ślepow-
ron/.POLON. 1659.;

15,5

1,111
ML- 1,4 i
1,12

31. Jw., lecz IOAN• ...;

Jw., lecz SOLID.REGNI/h. Ślepowron/
POLON. 1659;

16,0

1,236
1,431

1660

Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w

gramach

32. Jw., lecz IOAN.

CAS.REX T.L.B.

Jw., lecz *SOLID.REG/Ślepowron/
NI.POL.1660;

15,5

1,244

33. Jw., lecz IOAN.

CASI.REX;

Jw.

15,5

1,266

34. Jw., lecz IOAN.-

CAS.REX;

Jw., lecz SOLID REG/Ślepowron/
NI.POL.1660;

16,0

1,284

35. Jw.

Jw., lecz 1660-;

16,0

1,284

36. Jak nr 33, lecz IOAN.-

CASI REX;

Jw., lecz *SOLID. REG/Ślepowron/
NI.POLO.1660;

15,5

1,1 1

37. Jak nr 34

Jw., lecz SOLID:REGN/ŚIepow-
ron/l.POLO.I660;

16,0

1,28-1,34

38. Jak nr 36

Jw., lecz-SOLID REGNI/Ślepow-
ron/POLO.16...O;

16,0

1,043-
1,115

39. Jw., lecz IOAN.-

CAS.REX;

Jw., lecz SOLID.REG/Ślepow-
ron/POLO.1660;

15,5

0,96-1,3

40. Jw. /mała głowa u Niem./ Jw., lecz SOLID.REGN/Ślepow-

ron/I.POLO:1660;

15,5

1,3

41. Jak nr 39

Jw., lecz SOLID.REG./Ślepow-
ron/NI.POLO.1660;

16,0

1,23-1,15

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

42. Jak w. /Niem. „duża

głowa"/

Jw„ lecz SOLID.REGN/Ślepow-
ron/.I.POLO,1660;

15,5

1,286

43. Jw., lecz IOAN.-

CAS.REX;

Jw., lecz *SOLID.REGN/Ślepow-
ron/POLON.1660;

15,5

1,1 1 oraz
1,44-1,58

44. Jw., lecz .IOAN.-

.CAS.REX; /"duża
głowa"/

Jw., lecz *SOLID.REGNI/Ślepowron/
POLON. 1660;

15,5

1,19

45. Jw„ lecz IOAN.-

CAS.REX;

Jw., lecz SOLIDREGNI/Ślepowron/
POLON. 1660;

16,0

1,23

46. Jw., /Niem. „duża głowa

'/ Jw., lecz *SOLID.REG/Ślepow-

ron/NI.POLON.1660;

15,5

1,3

47. Jw. /głowa normalna/

Jw., lecz *SOLID:REGN/ŚLEPOWRON/
I.POLON.1660;

15,5

1,21-1,35

48. Jw.

Jw., lecz *SOLID.REGN/Ślepowron/
I.POLON 1660;

15,5

1,6

49. Jw., lecz IOAN.

.CAS.REX.REX;

Jw., lecz *SOLID/RI.POLO/Ślepowron/
POLON 1660;

16,0

1,103

50. Jw., lecz IOANN.

CAS.REX;

Jw., lecz SOLID.REGN/Ślepowron/
POLON 1660;

15,8-16,0 1,398

51. Jw„ lecz. IOAN.-

CAS.REX;

Jw., lecz SOLIDREGN/Ślepowron/
POLON. 1660;

15,5

waga śr.

1,266

52. Jw., lecz /"średnia głowa"/ Jw., lecz SOLID.REGN./Ślepowron/

POLONI1660;

15,0

1,125

1661

Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w
graniach

53.

Jw., lecz IOAN.-
CAS.REX

Jw., lecz
*SOLI.REGNl/Ślepowron/PO.1661;

15,5

1,239

54.

Jw., lecz IOAN.
.CAS.REX;

Jw., lecz
SOLID.REG./Ślepowron/POL.1661;

15,5

1,38

Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w

gramach

55.

Jw., lecz IOAN.
CAS.REX;

Jw., lecz SOLID. RBG./Ślepow-

ron/NI.POL.1661;

15,5

1,23

56.

Jw.

Jw., lecz łSOLI.REG/Ślepow-

ron/NI.POL.1661;

15,5-16

1,221

57.

Jw.

Jw., lecz SOLIDVS.R./Ślepowron/
EG.POL.166L;

15,5-16

1,28

58.

Jw.

Jw., lecz SOLID.RE/Ślepow-

ron/GN.POL.1661;

15-15,5

1,23

59.

Jw. /lekkie zatarcie/

Jw., lecz SOLI.REGNI/Ślepow-

ron/POL.1661;

16,0

1,20

60.

Jw., lecz IOAN.
.CAS.REK; T.L.B.

Jw., lecz SOLID REG /Ślepowron/ POLO
1661;

16,0

1,38

61.

Jw., lecz IOAN.
CAS.REX

Jw., lecz SOLID. REGN. /Ślepowron/
POLO 1661;

16,0

1,16

62.

Jw., lecz .IOAN.
CAS.REX;

Jw., lecz SOLID.REG/Ślepowron/
NI.POLO.1661;

15,5

1,23

63.

Jw.

Jw., lecz SOLID REG /Ślepowron/
POLO.l. 6.6.1;

16,0

1,09

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

64.

Jw., lecz IOAN.
CAS.REX; T.L.B.

Jw., lecz SOLID.REG./ŚIepow-
ron/.POLO.1661*;

16,0

1,09

65.

Jw.

Jw., lecz SOLI.REGN/Ślepow-
ron/.POLO.1661«;

16,0

1,09

66.

Jw.

Jw., lecz *SOLID.REG. /Ślepowron/
POLON. 1661;

16,0

1,48

67.

Jw. /raz mała raz duża
głowa u Niem.?!/

Jw., lecz SOLID.REGN/Ślepowron/
POLON. 1661;

16,0

1,197

68.

Jw.

Jw., lecz SOLI.REGN/Ślepowron/
POLON. 1661;

16,0

1,338-1,42

69.

Jw., lecz IOAN-CAS
REX;

Jw., lecz SOLI.REGN.POLON.1661;

16-16,5

1,239

70.

Jw., lecz IOAN.-
CAS.REX;

Jw., lecz *SOLID REG/ŚIepowron/ NI
POLON. 1661;

16,0

1,09

71.

Jw., lecz IOAN.
.CAS.REX; T.L.B.

Jw., lecz *SOLID.REGN/Ślepowron/
POLONI. 1661;

16,0

1,999

72.

Jw., lecz IOAN.

CAS.REX; /brak
inicjałów TLB/

Jw.

16,0

2,31

73.

Jw., lecz IOAN. .CAS.

REX; i T.L.B.

Jw., lecz *SOLI.REGNI/Ślepowron/

POLONI.1661;

15,7

1,4

74.

Jw., lecz IOAN.
CAS.REX;

Jw., lecz *SOLID.REGN/Ślepowron/

POLONI. 1661;

15,5-16

1,282

75.

Jw.

Jw., lecz SOLID.REG/Ślepowron/

POLLO. 1661;

16-17,8

1,076

1662

76.

