„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Bolesław Augustowski

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz
ochrony radiologicznej, 322[19].O1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
d n. med. Agnieszka Brodzisz
d n. med. Grzegorz Staśkiewicz



Opracowanie redakcyjne:
mgr Kinga Augustowska-Kruszyńska



Konsultacja:
mgr Ewa Łoś

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[19].O1.01
„Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej,
ochrony środowiska oraz ochrony radiologicznej”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik elektroradiolog.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

4

3.

Cele kształcenia

5

4.

Materiał nauczania

6

4.1.

Stosowanie przepisów prawa na stanowisku pracy technika elektroradiologa

6

4.1.1.

Materiał nauczania

6

4.1.2. Pytania sprawdzające

18

4.1.3. Ćwiczenia

19

4.1.4. Sprawdzian postępów

19

4.2.

Działania związane z bezpieczeństwem na stanowisku pracy

20

4.2.1.

Materiał nauczania

20

4.2.2. Pytania sprawdzające

37

4.2.3. Ćwiczenia

37

4.2.4. Sprawdzian postępów

39

4.3.

Udzielanie pierwszej pomocy

40

4.3.1.

Materiał nauczania

40

4.3.2. Pytania sprawdzające

48

4.3.3. Ćwiczenia

48

4.3.4. Sprawdzian postępów

51

5.

Sprawdzian osiągnięć

52

6. Literatura

57

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności potrzebnych do

bezpiecznego, zgodnego z przepisami wykonywania zadań zawodowych technika
elektroradiologa, a także do udzielenia pierwszej pomocy w przypadku zagrożenia zdrowia
lub życia na skutek wypadku, czy pożaru.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać, aby bez
problemów korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie opanujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania niezbędny do prawidłowego wykonania zamieszczonych ćwiczeń,

–

ć

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału nauczania jednostki modułowej przez Ciebie,

−

literaturę uzupełniającą, w której możesz znaleźć treści uzupełniające.

Schemat układu jednostek modułowych

313[03].O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej, ochrony środowiska

oraz

ochrony

radiologicznej

313[03].O1.02

Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów

międzyludzkich

313[03].O1.03

Analizowanie budowy i fizjologii

organizmu człowieka

313[03].O1.05

Stosowanie przepisów prawa

i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia

313[03].O1.04

Analizowanie patofizjologii organizmu

człowieka

322[19].O1

Podstawy zawodu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

udzielać pierwszej pomocy w zakresie programu szkoły niższego szczebla,

−

posługiwać się technologią komputerową i informacyjną,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

współpracować w grupie,

−

wiązać teorię z praktyką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posłużyć się przepisami prawa dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,

–

posłużyć się przepisami prawa dotyczącymi ochrony radiologicznej pacjentów
i pracowników,

–

określić podstawowe obowiązki pracodawcy i pracownika dotyczące bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska i ochrony radiologicznej,

−

rozpoznać źródła i czynniki niebezpieczne w środowisku pracy,

–

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−

dobrać metody i środki zapobiegania czynnikom szkodliwym,

−

zapobiec zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz pacjentów,

–

dobrać środki ochrony indywidualnej,

−

zastosować podstawowe zasady higieny i fizjologii pracy oraz wymagania ergonomii,

−

określić zasady normowania czasu pracy i wypoczynku,

−

zaplanować działania związane z podnoszeniem efektywności oraz poprawą warunków
pracy,

−

zinterpretować przepisy, zasady i procedury dotyczące bezpieczeństwa w drodze do pracy
i z pracy,

−

określić przyczyny wypadków w pracy, w drodze do pracy i z pracy,

–

podjąć działania w przypadku zagrożenia pożarowego, zgodnie z instrukcją
przeciwpożarową,

–

określić zagrożenia dla życia i zdrowia pacjentów oraz pracowników związane
z wykonywaną pracą,

–

zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom dorosłym i dzieciom,

–

zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska podczas wykonywania zadań zawodowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Stosowanie przepisów prawa na stanowisku pracy technika

elektroradiologa

4.1.1. Materiał nauczania

1)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 października 2007 r. w sprawie rodzaju
biologicznych czynników chorobotwórczych podlegających zgłoszeniu, wzorów
formularzy zgłoszeń dodatnich wyników badań laboratoryjnych w kierunku
biologicznych czynników chorobotwórczych, okoliczności dokonywania zgłoszeń oraz
trybu ich przekazywania (Dz. Ministra. 2007 nr 203 poz. 1467)

2)

Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada 2006 r. w sprawie wymagań, jakim powinny
odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu
opieki zdrowotnej (Dz. U. 2006 nr 213 poz. 1568)

3)

z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. 2006 nr 191
poz. 1410 ze zm. Dz. U. 2007 nr 89 poz. 590)

4)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 lipca 2006 r. w sprawie wykazu prac, przy
wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby (Dz. U.
2006 nr 133 poz. 939)

5)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 lipca 2006 r. w sprawie wykazu czynników
chorobotwórczych oraz stanów chorobowych spowodowanych tymi czynnikami, którymi
zakażenie wyklucza wykonywanie niektórych prac, przy wykonywaniu których istnieje
możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby (Dz. U. 2006 nr 132 poz. 928)

6)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 kwietnia 2006 r. w sprawie minimalnych
wymagań dla zakładów opieki zdrowotnej ubiegających się o wydanie zgody na
prowadzenie działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące w celach
medycznych, polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu radioterapii
onkologicznej (Dz. Ministra. 2006 nr 75 poz.528)

7)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie wymagań
technicznych i sanitarnych dla pomieszczeń, w których można wykonywać praktykę
pielęgniarek i położnych oraz wymagań, jakim powinny odpowiadać urządzenia i sprzęt
medyczny umożliwiający udzielanie świadczeń zdrowotnych (Dz. U. 2006 nr 56 poz.
397)

8)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia 2005 r. w sprawie warunków
bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów
ekspozycji medycznej (Dz. U. 2005 nr 194 poz. 1625)

9)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych
czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia
pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. 2005 nr 81 poz. 716)

10)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 19 czerwca 1996
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy przygotowywaniu, podawaniu
i przechowywaniu leków cytostatycznych w zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. 1996
nr 80 poz. 376 ze zm. Dz. U. 2000 nr 79 poz. 897)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

11)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 czerwca 1984 w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy w poradniach i pracowniach stomatologicznych (Dz. U.
1984 nr 37 poz.197)

12)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 czerwca 1968 w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy przy stosowaniu promieniowania jonizującego (Dz. U. 1968 nr 20 poz.
122)

Przepisy dotyczące stosowania promieniotwórczości i ochrony radiologicznej zawierają:

1)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 marca 2007 r. w sprawie wymagań
dotyczących rejestracji dawek indywidualnych (Dz. U. 2007 nr 131 poz. 913).

2)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lutego 2007 r. w sprawie podstawowych
wymagań dotyczących terenów kontrolowanych i nadzorowanych (Dz. U. 2007 nr 131
poz. 910).

3)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie
napromieniowania żywności promieniowaniem jonizującym (Dz. U. 2007 nr 121 poz.
841).

4)

Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r. PRAWO ATOMOWE. Obwieszczenie Marszałka
Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 lutego 2007 r. w sprawie ogłoszenia
jednolitego tekstu ustawy - Prawo atomowe. Tekst jednolity nie obejmuje art. 130 i art.
134-137 ustawy z dnia 29 listopada 2000 r. - Prawo atomowe (Dz. U. 2007 nr 42 poz.
276).

5)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych
warunków bezpiecznej pracy z urządzeniami radiologicznymi (Dz. U. 2006 nr 180 poz.
1325).

6)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowych
warunków bezpiecznej pracy ze źródłami promieniowania jonizującego (Dz. U. 2006 nr
140 poz. 994).

7)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 kwietnia 2006 r. w sprawie minimalnych
wymagań dla zakładów opieki zdrowotnej ubiegających się o wydanie zgody na
prowadzenie działalności związanej z narażeniem na promieniowanie jonizujące w celach
medycznych, polegającej na udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu radioterapii
onkologicznej (Dz. Ministra. 2006 nr 75 poz. 528).

8)

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 sierpnia 2005 r. w sprawie warunków
bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów
ekspozycji medycznej (Dz. U. 2005 nr 194 poz. 1625).

9)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie stanowisk
mających istotne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego i ochrony
radiologicznej oraz inspektorów ochrony radiologicznej (Dz. U. 2005 nr 21 poz. 173).

10)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie planów
postępowania awaryjnego w przypadku zdarzeń radiacyjnych (Dz. U. 2005 nr 20 poz. 169
ze zm. Dz. U. 2007 nr 131 poz.912).

11)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie dawek granicznych
promieniowania jonizującego (Dz. U. 2005 nr 20 poz. 168).

12)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie stacji wczesnego
wykrywania skażeń promieniotwórczych i placówek prowadzących pomiary skażeń
promieniotwórczych (Dz. U. 2002 nr 239 poz. 2030).

13)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie wymagań
dotyczących sprzętu dozymetrycznego (Dz. U. 2002 nr 239 poz. 2032).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

14)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie dokumentów
wymaganych przy składaniu wniosku o wydanie zezwolenia na wykonywanie
działalności związanej z narażeniem na działanie promieniowania jonizującego albo przy
zgłoszeniu wykonywania tej działalności (Dz. U. 2002 nr 220 poz. 1851 ze zm. Dz. U.
2004 nr 98 poz. 981 i zm. Dz. U. 2006 nr 127 poz. 883).

15)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 sierpnia 2002 r. w sprawie przypadków,
w których działalność związana z narażeniem na promieniowanie jonizujące nie podlega
obowiązkowi uzyskania zezwolenia albo zgłoszenia, oraz przypadków, w których może
być wykonywana na podstawie zgłoszenia (Dz. U. 2002 nr 137 poz. 1153 ze zm. Dz. U.
2004 nr 98 poz.980).

Zagadnienia związane z ochroną radiologiczną i bezpiecznym stosowaniem promieniowania
jonizującego zawarte są w ustawodawstwie polskim oraz międzynarodowym. Zawierają je
także źródła międzynarodowe takie, jak zalecenia: Międzynarodowej Agencji Energii
Atomowej (ICRP) i Międzynarodowej Komisji Ochrony Radiologicznej (ICRP), np.:
„Ochrona pacjenta w diagnostyce radiologicznej”, „Ochrona radiologiczna w badaniach
biomedycznych”, „Ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo w medycynie”.

Ustawy z zakresu ochrony przeciwpożarowej:

1)

Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. z 2002 r. nr 147, poz.
1230 z późn. zm.).

2)

Ustawa z dnia 6 maja 2005 r. o zmianie ustawy o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U.
z 2005 r. Nr 100 poz. 835).

3)

Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. Nr 89, poz. 414).

4)

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie
ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U.
z 2003 r. Nr 121. poz. 1138 z późniejszymi zmianami).

5)

Obwieszczenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 4 lutego 1999 r.
w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Gospodarki
Przestrzennej i Budownictwa w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 1999 r. Nr 15 poz. 140).

6)

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 września 2000 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi
dalekosiężne do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie
(Dz. U. Nr 98, poz 1067, zm Dz. U. Nr. 1, poz 8 z 2003 roku).

7)

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r.
w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (Dz. U. Nr.
121, poz 1139).

8)

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r.
w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej.
(Dz. U. Nr. 121, poz 1137).

9)

Polskie Normy

:

PN-N-01256.05:1998 Znaki bezpieczeństwa. Zasady umieszczania

znaków bezpieczeństwa na drogach ewakuacyjnych i drogach pożarowych; PN-92/N-01
256/01 Znaki bezpieczeństwa. Ochrona przeciwpożarowa; PN-92/N-01 256/02 Znaki
bezpieczeństwa. Ewakuacja.

Przepisy dotyczące bezpiecznego stosowania prądu elektrycznego i ochrony

przeciwporażeniowej zawarte są w: źródłach prawa i polskich normach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Nowo budowane lub modernizowane i przebudowywane instalacje elektryczne, powinny

odpowiadać

wymaganiom

rozporządzenia

Ministra

Infrastruktury

o

„Warunkach

technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie” (Dz.U. nr 75 z 2002 r.,
poz. 690; Dz.U. nr 33 z 2003 r., poz. 270; Dz.U. nr 109 z 2004 r., poz. 1156) oraz powołanym
w nim Polskim Normom, w tym przede wszystkim wymaganiom normy PN-IEC 60364
„Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych”. Pozostałe normy oraz opracowania
techniczne, zgodnie z ustawą Prawo Budowlane, można stosować w projektowaniu i budowie
jako zasady wiedzy technicznej. Do tych norm i opracowań należą między innymi:
1. Normy wydane przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich, a w tym:

−

N

SEP-E-001

Sieci

elektroenergetyczne

niskiego

napięcia.

Ochrona

przeciwporażeniowa,

−

N

SEP-E-002

Instalacje

elektryczne

w

obiektach

budowlanych.

Instalacje

elektryczne w obiektach mieszkalnych. Podstawy planowania,

−

N SEP-E-003 Elektroenergetyczne linie napowietrzne. Projektowanie i budowa.
Linie prądu przemiennego z przewodami pełnoizolowanymi oraz z przewodami
niepełnoizolowanymi,

−

N SEP-E-004 Elektroenergetyczne i sygnalizacyjne linie kablowe. Projektowanie
i budowa.

2. Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlanych wydane przez Instytut

Techniki Budowlanej, a w tym:

−

Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlanych. (Część D: Roboty
Instalacyjne. Zeszyt 1. Wydanie II. Instalacje elektryczne i piorunochronne w budynkach
mieszkalnych; Zeszyt 2. Instalacje elektryczne i piorunochronne budynkach użyteczności
publicznej).
W instalacjach elektrycznych stosować należy przede wszystkim układ sieci TN-S,

a w szczególnie uzasadnionych przypadkach układ sieci TT lub IT, zapewniających
wprowadzenie w instalacjach elektrycznych oddzielnego przewodu ochronnego PE
i neutralnego N. W przypadku stosowania układu sieci TN-C-S rozdzielenie funkcji przewodu
ochronno-neutralnego PEN na przewód ochronny PE i neutralny N powinno następować
w złączu lub w rozdzielnicy głównej budynku, a punkt rozdziału powinien być uziemiony.
Takie rozwiązanie zapewnia utrzymanie potencjału ziemi na przewodzie ochronnym PE
przyłączonym do części przewodzących dostępnych urządzeń elektrycznych w normalnych
warunkach pracy instalacji elektrycznej. Możliwie licznie uziemiane powinny być również
przewody ochronne PE i ochronno-neutralne PEN.

Doboru przewodów ze względu na obciążalność prądową długotrwałą należy dokonywać

zgodnie z Polską Normą PN-IEC 60364-5-523 „Instalacje elektryczne w obiektach
budowlanych. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Obciążalność prądowa
długotrwała przewodów”.

Jako elementy zabezpieczeń przed prądem przetężeniowym (przeciążenie i zwarcie)

należy stosować w obwodach odbiorczych wyłączniki nadprądowe.

Urządzenia zabezpieczające powinny działać w sposób selektywny (wybiórczy), to

znaczy w przypadku uszkodzeń wywołujących przetężenie powinno działać tylko jedno
zabezpieczenie, zainstalowane najbliżej miejsca uszkodzenia w kierunku źródła zasilania.
Działanie zabezpieczenia powinno spowodować wyłączenie uszkodzonego odbiornika lub
obwodu, zachowując ciągłość zasilania odbiorników i obwodów nieuszkodzonych.

Zabezpieczenia przetężeniowe działają selektywnie (wybiórczo), jeżeli ich pasmowe
charakterystyki czasowo-prądowe nie przecinają się ani nie mają wspólnych obszarów
działania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym należy realizować za pomocą

wyłączników ochronnych różnicowoprądowych. Wyłączniki te uzupełniają podstawową
ochronę przeciwporażeniową i ochronę przed powstaniem pożaru oraz powodują
w warunkach uszkodzenia samoczynne wyłączenie zasilania.

Należy stosować połączenia wyrównawcze główne i dodatkowe (miejscowe) mające na

celu ograniczenie do wartości dopuszczalnych długotrwale w danych warunkach
ś

rodowiskowych napięć występujących pomiędzy różnymi częściami przewodzącymi.

Ochronę

przed przepięciami łączeniowymi i pochodzącymi od wyładowań

atmosferycznych należy zapewnić przez stosowanie ograniczników przepięć.

