1.Ekspansja brytyjska w Indiach
Na początku XVII wieku Anglicy utworzyli swoją Kompanię Wschodnioindyjską {East India Company) jako prywatną spółkę, zainteresowaną handlem z tymi ziemiami. toczyła ostrą rywalizację z Por-tugalczykami i Holendrami, a później z Francuzami. Brytyjska Kompania Wschodnioindyjską szybko zaczęła tracić swój czysto handlowy charakter, przekształcając się coraz bardziej w instytucję polityczno-wojskową, której głównym celem było zdobywanie nowych terytoriów i administrowanie nimi. W latach sześćdziesiątych XVII wieku Brytyjczycy opanowali wielkie terytoria Benghalu, Biharu i Orisy, a w 1775 r. prowincji Benares. Ważną metodą stopniowego opanowywania księstw indyjskich było zawieranie z nimi tak zwanych umów subsydialnych, które ograniczały ich suwerenność i wcią-gały do realizacji imperialnych celów Kompanii. Takie umowy podpisano m.in. z władcami Hajdarabadu i Marathu. w końcu XVIII w. niemal całe południowe Indie dostały się w ręce brytyjskie. W listopadzie 1803 r. wojska angielskie wkroczyły do Delhi, a inne siły Kompanii zdołały w tym samym roku zdobyć wyspę Cejlon. W 1819 r. Thomas Stamford Raffles kupił od sułtana Dżohoru dla Kompanii Wschodnio-Indyjskiej wyspę Singapur. Po wojnie 1816 r. z królestwem Nepalu i ustanowieniu tam protektoratu Anglia wywołała w 1824 r. wojnę z Birmą, w której wyniku dołączyła do swych posiadłości indyjskich prowincję Assam. W lutym 1843 emirat Sindu w całości został zaanektowany, a emirowie wypędzeni. W marcu 1849 r. nastąpiła aneksja Pendżabu. Skutkiem tego granice posiadłości brytyjskich w Indiach sięgały do Afganistanu. W połowie XIX w. Indie praktycznie zostały już skolonizowane przez Brytyjczyków. Kilkaset drobnych księstw, głównie w środkowej części kraju, które formalnie były jeszcze niezależne, podporządkowano władzy brytyjskiej za pomocą umów subsydialnych.

2. Francuska kolonizacja Azji Południowo-Wschodniej

W 1749 Francuski gubernator Kompanii Indii Wschodnich Joseph Francois Dupleix wysłał delegację handlową do Wietnamu z poleceniem rozeznania się w sytuacji politycznej na tym obszarze. W poznawaniu Dalekiego Wschodu ogromną rolę odgrywały misje katolickie docierające w XVIII w. do Chin i Azji Południowo-Wschodniej. Penetracja Indochin stała się ważnym celem francuskiej polityki imperialnej w czasach Napoleona III. W 1857 r. cesarz powołał tzw. komisję kochinchińską, która miała wykorzystać ciągle ważny traktat wersalski do realizacji nowych celów Francji w Wietnamie. W tym samym roku w Tonkinie zabity został biskup katolicki, Hiszpan Jose Maria Diaz. Wydarzenie to spowodowało wspólną, francusko--hiszpańską interwencję zbrojną w Wietnamie. We wrześniu 1858 r. korpus ekspedycyjny zdobył Da Nang, ale późniejszy marsz w kierunku Hue okazał się niezwykle ciężki, gdyż choroby tropikalne powodowały wielkie straty. Dopiero w lutym 1859 r. udało się opanować Sajgon. Wojna trwała jeszcze około trzech lat. Dopiero 5 czerwca 1862 r. w Sajgonie przedstawiciele Francji i Hiszpanii podpisali z Wietnamem traktat pokojowy. Uzgodniono w nim, że Francja otrzyma trzy prowincje wschodniej Kochinchiny wraz z Sajgonem. Zapewniono swobodę wyznawania religii katolickiej w Wietnamie, na który nałożono ponadto wysoką kontrybucję wojenną. Cesarz Wietnamu zobowiązał się również do nieodstępowania bez zgody Francji jakiejkolwiek części podległego sobie terytorium innemu państwu. Francuskie misje katolickie od dawna istniały też w Kambodży. Państwo to było w trudnym położeniu, gdyż władcy Syjamu i Wietnamu próbowali narzucić mu swój protektorat. Dlatego król Kambodży życzliwie odnosił się do obecności francuskiej w tym regionie. 11 sierpnia 1863 r. w miejscowości Udong podpisano tajny traktat, który ustanawiał francuski protektorat nad Kambodżą. Natychmiast zaprotestowały zarówno Anglia, jak i Syjam.