Jw., lecz IOAN.
.CAS.REX;

Jw., lecz SOLID.REGN/Ślepow-
ron/POLONI.1662;

16,0

1,2

1663

77.

Jw., lecz IOAN.
CAS.REX; T.L.B.

Jw., lecz SOLID.REG/Ślepowron/

POLO.1.6.6.3;

16,5

1,288-1,422

78.

Jw.

Jw., lecz SOLID. REG/Ślepow-

ron/POLO.1663.;

16,5

1,42

79.

Jw.

Jw., lecz .SOLID.REG/Ślepow-

ron/POLO.166.3.;

16,0

1,354

80.

Jw.

Jw., lecz SOLID. REG/Ślepow-

ron/POLO.1.66.3.;

16,0

1,423

81.

Jw.

Jw., lecz SOLID REG/Ślepowron/POLO

1.663.;

15,6-17 1,288

82.

Jw.

Jw., lecz SOLID.REG/Ślepow-
ron/.POL0.1.6.63.;

16,0

1,14

83.

Jw.

Jw., lecz 1.66.3;

16,0

1,14

84.

Jw.

Jw., lecz 166.3;

16,0

1,14

85.

Jw.

Jw., lecz SOLID REG/ŚIepowron/ POLO.
1663;

16,0

1,14

86.

Jw.

Jw., lecz SOLID.REG./Ślepowron/.POLO.
1.6.6.3;/orzeł z długim ogonem/

16,0

1,14

87.

Jw., lecz IOAN.-
CAS.REN:;

Jw., lecz SOLID. REG/ŚIepowron/ POLO
1.6.6.3.;

16,0

1,319

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

88.

Jak nr 77

Jw., lecz SOLID.REG.POLO 1.6.6.3; /brak
herbu Ślepowron/.

16,0

1,217

89.

Jw., lecz CAS.REX.
CAS.REX;

Jw., lecz SOLID /REG?/ POLO. 1663.63;
/brak h. Ślepowron/

16,0

1,103

90.

Jak nr 77

Jw., lecz SOLID.REG/Ślepow-

ron/POLO. 166/37/63;

16,0

1,273

91.

Jw.

Jw., lecz SOLID.REG/Ślepowron/ POLLO

1663;

16,0

0,932

92.

Jw.

Jw., lecz .SOLID.REG/Ślepowron/

POLON.166.3;

16,0

1,2

93.

Jw.

Jw., lecz *SOLID.REG/h. Korwin/

POLON 1663;

16-16,5 1,141

94.

Jw.

Jw., lecz SOLID.REGN/Ślepowron/

POLON. 1663.;

16,0

1,14

95.

Jw.

Jw., lecz SOLID.REG./h. Korwin/

POLON. 1663?;

96.

Jw.

Jw., lecz SOLU.6.6.3. SOL.I.6.6.3.; /legenda

niepełna i brak herbu Ślepowron/;

16,0

1,245

97.

Jw. /podwójne

uderzenie stempla/
IOA.-IO-AS.REX;

Jw., lecz .SOLID REG/ŚIepowron/ ....663; 16,5

1,15

98.

Jw., lecz IOAN 6.6.3
SOLI; T.L.B.

Jw., lecz SOLID. IOAN: 1.6.6.3;

15,5-16 0,979

99.

Jw., lecz IOAN- CA...
6:63;

Jw., lecz SOLID.IOAN- 6,63

16,0

1,222

100. N? 63 C /A?/N? REX;

Jw., lecz OAN.D.REG/ślepowron/ P...

663.;

15,5

0,729

1664

Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w

gramach

101. Jw., lecz -IOAN-

CAS.REX. T.L.B.

Jw., lecz SOLID.REG/Ślepow-

ron/POLO.1664.;

15,0

1,377

102 Jw., lecz IOAN CAS

REX; lecz bez TLB;

Jw., lecz SOLID REG POLO 1664;

15,5

1,2

103. Jw., lecz IOAN.-

CAS.REX

Jw., lecz SOLID REG POLO 1664;

16,0

średn. w.

1,282

104. Jw., lecz •IOAN»-

CAS.REX; T.L.B.

Jw., lecz .... 1664;

16,0

średn. w.

1,282

105. Jw., lecz „duży krążek"/

Jw., lecz „duży krążek/

16,0

1,282

106. Jw., lecz IOAN- CAS

R'EX;

Jw., lecz SOLID REG/Ślepowron/ POLO

1664;

16,0

1,282

107. Jw., lecz IOANN

CAS.REX;

Jw., lecz SOLID.R: 664;

16,5-17

1,325

108. Jw., lecz .IOAN. IO-CAS

/REX?/;

Jw., lecz SOLID.REG/Ślepowron/

/POLO?/ 664;

16-16,7

1,162

109. Jw., lecz ,/IOHN?/- IOAN

CAS.REX;

Jw., lecz .SOLID. /!?/ Ślepowron POLO

1664;

17-17,5

1,282

110. Jw., lecz IOAN-

CAS.REX;

Jw., lecz SOLIDREG/Ślepowron/

POLO1664;

15,5-16

1,24

111. Jw.

Jw., lecz SOLID. REO./Ślepoworon/

POLO.1664;

16-17

średn. w.

1,269

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

112. Jw.

Jw., lecz SOLID.REG/Ślepowron/
POLO.1664.;

15,5-16 od 1,255-

1,269

13. Jw„ lecz IOAN

CAS.REX; /T.L.B./

Jw., lecz SOLID RE POLO 1664;

16,0

średn. w.

1,282

14. Jw.

Jw., lecz SOLID.REG/Ślepow-
ron/P.OL0.1664;

16,0

1,551

15. Jw.

Jw., lecz SOLID.REG. /Ślepowron/
POLO.1664;

15,5-16

1,23

16. Jw., lecz IOAN-

CAS.REK;

Jw., lecz SOLID. REG. /Ślepowron/
POLO.1664.;

15,5-16

średn. w,

1,269

117. Jw., lecz IOAN-

CAS.REX;

Jw., lecz SOLID REG/Ślepow-

ron/POL01664;

16,0

0,958

118. Jw.

Jw., lecz SOLIDREG/Ślepowron/

POLO.1664.;

16-17

1,365

119. Jw.

Jw., lecz SOLID.REG/Ślepow-

ron/POL01664;

15,5

średn. w.
1,337

120. Jw.

Jak nr 118, lecz 16641; /bez kropki po

dacie/.

15-16

średn. w.
1,114

121. Jw., lecz IOAN-

CAS.REX; T.L.B.

Jak nr 101.

16-16,5

1,088

122. Jw., lecz -IOAN--

CAS.REX;

Jak nr 101

15,5

1,080

123. Jw., lecz IOAN CAS.REX

/T.L.B./

Jw., lecz SOLID REGN POLO 1664;

15,5-15,8 1,295

124. Jw., lecz CAS.N.

.CAS.N.; /pod głową
brak liter T.L.B./.

Jw., lecz SOLID.REG/Ślepowron/

POLOLO. 1664;

16,0

1,272

125. Jw., lecz .IOAN.

LO.1664. REG;

Jw., lecz CAS.REX.REG/Ślepowron?/

POLO.1664.;

16,5

1,308

126. Jw., lecz IOONN CAS.

REX; /literki po głową
króla zatarte/;

Jw., lecz SOLID REG/Ślepow-

ron/POLO.1664;

16-16,5

1,710

127. Jw., lecz.

IOA.CAS.REX.REX;
/T.L.B./

Jw., lecz SOLID /R?/ SOLID. 1664;

16,5-17

1,475
1

Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w
gramach

128. Jw., lecz .IOAN. IOAN.;

/T/LB/?