Przewody i kable elektryczne należy prowadzić w sposób umożliwiający ich wymianę

bez naruszania konstrukcji budynku w sposób zagrażający jej bezpieczeństwu.

Trasy przewodów elektrycznych powinny być prowadzone w liniach prostych,

równoległych do krawędzi ścian i stropów.

Należy stosować przewody elektryczne z żyłami wykonanymi wyłącznie z miedzi, jeżeli

ich przekrój nie przekracza 10 mm

²

, natomiast dla przewodów o przekrojach powyżej 10 mm²

preferować stosowanie przewodów z żyłami wykonanymi z miedzi.

Okresowa kontrola metrologiczna przyrządów używanych do sprawdzania stanu ochrony

przeciwporażeniowej powinna być przeprowadzana co najmniej raz na rok. Okres ważności
dowodów kontroli metrologicznej dla mierników oporu pętli zwarcia to 13 miesięcy, licząc od
pierwszego dnia miesiąca, w którym dokonano uwierzytelnienia. Natomiast przyrządy
używane do pomiaru rezystancji izolacji powinny być poddawane okresowej kontroli
uwierzytelnienia każdorazowo w razie uszkodzenia lub stwierdzenia, że błędy wskazań
przekraczają błąd graniczny dopuszczalny wynoszący 20%. [Podstawę prawną stanowią:
Zarządzenie nr 12 Prezesa Głównego Urzędu Miar z 30 marca 1999 r. w sprawie
wprowadzenia przepisów metrologicznych o miernikach (Dz.U. Miar i Probiernictwa z 1999
r. nr 3, poz. 14). Zarządzenie nr 18 Prezesa Głównego Urzędu Miar z 11 lipca 2000 r.
w sprawie wprowadzenia przepisów metrologicznych o miernikach oporu izolacji. (Dz.U.
Miar i Probiernictwa z 2000 r. nr 4, poz. 20).

Tabela 1. Polskie Normy z zakresu instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych

Nr normy PN

Tytuł normy PN

PN-EN 12464-1:2004

Ś

wiatło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Cz.1. Miejsca

pracy we wnętrzach.

PN-E-04700:1998 + Az1

Urządzenia i układy elektryczne w obiektach
elektroenergetycznych. Wytyczne przeprowadzenia
pomontażowych badań odbiorczych.

PN-86/E-05003/01

Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Wymagania ogólne.

PN-89/E-05003/03

Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Ochrona obostrzona.

PN-92/E-05003/04

Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Ochrona specjalna.

PN-E-05115:2002

Instalacje elektroenergetyczne prądu przemiennego o napięciu
wyższym od 1 kV.

PN-IEC 60364-4-41: 2000

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla
zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przeciwporażeniowa.

PN-IEC 60364-4-443:1999

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla
zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przed przepięciami.
Ochrona przed przepięciami atmosferycznymi lub
łączeniowymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

PN-IEC 60364-5-54:1999

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych - Dobór
i montaż wyposażenia elektrycznego. Uziemienia i przewody
ochronne.

PN-IEC 60364-7-701:1999

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Wymagania
dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji. Pomieszczenia
wyposażane w wannę lub/i basen natryskowy.

PN-IEC 60364-7-704:1999

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Wymagania
dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji. Instalacje na
terenie budowy i rozbiórki.

PN-IEC 61024-1-2:2002

Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Część. 1-2:
Zasady ogólne. Przewodnik B – Projektowanie, montaż,
konserwacja i sprawdzanie urządzeń piorunochronnych.

PN-E-90090:1996

Przewody jezdne z miedzi i miedzi modyfikowanej.

Ochrona przeciwporażeniowa

W celu ochrony człowieka przed skutkami porażenia prądem elektrycznym są stosowane

następujące środki ochrony przeciwporażeniowej:
1. Środki nietechniczne takie, jak:

−

popularyzacja sposobów i zasad bezpiecznego użytkowania energii elektrycznej,

−

szkolenie wstępne i okresowe wszystkich pracowników użytkujących urządzenia
elektryczne i obsługujących urządzenia elektryczne,

−

wymagania kwalifikacyjne dla pracowników obsługujących urządzenia elektryczne,

−

organizacja pracy (instrukcje eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych, pisemne
polecenia wykonywania prac),

−

egzekwowanie przestrzegania reguł bezpieczeństwa,

−

badania okresowe,

−

szkolenie w zakresie udzielania pierwszej pomocy przy porażeniach.

2. Środki techniczne takie, jak:

−

ochrona przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa),

−

ochrona przed dotykiem pośrednim (ochrona dodatkowa),

−

ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim - realizowana przez zasilanie
napięciem bezpiecznym,

−

sprzęt ochronny (w tym środki ochrony indywidualnej) – dla zastosowań, w których
wyżej wymienione nie mogą być wykorzystane (np. przy naprawie urządzeń
elektroenergetycznych).

Ponieważ wszystkie urządzenia elektryczne, których wartości napięć roboczych są

większe niż wartości bezpieczne, zasadniczo stwarzają niebezpieczeństwo porażenia prądem
elektrycznym, dlatego

ochrona przeciwporażeniowa powinna być stosowana w każdej sieci

czy instalacji elektroenergetycznej i we wszystkich przyłączonych odbiornikach energii
elektrycznej. Ze względu na fakt, iż skuteczność środków nietechnicznych w poważnej mierze
zależna jest od człowieka i jego postępowania, wymaga się stosowania rozwiązań mniej od
niego zależnych – takimi więc są środki techniczne, „wbudowane” w urządzenie przez
producenta. Rodzaj technicznych środków ochrony w poszczególnych urządzeniach lub ich
częściach powinien być dostosowany zwłaszcza do wartości napięcia, warunków
ś

rodowiskowych oraz sposobu użytkowania i obsługi. Istotne są też kwalifikacje osób

mających dostęp do urządzenia oraz rezystancja ciała ludzkiego i charakter kontaktu
człowieka z potencjałem ziemi. W przypadku urządzeń eksploatowanych przez osoby

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

poinstruowane i wykwalifikowane, dopuszcza się w pewnych warunkach niestosowanie
niektórych rozwiązań ochrony. Natomiast w pozostałych przypadkach wymaga się stosowania
ochrony przed dotykiem bezpośrednim (ochrony podstawowej) razem z ochroną przed
dotykiem pośrednim (ochroną dodatkową).

Ochrona przed dotykiem bezpośrednim

Ma za zadanie chronić ludzi przed zagrożeniami wynikającymi z dotyku do części

czynnych urządzeń elektrycznych (części znajdujących się pod niebezpiecznym napięciem
w czasie normalnej pracy tych urządzeń). Ochronę realizuje się poprzez uniemożliwienie
człowiekowi dotyku do tych części, co zapobiega przepływowi prądu przez jego ciało.
W urządzeniach elektrycznych o napięciu do 1kV konieczne jest zastosowanie przynajmniej
jednego z następujących środków ochrony:

−

izolowanie części czynnych,

−

stosowanie obudów lub osłon,

−

stosowanie ogrodzeń,

−

stosowanie barier i przeszkód,

−

umieszczenie części czynnych poza zasięgiem ręki,

−

ochrona przed napięciami szczątkowymi.

Ochrona przez izolowanie części czynnych

Jest sposobem stosowanym w procesie produkcyjnym przez wytwórcę urządzenia. Polega

na całkowitym pokryciu części czynnych izolacją roboczą o dużej

wartości rezystancji oraz

o odpowiedniej wytrzymałości elektrycznej. Musi ona być dostosowana do narażeń
wewnętrznych, wynikających z charakteru urządzenia (napięć oraz możliwych przepięć),
a także dostosowana do spodziewanych narażeń zewnętrznych i środowiskowych, takich jak:
podwyższona wilgotność, niska lub wysoka temperatura, narażenia mechaniczne,
agresywność chemiczna otaczającego środowiska, bezpośrednio padające światło słoneczne
itp. Usunięcie izolacji jest możliwe tylko przez zniszczenie.

Ochrona przez stosowanie obudów lub osłon

Polega na umieszczeniu w ich wnętrzu części czynnych, które nie mogą być powleczone

izolacją, co zapobiega

dotykowi bezpośredniemu. Obudowy i osłony chronią także aparaty

i urządzenia elektryczne przed niekorzystnymi wpływami środowiska. Ten sposób ochrony
musi spełniać następujące warunki:

−

obudowy lub osłony nie mogą dać się usunąć (otworzyć, zdemontować) bez użycia
narzędzia lub klucza, co ogranicza dostęp do ich wnętrza osobom nieupoważnionym,
a jeżeli osoby te muszą je otwierać – to części czynne mają być odłączone spod napięcia
bądź odpowiednio osłonięte,

−

muszą być odporne na występujące w warunkach eksploatacji narażenia zewnętrzne:
mechaniczne, temperaturę, wilgotność, agresywność chemiczną otaczającego środowiska
itp.,

−

obudowy i osłony muszą mieć stopień ochrony IP dostosowany do rzeczywistych
warunków środowiskowych w miejscu ich użytkowania, jednak nie mniej IP 2X,
natomiast łatwo dostępne górne powierzchnie poziome stopień IP min. 4X; warunek ten
nie dotyczy gniazd bezpiecznikowych i opraw żarówek.

Ochrona przez zastosowanie ogrodzeń

Polega na umieszczeniu części czynnych w sposób czyniący je niedostępnymi dla dotyku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Ochrona przez stosowanie barier i przeszkód

Jest ochroną przed niezamierzonym dotknięciem części czynnych. Może być stosowana

tylko w przestrzeniach dostępnych wyłącznie dla osób posiadających odpowiednie
kwalifikacje.

Ochrona przez umieszczenie poza zasięgiem ręki

Polega na umieszczaniu części czynnych tak, by były niedostępne z danego stanowiska.

Oznacza to, że znajdować się muszą poza obszarem w kształcie walca o średnicy 2,5 m, który
rozciąga się 2,5 m ponad poziomem ustawienia stóp człowieka i 1,25 m poniżej tego
poziomu. Ten środek ochrony może być stosowany głównie w pomieszczeniach ruchu
elektrycznego.

Ochrona przed napięciami szczątkowymi

Ma na celu zapobieżenie porażeniu wskutek dotyku do części czynnych, na których może

utrzymywać się napięcie po odłączeniu od zasilania, np. wskutek zakumulowanego ładunku
na pojemności elektrycznej elementów lub indukowania napięcia przez silniki pracujące
z wybiegu. W przypadku istnienia takiego zagrożenia wymagane jest obniżenie napięcia do
poziomu napięcia bezpiecznego w odpowiednio krótkim czasie albo uniemożliwienie dostępu
do części czynnej.

Ochrona przed dotykiem pośrednim

Ochrona przed dotykiem pośrednim ma na celu ograniczenie skutków porażenia w razie

dotknięcia do części przewodzących dostępnych, które niespodziewanie znalazły się pod
niebezpiecznym napięciem np. w wyniku uszkodzenia izolacji. Działanie takie powinno być
realizowane poprzez:

−

uniemożliwienie przepływu prądu przez ciało człowieka,

−

ograniczenie wartości prądu rażeniowego lub czasu jego przepływu.

Ochrona przed dotykiem pośrednim w urządzeniach elektrycznych niskiego napięcia może
być realizowana przez zastosowanie co najmniej jednego z poniżej wymienionych środków:

−

samoczynnego wyłączania zasilania,

−

urządzeń II klasy ochronności lub o izolacji równoważnej,

−

izolowanie stanowiska,

−

nie uziemionych połączeń wyrównawczych,

−

separacji elektrycznej,

Ochrona przez samoczynne wyłączenie zasilania

Jest najbardziej rozpowszechnionym w Polsce środkiem ochrony w sieciach i instalacjach

elektrycznych niskiego napięcia. Jej zastosowanie wiąże się z koniecznością: doprowadzenia
do każdej części przewodzącej dostępnej przewodu ochronnego oraz zastosowania urządzenia
powodującego samoczynne wyłączenie zasilania. Ochrona powinna być tak wykonana, aby
w razie zwarcia między częścią czynną a częścią przewodzącą dostępną (np. przewodzącą
obudową urządzenia elektrycznego) lub przewodem ochronnym, spodziewane napięcie
dotykowe o wartości większej niż 50 V prądu przemiennego lub 120 V prądu stałego było
wyłączane tak szybko, aby nie wystąpiły niebezpieczne skutki patofizjologiczne. Wymaganie
to będzie spełnione wówczas, gdy w wyniku zwarcia popłynie prąd o takim natężeniu, że
spowoduje samoczynne zadziałanie urządzenia wyłączającego w dostatecznie krótkim czasie.
Musi być zatem stworzona odpowiednia droga dla prądu zwarciowego, nazywana pętlą
zwarcia, złożona z przewodów: fazowych oraz ochronnych - łączących wszystkie dostępne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

części przewodzące urządzeń elektrycznych z punktem neutralnym sieci lub z ziemią,
w zależności od układu sieciowego. Urządzeniami samoczynnie wyłączającymi prąd zwarcia,
mogą być:

−

zabezpieczenia przetężeniowe (reagujące na wzrost wartości prądu w obwodzie), np.
bezpieczniki topikowe albo wyłączniki samoczynne z wyzwalaczami lub przekaźnikami
nadprądowymi,

−

urządzenia ochronne różnicowoprądowe reagujące na pojawienie się prądu upływu
z obwodu (nie można ich stosować w układzie sieciowym TN-C).

Samoczynne wyłączenie zasilania jest skuteczne wówczas, gdy zabezpieczenie dobrane jest
odpowiednio do parametrów obwodu zasilającego.

Ochrona przez zastosowanie urządzenia II klasy ochronności lub o izolacji równoważnej.

Polega na niedopuszczeniu do pojawienia się w czasie użytkowania niebezpiecznego

napięcia dotykowego na częściach przewodzących dostępnych w fabrycznie produkowanych
urządzeniach elektrycznych. Osiąga się ten cel poprzez wyposażenie urządzenia w jedno
z wymienionych niżej rozwiązań:

−

izolację podwójną, składającą się z izolacji podstawowej i niezależnej od niej dodatkowej
izolacji, równoważnej pod względem wytrzymałości elektrycznej i mechanicznej.

−

izolację wzmocnioną, która jest izolacją podstawową, lecz równoważną podwójnej pod
względem wytrzymałości elektrycznej i mechanicznej,

−

obudowy izolacyjne, które są osłonami wykonanymi z materiału izolacyjnego
o odpowiedniej wytrzymałości mechanicznej i odporności na wpływy środowiska,
zapewniającymi stopień ochrony co najmniej IP2X.

Ochrona przez zastosowanie izolowania stanowiska
Ma na celu zapobieżenie możliwości porażenia prądem elektrycznym w wyniku
równoczesnego dotknięcia części przewodzących znajdujących się pod różnymi potencjałami,
np. co może zdarzyć się przy uszkodzeniu izolacji podstawowej części czynnych. Działanie
ś

rodka ochrony polega na izolowaniu od ziemi stanowiska pracy, na którym może się znaleźć

człowiek, bądź takim wyposażeniu tego stanowiska, by nie było możliwe jednoczesne
dotknięcie dwóch części przewodzących dostępnych lub jednej części przewodzącej dostępnej
i jakiejkolwiek części przewodzącej obcej. Wymaganie to można spełnić przez:

−

pokrycie lub wykonanie podłogi i ścian z materiału izolacyjnego niepodlegającego
działaniu wilgoci oraz oddalenie od siebie części przewodzących dostępnych od części
przewodzących obcych poza strefę zasięgu ręki,

−

umieszczenie odpowiednich barier wykonanych w miarę możliwości z materiałów
izolacyjnych, nie przyłączonych do ziemi ani do części przewodzących dostępnych,

−

izolowanie części przewodzących obcych.

Izolowanie stanowiska można stosować tam, gdzie użycie innych środków jest trudne do
wykonania lub niemożliwe, np. nie można dostatecznie szybko wyłączyć zasilania lub
zmniejszyć wartości napięcia dotykowego. Znajduje ono zastosowanie najczęściej
w specyficznych warunkach, np. w laboratoriach bądź w energetyce, gdzie podlega pewnym
obostrzeniom.