3. Wielkie mocarstwa a Chiny

W połowie XVIII w. Anglia wyprzedziła kupców hiszpańskich, portugalskich i holenderskich w handlu z Chinami, zajmując pierwsze miejsce w tej dziedzinie. Chinami zawsze zainteresowana była oczywiście Rosja. Była pierwszym państwem europejskim, które zawarło z Chinami oficjalny traktat, co miało miejsce w Nerczyńsku 27 sierpnia 1689 roku. Nieco później do wyścigu o miejsce w Chinach przystąpiły Stany Zjednoczone. W latach 40-tych XIXw USA skorzystały z rezultatów pierwszej wojny opiumowej i uzyskały te same przywileje, które wymusiła wcześniej Anglia. Francja zaczęła być obecna w Chinach dopiero w latach czterdziestych XIX w., Zarządzenie cesarza z 1757 r. głoszące, iż handel zagraniczny może odbywać się wyłącznie w Kantonie. W mieście jedyną instytucją upoważnioną do prowadzenia interesów z cudzoziemcami był tzw. Ko-Hong, a więc grupa kupców i firm chińskich, mających cesarską licencję. Handel z Chinami był bardzo korzystny, a sprowadzane z tego kraju towary: jedwab, herbata, porcelana osiągały wysoką cenę na rynkach europejskich. Problem polegał jednak na tym, w jaki sposób zrównoważyć ciągle rosnący import towarów chińskich. Na potencjalnie olbrzymim rynku chińskim z trudem udawało się sprzedawać niewielkie ilości towarów przywożonych przez kupców europejskich, a później amerykańskich. Chiny były wówczas samowystarczalne. Cudzoziemscy kupcy musieli więc płacić głównie srebrem. W końcu XVIII w. w Chinach upowszechnił się zwyczaj palenia opium. W końcu XVIII w. przywożono do Chin około 4 tysięcy skrzyń opium rocznie, a w końcu lat trzydziestych wieku XIX już dziesięć razy więcej. Wiązało się to z wielkim odpływem srebra z Chin, co wpływało na całą gospodarkę. Konflikt wybuchł dopiero, gdy komisarz chiński w Kantonie Lin Tse-sii w marcu 1839 r. rozkazał skonfiskować i zniszczyć 20 tysięcy skrzyń opium, należących do kupców angielskich. 3 listopada 1839 r. brytyjskie okręty wojenne zaatakowały słabą flotę chińską w pobliżu Kantonu. W ten sposób rozpoczęła się tzw. pierwsza wojna opiumowa. i. Zarówno na morzu, jak i na lądzie przewaga wojsk brytyjskich była przygniatająca, wobec czego Chińczycy przystąpili do pertraktacji. Mimo, że pierwszy rozejm popisano w styczniu 1841 r., a następny w maju, wojna nie została zakończona. W sierpniu 1841 r. przybyły z Anglii nowe posiłki i działania wznowiono. Na wiosnę 1842 r. dotarł do Chin kolejny, brytyjski korpus interwencyjny, Chińczycy zmuszeni zostali do ostatecznej kapitulacji. 29 sierpnia 1842 r. na pokładzie brytyjskiego okrętu wojennego podpisano traktat między Wielką Brytanią a Chinami . Rozpoczynał on długi proces rzeczywistego ograniczania suwerenności Państwa Środka. Otworzono dla poddanych brytyjskich i handlu - poza Kantonem - cztery inne miasta: (Amoj, Fuczou, Ning-po i Szanghaj). Cesarz chiński godził się na oddanie wyspy Hongkong, która miała stać się posiadłością brytyjską. Traktat znosił instytucję Ko-Hongu, a kupcy brytyjscy otrzymali odtąd prawo „dokonywania transakcji handlowych z każdym, z kim będą sobie życzyli. Chiny miały zapłacić Wielkiej Brytanii na 21 milionów dolarów, w czym m.in. mieściło się wyrównanie Brytyjczykom kosztów ostatniej wojny i rekompensata za skonfiskowane w 1839 r. opium.
Stany Zjednoczone brały także udział w przemycie opium, które kupcy amerykańscy kupowali w Turcji i sprzedawali w Makao. USA nie uczestniczyły w wojnach opiumowych i nie prowadziły tak agresywnej polityki wobec Chin, jak Anglia czy później Francja. Przez wiele dziesięcioleci XIX w. Stany Zjednoczone ograniczały się do utrzymywania i rozszerzania swego miejsca na rynku chińskim, nie łącząc tego na razie z próbami ekspansji politycznej. 3 lipca 1844 r. podpisano pierwszy w historii obu krajów traktat między USA i Chinami. . Na jego mocy USA uzyskały klauzulę największego uprzywilejowania, a także otwarcia handlu dla swoich statków i pięciu miast. Ustalono , że obywatele amerykańscy będą mogli w tych miastach posiadać domy, szpitale, kościoły i cmentarze. Mieli oni podlegać wyłącznie przedstawicielom konsularnym USA, nawet w przypadku zarzutów popełnienia przestępstw kryminalnych.