Jw., lecz SOLID: /R?/... OLO.1664;

16-16,5

1,256

129 Jw., lecz. IOAN-

CAREREX; T.L.B.

Jw., lecz SOLID/Ślcpowron/ POLO. 1664,
166...;

15,5-16

1,039

1665

Nr Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w

gramach

130. IOAN. CAS.REX; T.L.B. SOLID.REG /Ślepowron/POLO.1665;

15,5

1,111-1,422

131. Jw., lecz IOAN ...;

Jw., lecz SOLID.REG. ...;

15,5-16,0 1,211

132. Jw., lecz IOAN-

CASREX;

Jak nr 130

15,5-16

1,238

133. Jw., lecz IOAN- CAS

REX;

Jw., lecz SOLID. ...;

15,5-16

1,721-1,178

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

"l34^ Jak nr 132

Jw.

15,5

1,108 1,312
1,138

135. Jak nr 131

Jw., lecz SOLID.REG/Ślepow-
ron/POLO.1665 .;

15,5-16,0 1,221

136. Jw., lecz IOAN ...;

Jw.

15,5

1,092

137. Jw., lecz IOAN CAS

REX;

Jw., lecz -SOLID-REG/Ślepowron/
POLO.1665.;

15,5-16

1,255

138. Jak nr 131

Jw.

16,0

1,388

139. Jw., lecz IOAN CC/S?/

REX;

Jw., lecz SOLID REG REG /Ślepowron/
POLO.1665.;

15,5

1,284

140. Jw., lecz -IOAN CAS

REX;

Jw., lecz SOLID REG /Ślepowron/ POLO
1665.;

16,0

1,186

141. Jw., lecz 'IOAN CAS

REX;

Jw., lecz SOLIDRG/Ślepowron/ PO-
LO16651

16,0

1,577

142. Jak nr 131

Jw., lecz SOLID REG/Ślepowron/
POLO.1.6.6.5;

15,0-15,7 0,981

143. Jw„ lecz IOAN- CAS-

REX;

Jw., lecz SOLIDREG/Ślepowron/
POLO1665;

15-15,5

1,192

144. Jw.

Jw., lecz SOLIDDREG/Ślepowron/ PÓL
1665;

15,0-16,2 1,152

145. Jw., lecz IOAN REX

.T.L.B.

Jw., lecz SOLIIIDREGPOL01665;

16,0

1,16

146. Jw., lecz IOAN-CAS-

REX; TLB

Jw., lecz SOLID REG /Korwin?/ POLO

1665;

16,0

śr. 1,16

147. Głowa króla w wieńcu

laurowym profilem w
prawo; w otoku napis:
AS.REX... /nad głową, ale
odwrotnie literki T.L.B./;
dalej CAS.REX; całość
ujęta pojedynczym
otokiem ziarnistym.

Jw., lecz napis: .SOO.REG/Ślepow-

ron/POLO/nieco wyżej OLO/.1665;

17,0

1,390

148. Jw., lecz napis: IOAN

CAS.REX; /legendy
czasami nieco zatarte/.

Rewers gładki, nie wybity.

15,5-16,0 śr. 1,277

1666

Nr Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w

gramach

149. Głowa króla w wieńcu

laurowym profilem w
prawo; w otoku napis:
IOAN-CAS.REX; brak
liter TLB pod głową
króla. Całość ujęta
pojedynczym otokiem
ziarnistym.

W polu środkowym orzeł polski z małą
tarczą ze Snopkiem Wazów w środku. W
toku napis: SOLID.REGN/Ślepow-
ron/.POLON.1666; całość ujęta
pojedynczym otokiem ziarnistym.

16,0

1,18

150. Jw., lecz z literami TLB

pod głową króla.

Jw., lecz legenda: SOL1D REG /Ślepow-
ron/ POLO. 1666.;

15,0

1,32

151. Jw., lecz pod głową

króla literki .TB.L;

Jw.

15,0

1,48

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

1667

Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w
gramach

152. Opis jw., lecz legenda:

IOAN CASREX; brak
liter T.L.Boratiniego pod
głową króla.

Opis jw., lecz legenda: SOLIDREGN
/Ślepowron/POLON1667; całość ujęta
pojedynczym otokiem ziarnistym.

15,0

1,22

153. Jw,, lecz pod głową króla

literki TLB;

Jw., lecz legenda: SOLID REG /Ślepowron/
POLON1667;

15,5

ok. 1,2

1668

Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w
gramach

154. Jw.

Jw., lecz legenda: OLID REG/Ślepowron/
POLO 1668;

16,0

155. Jw., lecz legenda: IOAN

CAS REX; i T.L.B. pod
głową króla.

Jw., lecz SOLI /D RE/ G Ślepowron/
POLO 1668;

16,0

Szelągi litewskie

1660 Mennica Ujazdów

Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w

gramach

156. Opis jak wyżej, lecz

legenda: IOAN
CASREX; pod głową
króla literki T.L.B;

W polu środkowym Pogoń litewska w lewo,
pod nią herb Korwin. Nad Pogonią małą
korona książęca, która dzieli napis
otokowy: SOLI MAG DVC LIT1660;
całość ujęta pojedynczym otokiem
ziarnistym.

16,0

1,244

157. Jw.

Jw., lecz napis: SOLIMAGDVCLIT1660;

16,0

1,022

158. Jw., lecz IOAN- CAS.

REX.;

Jw., lecz napis: SOLIMAGDVCLIT1660;
herb Ślepowron pod Pogonią.

15,0-16,0 waga śr.?

159. Jw., lecz IOAN -CAS-

REX;

Jw., SOLIMAG.DVCLIT.1660:;
/Ślepowron/

15,5

1,062

160. Jw., lecz 1OAN- -CAS-

REX;

Jw., SOLIMAGDVCLIT.1660; /Korwin
pod Pogonią/

16,0

1,084

Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w

gramach

161. Jw., lecz IOAN •CAS-

REX;

Jw., lecz SOLIMAG.DVC.LIT1660;

16,0

waga śr.

1,319

162. Jw„ lecz IOAN-

CAS.REX;

Jw., lecz SOLIMAG.DVCLIT.1660:;

16,0

waga śr.

1,077

163
164.

Jw.

Jw., lecz SOLI:MAGDVC:LIT:1660:;

15,0

1,199-
1,473

Jw., lecz IOAN-
CASREX

Jw., lecz SOLI.MAG.DVC.LIT. 1660

16,0

waga śr.

1,395

165. Jw.

Jw., lecz ....1660

16,0

1,072 i
0,953

166. Jw., lecz -IOAN- CAS

Jw., lecz SOLIMAG.DVCLIT.1660.

16,0

1,263

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

REX

167. Jw., IOAN CAS.REX

/pod głową TLB bez
kropek/.

Jw., lecz SOLIMAGDVCL1T1660

16,0

wagą śr.