Ochrona przez zastosowanie nie uziemionych połączeń wyrównawczych miejscowych

Polega na połączeniu ze sobą wszystkich jednocześnie dostępnych części przewodzących

obcych i części przewodzących dostępnych odpowiednim przewodem wyrównawczym, co
zapobiega pojawieniu się niebezpiecznych napięć dotykowych. System nie uziemionych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

połączeń wyrównawczych miejscowych nie powinien mieć połączenia z ziemią przez łączone
części przewodzące dostępne lub obce.

Ochrona przez zastosowanie separacji elektrycznej

Polega na zasilaniu chronionego urządzenia ze źródła separacyjnego, którym najczęściej

jest odpowiedni transformator lub przetwornica. Części czynne obwodu separowanego nie
mogą być połączone w żadnym punkcie z innym obwodem lub z ziemią. Ewentualne
dotknięcie do elementów takiego obwodu przez człowieka nie powoduje porażenia, gdyż nie
zamyka się droga dla prądu rażeniowego, co przesądza o skuteczności takiego rozwiązania.
Jednakże dla poprawności działania tego środka obwód odbiorczy podlega licznym
obostrzeniom - powinien być tak wykonany, aby ograniczyć możliwość zwarć doziemnych.
Wartość napięcia w obwodzie wtórnym nie może być większa niż 500 V.

Równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i dotykiem pośrednim

Polega na zasilaniu urządzeń bardzo niskim napięciem, nie stanowiącym zagrożenia dla

człowieka, ze spełniającego odpowiednie warunki źródła energii takiego, jak:

−

transformator ochronny albo urządzenie równoważne (przetwornica),

−

ź

ródło elektrochemiczne (np. bateria akumulatorów),

−

Obwód ma być odseparowany od ziemi (SELV) lub uziemiony (PELV). Gniazda
wtyczkowe i wtyczki stosowane w obwodach o bardzo niskim napięciu nie mogą
pasować do wtyczek i gniazd wtyczkowych stosowanych w innych obwodach.

Stopień ochrony zapewniany przez obudowy (tzw. kod IP) jest miarą ochrony zapewnianej

przez obudowy przed dostępem do znajdujących się w nich części niebezpiecznych, jak też
przed wnikaniem obcych ciał stałych i/lub wody do wewnątrz. Kod IP składa się z dwóch
cyfr charakterystycznych, których podawanie jest obowiązkowe – ich znaczenie podano
w poniższej tabeli. Jeżeli cyfra charakterystyczna nie jest określona lub jest nieistotna, jej
miejsce w kodzie IP zajmuje znak X (np. IPX5, IPX2, IPXXC).

Urządzenia elektryczne, z punktu widzenia ochrony przeciwporażeniowej, dzieli się na

cztery klasy ochronności: 0, I, II i III.

Klasa 0 - urządzenia, w których zastosowano tylko izolację podstawową, nie mające zacisku
uziemienia ochronnego i łączone z siecią zasilającą przewodem dwużyłowym bez żyły
ochronnej, zakończonym wtykiem bez styku ochronnego (jeżeli jest to przewód ruchomy).
Oznacza to, iż taki wyrób wyposażono tylko w ochronę przed dotykiem bezpośrednim,
natomiast ochrona przed dotykiem pośrednim nie jest konstrukcyjnie przewidziana.

Klasa I - urządzenia, w których zastosowano izolację podstawową i wyposażono je w zaciski
ochronne do łączenia części przewodzących dostępnych z przewodem ochronnym układu
sieciowego, czyli przewidziane do objęcia ochroną przed dotykiem pośrednim. Zacisk
ochronny powinien być oznaczony symbolem uziemienia ochronnego, który jest często
utożsamiany z oznaczeniem I klasy ochronności.

Klasa II - urządzenia, w których zastosowano izolację podstawową oraz izolację dodatkową -
wszystkie części przewodzące dostępne są, niezależnie od izolacji roboczej, oddzielone od
części czynnych izolacją podwójną lub wzmocnioną, której konstrukcja uniemożliwia
powstanie uszkodzenia grożącego porażeniem w warunkach normalnego użytkowania
podczas założonego czasu trwałości wyrobu. Urządzenia te nie potrzebują doprowadzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

przewodu ochronnego, nie mają więc zacisku ochronnego i są łączone z siecią zasilającą
dwużyłowym przewodem (jednakże niektóre z nich mogą być wyposażone w wewnętrzny
zacisk ochronny, którego obecność wynika z innych wymagań). Ruchomy przewód powinien
być zakończony wtyczką ze „ślepym” wgłębieniem na styk ochronny gniazda wtykowego lub
płaskim wtykiem z kołkami stykowymi pokrytymi do połowy długości powłoką izolacyjną ze
względu na bezpieczeństwo dotykowe. Symbol graficzny II klasy ochronności pokazuje
poniższy rysunek. Symbol przedstawiony na rys. d) należy umieszczać na zewnątrz
i wewnątrz obudowy urządzenia elektrycznego, gdy spełnia ona warunki II klasy ochronności
lub izolacji równoważnej.

Klasa III - urządzenia, które mogą być zasilane jedynie bardzo niskim napięciem bezpiecznym
SELV (Safety Extra-Low Voltage) lub bardzo niskim napięciem ochronnym PELV
(Protection Extra-Low Voltage), a więc o wartości nie większej niż 50 V prądu przemiennego
i 120 V prądu stałego.

Jednym z niezbędnych warunków wypełnienia ustawowych obowiązków państwa
w stosunku do obywatela jest sprawny system umożliwiający zapewnienie bezpieczeństwa
i higieny w miejscu pracy. Nieodłącznym elementem tego systemu jest prawo pracy,
a najważniejszym polskim aktem prawnym, regulującym m.in. kwestie bezpieczeństwa
i higieny pracy jest Kodeks Pracy. Instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli
przestrzegania prawa pracy oraz zasad i przepisów higieny pracy i warunków pracy są:

−

Państwowa Inspekcja Pracy (PIP)

−

Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS).

W miejscu pracy należy przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów
ochrony przeciwpożarowej. Obowiązek przestrzegania przepisów bhp spoczywa tak na
pracodawcy jak i na pracowniku.

Rozpoczynając działalność pracodawca jest obowiązany zawiadomić w terminie 30 dni

od dnia rozpoczęcia działalności właściwego państwowego inspektora sanitarnego
i właściwego inspektora pracy o następujących zdarzeniach:
–

o miejscu, rodzaju, zakresie prowadzonej działalności,

–

zmianie miejsca, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności, zwłaszcza zmianie
technologii lub profilu produkcji, jeżeli zmiana technologii może spowodować
zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników.

Naruszenie powyższych obowiązków stanowi wykroczenie przeciwko prawom

pracownika i zagrożone jest karą grzywny.

Podstawowe prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa

i

higieny pracy regulują przepisy zawarte w Kodeksie pracy.

Podstawowe obowiązki pracodawcy:
1.

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy
w zakładzie pracy.

2.

Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu
osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany:

−

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

−

zapewnić przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz
kontrolować wykonywanie tych poleceń,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

−

zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez
organy nadzoru nad warunkami pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

3.

Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie
niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy,
w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

4.

W razie, gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują swe obowiązki pracownicy
zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracownicy ci mają obowiązek:

−

współpracować ze sobą,

−

wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy
wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu,

−

ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku
wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników.

Prawa i obowiązki pracownika:

1. W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy,

stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy
wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom,
pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym
niezwłocznie przełożonego.

2. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie spowoduje usunięcia zagrożenia

przez pracodawcę, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając
o tym niezwłocznie przełożonego.

3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia

w tych szczególnym przypadku pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od

wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku,
gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza
zagrożenie dla innych osób.

5. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym

obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:

– znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu

i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

– wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa

i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń
i wskazówek przełożonych,

– dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład

w miejscu pracy,

– stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony

indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

– poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom

lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

–

niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne
osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

– współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących

bezpieczeństwa i higieny pracy.

Obowiązki kierującego pracą w zakładzie pracy:

–

organizować stanowiska pracy podległych pracowników zgodnie z przepisami
i zasadami bhp,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

–

dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,

–

organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniające zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy,

–

dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenie techniczne,
o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,

–

egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy,

–

zapewnić wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.

Do podstawowych obowiązków pracodawcy należy również prawidłowe i terminowe

wypłaty wynagrodzeń, których dokonuje się co najmniej raz w miesiącu w stałym i z góry
określonym terminie.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie znasz źródła prawa dotyczące ochrony radiologicznej?

2.

W jakich źródłach prawa odnajdziesz przepisy BHP?

3.

Skąd możesz się dowiedzieć o zasadach ochrony przeciwporażeniowej?

4.

Gdzie znajdują się przepisy o ochronie przeciwpożarowej?

5.

Jakie przepisy obowiązują na stanowisku pracy technika elektroradiologa?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony

przeciwpożarowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać przepisy prawa dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy,

2)

odszukać przepisy prawa dotyczące ochrony przeciwpożarowej,

3)

dokonać analizy ww. przepisów,

4)

wyszukać i wypisać przepisy, które mają zastosowanie na każdym stanowisku pracy
technika elektroradiologa,

5)

porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

przybory biurowe,

−

przepisy prawa dotyczące BHP,

−

przepisy prawa dotyczące ochrony przeciwpożarowej,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Ćwiczenie 2

Przeanalizuj przepisy prawa dotyczące ochrony radiologicznej oraz określ obowiązki

pracodawcy i pracownika w tym zakresie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyszukać przepisy prawa dotyczące ochrony radiologicznej,

2)

wypisać (zaznaczyć) przepisy prawa dotyczące ochrony radiologicznej pacjenta,

3)

wypisać (zaznaczyć) przepisy prawa dotyczące ochrony radiologicznej technika
elektroradiologa,

4)

określić na podstawie ww. przepisów obowiązki pracownika,

5)

określić na podstawie ww. przepisów obowiązki pracodawcy,

6)

porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

przepisy prawa dotyczące ochrony radiologicznej,

−

przybory biurowe.

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

zdefiniować pojęcia ochrona radiologiczna?

2)

odszukać przepisy BHP?

3)

określić zadania pracodawcy?

4)

określić obowiązki pracownika?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

4.2.

Działania związane z bezpieczeństwem na stanowisku pracy

4.2.1. Materiał nauczania

Słowo higiena pochodzi z języka greckiego, jest to zapobieganie chorobom oraz ochrona

zdrowia. W procesie pracy oznacza ono tworzenie takich warunków, które zapewniają
otrzymanie produktu, procesu pracy zdrowego i bezpiecznego dla konsumenta.

Celem zabiegów higienicznych jest usunięcie wszelkich zanieczyszczeń, drobnoustrojów,

owadów i gryzoni oraz wykonanie zabiegów powodujących zapobieganie powstania
wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń.

Nieprzestrzeganie zasad higieny jest niebezpieczne dla

zdrowia konsumentów i personelu.

Zgodnie z międzynarodowym prawem higiena to wszystkie warunki i pomiary niezbędne

do zapewnienia bezpieczeństwa i odpowiednich cech produkcji na każdym etapie
procesu jej działania.

Od pracowników wymaga się więc znajomości przepisów sanitarno – higienicznych oraz

ich przestrzegania w codziennej pracy. Wynika to również z zasad etyki zawodowej.

Postanowienia kodeksu pracy zobowiązują pracodawcę do zapewnienia pracownikom

bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Bezpieczeństwo pracy to działalność
zmierzająca do ochrony pracownika przed wypadkiem. Natomiast higiena pracy obejmuje
działania chroniące pracownika przed utratą zdrowia, zwłaszcza w następstwie chorób
zawodowych.

Zasady higieny dotyczą:
–

wszystkich pomieszczeń,

–

sprzętu, aparatury elektromedycznej i urządzeń pomocniczych,

–

ś

rodków farmaceutycznych,

–

odpadów,

–

zatrudnionego personelu,

–

zaopatrzenia w wodę.

Organizm człowieka odgrywa dużą rolę w rozprzestrzenianiu drobnoustrojów

chorobotwórczych, dlatego ludzie powinni utrzymywać wysoki standard higieny osobistej,
zwłaszcza podczas pracy w placówkach ochrony zdrowia.
Pracownicy zobowiązani są do przestrzegania następujących zasad:

−

posiadania aktualnej książeczki zdrowia i zgłoszenie się na badania okresowe,

−

osoby chore lub podejrzane o chorobę powinny być odsunięte od pracy,

−

włosy powinny być czyste, związane, zabezpieczone nakryciem głowy,

−

nie powinno się dotykać podczas pracy nosa, ust i uszu – jeśli to zrobimy, powinniśmy
umyć ręce w środku myjąco – dezynfekującym,

−

jedzenie, picie, żucie gumy i palenie tytoniu podczas pracy są zabronione,

−

odzież ochronna powinna być czysta – nie powinno się używać agrafek czy szpilek,

−

przed wyjściem do toalety, poza teren pracowni czy zakładu należy zdjąć odzież
i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej, np. rękawiczki jednorazowe,

−

noszenie biżuterii jest niewskazane,

−

uczestnictwo w szkoleniach z zakresu higieny, ochrony radiologicznej jest obowiązkowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Duże znaczenie w higienie pomieszczeń ma sprzątanie obejmujące czynności porządkowe

wykonane przed rozpoczęciem pracy, pod koniec dnia pracy, a także po każdym badaniu. Są to:
–

dezynfekowanie powierzchni stołów diagnostycznych, statywów,

–

dezynfekowanie kaset, urządzeń, drobnego sprzętu,

–

porządkowanie pomieszczeń i stanowisk pracy,

–

usuwanie z pomieszczeń materiałów zakaźnych,

–

mycie urządzeń sanitarnych,

–

wietrzenie pomieszczeń,

–

właściwa wentylacja,

–

sprzątanie pomieszczeń socjalnych,

–

sprzątanie pomieszczeń dla pacjentów.

Proces mycia i dezynfekcji ma decydujące znaczenie. Zapewnia przyjemne i bezpieczne

warunki pracy, zapobiega awariom, korzystnie działa na pacjentów.

Działania prowadzące do zapobiegania chorobom i wzmacniania zdrowia można

podzielić na trzy grupy:
–

kształtowanie optymalnych dla życia i rozwoju człowieka warunków środowiska
materialnego i społecznego,

–

rozwijanie kultury zdrowotnej społeczeństwa,

–

rozwijanie profilaktycznej działalności służby zdrowia.

W ogólnym zarysie zapobiegania zakażeniom bardzo duże znaczenie ma higiena trybu

ż

ycia. Na pojęcie higienicznego trybu życia składają się różnorodne uświadomione

i nieuświadomione zachowania człowieka, które mają wpływ na zapobieganie chorobom
i polepszanie zdrowia. Pojęcie higieny osobistej określa się całość zachowań sprzyjających
utrzymaniu i umacnianiu zdrowia, w tym także działań związanych z utrzymaniem czystości
ciała, odzieży i najbliższego otoczenia, z doborem odzieży i obuwia pod kątem ich
właściwości zdrowotnych, z higienicznym przyrządzaniem posiłków. Zachowanie czystości
było i jest jednym z podstawowych wymagań higienicznych, ponieważ uchybienia w tym
zakresie stanowiły i jeszcze stanowią bardzo istotną przyczynę szerzenia się chorób
zakaźnych. Istnieje, np. pojęcie chorób „brudnych rąk”, do których zalicza się dur brzuszny,
czerwonkę i inne choroby przewodu pokarmowego o podłożu zakaźnym. Obok względów
estetycznych utrzymanie czystości skóry ma istotne znaczenie higieniczne, przyczyniające się
do prawidłowego jej funkcjonowania jako powłoki ochronnej. Źle utrzymana skóra,
zwłaszcza rąk, zaniedbane włosy czy paznokcie mogą stanowić doskonałe podłoże dla
rozwoju drobnoustrojów chorobotwórczych. Troska o zdrowie, a także skórę rąk nakazuje
stosowanie ochronnych rękawic przy wykonywaniu prac grożących zakażeniem,
wymagających moczenia rąk lub stwarzających możliwości powstawania mikrourazów.
Uchybienia w pielęgnacji rąk i stóp oraz mikrourazy, na które narażone są stopy i ręce,
stosunkowo często przyczyniają się do rozwoju zakażeń.

