Przedmiot:

Wprowadzenie do psychologii edukacji

Autor i realizatorzy
programu:

dr Błażej Smykowski, dr Sławomir Jabłoński
dr Julita Wojciechowska

Rok:

III

Semestr:

6

Egzamin:

Zaliczenie po 6 semestrze

Forma zajęć: seminarium

30 godz.

I.

Z

AŁOŻENIA I CELE

:

Nauczanie nie we wszystkich okresach rozwoju pełni tę samą funkcję w procesie kształtowa-
nia psychiki człowieka. Jego funkcja zmienia się wraz ze zmianami podatności człowieka na
pewien typ kulturowo-społecznego oddziaływania. Funkcję centralnej linii rozwoju nauczanie
pełni w tzw. okresie szkolnym, a więc przeważnie w wieku 7 – 12\13 lat. Wtedy, w prawi-
dłowym rozwoju, obserwujemy rozwojową skłonność dziecka do uczenia się pod kierunkiem
nauczyciela. Zarówno w fazach następnych, jak i poprzednich nauczanie pełni ważną, ale nie
centralną funkcję w rozwoju człowieka. Co innego, np. panowanie nad własnym ciałem,
rozwiązywanie wewnętrznych konfliktów, projektowanie swojej przyszłości, czy
organizowanie sensownej współpracy, pełni funkcję centralną w rozwoju jednostki.
Nauczanie pełni wtedy funkcję poboczną, rozwijającą jednostkę, ale poprzez jej
współuczestniczenie w realizacji zadań wynikających z zaangażowania go, jakby przy okazji,
w inne formy aktywności. W znaczeniu rozwojowym wiek szkolny to nie tylko moment
szczególnej podatności na nauczanie - to również okres zmiany stosunku do niego, zmiany
formy korzystania z niego. Dochodzi wtedy bowiem do przejścia od uczenia się
spontanicznego, niejako przy okazji, do uczenia się pod kierunkiem – na początku
nauczyciela, pod koniec tego okresu swojej własnej woli i uświadomionych zamiarów.

C

EL ZAJĘĆ

:



Opanowanie podstawowej wiedzy dotyczącej mechanizmów, zjawisk, procesów służącej
wyjaśnianiu wzajemnych zależności między rozwijającą się jednostką a organizacją
środowiska uczenia się.



Zrozumienie dynamiki znaczenia nauczania jako centralnej i pobocznej linii rozwoju w
poszczególnych fazach rozwoju człowieka,



Zrozumienie zmienności najważniejszej rozwojowo formy działalności w poszczególnych
okresach życia człowieka,

II. Formy zaliczenia przedmiotu:

1. Obecność i aktywność na zajęciach
2. Terminowe oddawanie prac domowych

3.

Praca pisemna – esej naukowy polegający na wykazaniu znaczenia dla teorii i/lub
praktyki psychologicznej stwierdzenia wybranego z treści tekstów analizowanych
na zajęciach

III. Treści programowe:

1. Jednostka a środowisko w ujęciu kulturowo-historycznym: prawo rozwoju

kulturowego, wyższe formy funkcjonowania, prymitywizm, upośledzenie, rozpad
wyższych funkcji psychicznych

2. Zasady rozwoju wyższych form funkcjonowania: problem centralnych i pobocznych

czynników rozwoju

3. Periodyzacja rozwoju w okresie dzieciństwa i dorastania: nowa forma rozwojowa,

okresy stabilne i kryzysu

4. Najważniejsza rozwojowo forma działalności: działalność, działanie i operacje
5. Dynamika form działalności w okresie dzieciństwa i dorastania: manipulacja

przedmiotem, zabawa na serio, zabawa na niby, nauka pod kierunkiem, projektowanie
swojego życia.

6. Dynamika form uczenia się i nauczania w okresie dzieciństwa i dorastania: specyfika i

warunki uczenie się o charakterze spontanicznym, spontaniczno-reaktywnym,
reaktywnym, zgodne z własnymi zainteresowaniami.

7. Nauczanie jako centralny czynnik rozwoju dziecka w wieku szkolnym.
8. Strefa aktualnego i najbliższego rozwoju: problem dojrzałości i gotowości
9. Strefa najbliższego rozwoju a edukacja: rusztowanie

10.

Eksperyment nauczający: centralna jednostka analizy

IV. Literatura obowiązkowa :

1. Wygotski, L. S. (1971). Problem rozwoju wyższych funkcji psychicznych. W: L. S.

Wygotski, Wybrane prace psychologiczne (s. 18-64). Warszawa: PWN.

2. Wygotski, L. S. (1971). Analiza wyższych funkcji psychicznych. W: L. S. Wygotski,

Wybrane prace psychologiczne (s. 65-94). Warszawa: PWN.