1,208

168. Jw., lecz -IOAN- -CAS-

REX /pod głową T.L.B./

Jw., SOLIMAG.DVC.LIT.1660

16,0

1,230 i
1,450

169. Jw.

Jw., lecz SOLIMAGDVCL1T1660

16,0

1,076 i
1,311

170. Jw., lecz -1OAN- -

CAS .REX

Jw., lecz SOLI:MAG:DVC:LIT:1660:

16,0-16,5 1,054

1,292

171. Jw., lecz IOAN--CAS-

REX

Jw., lecz .SOLI.MAG.DVC.LIT. 1660:

16,0-16,5 waga śr.

1,231

172. Jw.

Jw., lecz SOLI MAG.DVC.LIT. 1660.

16,0

1,262

173. Jw., lecz 1OAN- -

CAS'REX /pod głową
króla TLB/

Jw., lecz SOLI MAG.DVC.L1T.1660:

16,0

1,169

174. Jw., lecz IOAOAN-C /A?/

REX /pod głową króla
literki T.L.B./

Jw., lecz -SO/L?/ C.LIT.1660T1660

16,0

1,461

175. Jw., lecz -CAS-REN -

CAS'REX /brak literek
TLB/

Jw., lecz SOLIM:M-1660: /koroną książęca

jaka jest n ad Pogonią/ SO.660:

16,5-17,0 1,166

1661

Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w

gramach

176. Jw., lecz .IOAN.

CAS.REX /pod głową
króla literki T.L.B./

Jw., lecz •SOLIMAG.DVC.LIT.1661.

16,0

0,933

1,511

177. /Moneta uderzona

stemplem podwójnie
awers i rewers/ głowa
króla i Pogoń litewska;
Napis w otoku: IOAN---
LIT1661

/Rewers również uderzony stemplem
podwójnie/ Napis w otoku:
...DVC.LIT.1661...SREX

15,5

1,813

178. Jw., opis monety jak nr 1.

Napis otokowy: IOAN.-
CAS REX /pod głową
króla literki T.L.B./

Jw., opis rewersu jak nr 1, lecz legenda
otokowa: SOLI MAGDVCLIT1661

16,0

1,408

179. Jw., lecz -lOAN- CAS

REX

Jw., lecz SOLI.MAG.DVC.LIT.1661

16,0

waga śr.

1,266 do
1,385

180. Jw., lecz IOAN-

CAS.REK

Jw., lecz SOL1.MAG.DVC.VC.LIT.1661

16,5

1,566

181. Jw.

Jw., lecz SOLI MAG DVC LIT 1661

15,5 16,0 1,076 i

1,353

182. Jw., lecz -IOAN- CAS-

REX

Jw., lecz SOLI.MAG.DVC.LIT.1661.

15,0 16,0 waga śr.

1,371

183. Jw., lecz :IOAN- CAS-

REX

Jw.

15,5

1,187

Awers

Rewers

średnica

waga w

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

w mm

gramach

184. Jw., lecz •IOAN--

CAS.REX

Jw., lecz SOLI.MAG.DVC.LIT.1661

15,5 16,0 waga śr.

1,325

185. Jw., lecz IOAN- -CAS-

REX

Jw., lecz SOLI.MAG.DVC. 1661

16,0

1,181

186. Jw.

Jw., lecz SOLI.MAG.DVC.LIT. 1661

15,5 16,0 waga śr.

1,288

187. Jw., lecz -IOAN- -CAS-

REX

Jw., lecz SOLIMAGDVCLIT 1661

16,9

1,472

188. Jw., napis otokowy

zaczyna się pod głową
króla: 1OAN C CASREX
/napis otokowy dzieli pod
szyją króla mała literka
T./

Jw., lecz SOAG.DVC.LIT. /16?/ IT.1661

16,0

1,449

189. Jw., lecz •IOAN'-CAS-

REX /pod głową króla
małe literki T.L.B./

Jw., lecz SOOLI.MAG.DVC.LIT.1661

16,0

1,123

190. Jw.

Jw., lecz SOLIMAGDVCLIT1661

16,0

1,406

191. Jw., lecz IOAN-CASREX Jw., lecz SOLI.MAG.DVC.LIT1661;

15,5 16,0 waga śr.

1,216

192. Jw., lecz •IOAN--

CAS.REX

Jw.

15,5 16,5 waga śr.

1,289

193. Jw.

Jw. /pod Pogonią podwójny herb Kor-win/ 17,0

1,593

194. Jw., lecz SOLIM

CASREX; /pod głową
brak liter T.L.P, lecz jest
wyraźnie odwróciona
cyfra 1 w korona książęca,
która występuje na
rewersie nad Pogonią/.

Jw., lecz SOLI MAG DAŃ CAS.

16,0

1,103

195. Jw.,. lecz IOAN--CAS-

REX pod głową króla
literki T.L.B.

Jw., lecz. SOL.MAG.DVC.LIT:16661

16,5

0,841

196. Jw., lecz -IOAN- CAS-

REX-

Jw., lecz SOLID-MAG.DVC.LIT. 1661.

16,3

1,218

197. Jw., lecz IOAN- -CAS

REX

Jw., lecz w otoku:
G.DVC.LIT.DVC.LIT1661.

16,0

1,567

198. Jw., lecz w otoku:

O/7/AN-CAS... /brak
inicjałów T.L.B/

Jw., lecz w otoku: IT 1661 /korona
książęca/ DVC.LIT.1661

15,5-16,0 1,422

199. Jw., lecz IOAN—CAS-

REX- /pod głową
T.L.B/

Jw., lecz w otoku:
SOLI.MAG.DVC.LIT.1661. /pod Pogonią
herb Korwin/

16,0

waga śr.
1,193

200. Jw., lecz IOAN-

CAS.REX

Jw., lecz SOLI.MAG.DVC.LIT.1661. /bez
herbu pod Pogonią/.

16,0

waga śr.
1,193

1663 Mennica Oliwa

Nr Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w

gramach

201. Jw., lecz w otoku napis:

IOAN. CAS.REX. /pod

Jw., lecz w otoku napis: SOLI MAG D
/herb Wieniawa/ UCLIT1663 pod h.

16,0

1,066
1,244 ML

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

głową króla literki
.G.F.H/

Snopek/

1,306

202. Jw.

Jw., lecz SOLI MAG D /herb Wieniawa/
VC LIT 1663

16,0

1,16

203. Jw., lecz w popiersiu

króla krótka szyja.
.G.F.H.

Jw., lecz SOLI.MAG.D /Snopek Wazów
pod herbem Wieniawa/ UC.LIT.1663

16,0

1,07

204. Jw., lecz długa szyja.

Jw.

16,0

1,07 1,224

205. Jw., lecz krótka szyja.

Jw., lecz SOLI.MAG.D /herby jak wyżej/
VC.LIT.1663

16,0

1,07

Nr Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w

gramach

206. Jw., lecz długa szyja.

Jw.

