PODSTAWY PIELĘGNIARSTWA

Wykład 6: Wybrane teorie pielęgnowania Ewa Wiśniewska CALLISTA ROY ur.1939 Magister pielęgniarstwa i socjologii, doktor socjologii Model nawiązuje do teorii holizmu Osoba – otwarty system, który jest czymś więcej niż sumą części Model adaptacyjny zakłada, że człowiek pozostaje w ciągłej interakcji ze środowiskiem /człowiek wywiera wpływ na środowisko, a środowisko na człowieka/. Pod wpływem bodźców uruchamiane są mechanizmy obronne wrodzone/ w oparciu o procesy fizjologiczne regulowane przez układ nerwowy i endnokrynny/ lub wyuczone / poznawcze w oparciu o wyższe czynności pamięć \ uczenie się, procesy emocjonalne/ Zmiany zachodzące w sferze biologicznej zachodzą jednocześnie z procesami toczącymi się w sferze psychicznej, społecznej i współzależności Adaptacja może być rozumiana jako proces lub stan- proces ciągłe podejmowanie działań w celu utrzymania równowagi- stan bycie zintegrowanym, pozostawanie w równowadze ze środowiskiem Zakres adaptacji:

1/ fizjologiczny Integracja fizjologiczna

3/ pełnienie ról społecznych

Integracja społeczna

2/ koncepcji siebie Integracja w sferze psychicznej i duchowej

4/ współzależność Integracja emocjonalna Callista Roy definiuje zdrowie jako: Funkcja adaptacji każdego człowieka do stresorów pochodzenia biologicznego,psychicznego i społecznego, tzn. jesteśmy na tyle zdrowi na ile jesteśmy w stanie przystosować się do zmian Integracja fizjologiczna regulowanie funkcjonowania poszczególnych układów Utlenowanie, odżywianie, wydalanie aktywność i wypoczynek, ochrona ( procesy gojenia się, mechanizmy immunologiczne), narządy zmysłów, płyny i elektrolity, funkcje

neurologiczne (prawidłowe procesy myślenia, percepcji, uczenia się), elastyczność w przypadku starzenia się, funkcje endokrynolgiczne , regulacja procesów zachodzących w organiźmie np. funkcja rozrodcza, regulacja stresu Integracja w sferze psychicznej i duchowej„Ja fizyczne” pozytywne postrzeganie swojego ciała, Integracja rozwoju psychicznego i fizycznego, prawidłowe mechanizmy kompensacyjne w przypadku zmian fizycznych, radzenie sobie ze stratą, śmiercią, umieraniem„Ja osobowe” efektywne procesy rozwoju moralnego, etycznego, duchowego, szacunek do siebie, Integracja taka daje wysoki poziom samoakceptacji, szacunek do siebie, pozytywne postrzeganie siebie i swojego ciał a Integracja społeczna==Integracja obejmuje efektywne pełnienie ról społecznych i efektywny proces radzenia sobie w sytuacjach zmiany pełnionej roli Rodzaje ról: - pierwszorzędne determinowane przez wiek, płeć –rola matki, ojca - drugorzędne –związane z etapem rozwoju np. związane z zawodem - trzeciorzędowe – dobrowolnie wybrane role np. realizacja zainteresowań Integracja emocjonalna

Integracja na tym poziomie obejmuje relacje interpersonalne z innymi ludźmi, z grupami, budowanie trwałych związków. Obejmuje:- proces wychowywania - wyrównany stan emocjonaln- adekwatne zachowanie w samotności i w relacjach z innymi ludźmi, efektywne mechanizmy radzenia sobie z samotnością Według Callisty Roy głównym celem pielęgnowania jest: Pomóc człowiekowi w osiągnięciu możliwie pełnej adaptacji / przystosowania się / do sytuacji w jakiej znalazł się człowiek w sferze biologicznej, psychicznej, emocjonalnej i współzależności. Publikacja „Model adaptacyjny Roy” wydana w 1991r .PROCES PIELEGNOWANIA WG. CALISTY ROY

Etapy:

1. Ocena zachowania człowieka – I poziom

rozpoznawanie zachowania człowieka w aspekcie fizjologicznym, koncepcji własnej osoby, pełnionych ról, współzależności 2.Ocena /zachowanie/ działającej stymulacji – II poziom ocena czynników wpływających na stan:Ogniskowych /podstawowy czynnik wywołujący zmianę/Środowiskowych /czynniki wpływające w sposób pośredni/ Residualnych /wskazanie wartości, postaw wpływających na na obecną sytuację

3. Diagnoza pielęgniarska Określenie problemów pielęgnacyjnych przez wskazanie obszarów zaburzonej adaptacji

4. Określenie celów pielęgnowania Wskazanie Możliwości adaptacji pacjenta

5. Realizacja opieki Wdrożenie zaplanowanej opieki, stymulacji

6. Ewaluacja Ocena stopnia osiągnięcia celu PRZYKŁAD

Pacjent w wieku 50 lat.Przyjęty do oddziału chirurgicznego w celu wykonania amputacji lewej kończyny dolnej /poniżej kolana/.I POZIOM - ocena zachowania człowieka A/Fizjologia – RR 180/100 mmHg, pali 30 papierosów dziennie od ok..40 lat, pokasłuje, lewa noga zimna, palce stopy czarne, rozlana martwica lewej stopy, prawa stopa chłodna, tętno słabo wyczuwalne, pije 2 piwa dziennie, 6 filiżanek kawy, waga 95 kg wzrost 165