Do grupy dróg bezpośredniego szerzenia się zakażeń należą:
–

bezpośrednia styczność z chorym lub nosicielem przy pocałunkach, podczas pielęgnacji
i leczenia chorych,

–

bezpośrednia styczność z chorym zwierzęciem (np. ukąszenia, zadrapania),

–

droga łożyskowa (wrodzone postacie chorób, np. różyczka, toksoplazmoza),

–

zakażenie własnymi pasożytami (np. jajami owsika przenoszonymi na własnych rękach
do ust).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Do grupy chorób pośredniego szerzenia zakażeń należą:
–

droga powietrzna, najczęściej kropelkowa, gdy zarazki dostają się do dróg oddechowych
wraz z kropelkami wydzielin od chorych podczas kaszlu, kichania, głośnego mówienia,

–

droga pokarmowa i wodna, przez zakażone pokarmy, przez zakażoną wodę, przy czym
dochodzi czasem do dużych epidemii o szczególnej dynamice,

–

zakażenie poprzez glebę, w której znajdują się zarazki, zwykle w postaci
przetrwalnikowej (np. tężca, jaja pasożytów wielokomórkowych),

–

przenoszenie przez stawonogi, głównie owady, ale także przez kleszcze i rzadziej
roztocze,

–

przenoszenie przez przedmioty w otoczeniu człowieka (zakażona bielizna osobista,
pościelowa, środki toaletowe, książki, zabawki dziecięce).

Sprawne działanie w zwalczaniu chorób zakaźnych polega na:
–

możliwie wczesnym prawidłowym rozpoznaniu choroby, wykryciu źródła lub źródeł
zakażenia i unieszkodliwianiu ich,

–

przerwaniu, a gdy to jest niemożliwe ograniczeniu dróg szerzenia się choroby,

–

ochronie ludzi z otoczenia, a niekiedy większej populacji, przed zachorowaniami.

Unieszkodliwienie źródeł zakażenia to przede wszystkim izolacja chorych oraz ich

leczenie, które obok innych pozytywnych wyników może skrócić okres zaraźliwości i w ten
sposób ograniczyć rozwój procesu epidemicznego.

Warunki bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy są kształtowane przez

czynniki materialne i społeczne. Czynniki materialne obejmują między innymi:
–

budynki i pomieszczenia zakładu pracy,

–

wyposażenie stanowisk pracy w aparaturę, urządzenia,

–

czynniki szkodliwe i uciążliwe występujące na stanowiskach pracy,

–

zagrożenia wypadkowe,

–

ogólne zabezpieczenia techniczne: wentylacja, klimatyzacja itp.,

–

zabezpieczenia poszczególnych stanowisk pracy lub maszyn,

–

zaopatrzenie pracowników w sprzęt ochrony osobistej, np. rękawice ochronne i fartuchy
oraz potrzebne środki.

Uwarunkowania społeczne obejmują sferę organizacji pracy, płac, motywacji do
wykonywania zadań, stosunków międzyludzkich i wiele innych.

Bezpieczeństwo w zakresie pracy gwarantowane jest przede wszystkim przez odpowiedni

stan obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy, aparatury i innych urządzeń technicznych
oraz stosowanie materiałów i procedur, które są bezpieczne dla zdrowia pracownika.

Ś

rodowisko pracy jest swego rodzaju środowiskiem nienaturalnym, wytworzonym przez

człowieka. Ryzyko zawodowe, związane z wykonywaną pracą wynika z narażenia pracownika
na działanie czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych występujących na
stanowisku pracy. Czynnik niebezpieczny to czynnik, którego oddziaływanie może prowadzić
do urazu lub innego istotnego natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka bądź
do zejścia śmiertelnego. Czynnik szkodliwy oznacza czynnik, którego oddziaływanie może
prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia człowieka. Czynnik uciążliwy nie stanowi
wprawdzie zagrożenia dla życia lub zdrowia człowieka, lecz utrudnia pracę lub przyczynia się
w inny istotny sposób do obniżenia jego zdolności do wykonywania pracy lub innej
działalności bądź wpływa na zmniejszenie wydajności. W zależności od poziomu
oddziaływania lub innych warunków czynnik uciążliwy może stać się szkodliwym,
a szkodliwy – niebezpiecznym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

W procesie pracy człowiek oddziałuje bezpośrednio lub pośrednio na szeroko rozumiane

przedmioty pracy, które w strefach swojego naturalnego oddziaływania stanowią potencjalne
ź

ródła niebezpiecznych czynników mechanicznych, mogących powodować zagrożenia,

głównie urazami. Zagrożenie urazami powstaje wówczas, gdy na człowieka oddziałuje lub
może oddziaływać czynnik niebezpieczny, którego źródłem mogą być wymienione wyżej
przedmioty pracy lub podmioty otoczenia. Oddziaływania te mogą prowadzić do
bezpośredniego uderzenia, przecięcia, zmiażdżenia, przebicia lub innego urazu ciała
człowieka. Urazy mechaniczne ciała człowieka mogą być również następstwem takich
zdarzeń, jak poślizgnięcie się na posadzce czy upadek z

wysokości.

Z punktu widzenia zapewnienia bezpieczeństwa człowieka w środowisku pracy

rozpoznanie zagrożeń stanowi jeden z najważniejszych elementów kształtowania warunków
pracy. Do elementów procesu rozpoznawania zagrożeń można zaliczyć: właściwe
odczytywanie sygnałów, zrozumienie przebiegu procesów pracy, postrzeganie środowiska
pracy w oparciu o kryteria bezpieczeństwa, spostrzeganie zagrożeń. Zagrożenia są
klasyfikowane na kilka sposobów w zależności od zastosowanego kryterium klasyfikacji.
Obecnie preferowany jest model klasyfikacji oparty na kryterium podziału rzeczowego.
Według tego kryterium rozróżnia się:
–

zagrożenia fizyczne,

–

zagrożenia chemiczne,

–

zagrożenia biologiczne,

–

zagrożenia psychospołeczne (w tym organizacyjne).
Zagrożenia fizyczne to wszystkie obce substancje i materiały, które mogą spowodować

fizyczne uszkodzenia człowieka.

Wśród tej grupy zagrożeń szczególną uwagę ze względu na powszechność występowania

możemy wymienić:
–

mikroklimat,

–

hałas,

–

wibracje.
Zagrożenia chemiczne to substancje chemiczne w postaci par dymów, gazów płynów

oraz aerozolu.

Natomiast zagrożenia biologiczne to bakterie, wirusy, grzyby i pasożyty związane z pracą

wykonywaną w działalności medycznej.

Poza czynnikami szkodliwymi w zakładzie pracy występują różne uciążliwości, czyli

negatywne

uwarunkowania

wynikające

z

charakteru

wykonywanej

pracy.

W zakładach pracy są to najczęściej: nadmierny wysiłek przy dźwiganiu ciężarów, praca
stojąca. Szczególnym rodzajem uciążliwości jest praca nocna.

W Polsce dla wielu chemicznych i fizycznych czynników szkodliwych obowiązują

normatywy higieniczne. Są to:
–

najwyższe dopuszczalne stężenia chemicznych czynników szkodliwych, mierzonych
laboratoryjnie,

–

najwyższe dopuszczalne natężenia fizycznych czynników szkodliwych mierzone
sprzętem i aparaturą kontrolno pomiarową.

Następstwem niekorzystnych warunków lub charakteru wykonywanej pracy są choroby
zawodowe.

Bardzo ważnym elementem w procesie pracy jest dopasowywanie warunków pracy do

pracownika – co jest jednym z celów ergonomii. Ważnym dla wszystkich pracowników
wykonujących pracę na stanowiskach pracy, jest zapoznanie się z koniecznymi do spełnienia
warunkami, aby praca powodowała możliwie najmniejsze szkody i negatywne komplikacje
zdrowotne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Stanowisko robocze to przestrzeń, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje

pracę. Pracownik musi mieć zapewnioną swobodę ruchów i przestrzeń komunikacyjną.
Aparatura i urządzenia muszą być sprawne technicznie i czyste. Sprzęt należy wykorzystywać
zgodnie z przeznaczeniem, w sposób zapewniający bezpieczeństwo obsługi. O uszkodzeniach
i niesprawności sprzętu trzeba informować przełożonych.
Do typowych zagrożeń w miejscu pracy zaliczmy:
–

pożar,

–

pasożyty,

–

zakażenie grypą,

–

przeciążenie układu ruchu,

–

czynniki chemiczne drażniące,

–

czynniki chemiczne alergeny – uczulenie na środki czyszczące i myjące,

–

skaleczenia, zakłucie,

–

wymuszona pozycja ciała,

–

poparzenia,

–

hałas,

–

porażenie prądem elektrycznym,

–

upadek,

–

mikroklimat,

–

tlenek węgla,

–

stres,

–

uderzenie człowieka o nieruchomy czynnik materialny,

–

promieniowanie jonizujące.
Pojęcie wypadku przy pracy, jakiemu uległ pracownik, definiuje ustawa z dnia 30

października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych ( Dz. U. Nr 199, poz. 1673).

Wypadkiem przy pracy jest zdarzenie:

–

nagłe,

–

wywołane przyczyną zewnętrzną,

–

powodujące uraz lub śmierć,

–

które nastąpiło w związku z pracą.

Wszystkie cztery powyżej wymienione elementy muszą wystąpić łącznie. Brak któregoś

z nich powoduje, iż dany wypadek nie może być zakwalifikowany jako wypadek przy pracy.
Nagłość zdarzenia ma miejsce wówczas, gdy występuje w ciągu jednej dniówki roboczej
włączając w to drogę do pracy i z pracy.

Przyczyną zewnętrzną są urazy mechaniczne, chemiczne, cieplne, siły przyrody oraz

działanie osób trzecich.
Związek zdarzenia z pracą ma miejsce wówczas, gdy zdarzenie nastąpiło:
–

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub
poleceń przełożonych,

–

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz
pracodawcy, nawet bez poleceń,

–

w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze pomiędzy siedzibą
pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Ustalając związek zdarzenia z pracą trzeba pamiętać, iż nie musi być on bezpośredni, tzn.

nie musi obejmować tylko czynności bezpośrednio dotyczących świadczenia pracy. Może on
dotyczyć dojścia pracownika do zakładu pracy, udanie się do przełożonego, spożycia posiłku
itp. Związek z pracą występuje również wówczas, gdy w czasie godzin pracy pracownik
zostanie zwolniony przez przełożonego w celu załatwienia spraw osobistych lub wizyty
u lekarza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Z wypadkiem przy pracy został również zrównany wypadek, jakiemu uległ pracownik:
–

w czasie podróży służbowej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem
pracownika, które nie pozostawało w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań.

–

przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje
związkowe.

Wypadki przy pracy ustawa dzieli na:
1.

Wypadki śmiertelne – jeżeli śmierć w wyniku wypadku nastąpiła w okresie nie
przekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.

2.

Wypadki ciężkie – jeżeli w wyniku wypadku nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała np.:

–

utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej,

–

inne uszkodzenia ciała albo rozstrój zdrowia naruszające podstawowe funkcje
organizmu,

–

choroba nieuleczalna zagrażająca życiu,

–

trwała choroba psychiczna,

–

trwała, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie,

–

trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

3. Pozostałe wypadki.

Pracownik może również ulec wypadkowi w drodze do pracy lub z pracy. Wypadkiem

tym jest zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, które wystąpiło w drodze do lub
z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia
rentowego, a droga do pracy lub z pracy była najkrótsza i nie została przerwana.

Za drogę do pracy lub z pracy uważa się drogę:

–

z domu do pracy lub z pracy do domu,

–

do miejsca lub z miejsca innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł
ubezpieczenia rentowego, do zwykłego miejsca wykonywania funkcji lub zadań
zawodowych albo społecznych lub z tego miejsca,

–

do miejsca albo z miejsca odbywania nauki lub studiów,

–

do miejsca lub z miejsca zwykłego spożywania posiłków.

Obowiązek udzielenia pierwszej pomocy pracownikowi, który uległ wypadkowi wynika

z Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 kwietnie 1992 r. w sprawie ustalania
okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Forma i zakres pierwszej pomocy zależne są
od okoliczności oraz urazowych następstw wypadku. Przełożony pracownika, który uległ
wypadkowi, obowiązany jest dopilnować, żeby poszkodowany znalazł się pod opieką lekarza,
a także powiadomić rodzinę o zaistniałym wydarzeniu.

W razie zaistnienia w zakładzie wypadku bezpośredni przełożony zobowiązany jest

niezwłocznie zabezpieczyć miejsce wypadku do czasu ustalenia jego okoliczności i przyczyn.
W szczególności nie należy dopuszczać do miejsca wypadku osób niepowołanych,
uruchamiać wstrzymanych urządzeń, dokonywać zmiany położenia urządzeń i przedmiotów,
które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.

Pracodawca obowiązany jest sporządzić następującą dokumentację związana

z wypadkiem:
–

protokół powypadkowy,

–

statystyczną kartę wypadkową,

–

wpisać wypadek do rejestru wypadków,

–

kartę wypadku w drodze do lub z pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Protokół powypadkowy sporządza zespół powypadkowy powołany przez pracodawcę,

w którym stwierdza, czy dany wypadek był wypadkiem przy pracy.

Protokół powinien być sporządzony nie później niż w ciągu 14 dni od dnia uzyskania

zawiadomienia o wypadku. Jeżeli zespół przekroczy ten termin, wówczas ma obowiązek
wskazać w protokole uzasadnioną przyczyną opóźnienia. Do protokołu dołącza się wszystkie
dokumenty, na podstawie których zespół dokonał ustaleń. Z treścią protokołu zespół
zapoznaje poszkodowanego lub członków rodziny pracownika zmarłego na skutek wypadku.
Poszkodowany lub członek rodziny zmarłego pracownika ma prawo zgłaszać uwagi
i zastrzeżenia do ustaleń zawartych w protokole.

Na pracowników mogą działać różne czynniki szkodliwe oraz uciążliwości związane ze

stanowiskiem pracy i niekorzystnie wpływać na stan ich zdrowia. Czynniki szkodliwe –
chemiczne, fizyczne i biologiczne – są zawsze związane ze środowiskiem pracy. Natomiast
uciążliwości wynikają z charakteru wykonywanej pracy.

Do uciążliwości wynikających z charakteru wykonywanej pracy należy między innymi

nadmierny wysiłek mięśni podczas dźwigania ciężarów, praca w pozycji stojącej, praca
z długotrwałym zaangażowaniem ograniczonych grup mięśni i monotonią ruchów. Innym,
bardzo specyficznym rodzajem uciążliwości jest praca nocna. W odróżnieniu od czynników
szkodliwych uciążliwości są niemierzalne.

Tabela 2.Rodzaj zagrożeń I stosowane środki zaradcze.

Zagrożenia

Charakterystyka zagrożeń

Ś

rodki zaradcze

Pożar, wybuch

Awaria instalacji elektrycznej

Przestrzeganie: instrukcji bhp
i ppoż

Zagrożenie grypą

Kontakt z pracownikami
zatrudnionymi w oddziałach lub
pacjentami

Szczepienie ochronne,
przestrzeganie: instrukcji bhp
i reżimu sanitarnego

Czynniki chemicznie
drażniące

Stosowane środki do dezynfekcji Stosowanie środków ochrony

osobistej (maski, rękawice)
Przestrzeganie: instrukcji bhp,
procedur, przeciwwskazań
zdrowotnych pracowników

Czynniki chemiczne
alergeny –
uczulenie na środki
czyszczące i myjące

Praca ze środkami czystości

Przestrzeganie: instrukcji bhp,
procedur, przeciwwskazań
zdrowotnych, przeniesienie na inne
stanowisko pracy

Skaleczenie,
zakłucie

Obsługa maszyn i urządzeń
o ostrych krawędziach

Przestrzeganie instrukcji
bezpiecznej pracy,
zachowanie ostrożności,

Oświetlenie
(niedoświetlenie ,
olśnienie, kontrast)

Awaria źródeł oświetlenia,
zużycie, zabrudzenie punktów
ś

wietlnych

Przeprowadzenie okresowych
pomiarów natężenia
oświetlenia światłem
elektrycznym, stosowanie
ź

ródeł światła zgodnie

z obowiązującymi normami

Upadek na tym
samym poziomie
(potknięcie się,
poślizgnięcie się)

Poślizgnięcie się na śliskiej
powierzchni, brak
odpowiedniego obuwia,
nieuwaga, pośpiech

Zachowanie ostrożności przy
poruszaniu się po śliskich
i mokrych powierzchniach,
stosowanie obuwia zgodnie
z obowiązującą tabelą norm
przydziału i zużycia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Upadek na różnych
poziomach (schody)

Poślizgnięcie się na śliskiej
powierzchni, brak
odpowiedniego obuwia,
nieuwaga, pośpiech

Zachowanie ostrożności przy
poruszaniu się po schodach,
stosowanie obuwia zgodnie
z obowiązującą tabelą norm
przydziału i zużycia

Uderzenie człowieka
o nieruchomy czynni
k materialny

Nieuwaga, pośpiech,
zastosowanie sprzętu dróg
komunikacyjnych

Zachowanie ostrożności przy
wykonywaniu pracy
i poruszaniu się, przestrzeganie
instrukcji bhp

Mikroklimat

Praca w miejscu złej
klimatyzacji

Przeprowadzenie okresowych
pomiarów mikroklimatu,
stosowanie bawełnianej odzieży
ochronnej

Stres, „wypalenie
zawodowe”

Związany z odpowiednim
i dobrym wykonywaniem danego
zawodu

Dobór osób o odpowiednich
cechach psychofizycznych,
odpornych na stres, przestrzeganie
czasu pracy i wypoczynku

Porażenie prądem
elektrycznym

Obsługa urządzeń i sprzętu
zasilanych energią elektryczną

Przeprowadzenie okresowych
badań instalacji elektrycznej,
stosowanie tylko urządzeń ze
znakiem bezpieczeństwa
i nieuszkodzonych, używanie
urządzeń zgodnie
z przeznaczeniem i instrukcją
obsługi

Promieniowanie
jonizujące

Praca ze źródłami
promieniowania jonizującego

Wentylacja pomieszczeń,
stosowanie osłon radiologicznych,
przestrzeganie zasad i przepisów
ochrony radiologicznej

Higiena osobista zapewnia człowiekowi zdrowie, estetyczny wygląd i świadczy o jego

kulturze osobistej.