16,0

1,07

207. Jw., lecz .G.F.H.

Jw., lecz SOLIMAG /herby jak wyżej/
DVLIT 1663

16,0

1,07

208. Jw.

Jw., lecz SOLI MAG /herby jw./ DUĆ
LIT 1663

16,0

1,07

209. Jw.

Jw., lecz SOLMAG D /herby jak wyżej/
VC.LIT1663

16,0

ML 1,399
0,970 waga
śr. 1,074

210. Jw.

Jw., lecz SOL.MAG D /herby jak wyżej/
UC.LIT.1663

16,0

ML 0,994
1,074 ML
śr. waga
1,174

211. Jw.

Jw., lecz SOŁ MAG D /herby jak wyżej
/UC LIT 1663

16,5 17,0 1,268

212. Jw.

Jw., lecz zamiast herbów /?/

16,0

waga śr.

1,074

1664 Mennica Wilno

Nr Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w

gramach

213. Jw., lecz w otoku napis:

.IOAN. CAS.REX /pod
głową króla literki
T.L.B./

Jw., lecz SOLIMAGDVCLIT.1.6.6.4. /pod
Pogonią KP inicjały Hieronima Kriszpi-na
Kirszensteina/

17,0

1,377

214. Jw.

Jw., lecz SOLI.MAG.DVC.LIT.1664

16,0

waga śr.

1,321

215. Jw., lecz IOAN*

CAS.REX

Jw.

16,0

0,937 u
1,134

216. Jw., lecz IOAN-

CASREX i T.L.B. pod
głową króla.

Jw., lecz SOŁ MAG.DVC.L1T. 1.6.6.4.
/pod Pogonią KP/

16,0

waga śr.

1,341

217. Jw.

Jw., lecz SOLIMAGDVCLIT.1664

16,0 16,5 1,211

1,327

218. Jw., lecz w otoku napisa:

CASIAN CASREX /brak
pod głową króla liter
TLB/

Jw., lecz w otoku napisa:
.MAG.DVC.DVC.LIT. 1664

16,0

1,286

219. Jw., lecz w otoku: IOAN*

IOANOC /pod głową

Jw., lecz w otoku: SOLIM1664 /korona
książęca wybita pod drugą Pogonią/ SOLI-

15,2 15,5 1,022

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

króla literki T.L.B/

1664

220. Jw., lecz w otoku napis:

IOAN CAS/pod głową
króla literki T.L.B./

Jw., lecz w otoku napis:
SOLI.MAG.DVC.LIT. 1664 /pod Pogonią
inicjały KP/

15,5 15,7 1,311

221. Jw.

Jw., lecz SOL..LIMAG.DVC.LIT.664

16,5

1,027

222. Jw. /dwukrotne uderzenie

stempla/ napis słabo
czytelny/

Jw. Dwukrotne uderzenie stemplem
/podwójne Pogoń/ czytelne litery:
GDVCL1T.1664 /pod Pogonią inicjały KP/

15,7 16,3 1,266

1,294

1665 Mennica Wilno lub Brześć

Nr Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w

gramach

223. Jw., lecz w otoku napis:

IOAN.-CAS REX /pod
gtową króla literki T.L.B./

Jw., lecz w otoku napis:
SOLI.MAG.DVC.LIT.1665 /pod Pogonią
monogram KP/

15,5

1,288 ML
1,036
0,926

224. J.w., lecz 1OAN CAS

REX

Jw, lecz SOLI. MAG. DVC.LIT.1665.

15,5 16,0 waga śr.

1,125

225. Jw.

Jw, lecz SOLI.MAG.DVC.LIT. 166.5.

15,5

1,035

226. Jw., lecz IOAN. CAS

REX

Jw, lecz SOLI.MAG.DVC.LIT.1.6.6.5.

15,5 16,0

1,045

227. Jw., lecz IOAN*

CAS.REX

Jw, lecz SOLI.MAG.DVC.LIT.1665

15,5

1,332

228. Jw.

Jw, lecz monogram KP*

15,5

1,225

229. Jw., lecz IOAN:-CAS

REX

Jw, lecz SOLI.MAG.DVC.LIT.1.6.6.5.
/monogram KP/

16,0

waga śr.

1,23

230. Jw., lecz IOAN* CAS

REX

Jw, lecz SOLI MAG DUĆ LIT 1665 KP

16,0

waga śr

1,225

231. Jw., lecz IOAN.-

CAS.REX

Jw, lecz*KP

16,0

waga śr.

1,225

232. Jw., lecz IOAN*

CAS.REX

Jw.

16,0

waga śr.

1,225

233. Jw., lecz IOAN-

CAS.REX

Jw, lecz KP

16,0

1,225

234. Jw.,. lecz IOAN*

CAS.REX

Jw, lecz .KP.

16,0

1,225

235. Jw., lecz IOAN:

CAS.REX

Jw.

16,0

1,225

236. Jw., lecz IOAN*

CAS.REX

Jw.

16,0

1,225

237. Jw., lecz IOAN CAS.REX Jw, lecz KP.

16,0

1,225

238. Jw., lecz IOAN CAS.REX Jw, lecz *KP*

16,0

1,225

239. Jw., lecz IOAN*

CAS.REX

Jw, lecz KP

16,0

1,225

240. Jw.

Jw, lecz KP:

16,0

1,225

241. Jw.

Jw, lecz *KP*

16,0

1,225 ML
1,154

242. Jw., lecz IOAN. CAS

REX

Jw, lecz *KP*

15,5

1,277 i
1,333

243. Jw, lecz IOAN* CAS

REX

Jw, lecz KP

16,0

1,196

244. Jw., lecz IOAN IOAN* C Jw, lecz SOLI SOLI MAG DVC /LI?/.. .65 16,0

1,174

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

REX

/pod Pogonią *KP/

Mennica Kowno

Nr Awers

Rewers

średnica w
mm

waga w

gramach

245. Jw, lecz .IOAN.

CAS.REX /pod głową
króla literki G. F. H.
inicjały Jerzego Fryderyka
Horna zarządcy mennic w
Kownie, Oliwie
Malborku/.

Jw, lecz w otoku: SOLI.MAG.D /herb
Kryszpin/ VC.LIT.1665

16,5

1,22

246. Jw.

Jw, lecz SOLIMAG/h. Kryszpin/
CLIT1665

16,0

1,169

247. Jw, lecz IOAN. CAS.REX Jw, lecz SOLI.MAG.D /h. Kryszpin/

UC.LIT.1665 /herb Kryszpin pod Pogonią/

16,0

1,169

Nr Awers

Rewers

średnica
w mm

waga w

gramach

248. Jw„ lecz .IOAN.

CAS.REX

Jw., lecz SOLI.MAG.DUC.LIT.1665 /herb
Kryszpin pod Pogonią/

16,0

1,169

249. Jw.

Jw., lecz SOLI.MAG.DVC.LIT. 1665
/.Kryszpin/ (herb pod Pogonią)

16,0

1,169

250. Jw., lecz pod głową

króla literki G.Z.H.

Jw., lecz w otoku:
SOLMAGDUC.LIT.1665 (herb jw.)
Kryszpin

16,0

1,169

Mennica Ujazdów

Awers

Rewers

średnica

waga

w mm

w gramach

251. Jw, lecz w otoku napis:

IOAN

Jw, lecz w otoku napis: SOLI MAG

15,5

1,21

CASREX /pod głową
króla literki

DVC LIT 1665 /pod Pogonią herb
Korwin/

T.L.B./

Mennica Ujazdów? 1665?