II POZIOM – ocena stymulacjiStymulacja ogniskowa- choroba serca i naczyń , uzależnienie od nikotyny, nieprawidłowa dieta, kawa, piwo Stymulacja środowiskowa- lubi przebywać z kolegami w piwiarni, żona przygotowuje posiłki nie uwzględniające diety Stymulacja residualna: - wierzy, że palenie nie szkodzi, stosuje dietę jakiej nauczyli go rodzice I POZIOM - ocena zachowania człowieka

B/ Koncepcja własnej osoby Ja fizyczne: rozumie, że będzie miał amputowaną nogę martwi się o pokonywanie schodów, boi się, że proces będzie dotyczył drugiej nogi

Ja personalne: czuje, że jego sytuacja zmieni się radykalnie, boi się, ze nie obudzi się po znieczuleniu

II POZIOM – ocena stymulacji

Stymulacja ogniskowa ograniczenie samodzielności w poruszaniu się, obawa przed rozszerzeniem się choroby Lęk przed znieczuleniem Stymulacja środowiskowa: mieszka na 3 piętrze

Stymulacja residualna: słyszał, ze można nie obudzić się po Operacji I POZIOM - ocena zachowania człowieka C/ Pełniona rola Emerytowany nauczyciel, ojciec trojga dzieci .Obawia się jak dzieci i wnuczka zareaguje na jego niepełnosprawność II POZIOM – ocena stymulacji=Stymulacja ogniskowa zabieg operacyjny Stymulacja środowiskowa: wie, że ludzie zwracają uwagę na niepełnosprawność Stymulacja residualna: Uważa, ze osoby niepełnosprawne zdane są na opiekę innych I POZIOM - ocena zachowania człowieka Współzależność Zawsze był samodzielny i teraz nie chce stać się ciężarem. Decydował o wszystkim w domu, boi się o swoją pozycje i o to, że żona sobie nie poradzi w tej sytuacji. II POZIOM – ocena stymulacjiStymulacja ogniskowa hospitalizacja Stymulacja środowiskowa: żona odwiedza go co drugi dzień Stymulacja residualna: uważa, że obowiązkiem mężczyzny jest opieka nad kobieta i dziećmi PODSTAWY PIELĘGNIARSTWA Wykład 6 cz. III: Wybrane teorie pielęgnowania Ewa Wiśniewska TEORIA TROSKLIWOŚCI TRANSKULTUROWEJ MADELAINE LEINIGERMADELAINE LEINIGER- Pielęgniarka antropolog- absolwentka szkoły pielęgniarstwa w Denver (1948r.)- doktor filozofii w zakresie

Antropologii- twórczyni pielęgniarstwa transkulturowego

• (pielęgniarstwa skrzyżowania kulturowego, Cultur Care„ troskliwość jest esencją pielęgniarstwa, oraz centralną dominującą i jednoczesną cechą pielęgniarstwa […]…jest esencją dobrostanu, zdrowia, leczenia, wzrastania, przezywania i radzenia sobie z upośledzeniami i śmiercią” Podstawowa rola pielęgniarki polega na zapewnieniu troskliwości zgodnie z ludzkimi wartościami i sposobem życia tego, komu świadczy swoją pomoc” TROSKA= Stan psychiczny, w jakim znajduje się człowiek zmuszony przez określoną sytuację do zabiegania o coś /kogoś/, myślenia o czymś / o kimś/ z niepokojem„ Ludzie rodzą się, żyją, chorują i umierają zgodnie z systemem wierzeń i praktyk kulturowych, ale w swoim wzrastaniu i przezywaniu są zależni od ludzkiej troskliwości ”PODSUMOWANIE- istnieją różnice między kulturami - nie ma kultur lepszych czy gorszych - każda osoba ma prawo do poszanowania dziedzictwa kulturowego - świadomość kulturowa poprawia świadomość opiekuna - kulturowa kompetencja zmniejsza uprzedzenia i stereotypy PODSTAWOWE POJĘCIA MODELU

1. Kultura 2. Troskliwość

3. Troszczyć się

4. Troskliwość kulturowa

5. Różnorodność kulturowa

6. Uniwersalizm kulturowy

7. Światopogląd

8. Struktura społecznokulturowa

9. Kontekst etnohistoryczny

10. Kontekst środowiskowy

11.System zdrowia ludowego

12. Zdrowie

13. Profesjonalny system

14. Utrzymanie troskliwości

kulturowej

15. Negocjowanie troskliwości kulturowej

16. Wprowadzenie zmian17. Kulturowo zgodna troskliwość pielęgniarska –aktywność lub decyzje dotyczące asystowania, wspierania i ułatwiania, które są właściwie dostosowane do kulturowych wartości wierzeń i sposobów życia jednostki, grupy albo instytucji, po to aby zapewnić im znaczące wsparcie, korzystną i satysfakcjonującą opiekę nad zdrowiem.