Zgodnie z przepisami kodeksu pracy pracodawca musi zapewnić pracownikom odzież

i ubranie robocze, jeżeli:
–

podczas pracy odzież pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,

–

jest to niezbędne ze względów technologicznych bądź sanitarnych.
W zakładach ochrony zdrowia podstawową odzieżą roboczą są białe fartuchy płócienne.

Stosuje się ją ze względów sanitarnych. Musi być swobodna i dostosowana do temperatury
typowej dla pomieszczeń pracy. Wskazane jest również upinanie włosów, skracanie paznokci
i minimalizowanie ilości biżuterii.
Poza odzieżą roboczą, na stanowiskach, gdzie występują niekorzystne czynniki, stosuje się
odzież ochronną – np. fartuchy z gumy ołowiowej.

Przydzielana pracownikom odzież robocza i ochronna jest własnością zakładu pracy

i powinna być używana zgodnie z przeznaczeniem. Bez niej pracownik nie może podejmować
pracy. W razie przedwczesnego zużycia odzieży z winy pracownika może on być obciążony
jej kosztami. Pranie i naprawa odzieży roboczej to obowiązek zakładu, ale mogą być również
zlecane pracownikowi w zamian za ekwiwalent pieniężny.
Przykładowy strój powinien zawierać:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

–

biały fartuch,

–

odpowiednie obuwie,

–

rękawice ochronne – gumowe.
Pracownik powinien wyglądać ładnie, czysto i elegancko niezależnie od kategorii

zakładu, bo atrakcyjny wygląd sprawia, że nie tylko lepiej wykonuje on swoją pracę, ale
przede wszystkim bardziej higienicznie.

Częstą przyczyną występowania pożaru w miejscu pracy są wady urządzeń i instalacji

elektrycznych, ogrzewczych oraz ich nieprawidłowa eksploatacja. Przykłady:
–

nieprawidłowo dobrana lub wykonana instalacja elektryczna,

–

przeciążenie instalacji elektrycznej,

–

wady i uszkodzenia instalacji jak i urządzeń,

–

nie usuwanie wad mających wpływ na awarie w instalacji elektrycznej,

–

eksploatacja prowizorycznych urządzeń elektrycznych,

–

samowolna, niefachowa naprawa instalacji i urządzeń,

–

zewnętrzne mechaniczne uszkodzenia instalacji,

–

pozostawienie bez dozoru przenośnych urządzeń grzejnych takich jak grzałki, czajniki,
grzejniki,

–

pozostawienie bez kontroli urządzeń elektrycznych, gazowych, ustawianie ich na lub
w pobliżu materiałów palnych,

–

posługiwanie się ogniem w zamkniętych pomieszczeniach o małej wilgotności powietrza.

Inną przyczyną pożaru w pomieszczeniach pracy może być samozapalenie się

materiałów. Powstaje na skutek zachodzących procesów biochemicznych w materiale na takie
czynniki. Proces ten powoduje samoogrzewanie i w konsekwencji często prowadzi do
samozapalenia.

Zagrożenia pożarowe mogą być spowodowane przyczynami:

–

technicznymi,

–

organizacyjnymi,

–

ludzkimi.

W razie pożaru urządzeń elektrycznych pierwszą czynnością jest wyłączenie ich spod
napięcia. W akcji gaśniczej stosuje się gaśnice pianowe lub śniegowe.

Rodzaje pożarów

Ze względu na rodzaj paliwa oraz sposobu jego spalania możemy wyróżnić 5 grup pożarów:
A – Pożary ciał stałych pochodzenia organicznego, przy spalaniu których obok innych zjawisk

powstaje zjawisko żarzenia. np,: drewno, papier, węgiel, tworzywa sztuczne, tkaniny,
słoma.

B – Pożary cieczy palnych i substancji stałych topiących się wskutek ciepła wytwarzającego

się przy pożarze. np.,: benzyna, alkohole, aceton, eter, oleje, lakiery, tłuszcze, parafina,
stearyna, pak, smoła, naftalen.

C – Pożary gazów. np,: metan.
D – Pożary metali. np,: magnez, sód, uran.
E – Pożary instalacji i urządzeń elektrycznych, pojazdów samochodowych.

Przeciwdziałanie powstania procesu palenia polega na realizowaniu odpowiednich

przedsięwzięć organizacyjno – technicznych, działalności kontrolno –prewencyjnej oraz
instruktażowo – szkoleniowej.

Wszystkie stosowane środki gaśnicze przede wszystkim odcinają tlen do źródła ognia,

a niektóre z nich dodatkowo schładzają palący się materiał. Do powszechnie stosowanych
ś

rodków gaśniczych zaliczamy wodę, pianę gaśniczą, dwutlenek węgla, proszki gaśnicze

i inne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Gaśnica to urządzenie (najczęściej przenośne) służące do gaszenia pożarów. Gaśnice

mają kolor czerwony. Jedynym wyjątkiem jest gaśnica śniegowa, która może mieć także kolor
srebrny. Każda gaśnica posiada etykietę opisującą jej przeznaczenie i sposób użycia.
Prawidłowo zamontowana gaśnica, musi być umieszczona na specjalnym zaczepie do haka na
ś

cianie, bądź umieszczona w objemce na podłodze.

Podstawowym środkiem gaśniczym jest woda, która z uwagi na bardzo wysokie ciepło

właściwe oraz ciepło parowania – wylana na palący się materiał wytwarza dużą ilość pary
wodnej, która odcina dopływ tlenu do ogniska pożaru. Z uwagi jednak na swoje właściwości
fizykochemiczne, woda nie nadaje się, a wręcz nie może być stosowana do gaszenia
niektórych palących się materiałów i urządzeń.

Nie wolno gasić wodą:
–

materiałów wchodzących z nią w reakcje chemiczne, jak np. karbid, sód, potas, fosfor,

–

palnych produktów ropopochodnych lżejszych od wody, jak różnego rodzaju benzyny,
oleje napędowe, oleje opałowe,

–

instalacji elektrycznych pod napięciem, urządzeń lub maszyn, które nie zostały wyłączone
spod napięcia, z uwagi na to, że woda będąc dobrym przewodnikiem prądu może
spowodować porażenie elektryczne lub dalsze zwarcia.

Ze względu na zawartość środka gaśniczego dzieli się gaśnice na:

–

gaśnice proszkowe są do gaszenia pożarów z grupy A, B, i C albo B, C w zależności od
rodzaju użytego proszku. Możliwe jest także gaszenie urządzeń elektrycznych pod
napięciem, zwykle do 1000 V,

–

gaśnice śniegowe,

–

gaśnice pianowe,

–

gaśnice halonowe,

–

gaśnice tetrowe.

Wszystkie gaśnice po ich wyprodukowaniu mają określony termin ważności podany na

etykiecie fabrycznej, umieszczonej na gaśnicy. Po upływie terminu ważności gaśnica powinna
być poddana przeglądowi przez instytucje lub osoby posiadające odpowiednie uprawnienia.

Bardzo ważne jest aby odpowiednio wcześnie zapobiegać występowaniu pożaru

w miejscu pracy. Do zapobiegania powstawaniu pożaru należy przestrzegać kilku zasad
i wykonywać kilka czynności.
1.

Czynności zabronione:
– używanie ognia otwartego, palenie tytoniu w miejscach niedozwolonych,

odpowiednio oznakowanych (palenie tytoniu tylko w miejscach wyznaczonych –
palarnie),

– podgrzewanie za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów w odległości

mniejszej niż 5m od budynku,

– palenie śmieci i odpadków w miejscu umożliwiającym zapalenie się sąsiednich

obiektów lub materiałów palnych,

– przechowywanie materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0.5 m od urządzeń,

których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się powyżej 100ºC,

– użytkowanie niesprawnych urządzeń elektrycznych, ustawianie bezpośrednio na

podłożu palnym urządzeń grzewczych.

– stosowanie na osłony punktów świetlnych materiałów palnych, za wyjątkiem

materiałów trudno zapalnych, jeżeli zostaną umieszczone w odległości, co najmniej
0.05 m od żarówki,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

– instalowanie opraw oświetleniowych, wyłączników, przełączników, gniazd

wtykowych, bezpośrednio na podłożu palnym, jeżeli ich konstrukcja nie zabezpiecza
podłoża przed zapaleniem,

– składowanie jakichkolwiek materiałów i przedmiotów na drogach ogólnej

komunikacji, służących ewakuacji,

– zamykanie wyjść ewakuacyjnych oraz blokowanie dróg ewakuacyjnych w sposób

uniemożliwiający ich natychmiastowe użycie,

2. Uniemożliwianie lub ograniczanie dostępu do:

– hydrantów, podręcznego sprzętu gaśniczego,
– urządzeń uruchamiających i sterujących instalacjami wpływającymi na stan

bezpieczeństwa pożarowego budynku,

– wyjścia ewakuacyjnego,
– wyłącznika głównego prądu i tablic elektrycznych.

3. Używanie i przechowywanie materiałów niebezpiecznych pożarowo w niedozwolonej

ilości:
–

ciecze palne o temperaturze zapłonu powyżej 55 stopni,

–

gazy palne,

–

ciała stałe itd.

4. W budynku należy:

– umieścić w miejscach i pomieszczeniach ogólnie dostępnych wykazy telefonów

alarmowych oraz instrukcję postępowania na wypadek pożaru.

a) Zgodnie z aktualnie obowiązującymi Polskimi Normami oznakować:

– drogi, wyjścia i kierunki ewakuacji,
– miejsca

usytuowania

urządzeń

alarmowych

przeciwpożarowych

(ręcznych

przycisków pożarowych),

– lokalizację przeciwpożarowego wyłącznika prądu elektrycznego,
– miejsca, w których znajduje się podręczny sprzęt gaśniczy oraz hydranty,

b) Wykonywać okresowo następujące czynności:

– przeprowadzić pomiary rezystancji izolacji przewodów roboczych instalacji

elektrycznej, co najmniej raz na 5 lat,

– przeprowadzić badanie instalacji odgromowej co najmniej raz na 5 lat,
– przegląd stanu technicznego i badanie szczelności instalacji gazowej raz w roku,
– przegląd podręcznego sprzętu gaśniczego nie rzadziej niż raz w roku.

Sprawdzenie ciśnienia wyrzutnika środka gaśniczego (gaśnice proszkowe), waga środka

gaśniczego (gaśnice CO2). Zgodnie z instrukcją fabryczną, w określonym czasie przez
producenta dokonać legalizacji zbiornika gaśnicy i przeładować środek gaśniczy.

W każdym zakładzie pracy powinny być odpowiednie oznaczenia informacyjne, które

pomogą pracownikom w razie akcji ratowniczej lub ostrzegą przed niebezpieczeństwem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Tabela 3. Znaki informacyjne

Palenie tytoniu zabronione

Alarmowy sygnalizator
akustyczny

Zakaz używania otwartego
ognia - palenie tytoniu
zabronione

Drabina pożarowa

Zakaz gaszenia wodą

Kierunek do miejsca
rozmieszczenia sprzętu
pożarniczego lub urządzenia
ostrzegającego

Nie zastawiać

Kierunek do miejsca
rozmieszczenia sprzętu
pożarniczego lub urządzenia
ostrzegającego

Zestaw sprzętu pożarowego

Uruchamianie ręczne

Hydrant wewnętrzny

Niebezpieczeństwo pożaru -
materiały łatwopalne

Gaśnica

Materiały utleniające

Telefon do użycia w stanie
zagrożenia

Niebezpieczeństwo
wybuchu - materiały
wybuchowe

Tabela 4. Znaki ewakuacyjne.

Kierunek drogi ewakuacyjnej

Kierunek drogi ewakuacyjnej

Kierunek drogi ewakuacyjnej

Wyjście ewakuacyjne

Drzwi ewakuacyjne

Drzwi ewakuacyjne

Przesunąć w celu otwarcia

Kierunek do wyjścia drogi w lewo

Kierunek do wyjścia drogi w prawo

Kierunek do wyjścia do drogi
ewakuacyjnej schodami w dół
w lewo

Kierunek do wyjścia do drogi
ewakuacyjnej schodami w dół w prawo

Kierunek do wyjścia do drogi
ewakuacyjnej schodami w górę
w lewo

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Kierunek do wyjścia do drogi
ewakuacyjnej schodami w górę
w prawo

Pchać aby otworzyć

Ciągnąć aby otworzyć

Stłuc aby uzyskać dostęp

Klucz do wyjścia ewakuacyjnego
znajduje się

Miejsce zbiórki do ewakuacji

Pojemnik z maskami ucieczkowymi

Rękaw ratowniczy

Drabina ewakuacyjna

Telefon alarmowy do wezwania
pierwszej pomocy

Pierwsza pomoc

Ciągnąć

Pchać

Wyjście EXIT

Emergency EXIT

EXIT

Droga ewakuacyjna

Wyjście awaryjne

Okno ewakuacyjne

Uwaga stopień

Pchać aby otworzyć

Ciągnąć aby otworzyć

Uwaga próg

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej w górę w prawo

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej schodami w dół w prawo

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej schodami w dół
w lewo

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej schodami w górę w lewo

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej schodami w górę
w prawo

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej dla niepełnosprawnych w
prawo

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej dla
niepełnosprawnych w lewo

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej w dół

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej w górę

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej w dół w prawo

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej w dół w lewo

Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej w górę w lewo

Uwaga niski strop

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Aby zapobiegać pożarom każdy pracownik powinien:

–

znać zagrożenie pożarowe budynku i na stanowisku pracy oraz sposoby przeciwdziałania
możliwości powstania pożarów,

–

znać i przestrzegać przepisów przeciwpożarowych,

–

znać zasady postępowania w przypadku powstania pożaru,

–

orientować się w rozmieszczeniu podręcznego sprzętu gaśniczego i urządzeń
przeciwpożarowych, a także posiadać umiejętność obsługi podręcznego sprzętu
gaśniczego,

–

znać warunki przeprowadzenie sprawnej ewakuacji osób i mienia,

–

w razie powstania pożaru brać czynny udział w akcji ratowniczej – gaśniczej
i podporządkować się poleceniom kierującego akcją,

–

brać udział w szkoleniach przeciwpożarowych,

–

niezwłocznie zgłaszać usterki mogące spowodować pożar osobom odpowiedzialnym za
bezpieczeństwo pożarowe w budynku,

–

przestrzegać obowiązujące przepisy zawarte w instrukcji bezpieczeństwa pożarowego.

Każdy pracodawca powinien zaznajomić pracowników z przepisami przeciwpożarowymi.