Awers

Rewers

średnica w
mm

waga w
gramach

252. Jw., lecz w otoku napis:

IOAN-CASCAS.REX
/pod głową króla brak
inicjałów mincerskich/.

Jw., lecz w otoku napis;
OLI.MAG.DVC.G.DVC.LIT.16 /nad
Pogonią cyfra 65/ herb Ślepowron (rewers
uderzony dwukrotnie stemplem).

16,0

1,228

1666 Mennica Brześć

Nr Awers

Rewers

średnica w
mm

waga w

gramach

253. Jw, lecz w otoku napis:

IOAN CAS.REX; pod

Jw, lecz w otoku napis:
SOLI.MAG.DVC.LIT. 1666 pod Pogonią

16,0

1,199

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

głową króla literki T.L.B. KP

254. Jw.

Jw, lecz *KP*

16,0

1,377

255. Jw, lecz IOAN*

CAS.REX

Jw.

16,0

1,215

256. Jw, lecz IOAN*

CAS.REX

Jw, lecz *KP

16,0

1,215 ML
1,182

257. Jw.

Jw, lecz KP*

15,5

1,215 ML

1,112

258. Jw.

Jw, lecz KP

16,0

1,215

259. Jw, lecz IOAN*

CAS.REX

Jw.

16,0

śr. w. w,
215 1,215

260. Jw.

Jw, lecz KP

16,0

śr. w 1,215
ML 1,268

261. Jw, lecz IOAN*

CAS.REX

Jw.

16,0

śr. w. 1,215

262. Jw, lecz IOAN*

CAS.REX

Jw, lecz KP

16,0

śr. w. 1,215

263. Jw, lecz IOAN.

.CAS.REX

Jw, lecz KP

16,0

śr. w. 1,215

264. Jw, lecz IOAN. CAS.REX Jw, lecz w otoku napis: SOLI

MAG.DVC.LIT. 1666

16,0

śr. w. 1,215

Nr Awers

Rewers

średnica w
mm

waga w

gramach

265. Jw.

Jw., lecz KP

16,0

1,215

266. Jw., lecz IOAN*

CAS.REX

Jw.

16,0

1,215

267. Jw., lecz IOAN CAS REX Jw., lecz *KP* koń z długimi nogami

16,0

śr. w. 1,270

268. Jw., lecz IOAN*

CAS.REK

Jw., lecz w otoku napis:
SOLI.MADYCLI.T 1666 KP

16,0

śr. w. 1,225

269. Jw.

Jw., lecz SOLI.MAG.DVC.LIT. 166 .KP. 16,0

1,225

270. Jw.

Jw., lecz SOLI.MAGDVC LI.T 1666 KP 16,0

1,225

271. Jw., lecz IOAN.

.CAS.REX

Jw., lecz SOLI.MAG.DVC.LIT 1666 KP 16,0

śr. w. 1,291

272. Jw., lecz IOAN CAS.REX Jw., lecz SOLIMAG.DVCL.IT.1666 KP

16,0

śr. w. 1,062
i 1,487

273. Jw., lecz IOAN.

C.AS.REX

Jw., lecz SOLI.MAG.DVC.LIT 1666 KP 16,0

1,288

274. Jw., lecz IOAN.

CAS.REX

Jw., lecz SOLI.MAG.DVC.LIT. 166 KP

16,0

1,417
1,376

275. Jw., lecz IOAN CAS REX Jw., lecz *KP*

15,5

1,331

276. Jw., lecz .IOAN.

CASR.EX

Jw., lecz KP

15.5

1,316

277. Jw., lecz IOAN CAS.REX Jw., lecz SOLI.MA/////LIT16666 KP

15,5

1,152

278. Jw., lecz IOAN

C.CAS.REX (podwójne
uderzenie głowy króla)

Jw., lecz .SOLI.MA/G?/DVCL.IT.166
(brak liter KPL pod Pogonią; Pogoń
dwukrotnie uderzona).

16,0

1,206

279. Jw, lecz IOAN CASREX

(pod głową króla literki T.
L. B. lub czasami lekko
wytarte).

Jw., lecz .SOLI.MAG.DVC.LIT. 1666.
KP

15,5

śr. waga
1,274

280. Jw., lecz w otoku: IOAN. Jw., lecz napis otokowy częściowo

16,0

1,501

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

IOAN. (pod głową króla
słabo widoczne literki
TLB?.

zatarty: SOL///IO/7/////LIT 1666 (ślady
dwukrotnego uderzenia stemplem? pod
Pogonią KP

281 Jw., lecz w otoku: IOAN.

CAS.REX (pod głową
króla słabo widoczne
literki T.L.B).

Jw., lecz w otoku napis:
SOLI.MAG.DVC.LIT. 1666 pod Pogonią
KP*

16,0

1,384

Mennica Kowno

Nr Awers

Rewers

średnica w
mm

waga w

gramach

282. Jw., lecz w otoku:

.IOAN.-CAS.REX; pod
głową króla literki
.G.F.H.

Jw., lecz w otoku napis:
SOLI.MAG.DVC.LIT. 1666; pod
Pogonią herb Kryszpin; po bokach herbu
kropki.

16,5

1,377 1,155

283. Jw., lecz w otoku:

IOAN CAS.REX i
pod głową króla
.G.F.H.

Jw., lecz w otoku: SOLI.MAG.D /h.
Kryszpin/ VCLIT1666

16,0

śr. waga

1,215

284. Jw., lecz w otoku: IOAN

CAS.REX; pod głową
króla GFH

Jw., lecz w otoku: SOLI.MAG.D /h.
Kryszpin/ UC.LIT. 1666

16,0

śr. waga

1,215 ML
1,401

285. Jw., lecz w otoku: IOAN

CAS.REX.; pod głową
króla G.F.H

Jw.

16,0

1,450

286. Jw., lecz w otoku: .IOAN

CAS.REX; pod głową
króla G.F.H.

Jw., lecz w otoku
SOLI.MAG.DUC.LIT.1666; herb
Kryszpin pod Pogonią.

15,5

1,165

287. Jw., lecz w otoku: .IOAN

//IOAN.X; pod głową
króla G.F.H

Jw., lecz w otoku:
SO/////G.DVC.LIT.1666; herb Kryszpin
pod Pogonią, po bokach herbu kropki.

15,8-16,2

1,178

Nr Awers

Rewers

średnica w
mm

waga w

gramach

288. Jw., lecz IOAN

CAS.REX pod głową
króla literki GFH

Jw., lecz w otoku: SOLI. MAGD /h. Kry-
szpin bez kropek po bokach/ VCLIT1666;
kropka pomiędzy głową jelenia /h.
Kryszpin/ a Pogonią litewską.

15,5 16,0

śr. waga

1,122

289. Podwójne uderzenie

stempla (dwie głowy
króla). W otoku: N.-
CASRE/X?/CASREX;
pod głowami króla literki
/G?/ FH. Z prawej strony
fragment otoku
perełkowego.

Pod Pogonią litewską dwie głowy jelenia
/h. Kryszpin/ dwie kropki po bokach. W
otoku napis: SOLI.MA/G?/
IMAG.DVC.1666. Nad Pogonią korona
książęca, która dzieli napis otokowy.
Całość ujęta pojedynczym otokiem
perełkowym.