18. Pielęgniarstwo- profesja naukowa i wyuczona, skoncentrowana na fenomenie ludzkiej troskliwości kulturowej i na aktywności asystowania, wspierania, ułatwiania odzyskiwania dobrostanu, a także radzenia sobie z upośledzeniem i śmiercią w sposób akceptowany kulturowo .Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej spowodowało otwarcie granic, nasiliło migrację ludności z wielu krajów odmiennych kulturowo oraz doprowadziło do wzrostu liczby imigrantów i uchodźców asymilujących się w Polsce. Sytuacja ta wymaga od pielęgniarek nowych umiejętności i postrzegania pacjenta nie tylko przez pryzmat jego problemów zdrowotnych, ale także potrzeb duchowych i praktycznych uwarunkowań związanych z wyznawaną religią i pochodzeniem etniczno-kulturowym. „ Pielęgniarstwo transkulturowe”Majda A., ZalewskaPuchala J., OgórekTęcza B.ROMOWIE

- solidarność i tolerancja wewnątrzgrupowa

- hierarchizacja

- przywiązanie do tradycji 8 kwiecień - Międzynarodowy

Dzień Romów Mageripen – kodeks praw i zakazów obyczajowych Nieprzestrzeganie tych praw skutkuje skalaniem. SKALANIE DUŻE - donosicielstwo do władz nie romskich - okradanie i zabijanie swoich braci

- odchylenia od normy w

stosunkach seksualnych

- skalanie poporodowe

MAŁE

- niewierność

- niewłaściwy ubiór, makijaż

- swobodny sposób zachowania Zasada: „czyste ma być trzymane z daleka od nieczystego” np. dotyczy to nieczystych i czystych części ciała- oddzielne ręczniki i mydła do dolnych i górnych części ciała - mycie rak przed dotknięciem górnych części ciała jeśli dotykało się wcześniej dolnych

- mycie rak przed przyrządzaniem posiłku i przed jego spożyciem „ czyste ciało musi być nakarmione czystym pożywieniem za pomocą czystych przedmiotów”- unikanie kontaktów z osobami wykonującymi nieczyste czynności np. ze śmieciarzami, sprzątaczami, rzeźnikami,pielęgniarkami, położnymi,lekarzami / kontakt ze zwłokami, badają kobiety, uczestniczą w porodach /- romowie korzystają z publicznej służby zdrowia w sytuacjach kryzysowych (uważają szpital jako miejsce nieczyste) - mężowie raczej nie nie odwiedzają chorych żon w szpitalu

- opierają się długotrwałej hospitalizacji

- zabiegi operacyjne traktują jako naruszenie integralności duszy i ciała

- transplantacja narządów i sztuczne zapłodnienie nie jest akceptowane

- aborcja, eutanazja jest bezwzględnie zakazana- izolacja terytorialna i funkcjonalna kobiety ciężarnej ( zakaz przebywania z osobami starszymi, mężczyznami i osobami spoza rodziny, zakaz podawania do stołu) - ojciec nie uczestniczy w porodzie - po porodzie kobieta ok. pół roku ma właściwości kalające Zadania dla pielęgniarki:- dokładne mycie rak przy pacjentce - zapewnienie warunków intymności

- badanie lekarskie kobiety przez żeński personel w obecności drugiej kobiety Romki – matki, teściowej - używanie w miarę możliwości sprzętu jednorazowego np. miski, basenu- nieukładanie na jednym miejscu poduszek razem ze spodnią pościelą - używanie oddzielnych ręczników, misek i mydeł do górnych i dolnych części ciała ( przechowywanie ich na oddzielnych półkach) CHRZEŚCIJAŃSKI ZBÓR ŚWIADKÓW JEHOWY - miłość bliźniego - przestrzeganie przykazań Bożych i biblijnych zasad moralnych

- wystrzeganie się kłamstwa, nieuczciwości cudzołóstwa, kradzieży, pijaństwa ZASADY LECZENIA

- odrzucanie wszelkich form pomocy

medycznej związanych z transfuzją krwi, autotransfuzją ( pełnej krwi, jej składników

- przyjmowanie środków krwiozastępczych ( fizjologiczny roztwór chlorku sodu, Dextran, HES)

- zgada na wykonywanie zabiegów w krążeniu pozaustrojowym, hemodializę( jeśli nie wymaga odłączenia aparatury od krwioobiegu)- dopuszczanie wykonywania transplantacji narządów - zakaz eutanazji, aborcji, in vitro PODSUMOWANIE

- istnieją różnice między kulturami

- nie ma kultur lepszych czy gorszych

- każda osoba ma prawo do poszanowania dziedzictwa kulturowego

- świadomość kulturowa poprawia świadomość opiekuna

- kulturowa kompetencja zmniejsza uprzedzenia i stereotypy