Szkolenie w zakresie ochrony przeciwpożarowej ma na celu zapoznanie pracowników
z obowiązkami i zadaniami w zakresie zapobiegania powstawaniu pożaru oraz zadaniami na
wypadek powstania pożaru. Po szkoleniu każdy pracownik powinien znać:
–

zagrożenie pożarowe występujące w budynku,

–

przyczyny powstawania i rozprzestrzeniania się pożarów,

–

przepisy przeciwpożarowe,

–

miejsca rozmieszczenia, przeznaczenie oraz obsługę podręcznego sprzętu gaśniczego,

–

zasady postępowania na wypadek pożaru i zadania poszczególnych pracowników.

Podstawowe zasady BHP w jednym ze szpitali są następujące:

Podstawowym krokiem jest krok zapobiegawczy, którego należy przestrzegać przede
wszystkim aby nie dopuścić do powstania pożaru.

1.

Kroki zapobiegawcze.

Każdy pracownik powinien zasięgnąć informacji na temat zagrożenia pożarowego na jego
stanowisku pracy i w najbliższym otoczeniu.
Stanowisko pracy powinno być utrzymane w należytym porządku. Materiały łatwopalne nie
mogą znajdować się w pobliżu urządzeń elektrycznych, piecyków czy innych źródeł ognia.
Należy surowo przestrzegać zakazu palenia. Do wyrzucania zapałek i niedopałków
papierosów należy stosować niepalne popielniczki. Zawartość popielniczek należy wyrzucać
nie do worków na śmieci, lecz do specjalnych niepalnych przykrywanych pojemników.
Urządzenia – sprzęty do gotowania i ogrzania mogą być używane tylko i wyłącznie za
wyraźnym pozwoleniem dyrekcji szpitala.
Należy unikać otwartego ognia. Zapalanie świeczek możliwe tylko pod odpowiednim
nadzorem. Wszelkie usterki urządzeń elektrycznych, przeciwpożarowych oraz gazowych
należy niezwłocznie zgłosić przełożonemu, bądź też bezpośrednio osobie odpowiedzialnej za
ochronę przeciwpożarową.
Drogi ewakuacyjne, jak również schody, korytarze powinny być zawsze w pełni dostępne.
Drzwi automatyczne prowadzące do specjalnych pomieszczeń oraz do klatek schodowych nie
mogą być blokowane ani w żaden inny sposób unieruchamiane. Wyjścia awaryjne powinny
być w każdej chwili dostępne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

Każdy pracownik szpitala powinien znać numer telefonu alarmowego, dokładne
rozmieszczenie gaśnic oraz usytuowanie dróg ewakuacyjnych.
Apteczki pierwszej pomocy powinny zawierać:
–

koc termiczny (ratunkowy) w ilości 2 sztuki,

–

aparat do sztucznego oddychania w ilości 2 sztuki,

–

chusta trójkątna w ilości 2 sztuki,

–

nożyczki w ilości 1 sztuka,

–

chusteczki higieniczne w ilości 1 opakowanie,

–

opaska dziana (bandaż) – 400 cm na 5 cm w ilości 10 sztuk,

–

opaska dziana (bandaż) – 400 cm na 10 cm w ilości 5 sztuk,

–

opaska dziana (bandaż) – 400 cm na 15 cm w ilości 2 sztuki,

–

kompres opatrunkowy – 10 cm na 10 cm w ilości 5 opakowań,

–

plaster na szpulce w ilości 2 sztuki,

–

zestaw plastrów z opatrunkiem w ilości 1 opakowanie,

–

rękawiczki jednorazowe, foliowe w ilości 2 pary,

–

agrafka w ilości 3 sztuki,

–

wata w ilości 1 opakowanie,

–

zimny kompres w ilości 1 opakowanie,

–

rękawiczki jednorazowe latex w ilości 2 pary,

–

instrukcja udzielania pierwszej pomocy w ilości 2 sztuki.

2.

Postępowanie podczas pożaru.

Każdy pracownik szpitala, który zauważy ogień niemożliwy do ugaszenia kocem poprzez
odcięcie tlenu, polanie wodą czy też zastosowanie urządzeń gaśniczych, jest zobowiązany do:
–

natychmiastowego zgłoszenia pożaru,

–

ostrzeżenia osób i współpracowników będących w niebezpieczeństwie oraz ich
ewentualnego ulokowania w bezpiecznym miejscu.

Kolejnym ważnym elementem w dziedzinie BHP jest:
3.

Zwalczanie ognia.

–

ochrona dróg oddechowych przed dymem poprzez stosowanie zwilżonych chusteczek
oraz poruszania się w dolnych partiach w pomieszczeniach o dużym stopniu zadymienia,

–

zamknięcia palących się pomieszczeń w przypadku gdy samodzielne próby zwalczania
ognia okazują się bezskuteczne,

–

usunięcia z zagrożonego terenu materiałów, przedmiotów niebezpiecznych, łatwopalnych
i innych grożących wybuchem, o ile się samemu nie naraża na niebezpieczeństwo,

–

pozostanie na swoim stanowisku pracy w przypadku nie brania udziału w akcji gaśniczej,

–

zamknięcia okien w pomieszczeniach znajdujących się bezpośrednio nad ogniskiem
pożaru,

–

używanie tylko udostępnionych przez kierownictwo akcji wind, zajętych i sterowanych
ręcznie przez wyznaczonego pracownika służb technicznych.

4.

Postępowanie podczas ewakuacji.

Po sygnałach alarmowych należy niezwłocznie:
–

poinformować współpracowników o zagrożeniu,

–

zakończyć w miarę możliwości czynności rutynowe,

–

zakończyć odwiedziny i odesłać pacjentów do łóżek.

Ze względu na to, że użytkownikami obiektów szpitalnych są niejednokrotnie osoby

ograniczonej zdolności poruszania się, konieczne jest zagwarantowanie w nich szczególnego
poziomu bezpieczeństwa. W sytuacji wybuchu pożaru w budynku szpitalnym konieczne jest,
podobnie jak w innych typach obiektów, natychmiastowa ewakuacja wszystkich

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

użytkowników strefy zagrożonej. Wielu chorych nie może się

ewakuować samodzielnie.

Muszą oni być wywożeni na wózkach inwalidzkich lub wręcz na szpitalnych łóżkach.
Wykluczone jest w takich warunkach przyjęcie typowego scenariusza ewakuacyjnego,
w którym główną drogę ucieczki stanowi klatka schodowa. Niezbędne staje się stworzenie
możliwości bezpiecznej ewakuacji poziomej w obrębie jednej kondygnacji. Rozwiązanie tego
typu pociąga za sobą konieczność podziału każdej kondygnacji szpitala na minimum dwie
strefy pożarowe. Utworzone strefy pożarowe muszą zostać wyposażone w urządzenia, które
w trakcie ewakuacji nie dopuszczą do zadymienia dróg ewakuacyjnych strefy zagrożonej oraz
do przedostania się ognia lub dymu do stref sąsiednich.
Pomieszczenia można opuszczać dopiero po sygnale do ewakuacji.

Ewakuacja następuje tylko pod przewodnictwem osoby poinformowanej o drodze i celu

ewakuacji. Należy poruszać się tylko i wyłącznie drogami wyznaczonymi przez kierownictwo
akcji, używanie niedozwolonych wind jest zabronione. Po ulokowaniu pacjentów
w bezpiecznym miejscu personel opuszcza sprawnie zagrożone pomieszczenia starając się
zabrać w miarę możliwości dokumentacje medyczną. Po ewakuacji należy sprawdzić liczbę
pacjentów i personelu. Fakt opuszczenia poszczególnych pomieszczeń należy zgłosić
kierownictwu akcji ratowniczej.
Służby, które należy natychmiast powiadomić w przypadku alarmu:
–

straż pożarna,

–

pogotowie ratunkowe,

–

policja,

–

służby techniczne,

–

kierownictwo szpitala,

–

kierownictwo personelu medycznego,

–

kierownictwo personelu pomocniczego,

–

kierownictwo pozostałych służb.

Jak się zachować, co robić – gdy zauważę pożar?
–

nie wpadaj w panikę, tylko zachowaj spokój,

–

schyl się i poruszaj blisko ściany, ponieważ dym i gaz trujący znajdują się pod sufitem,

–

włącz alarm,

–

zadzwoń po Straż Pożarną (tel. 998)

Przy gaszeniu zarodków pożaru należy podjąć następujące działania:
–

odciąć dopływ powietrza do pomieszczeń przez zamknięcie drzwi,

–

usunąć z otoczenia ogniska zapalnego wszystkie łatwopalne materiały, aby stworzyć
niepalną barierę na drodze pożaru,

–

dotrzeć do źródła ognia z dostępnymi środkami gaśniczymi,

–

stłumić pożar koncentrując się na źródle ognia, a nie na płomieniach.

Duże zakłady, w których stopień zagrożenia pożarowego jest większy, powinny być
wyposażone w wodną instalację przeciwpożarową z wężami gaśniczymi.
Podczas pożaru w silnie zadymionych pomieszczeniach należy się czołgać lub poruszać
w zgiętej pozycji, gdyż zazwyczaj przy podłodze gromadzi się najwięcej powietrza do
oddychania.

O powodzeniu akcji gaśniczej decyduje szybkość podejmowanych działań, gdyż w ciągu

kilku minut pożar osiąga groźne rozmiary. Dlatego niezależnie od własnych działań należy
zawsze wezwać najbliższą jednostkę straży pożarnej poprzez telefon alarmowy umieszczony
w widocznym miejscu znanym pracownikom.
Równocześnie ze zgłoszeniem pożaru straży należy prowadzić akcję ratowniczo – gaśniczą
we własnym zakresie pod kierunkiem najstarszego funkcją pracownika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

W pierwszej kolejności:
–

ewakuuje się osoby z miejsca pożaru drogami komunikacyjnymi lub w razie potrzeby
ewakuacyjnymi,

–

wyłącza dopływ prądu i gazu do zagrożonej strefy.

Do udziału w akcji ratowniczo – gaśniczej są zobowiązani wszyscy pracownicy bez względu
na zajmowane stanowisko według poleceń osoby kierującej akcją.
O powodzeniu akcji w dużym stopniu decydują:
–

rozeznania zagrożeń pożarowych występujących w zakładzie,

–

przeprowadzone szkolenia przeciwpożarowe załogi,

–

znajomość zasad postępowania w razie pożaru,

–

dostępność i sprawność sprzętu gaśniczego,

–

umiejętność posługiwania się sprzętem gaśniczym.
Państwowa Straż pożarna (PSP) działa na mocy ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r.,
opublikowanej w Dz. U. z 2002 r., nr 147, poz. 1230. Główne zadania PSP:

–

organizacja i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie pożarów, klęsk żywiołowych oraz
innych zagrożeń,

–

rozpoznawanie istniejących zagrożeń pożarowych,

–

nadzór nad przestrzeganiem obowiązujących w kraju przepisów przeciwpożarowych.

Obecnie zadania PSP znacznie wykraczają poza tradycyjne gaszenie pożarów. Uczestniczy

ona w likwidacji zagrożeń i katastrof budowlanych, komunikacyjnych oraz awarii związanych
z zanieczyszczeniem środowiska.

Podstawowym zadaniem w działalności firmy jest eliminacja lub minimalizacja skutków

oddziaływania na środowisko, zapobieganie wypadkom przy pracy, chorobom zawodowym
i awariom. Ochrona środowiska i ochrona pracy odgrywają szczególną rolę w bieżącej
działalności oraz planach rozwojowych zakładów, ze względu na ich lokalizację oraz
specyficzny charakter i asortyment produkcji. Sprawy środowiska, bezpieczeństwa i zdrowia
pracowników traktowane są priorytetowo, a odpowiedzialność w tych obszarach jest
podstawowym obowiązkiem kierownictwa oraz pracowników na wszystkich poziomach
organizacyjnych. Korzystanie ze środowiska i działalności związane z zapewnieniem
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy realizowana jest w oparciu o ustaloną politykę.
Realizowana powinna być w każdym zakładzie pracy ciągła poprawa obejmująca ochronę
ś

rodowiska, ochronę zdrowia i bezpieczeństwo.

Ochrona środowiska ma duże znaczenie w miejscu pracy i spełnia odpowiednie zadania:

–

działanie związane z zapobieganiem awariom i wypadkom,

–

z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, bezpieczeństwa procesowego i ochrony
przeciwpożarowej,

–

organizacyjno – techniczne związane z gospodarką odpadami opartą na zasadach
międzynarodowych, w tym wdrożenie odzysku i recyklingu,

–

wyeliminowanie energetycznych źródeł emisji i wdrożenia nowego systemu zaopatrzenia
w energię cieplną.

Na nasze zdrowie każdego dnia wpływa wiele różnych czynników: środowisko, otoczenie

społeczne, tryb życia oraz nasze własne zachowanie.

Rozwój cywilizacji niesie za sobą degradacje środowiska naturalnego, zatem konieczne

jest podejmowanie działań mających na celu jego ochronę. Zasady ochrony środowiska
reguluje ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska. Ustawa ta określa
ś

rodowisko jako ogół elementów przyrodniczych, w szczególności powierzchnia ziemi,

łącznie z glebą, kopaliny, wody, powietrze, świat roślinny i zwierzęcy, a także krajobraz,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

znajdujących się zarówno w stanie naturalnym, jak też przekształconych w wyniku
działalności człowieka.
Obowiązek eliminowania lub ograniczania uciążliwości obciąża jednostki organizacyjne
i osoby fizyczne, prowadzące działalność gospodarczą. Zobowiązane są one stosować
technologie i rozwiązania techniczne stwarzające jak najmniejsze uciążliwości dla środowiska
oraz stosować urządzenia ochronne.

Jednym z ważnych kroków prowadzących do zminimalizowania zanieczyszczenia

ś

rodowiska jest poszanowanie energii i wody. Nie należy korzystać z tych źródeł, jeżeli nie

jest to niezbędne. Ważne jest odpowiednie oświetlenie miejsca pracy, w tym szczególnie
efektywne wykorzystanie światła dziennego.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie instytucje nadzorują bhp?

2.

Jakich czynności i zachowań niezgodnych z przepisami bhp należy unikać w miejscu
pracy?

3.

Jakie są zadania pracownika i pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy?

4.

Co grozi w przypadku nieprzestrzegania zasad higieny?

5.

Jakie są źródła zakażenia?

6.

Do czego jest zobowiązany pracodawca gdy nastąpi wypadek?

7.

Czy pracodawca powinien zapewnić pracownikowi odzież ochronną w pracy?

8.

Jakie są istotne zagrożenia pożarowe w zakładzie pracy?

9.

Jakie są zadania Państwowej Straży Pożarnej?

10.

Jakie informacje należy podać wzywając Straż Pożarną?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wypisać na kartce papieru środki ochrony indywidualnej,

2)

przeanalizować zastosowanie ww. środków ochrony indywidualnej,

3)

wypisać stanowiska pracy technika elektroradiologa (np.: pracownia spirometrii,
pracownia rentgenografii itd.)

4)

przyporządkować środki ochrony indywidualnej do poszczególnych stanowisk pracy
technika elektroradiologa (np. w postaci tabeli),

5)

porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

przybory biurowe,

−

przykładowe środki ochrony indywidualnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj oznakowanie i przebieg drogi ewakuacyjnej w przykładowej placówce ochrony

zdrowia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wypisać na kartce papieru znaki stosowane w oznaczaniu drogi ewakuacyjnej,

2)

przeanalizować przebieg drogi ewakuacyjnej,

3)

wypisać zalety i wady wyznaczonej drogi ewakuacyjnej,

4)

sprawdzić zgodność wytyczenia drogi ewakuacyjnej z przepisami prawa,

5)

porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

zestaw do odtwarzania filmu (DVD lub video),

−

przybory biurowe,

−

przykładowe plany dróg ewakuacyjnych w placówce ochrony zdrowia.

Ćwiczenie 3

Zidentyfikuj rozmieszczenie sprzętu gaśniczego na terenie szkoły.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wypisać na kartce papieru miejsca rozmieszczenia sprzętu gaśniczego na terenie szkoły,

2)

zaznaczyć te miejsca na planie szkoły,

3)

sprawdzić zgodność rozmieszczenia sprzętu gaśniczego z przepisami prawa,

4)

porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

przybory biurowe,

−

schematyczny plan szkoły.