16,5 16,7

1,114

289a Jak nr 288 /literki pod

głową króla nieco zatarte/.

Jak nr 286, lecz legenda: /SOLI?/MAG
DVC LIT 16666; po prawej stronie herbu
Kryszpin jedna kropka.

16,0

1,203

Mennica Malbork

Nr Awers

Rewers

średnica waga w mm ] w

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

gramach

290. Głowa króla w wieńcu

laurowym profilem w
prawo, w otoku napis:
.IOAN CAS.REX; pod
głową króla literki
mincerskie .G.F.H. Całość
ujęta pojedynczym
otokiem perełkowym.

Pogoń litewska, nad nią korona książęca,
która dzieli napis otokowy:
SOLI.MAG.DVC.LIT. 1666. Pod
Pogonią inicjały podskarbiego wielkiego
litewskiego Hieronima Kryszpina
Kirszensteina KP

16,0

1,04

291. Jw., lecz pod głową

króla literki mincerskie
.T.Z.H.

Jw., lecz w otoku: ^
POLI.MAG.DVC.LIT. 1666

15,5

1,3

292. Jw., lecz w otoku: IOAN-

CAS.REX; pod głową
króla literki mincerskie
GFH

Jw., lecz w otoku:
SOLI.MAG.DVC.LIT1. 6.6.6.

16,0

śr. waga
1,215

293. Jw.

Jw., lecz w otoku
SOLI.MAG.DUC.LIT. 1.6.6.6

15,5

1,665

294. Jw., lecz w otoku:

.IOAN-CAS///; pod
głową króla literki G.F.H.

Jw., lecz w otoku:
SOLI.MAG.DVC.LIT. 1 666

15,5 16,0

1,097 i
1,478

295.

Jw., lecz w otoku: IOAN Jw., lecz w otoku: CAS.REX; pod
głową króla .G.F.H. SOLI.MAG.DUC.LIT.1666

16,0

śr. waga

1,211

Mennica Ujazdów

Nr Awers

Rewers

średnica w
mm

waga w

gramach

296. Jw., lecz w otoku: IOAN

CAS.REX; zaś pod głową
króla literki mincerskie
zatarte lub nie wybite.

Jw., lecz w otoku: SOLI MAG DVC.
LIT. 1666; pod Pogonią litewską herb
Ślepowron.

16,0

1,18

297. Jw., lecz w otoku: IOAN-

CAS REX; pod głową
króla literki mincerskie
zatarte lub nie wybite.

Jw., lecz w otoku:
SOLI:MAG.DVC.LIT. 1 66;

16,0

0,940

298. Jw., lecz w otoku:

IOAN-CA:CAS.REX;
pod głową króla /T.L.?/
B.

Jw., lecz w otoku: SOŁ MAG DVC.LIT.
16666; pod Pogonią litewską h.
Ślepowron

16,0

1,152

299. Jw., lecz w otoku: IOAN-

CAS REX; pod głową
króla literki mincerskie
T.L.B.

Jw., lecz w otoku: SOLI MAG DVC LIT
1666; pod Pogonią litewską h. Ślepowron

16,0

1,22

Mennica ?

Nr Awers

Rewers

średnica w
mm

waga w

gramach

300. Jw., lecz w otoku:

IOAN.-CAS.REX; pod
głową króla literki .T.L.B

Jw., lecz w otoku: SOLI.MAG.DVC.LIT.
1666; pod Pogonią brak herbu i liter
podskarbiego /znaki zatarte lub nie
wybite/.

15,5

1,603 i
1,081

301. Jw., lecz po prawej

Jw., lecz w otoku: SOLI MAG AS REX

16,5

1,066

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

stronie głowy króla ślady
Pogoni litewskiej. W
otoku: .IOAN-
CI/AT7/1666; pod głową
króla literki G./F7//S?/.

1666 /pod Pogonią jw./

302. Jw., lecz w otoku napis:

IOAN-CASREX; pod
głową króla niepewne
literki T.L.B

Jw., lecz w otoku:
SOLIMAGDVCLITI666; pod Pogonią
litewską znak |?

16,0

1.524

303. Jw., lecz w otoku

napis: IOAN-
CAS.REX

Jw., lecz w otoku: SOLI.MAG.DVC.LIT.
1666; /pod Pogonią litewską brak herbu
lub liter mincerskich podskarbiego.

15,5

1,358 i
1,512

304. Jw., lecz w otoku napis:

IOAN ///REX; pod głową
króla G./F.H?/

Jw., lecz w otoku:
SOC.D//MAG.D//LIT. 1 666

16,0

1,050

305. Jw., lecz w otoku napis:

1666 CAS.REX; pod
głową króla literki IIT /z
lewej strony widoczny
fragment Pogoni
litewskiej głowa konia/.

Jw., lecz w otoku napis: SOLI.MAG.
//AŃ /OT/666 /pod Pogonią jest
wyobrażenie przypominające wieniec
laurowy na głowie króla/. Brak herbu i
znaków (liter) mincerskich.

15,2 15,7

1,296

1667 Mennica Ujazdów

Awers

Rewers

średnica w
mm

waga w
gramach

306. Jw., lecz w otoku napis:

IOAN CAS.REX; pod
głową króla literki T.L.B.

Jw., lecz w otoku napis: SOLI MAG
DVC LIT. 1667; pod Pogonią litewską h.
Korwin (Wincentego Gąsiewskiego).

15,0

0,82

1668 Mennica Brześć

Awers

Rewers

średnica

Waga

w mm

w gramach

307. Jw., lecz w otoku napis:

IOAN*

Jw., lecz w otoku napis:

16,0

1,27

CAS.REX;

SOLI.MAG.DVC.LIT. 1668; pod
Pogonią

inicjały KP

Mennica ?

Awers

Rewers

średnica w
mm

waga w
graniach

308. Jw., lecz w otoku napis:

IOAN-CAS.REX; pod głową
króla inicjały GFH

Jw., lecz w otoku napis:
SOL.MAG.DUC.LIT.1668; pod
Pogonią litewską znak A /?/.

16,0

1,215

166/?/ Mennica ?

Nr Awers

Rewers

średnica w
mm

waga w

gramach

309. Jw., lecz w otoku napis:

Jw., lecz w otoku napis:

16,0

1,343

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

IOAN-CASR/E?/X; pod
głową króla inicjały T.L.B.

SOLI.MAG.D/V?/C.LIT.166 pod
Pogonią litewską h. Ślepowron/?/.

310. Jw., lecz w otoku napis:

IOAN-CAS.REX i inicjały
T.L.B.

Jw., lecz w otoku napis:
SOLI.MAG.DVC.LIT. 166; Pod
Pogonią litewską inicjały *KP

16,0

śr. w 1,215

311. Jw.

Jw., lecz ,KP.