21 października 1844 r. podpisany został traktat francusko-chiński. Francuzi tak jak Amerykanie uzyskali dodatkowy przywilej: prawo do budowy kościołów w pięciu otwartych portach. Francja, uważając się za obrońcę religii katolickiej w Azji uznała, że ma odtąd prawo do udzielania ochrony misjonarzom działającym w Chinach. Od 1850 r. przez kilkanaście lat (do 1864 r.) w Chinach trwało krwawe powstanie Tajpingów. W pierwszych latach odnosiło ono wielkie sukcesy i zagroziło poważnie władzy dynastii Ts'ingów. Anglia Francja i USA ogłosiły neutralność wobec wojny domowej w Chinach. Jednak sprzyjały w tym czasie rządowi pekińskiemu. Bezpośrednią przyczyną kolejnej wojny opiumowej były dwa wydarzenia. W lutym 1856 r. został skazany i stracony w Chinach francuski misjonarz Augustę Chap-delaine, oskarżony o prowadzenie nielegalnej działalności. W październiku tegoż roku miał natomiast miejsce w Kantonie incydent ze statkiem „Arrow". Statek ten należał do Chińczyka, ale zarejestrowany był w Hongkongu i pływał pod brytyjską banderą. Po aresztowaniu przez władze chińskiej załogi statku pod zarzutem piractwa konsul brytyjski uznał to za zniewagę. W końcu października 1856 r. brytyjskie okręty wojenne zaczęły ostrzeliwać Kanton. W grudniu tegoż roku Anglia i Francja podpisały porozumienie w sprawie wspólnej akcji militarnej na terenie Chin. Anglia zwróciła się do Stanów Zjednoczonych z propozycją przyłączenia się do operacji przeciw Chinom, ale rząd amerykański odmówił i ogłosił swą neutralność.. Zdecydowana przewaga wojsk europejskich i realna perspektywa zdobycia Pekinu znów skłoniła Chińczyków, jak w czasie pierwszej wojny, do zabiegów o pokój. 18 czerwca 1858 r. podpisano przez Anglię i Francję traktatu z Chinami . 26 czerwca 1858 r. podpisano w Tientsinie traktat o pokoju, przyjaźni i handlu między Wielką Brytanią a Chinami. Stworzono możliwość nawiązania stosunków dyplomatycznych mianując ambasadorów zaznaczono ,że nie będzie się od nich wymagać niezliczonych pokłonów i padania na ziemię przed cesarzem. Chińczycy najsilniej bronili Liczby miast „otwartych" jednak rozszerzono o cztery, a wkrótce o siedem innych, tak że w sumie było ich teraz szesnaście. Brytyjskie statki handlowe uzyskały prawo żeglugi po rzece Jangtse. 27 czerwca 1858 r podpisano traktat francusko- chiński (był podobny to traktatu angielsko- chińskiego). Podpisanie konwencji pekińskich kończyło drugą wojnę opiumową (1856-1860), która doprowadziła do przekształcenia Chin w półprotektorat wielkich mocarstw. W tym okresie doszło także do zawarcia dodatkowego (poza tientsińskim) układu między Stanami Zjednoczonymi a Chinami. ( USA przyznawały Chinom klauzulę największego uprzywilejowania, umożliwiającą m.in. swobodną emigrację Chińczyków do USA)