Ćwiczenie 4

Zastosuj podręczny sprzęt i środki gaśnicze do gaszenia zarzewia pożaru – symulacja.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wypisać na kartce papieru zastosowanie podręcznego sprzętu gaśniczego,

2)

wypisać na kartce papieru zastosowanie poszczególnych środków gaśniczych,

3)

w grupach 2-3 osobowych zademonstrować zastosowanie poszczególnych środków
gaśniczych i podręcznego sprzętu gaśniczego (można zarejestrować na video),

4)

wypisać zalety i wady poszczególnych środków gaśniczych i podręcznego sprzętu
gaśniczego w zastosowaniu ich do gaszenia zarzewia pożaru,

5)

podzielić się swoimi doświadczeniami po symulacji, (przeanalizować zarejestrowane
symulacje),

6)

porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

zestaw do odtwarzania filmu (DVD lub video),

−

przybory biurowe,

−

podręczny sprzęt i środki gaśnicze do gaszenia zarzewia pożaru,

−

(kamera video).

Ćwiczenie 5

Powiadom straż pożarną o pożarze.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wypisać na kartce papieru kolejność czynności związanych z alarmowaniem straży
pożarnej o pożarze,

2)

sporządzić w grupach 3-4 osobowych algorytm czynności związanych z powiadamianiem
straży pożarnej o pożarze,

3)

opracować w ww. grupach inscenizację dotyczącą powiadamiania straży pożarnej
o pożarze,

4)

zarejestrować ww. inscenizację na video,

5)

na forum odtworzyć nagranie ww. inscenizacji,

6)

ocenić sposób powiadamiania straży pożarnej o pożarze,

7)

podzielić się swoimi doświadczeniami po symulacji,

8)

zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

zestaw do odtwarzania filmu (DVD lub video),

−

przybory biurowe,

−

(kamera video),

−

telefon.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

zdefiniować pojęcia bezpieczeństwo i higiena pracy?

2)

omówić obowiązki pracodawcy?

3)

określić zadania PSP?

4)

określić obowiązki pracownika w zakresie BHP i ppoż.?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

4.3. Udzielanie pierwszej pomocy

4.3.1. Materiał nauczania

Pierwszą pomocą nazywamy wszystkie czynności wykonywane przez osobę lub osoby

udzielające tej pomocy do chwili przybycia pogotowia lub przetransportowania chorego do
placówki służby zdrowia. Czynności te mogą dotyczyć zabiegów wykonywanych
bezpośrednio na osobie poszkodowanej. W zakres udzielanej pierwszej pomocy wchodzi
również wezwanie pogotowia, jak i ewentualne zorganizowanie transportu chorego, o ile nie
ma możliwości lub czasu na transport osoby poszkodowanej karetką. Bardzo ważnym
czynnikiem udzielania pierwszej pomocy jest zachowanie spokoju. Spokój ten jest potrzebny
zarówno poszkodowanemu w wypadku, jak i ratownikowi oraz otoczeniu. Z poszkodowanym
należy rozmawiać spokojnie i rzeczowo. Pozwala to poszkodowanemu wypadku czuć się
bezpiecznie. W trakcie rozmowy należy ustalić, co chory pamięta z wypadku, co go boli, czy
chorował uprzednio na choroby przewlekłe, np. cukrzycę. Należy również ustalić, jak i kogo
z najbliższej rodziny powiadomić o zaistniałej sytuacji.

Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek zorganizowania i udzielania pierwszej

pomocy. Ponadto zakład pracy ma obowiązek w chwili powstania wypadku w miejscu pracy:
–

zapewnić zabezpieczenie miejsca wypadku do czasu ustalenia jego okoliczności
i przyczyn,

–

niezwłocznie ustalić okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie
ś

rodki zapobiegawcze,

–

niezwłocznie powiadomić inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy i prokuratora
oraz jednostkę nadrzędną o każdym śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy
pracy.

Przed przystąpieniem do udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu w wypadku

należy ocenić sytuację, czyli:
–

ustalić przyczynę wypadku oraz ilość rannych,

–

stwierdzić, czy osobie poszkodowanej nadal zagraża niebezpieczeństwo,

–

stwierdzić, czy osobom udzielającym pierwszej pomocy nie grozi niebezpieczeństwo,

–

ustalić, czy są inne osoby mogące w razie potrzeby pomóc w ratowaniu poszkodowanego
w wypadku,

–

ocenić, czy istnieje możliwość wezwania fachowej pomocy medycznej (pogotowie)
i pomocy technicznej (straż pożarna, policja, pogotowie gazowe, pogotowie
energetyczne),

–

ustalić, czy dostępne są środki do udzielenia tej pomocy, np. materiały opatrunkowe,
nosze itp.
Czynności podejmowane w ramach pierwszej pomocy muszą być szybkie, zdecydowane

i rozważne. Równolegle z oceną sytuacji i okoliczności wypadku należy ocenić stan
poszkodowanego:
–

czy jest przytomny,

–

czy oddycha,

–

czy ma wyczuwalne tętno (w ramach pierwszej pomocy niej jest to działanie konieczne).

Jeżeli ofiara wypadku, jest nieprzytomna nie oddycha i /lub tętno nie jest wyczuwalne,

należy podjąć akcję reanimacyjną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

W dalszej kolejności należy ocenić, czy:
–

są zranienia będące powodem krwotoku,

–

są złamania wymagające unieruchomienia.

Następnie, jeżeli znajdą się inne osoby mogące włączyć się w udzielanie pomocy

poszkodowanym, należy rozdzielić poszczególne czynności ratownicze:
–

zabezpieczenie miejsca wypadku,

–

wezwanie fachowej pomocy medycznej, policji, straży pożarnej,

–

dostarczenie apteczki pierwszej pomocy,

–

ewakuacja poszkodowanego w bezpieczne miejsce.

Ustalenie, czy poszkodowany w wypadku lub zachorowania jest przytomna, polega na

głośnym zapytaniu „co się stało”, wyraźnym polecenia np: proszę otworzyć oczy, poruszyć
ręką. Równocześnie można delikatnie potrząsnąć poszkodowanego za ramię. Brak reakcji na
polecenie słowne, dotyk, pozwala stwierdzić, że osoba poszkodowana jest nieprzytomna
(rys. 1).

Rys. 1. Ocena stanu przytomności ofiary

Ustalenie czy poszkodowany w wypadku oddycha polega na pochyleniu się nad twarzą

poszkodowanego, zwróceniu wzroku na klatkę piersiową, ocenie jej ruchów, wyczuciu prądu
wydychanego powietrza na własnym policzku i wysłuchaniu szmerów oddechowych (Rys.1.)

Rys. 2. Ocena oddychania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

Równolegle z czynnościami ratowniczymi wykonywanymi przy udzielaniu pierwszej

pomocy należy myśleć o wezwaniu fachowej pomocy. Odszukanie telefonu i zgłoszenie
wypadku, nagłego zachorowania najlepiej zlecać osobie postronnej. Poprosić ją, aby
potwierdziła fakt wezwania pogotowia. Jeżeli nie ma innych osób, mogących wezwać
pogotowie, w pierwszej kolejności należy zabezpieczyć podstawowe czynności życiowe
osoby poszkodowanej. Dopiero wtedy można wezwać pogotowie.

Wzywając telefonicznie pogotowie należy podać istotne informacje:
–

co się stało, opis wypadku, czy istnieje nadal zagrożenie,

–

ile jest osób poszkodowanych,

–

gdzie nastąpił wypadek – w miarę dokładnie określić adres lub miejsce, gdzie osoba
wzywająca będzie czekała na karetkę,

–

w miarę możliwości podać rodzaj uszkodzeń ciała ofiar wypadku,

–

określić, kto wzywa pogotowie oraz podać numer telefonu z którego dzwoni.

Bardzo ważnym elementem jest resuscytacja osoby poszkodowanej w czasie wypadku.

Resuscytacją nazywamy czynności wykonywane między innymi w ramach pierwszej pomocy
w celu przywrócenia krążenia i/lub oddychania.

Czynnikami bezpośrednio decydującymi o życiu są:

–

powietrze zawierające tlen – czynnik niezbędny do życia komórek i tkanek,

–

dopływ powietrza do płuc - oddychanie,

–

transport utlenowanej krwi do komórek i tkanek organizmu - krążenie.

Elementem resuscytacji jest sztuczne oddychanie.
Rozpoczynając sztuczne oddychanie metodą usta-usta należy:
–

ułożyć chorego na plecach na twardym podłożu,

–

uklęknąć koło chorego,

–

udrożnić drogi oddechowe - odchylić głowę chorego do tyłu i unieść brodę (rys.3),

–

zacisnąć palcami płatki nosa ratowanego, aby wdmuchiwane nie wydostawało się nosem
na zewnątrz,

–

wdmuchiwać powietrze do ust ratowanego z częstotliwością około 10 – 12 wdechów na
minutę i obserwować, czy w czasie wdmuchiwania klatka piersiowa ratowanego unosi
się do góry, co świadczy o skuteczność prowadzonego sztucznego oddychania.

Rys. 3. Udrożnienie dróg oddechowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

Rys. 4. Sztuczne oddychanie metodą usta – usta

Kolejnym elementem jest badanie tętna przeprowadza się na tętnicach obwodowych –

najprostsze badanie polega na uciskaniu trzema palcami rowka między ścianami około
nadgarstka. Tętno na tętnicy szyjnej badamy dwoma palcami pomiędzy wyczuwalną chrząstką
tarczowatą krtani a mięśniem mostkowo – obojczykowo – sutkowym. (nie ma konieczności
badania w przypadku pierwszej pomocy).

Brak oddychania oznacza zatrzymanie akcji serca i konieczność przystąpienia do

pośredniego masażu serca, polegającego na rytmicznym uciskaniu serca przez ścianę klatki
piersiowej w celu podtrzymania krążenia i pompowania krwi do ważnych życiowo organów.

Rys. 5. Ułożenie rąk do pośredniego masażu serca

Ucisk mostka należy wykonywać wyprostowanymi rękami, ułożonymi jedna na drugiej
z dłońmi mocno zagiętymi w stawie nadgarstkowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

Rys. 6. Pośredni masaż serca

Masaż serca: ucisk wyprostowanymi rękami na mostek (nasadami dłoni) powoduje jego
ugięcie na głębokość 4-5 cm (u dorosłych) w stronę kręgosłupa; częstotliwość ucisków około
100 razy na minutę(rys.6).

W przypadku udzielania pomocy dziecku przez jedną osobę należy:

−

rozpocząć od 5 sztucznych oddechów, następnie:

−

30 uciśnięć mostka,

−

2 sztuczne oddechy.

W przypadku udzielania pomocy dziecku przez dwie osoby należy wykonać:

−

15 uciśnięć mostka,

−

2 sztuczne oddechy,

−

lub tak jak w przypadku 1 ratownika.

W przypadku udzielania pomocy dorosłemu przez jedną osobę należy wykonać:

−

30 uciśnięć mostka,

−

2 sztuczne oddechy.

Udrożnij drogi oddechowe

30 uciśnięć

klatki piersiowej

2 oddechy ratownicze

30 uciśnięć klatki piersiowej

Zawołaj o pomoc

Zadzwoń na numer112*

Podstawowe zabiegi resuscytacyjne

NIE REAGUJE

BRAK PRAWIDŁOWEGO ODDECHU

*lub krajowy numer ratunkowy

[999 (przyp. tłum.)]

Rys. 7. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

Pozycja bezpieczna – boczna ustalona

Zapamiętaj:

−

manewr należy wykonać u osób nieprzytomnych, samoistnie oddychających,
z wyczuwalnym tętnem, bez urazów kręgosłupa i miednicy kostnej,

Istota, cel:

−

udrożnienie dróg oddechowych,

−

zapewnienie odpływu wydzieliny z jamy ustnej,

−

utrzymanie pacjenta w bezpiecznym ułożeniu przez jedną osobę.

Zapamiętaj:

−

pozycja bezpieczna nie nadaje się do prowadzenia pośredniego masażu serca, sztuczna
wentylacja płuc jest możliwa, ale utrudniona,

−

konieczna jest znajomość, etapów układania w pacjenta w pozycji bezpiecznej,

Ułożenie pacjenta w pozycji bezpiecznej – algorytm wykonania:

−

Pozycja wyjściowa – pacjent leży na plecach.

−

Uklęknij obok ratowanego, sprawdź czy jego obie nogi są wyprostowane.

−

Ramię ratowanego leżące po stronie ratownika ułóż prostopadle do tułowia ratowanego
i zegnij jego łokieć tak, aby dłoń była skierowana ku górze.

−

Drugą dalszą rękę ratowanego przełóż nad jego klatką piersiową, a grzbiet dłoni podłuż
pod jego policzek.

−

Podtrzymując jedną ręką dalsze ramię ratowanego drugą chwyć leżącą dalej nogę
ratowanego tuż ponad kolanem i pociągnij ja ku górze nie odrywając stopy od podłoża.

−

Trzymając rękę ratowanego przyciśniętą do policzka pociągnij za nogę leżącą dalej
w celu obrócenia go na bok na stronę ratownika.

−

Ustaw nogę ratowanego leżącą wyżej tak, aby zarówno staw biodrowy, jak i kolanowy
zgięte były pod kątem prostym.

−

Odegnij głowę ratowanego do tyłu, aby upewnić się, że jego drogi oddechowe są drożne.

−

O ile jest to konieczne popraw dłoń znajdującą się pod policzkiem aby utrzymać odgięcie
głowy.

Bardzo częstym urazem występującym w miejscu pracy są złamania. Złamanie jest to

przerwanie ciągłości tkanki kostnej w wyniku znacznej siły działającej na kość.

W przypadku podejrzenia uszkodzenia kręgosłupa bardzo ważnym elementem jest

odpowiedni transport poszkodowanego.

Rys. 7. Transport poszkodowanego z urazem kręgosłupa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

Zasady udzielania pomocy w przypadku urazu kręgosłupa:

−

naczelną zasadą podczas udzielania pomocy jest utrzymanie tułowia i głowy
poszkodowanego w pozycji pośredniej pomiędzy zgięciem a wyprostem, czyli
postępowanie zapobiegające ruchom kręgosłupa, powodującym ucisk na rdzeń kręgowy,

−

u poszkodowanych nieprzytomnych lub skarżących się na ból szyi lub karku należy
nałożyć kołnierz ortopedyczny lub kołnierz z waty i bandaży (rys. 8),

−

w czasie udzielania pierwszej pomocy (np. wyciąganie z zagrożonego miejsca wypadku)
nie wolno poszkodowanego unosić za głowę i biodra lub barki i biodra,

−

przy wynoszeniu poszkodowanego z miejsca wypadku należy posługiwać się noszami
(mogą być prowizoryczne), jeżeli nie można ich użyć należy wyciągnąć go w pozycji
leżącej (na plecach lub brzuchu), chwytając za nogi, ręce lub za ubranie,

−

poszkodowany powinien leżeć bez ruchu aż do przybycia lekarza, tam gdzie został
ułożony po zabraniu z miejsca wypadku,

−

jeżeli sytuacja wymaga przeniesienia poszkodowanego na inne miejsce lub na nosze
czynność ta powinna być wykonana przez kilka osób, które podtrzymują mu głowę, kark,
plecy w okolicy łopatek i lędźwi, miednicę i uda (rys.7)

−

poszkodowanego zawsze należy układać na plecach i na twardym podłożu

−

przez cały czas obserwować stan ogólny ratowanego,

−

wezwać karetkę pogotowia (poszkodowanego z urazami kręgosłupa nie należy przewozić
przygodnymi środkami transportu).

Rys. 8. Tymczasowe unieruchomienie kręgosłupa szyjnego

W przypadku podejrzewania złamania kręgosłupa szyjnego należy założyć prowizoryczny

kołnierz (rys. 8).

Częstymi urazami są również rany cięte lub szarpane. Rany cięte są zawsze

spowodowane przez ostre i tnące przedmioty - nóż lub szkło. Mają szczelinowy kształt
i krwawią obficie na skutek przecięcia naczyń krwionośnych. Są mniej narażone na zakażenie
i szybko się goją, pozostawiając niewielkie blizny.

Rany tłuczone, miażdżone, szarpane powstają po urazach zadanych tępymi przedmiotami

o nierównych brzegach. Ze względu na zmiażdżenie naczyń krwionośnych krwawienie jest
nieznaczne mimo dużego uszkodzenia tkanek. Obumarłe tkanki są podatne na zakażenie,
dlatego rany te trudniej się goją i łatwiej ulęgają zakażeniu.