16,0

1,215

312. Jw.

Jw., lecz KP

16,0

1,215

313. Jw., lecz w otoku napis:

IOAN* CAS.REX;

Jw., lecz w otoku napis:
SOL1.MAG.DVC. LIT 166 KP

16,0

1,215

314. Jw., lecz w otoku napis:

IOAN.-CAS.REX; pod głową
króla inicjały TLB

Jw., lecz w otoku napis: SOLIMAG
DVC.LIT 166; pod Pogonią litewską
h. Ślepowron

16,0

1,215

Dopisano z katalogu R. Pieńkowskiego, Moneta miedziana... szeląg koronny /mennica Brześć/

Awers

Rewers

średnica w
mm

waga w
gramach

315. Głowa króla Jana

Kazimierza w wieńcu
laurowym w prawo, pod nią
inicjały T.L.B. W otoku:
IOAN-CAS REX;

Ukoronowany Orzeł z herbem Wazów
Snopkiem na piersi, w otoku: SOLID
REG (herb Ślepowron) POLON 1666
oraz z lat 1667 i 1668

Przypisy do katalogu:

l. Gum. Byd. 1110 oraz Zag.
439
2. Cz. 1957 R

Gum. Byd. 1111

i Pień. 33
3. Cz. 1954 R

(Pień. 30)

4. Gum. Byd. 1112
5. Cz. 1956 R

oraz Gum. Byd.

1114
6. Gum. Byd. 1115
7. Gum. Byd. 1116
8. Cz. 9764 R

oraz Gum. Byd.

1117
9. Gum. Byd. 1118
10.Gum. Byd. 1119
11.Gum. Byd. 1120
12.Cz. 1955 R

oraz Gum. Byd.

1121 (Pień. 32)
13.Zag. 441
14.Niem. 4c
15.Gum. Byd. 1123
15a. Pień 27
16. Cz. 5865 R

(Pień. 31)

17. Kop. T. III, s. 62, póz. 65
oraz Zag. 440
18.  Kop. T. III, s, 61, póz. 63
oraz Beyer póz. 497a
19.  Kop. T.III, s. 61, póz. 64
oraz Zag. póz. 438
20.  Cz. 1953 R

(Pień. 29)

21. Cz. 1950 R

(Pień. 28)

22. Cz. 1951 R

23. Cz. 1952 R

24. Cz. 9763 R

25. Niem. 12a
26. Niem. 12
27 ML. 5
28. ML. 4
40. Niem. 18
41. ML. 17
42. ML. 24 oraz Niem. 17
43. Cz. 2169
44. Cz. 2581
45. Cz. 9815
46. Niem. 23
47. ML. 18
48. ML. 19 oraz Niem. 22
49. ML. 20
50. ML. 21
51. ML. 22
52. Niem. 26
53. ML. 40
54. Cz. 10346
55. ML. 36
56. ML. 37
57. ML. 39
58. ML. 41
59. ML. 42
60. Cz. 2582

61. ML. 32
62. ML. 38 oraz Niem. 35
63. Niem. 32
64. Niem. 33
65. Niem. 34
66. Cz. 10347
67. ML. 31
68. ML. 33
69. ML. 42a
70. Niem. 36
71. Cz. 2198
72. Cz. 2199
73. Cz. 10348
74. ML. 35
75. ML. 34
76. Cz. 7669 R

77. Cz. 2246
78. Cz. 10359
79. ML. 60
80. ML. 59
81. ML. 61
82. ML. 44a
83. Niem. 44b
84. Niem. 44c
85. Niem. 46
86. Niem. 49
87. ML. 49
88. ML. 52
89. ML. 54

HENRYK WOJTULEWICZ, Polska moneta miedziana za Jana Kazimierza (1648-1668)

90. ML. 64
91. ML. 63
92. Cz. 9835
93. ML. 46 oraz Niem. 51
94. Niem. 5la
95. Niem. 51
96. ML. 47
97. ML. 48
98. ML. 50
99. ML. 51
100.ML. 56
101.Cz. 2259
102.Cz. 7676 R

103.Niem. 52
104.Niem. 52 odm.
105.Niem. 52a
106.Niem. 54
107.ML. 71
108.ML. 72
109.ML. 73
110.ML. 74
111.ML. 75
112.ML. 76
113.Niem. 53
114.ML. 77
115.ML. 78
116.ML. 91
117.ML. 93
118.ML. 94
119.ML. 95
120.ML.82
121.ML. 83
122.ML. 96
123.ML. 92
124.ML. 80
125.ML. 85
150.Cz. 9848 R

151.Cz. 9849 R

152.Cz. 5931 R

153.Niem. 59c
154.Niem. 60
155.Niem. 60a
156.Cz. 2170
157. Cz. 2171 i Pień. 37
158.Niem. 85
159.Niem. 86 oraz ML. 130
160.ML. 131
161.ML. 132
162.ML. 133
163.ML. 134
164.ML. 135
165.ML. 136
166.ML. 137
167.ML. 138
168.ML. 139

169.ML. 140
170.ML. 141
171.ML. 142
172.ML. 143
173.ML. 144
174.ML. 145
175.ML. 146
176.Cz. 2200
177.ML. 148
178.ML. 149 i Pień. 38
179.ML. 150
180.ML. 151
181.ML. 152
182.ML. 153
183.ML. 154
184.ML. 155
185.ML. 156
186.ML. 157
187.ML. 158
188.ML. 159
189.ML. 160
190.ML. 161
191.ML. 162
192.ML. 163
193.ML. 164
194.ML. 165
195.ML. 166
196.ML. 167
197.ML. 168
198.ML. 170
199.Niem. 91 oraz ML. 170a
200.Niem. 92 oraz ML 170b
201. Cz. 2247 i Pień. 43
202. Cz. 2583 R
203. Niem. 93 oraz ML. 173
204. Niem. 94 oraz ML. 174
205. Niem. 95 oraz ML. 175
206. Niem. 96 oraz ML. 176
207. Niem. 97 oraz ML. 177
208. Niem. 98 oraz ML. 178
209. Niem. 99
210. Niem. 100
211. ML. 180a
212. Niem. 101
213. Cz. 2268 i Pień. 40 odm.
214. ML. 182 oraz Niem. 103
215. ML. 183
216. Niem. 105
217 ML. 185 oraz Niem. 106
218. ML. 186
219. ML. 187
220. ML. 188
221. ML. 189
222. ML. 190
223. Cz. 2289

224. Cz. 2289 om. oraz ML.
191 a
225. Cz. 2289 odm. oraz ML.
191b
226. Cz. 2289 odm. oraz ML.
191 c
227. Cz. 2290 oraz ML. 192
228. Cz. 6754
229. Niem. 107
230. Niem. 110
231. Niem. 111
232. Niem. 112
233. Niem. 113
234. Niem. 114
235. Niem. 115
260.Niem. 139
261.Niem. 138
262.Niem. 142
263.Niem. 144
264.Niem. 145
265.Niem. 146
266.Niem. 147
267.Niem. 149
268. ML. 237
269. ML. 237a
270. ML. 237b
271. ML. 238
272. ML. 239
273. ML. 240
274. ML. 241
275. ML. 243
276. ML. 246
277. ML. 247
278.ML. 249
279.ML. 253
280.ML. 256
281.ML. 257
282.Cz. 2304
283.Niem. 154
284.Niem. 155
285.ML. 234
286.ML. 234a
287.ML. 236
288. ML. 242
289. ML. 248
289a. ML. 258b
290. Cz. 2585 R

i Pień. 44

odm.
291. Cz. 7689 R

i Pień. 45

292. Niem. 140
293. ML. 225a
294. ML. 232a
295. Niem. 151
296. Cz. 9851 R

297. ML. 244