3. Wygotski, L. S. (1971). Struktura wyższych funkcji psychicznych. W: L. S.

Wygotski, Wybrane prace psychologiczne (s. 95-117). Warszawa: PWN.

4. Wygotski, L. S. (1971). Geneza wyższych funkcji psychicznych. W: L. S. Wygotski,

Wybrane prace psychologiczne (s. 118-158). Warszawa: PWN.

5. Wygotski, L. S. (2002). Problem wieku rozwojowego. W: L. S. Wygotski, Wybrane

prace psychologiczne II: dzieciństwo i dorastanie (s. 61-90). Poznań: Zysk i S-ka
Wydawnictwo.

6. Smykowski, B. (2003). Porządek rozwoju funkcji psychicznych a dynamika form

działalności dziecka. Edukacja, 1, (81),19-32.

7. Leontiew, A. N. (1985). Działalność a osobowość. W: J. Reykowski, O. W.

Owczynnikowa, K. Obuchowski (red.), Studia z psychologii emocji, motywacji i
osobowości (s. 7-57). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich,

8. Szuman, S. (1985). Geneza przedmiotu. O dynamicznej integracji sfer zmysłowych

we wczesnym dzieciństwie. W: S. Szuman. Dzieła wybrane (s. 20-43)

9. Wygotski, L. S. (2002). Wczesne dzieciństwo. W: L. S. Wygotski, Wybrane prace

psychologiczne II: dzieciństwo i dorastanie (s. 91-129). Poznań: Zysk i S-ka
Wydawnictwo.

10. Wygotski, L. S. (2002). Kryzys trzeciego roku życia. W: L. S. Wygotski, Wybrane

prace psychologiczne II: dzieciństwo i dorastanie (s. 131-140). Poznań: Zysk i S-ka
Wydawnictwo.

11.

Wy

gotski, L. S. (2002). Zabawa i jej rola w rozwoju psychicznym dziecka. W: L. S.

Wygotski, Wybrane prace psychologiczne II: dzieciństwo i dorastanie (s. 141-163).
Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.

12. Wygotski, L. S. (2002). Kryzys siódmego roku życia. W: L. S. Wygotski, Wybrane

prace psychologiczne II: dzieciństwo i dorastanie (s. 165-177). Poznań: Zysk i S-ka
Wydawnictwo

13. Wygotski, L. S. (2002). Rozwój zainteresowań . W: L. S. Wygotski, Wybrane prace

psychologiczne II: dzieciństwo i dorastanie (s. 165-177). Poznań: Zysk i S-ka
Wydawnictwo

14.

Wygotski, L. S. (2005). Metody badania wyższych funkcji psychicznych. W: L. S. Wygotski,
Narzędzie i znak w rozwoju dziecka (s. 84-89). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

.

V. Literatura uzupełniająca:

1. Cole, M. (2000). Strefa najbliższego rozwoju, tam gdzie kultura i poznanie

współtworzą się wzajemnie. W: Brzezińska, A., Lutomski, G., Smykowski, B. (red.).
Dziecko wśród rówieśników i dorosłych. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.

2. Forman, E.A., Cazden, C.B. (2000). Myśl Wygotskiego a edukacja: wartości

poznawcze współpracy z rówieśnikami. W: Brzezińska, A., Lutomski, G.,
Smykowski, B. (red.). Dziecko wśród rówieśników i dorosłych. Poznań: Zysk i S-ka
Wydawnictwo.

3. Smykowski, B. (2000). Podejście rozwojowe do badania złożonych form zachowań.

W: A. Brzezińska (red.), Z Wygotskim w tle (w serii: Nieobecne dyskursy). (s. 137 –
152). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika.

4. Smykowski, B. (2012). Psychologia kryzysów w kulturowym rozwoju dzieci i

młodzieży Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Zaliczenie z przedmiotu: Psychologia stosowana: Psychologia edukacji

Polecenie: Wybierz z czytanych na zajęcia tekstów cytat, który Twoim zdaniem wyraża jakąś

ważną treść. Napisz pracę na najwyżej 3 strony (standardowe, na komputerze)
wykazującą znaczenie owej treści dla teorii i/lub praktyki psychologicznej.

Kryteria oceny:

Wykazane znaczenie dla teorii i/lub praktyki psychologicznej

Cel

Analiza zjawiska - mechanizm i/lub znaczenie dla funkcjonowania człowieka

bdb

Prezentacja zjawiska i/lub problemu

db

Błędy w sposobie rozumienia zjawisk i/lub rozumowania

dst - ndst

Nie podjęcie problemu

poprawa