Rany należy jak najszybciej przemyć wodą utlenioną i założyć opatrunek. Małe

skaleczenia, zadrapania i otarcia naskórka zabezpiecza się opatrunkami z przylepcem. Na rany
z umiarkowanym krwawieniem nakłada się opatrunek z jałowej gazy zakrywający całą ranę.
Całość umocowuje się bandażem. Przed przystąpieniem do zakładania opatrunku należy
pamiętać o zachowaniu zasad aseptyki i antyseptyki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

W przypadku wystąpienia krwotoku zasadnicze znaczenie ma szybkie zatamowanie krwi,

już utrata 0.5 l krwi stwarza zagrożenie dla zdrowia. Krwotok tętniczy charakteryzuje się
jasnoczerwonym kolorem krwi i wypływającej pulsującym zgodnie z rytmem serca krwi.
W krwotokach

ż

ylnych

krew

ma

barwę

ciemnoczerwoną,

wypływa

spokojnym

i nieprzerwanym strumieniem.

Tamowanie krwotoków polega na uniesieniu krwawiącej kończyny do góry i ręcznym

uciskaniu w miejscu wypływu krwi, najlepiej przez jałowy opatrunek osłaniający lub warstwę
gazy opatrunkowej. Później na opatrunek osłaniający kładzie się wałek ze zwiniętego bandaża
i silnie zamocowuje opaskę z bandaża. Jeżeli rana nadal krwawi, należy założyć dodatkową
warstwę gazy (rys. 9).

Rys. 9. Tamowanie krwotoku

Kolejną grupą rodzajów wypadków w miejscu pracy mogą być oparzenia. Rozróżnia się

oparzenia termiczne, chemiczne i spowodowane energią elektryczną. Pod względem
głębokości uszkodzenia skóry o oparzeniach pierwszego, drugiego i trzeciego stopnia.

Oparzenia pierwszego stopnia charakteryzują się bolesnym rumieniem i obrzękiem skóry.

W oparzeniach drugiego stopnia na obrzękniętej skórze tworzą się pęcherze wypełnione
płynem surowiczym. Przy oparzeniach trzeciego stopnia występuje martwica skóry
i głębszych tkanek. Rozległym oparzeniom towarzyszą ciężkie zaburzenia ogólnoustrojowe,
dlatego miarą zagrożenia jest również rozległość oparzonej powierzchni ciała.

W lekkich oparzeniach termicznych szybką ulgę przynosi schłodzenie tkanek

strumieniem zimnej wody. Przy oparzeniach drugiego stopnia koniecznie trzeba założyć
jałowy opatrunek. Nie należy przy tym przekłuwać powstałych pęcherzy i stosować
jakichkolwiek maści czy opatrunków przylepcowych. Przy rozległych oparzeniach
poszkodowanemu należy zapewnić spokój, ułożyć go w pozycji leżącej na zdrowych
częściach ciała, zabezpieczyć miejsca oparzone suchą jałową gazą. W oczekiwaniu na pomoc
lekarską należy podawać mu ciepłe płyny.

Oparzenie skóry w okolicy oczu należy przemywać dużą ilością wody, zaś w przypadku

oparzenia płynami żrącymi – przemywanie kontynuować z minutowymi przerwami przez cały
czas transportowania chorego do szpitala.

W przypadku oparzenia rąk i palców należy pamiętać o szybkim zdjęciu z palców

pierścionków, obrączki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co nazywamy pierwszą pomocą?

2.

Kiedy należy udzielić pierwszej pomocy?

3.

Na czym polega ocena stanu poszkodowanego?

4.

Co to jest resuscytacja?

5.

Co składa się na podstawowe zabiegi resuscytacyjne?

6.

Jakie czynności należy wykonać rozpoczynając sztuczne oddychanie?

7.

Na czym polega sztuczne oddychanie?

8.

Na czym polega pośredni masaż serca i jak należy go wykonać?

9.

W jaki sposób należy zaopatrzyć ranę?

10.

Jak zatamować krwawienie z rany?

11.

Kiedy zastosować pozycję boczną ustaloną?

12.

Jak należy postąpić w przypadku podejrzenia o uraz kręgosłupa?

13.

Na czym polega pierwsza pomoc w oparzeniach?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ułóż osobę poszkodowaną w pozycji bocznej ustalonej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wypisać wskazania i przeciwwskazania do zastosowania pozycji bocznej ustalonej,

2)

opracować algorytm układania poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej,

3)

wykonać ułożenie osoby poszkodowanej w pozycji bocznej ustalonej,

4)

zarejestrować na video przećwiczone układanie osoby poszkodowanej w pozycji bocznej
ustalonej,

5)

przeanalizować zarejestrowaną symulację,

6)

podzielić się spostrzeżeniami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

zestaw do odtwarzania filmu (DVD lub video),

−

przybory biurowe,

−

kamera video,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Udziel pierwszej pomocy w przypadku:

a)

omdlenia,

b)

zranienia,

c)

złamania,

d)

porażenia prądem elektrycznym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wypisać na kartce papieru kolejność czynności związanych z udzielaniem pierwszej
pomocy w przypadku omdlenia,

2)

sporządzić algorytm czynności związanych z udzielaniem pierwszej pomocy
w przypadku omdlenia,

3)

przećwiczyć udzielanie pierwszej pomocy w przypadku omdlenia,

4)

wypisać na kartce papieru kolejność czynności związanych z udzielaniem pierwszej
pomocy w przypadku zranienia,

5)

sporządzić algorytm czynności związanych z udzielaniem pierwszej pomocy
w przypadku zranienia,

6)

przećwiczyć udzielanie pierwszej pomocy w przypadku zranienia,

7)

wypisać na kartce papieru kolejność czynności związanych z udzielaniem pierwszej
pomocy w przypadku złamania,

8)

sporządzić algorytm czynności związanych z udzielaniem pierwszej pomocy
w przypadku złamania,

9)

przećwiczyć udzielanie pierwszej pomocy w przypadku złamania,

10)

wypisać na kartce papieru kolejność czynności związanych z udzielaniem pierwszej
pomocy w przypadku porażenia prądem elektrycznym,

11)

sporządzić algorytm czynności związanych z udzielaniem pierwszej pomocy
w przypadku porażenia prądem elektrycznym,

12)

przećwiczyć udzielanie pierwszej pomocy w przypadku porażenia prądem elektrycznym,

13)

podzielić się swoimi doświadczeniami po symulacji,

14)

zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

zestaw do odtwarzania filmu (DVD lub video),

−

przybory biurowe,

−

apteczka pierwszej pomocy,

−

ogólnie dostępne materiały stosowane w udzielaniu pierwszej pomocy.

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Zatamuj krwotok:

a)

z nosa,

b)

z rany.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

sporządzić kolejność czynności podczas tamowania krwotoku z nosa w formie algorytmu,

2)

wykonać tamowanie krwotoku z nosa w warunkach symulowanych,

3)

sporządzić algorytm postępowania podczas tamowania krwotoku z rany,

4)

wykonać tamowania krwotoku z rany w warunkach symulowanych,

5)

podzielić się spostrzeżeniami,

6)

zapisać wnioski.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

przybory biurowe,

−

apteczka pierwszej pomocy,

−

ś

rodki ogólnie dostępne stosowane w tamowaniu krwawień,

−

zestaw do symulacji ran.

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Wykonaj udrożnienie dróg oddechowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

napisać algorytm udrożnienia dróg oddechowych,

2)

wykonać udrożnienie dróg oddechowych na fantomie reanimacyjnym,

3)

przeanalizować zarejestrowane symulacje,

4)

podzielić się spostrzeżeniami,

5)

zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

przybory biurowe,

−

ogólnie dostępne środki pierwszej pomocy,

−

fantom reanimacyjny.

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Wykonaj sztuczne oddychanie i masaż pośredni serca na fantomie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wypisać wskazania do wykonania sztucznego oddychania i masażu pośredniego serca,

2)

sporządzić algorytm wykonywania ww. czynności przez jedną osobę,

3)

wykonać sztuczne oddychanie i masaż pośredni serca przez jedną osobę,

4)

opracować kolejność czynności podczas wykonywania ww. czynności przez dwie osoby,

5)

wykonać sztuczne oddychanie i masaż pośredni serca przez dwie osoby,

6)

podzielić się spostrzeżeniami,

7)

zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

przybory biurowe,

−

ogólnie dostępne środki pierwszej pomocy,

−

fantom reanimacyjny,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

51

4.3.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

zdefiniować pojęcia: pierwsza pomoc?

2)

wymienić etapy udzielania pierwszej pomocy?

3)

określić zadania osoby udzielającej pierwszej pomocy?

4)

udzielić pierwszej pomocy w różnych stanach zagrożenia
zdrowotnego,

5)

wykonać podstawowe zabiegi resuscytacyjne?

6)

określić zadania pracodawcy w razie wypadku w pracy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

52

5.

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwe odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

7.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóż rozwiązanie zadania na
później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

53

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Obowiązkiem pracodawcy jest

a)

prowadzenie częstych szkoleń z zakresu bhp.

b)

zapewnienie bezpieczeństwa i higienicznych warunków pracy.

c)

zapewnienie pracownikom wyżywienia.

d)

zapewnienie najnowocześniejszych wyposażeń w środki techniczne.

2.

Jeśli pracownik ulegnie wypadkowi to powinien

a)

po skończonej pracy iść do lekarza.

b)

dokonać sam oględzin rany – jeśli jest to mała rana.

c)

powiadomić przełożonego o zdarzeniu i okolicznościach zajścia i wezwać lekarza.

d)

powiadomić o zdarzeniu Państwową Inspekcję Pracy.

3.

Wśród gaśnic rozróżnia się
a)

gaśnice różne w zależności od pożaru.

b)

tylko gaśnice pianowe.

c)

gaśnice pianowe, śniegowe, proszkowe, halonowe.

d)

tylko gaśnice proszkowe.

4.

Nie wolno gasić wodą
a)

instalacji elektrycznych pod prądem, palnych produktów ropopochodnych lżejszych
od wody oraz materiałów wchodzących z wodą w reakcje chemiczne jak karbid, sód,
potas, fosfor.

b)

tylko urządzeń elektrycznych.

c)

płonących samochodów oraz maszyn i urządzeń.

d)

urządzeń gazowych.

5.

Wypadkiem przy pracy jest
a)

zdarzenie ciężkie lub śmiertelne.

b)

zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną która powoduje uraz lub śmierć,
która nastąpiła w związku z pracą.

c)

zdarzenie nagłe wywołane pracą, które powoduje uraz lub śmierć u pracownika.

d)

utrata zdolności psycho – fizycznych.

6.

Wypadki przy pracy klasyfikujemy na
a)

zbiorowe, indywidualne.

b)

lekkie i ciężkie.

c)

ś

miertelne, ciężkie, pozostałe wypadki (zbiorowe).

d)

zbiorowe, śmiertelne.

7.

Pracodawca w razie zaistnienia wypadku powinien
a)

sporządzić protokół powypadkowy, statystyczną kartę wypadkową oraz wpisać
wypadek do rejestru wypadków.

b)

sporządzić tylko protokół powypadkowy.

c)

zapisać wypadek w rejestrze wypadków.

d)

wypisać pracownikowi kartę zgłoszenia do lekarza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

54

8.

W razie wypadku należy wykonać czynności udzielenia pierwszej pomocy
a)

wykonać poszkodowanemu sztuczne oddychanie.

b)

zadzwonić szybko po karetkę lub inną pomoc.

c)

należy najpierw zabezpieczyć miejsce wypadku, wezwać fachową pomoc, dostarczyć
apteczkę pierwszej pomocy oraz ocenić stan zdrowia poszkodowanego.

d)

przenieść poszkodowanego w bezpieczne miejsce zapytać jak się poszkodowany czuje
i co się mu stało, czy potrzebna jest pomoc.

9.

Wzywając pogotowie ratunkowe do poszkodowanego w wypadku należy
a)

poinformować tylko co się stało.

b)

poinformować tylko ile osób zostało poszkodowanych.

c)

poinformować tylko co jest przyczyną wypadku oraz co się stało.

d)

poinformować co się stało, ile jest osób poszkodowanych, gdzie nastąpił wypadek,
w miarę możliwości podać rodzaj uszkodzeń ciała oraz kto informuje pogotowie.

10.

Pracodawca prowadzący szkolenia bhp dla pracowników ma obowiązek zapewnić
pracownikom
a)

warunki lokalowe oraz wykładowców i instruktorów, wyposażenie dydaktyczne oraz
programy szkoleniowe.

b)

warunki lokalowe.

c)

wykładowców i szkoleniowców.

d)

odpowiednie broszury i materiały bhp.

11.

Niebezpiecznym jest czynnik
a)

którego oddziaływanie czasami może powodować uraz u pracownika.

b)

którego działanie wpływa niebezpiecznie na psychikę pracownika w miejscu pracy.

c)

którego oddziaływanie może prowadzić do urazu lub innego istotnego
natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka bądź do zejścia
ś

miertelnego.

d)

którego oddziaływanie może prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia pracownika.

12.

Rozróżniamy następujące zagrożenia występujące w miejscu pracy
a)

chemiczne, biologiczne, materialne, psychospołeczne.

b)

fizyczne, materialne, społeczne.

c)

fizyczne, biologiczne, psychologiczne.

d)

fizyczne, chemiczne, biologiczne, psychospołeczne.

13.

Oddychającą osobąę z wyczuwalnym tętnem jednak nieprzytomną układamy
w pozycji
a)

na wznak.

b)

siedzącej.

c)

na brzuchu.

d)

bocznej ustalonej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

55

14.

Przedstawiony poniżej znak oznacza

a)

kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej schodami w dół w prawo.

b)

kierunek do wyjścia drogi ewakuacyjnej schodami w dół w lewo.

c)

kierunek ostrzegania przed stromymi schodami w czasie ewakuacji.

d)

uwaga na drzwi ewakuacyjne.

15. W przypadku wybuchu pożaru w mieszkaniu należy

a) szybko otworzyć okno lub zbić szybę w płonącym pomieszczeniu.
a)

otworzyć równocześnie drzwi i okna.

b)

nie otwierać okna.

c)

uciekać i ratować się.

16. Do gaszenia płonącej instalacji elektrycznej pod napięciem użyjesz

a)

hydrantu.

b)

gaśnicy proszkowej.

c)

koca gaśniczego.

d)

wody.

17. Udzielanie pierwszej pomocy ma na celu

a)

podanie poszkodowanemu odpowiednich leków podtrzymujących życie.

b)

przetransportować poszkodowanego do punktu ratownictwa medycznego.

c)

podanie poszkodowanemu czegoś do picia i wezwanie pogotowani ratunkowego.

d)

podjęcie czynności mających na celu podtrzymanie życia poszkodowanego.

18.

Uciskowy opatrunek zakładamy na
a)

otwarte złamanie.

b)

krwotok z rozległej powierzchni rany.

c)

zwichnięcie.

d)

pojedynczą ranę, z której krew wypływa ciągłym strumieniem.

19.

W przypadku porażenia prądem
a)

odciągamy poszkodowaną osobę od miejsca wypadku.

b)

przerywamy obwód prądu elektrycznego.

c)

wynosimy go z miejsca wypadku i robimy mu sztuczne oddychanie.

d)

wzywamy policję, straż pożarną i pogotowie.

20. Przy organizacji stanowiska pracy nie trzeba uwzględniać

a)

przepisów bhp,

b)

sympatii osobistej,

c)

upodobań pracownika,

d)

łatwości współpracy między komórkami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

56

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz ochrony radiologicznej

Zakreśl poprawną odpowiedź

.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

57

6.

LITERATURA

1.

Buchfelder M., Buchfelder A.: Podręcznik pierwszej pomocy. PZWL, Warszawa 2003

2.

Jakubaszko J. (red.): ABC postępowania w urazach. Wydawnictwo Medyczne Górnicki,
Wrocław 2003

3.

Jakubaszko J. (red.): Medycyna ratunkowa. Nagłe zagrożenia pochodzenia
wewnętrznego. Wydawnictwo Górnicki, Wrocław 2003

4.

Praca

zbiorowa:

BHP.

Organizacja

bezpiecznej

pracy.

Wydawnictwo

C.H. Beck, 2006

5.

Raczkowski B.: BHP w praktyce. ODDK, Gdańsk 2002

6.

Wyatt J: Podręcznik doraźnej pomocy medycznej. PZWL, Warszawa 2003