POLSKIE ORIENTACJE POLITYCZNE W CZASIE I WOJNY ŚWIATOWEJ

Orientacja polityczna — skłanianie się ku określonym poglądom politycznym, ciążenie w danym kierunku.

1. Uwarunkowania wykształcenia się orientacji w Polsce

• złamanie sojuszu państw zaborczych (powstanie trójprzymierza i trójporozumienia) i nadzieje Polaków z tym związane,

• powstanie polskich partii politycznych w drugiej połowie XIX w.,

• wzrost świadomości narodowej wśród wszystkich warstw społe­czeństwa związany z działalnością oświatową w XIX wieku,

• powstanie nowych doktryn politycznych w XIX w. — m.in. mar­ksizm, nacjonalizm.

2. Orientacje polityczne w Polsce podczas I wojny światowej

• prorosyjska (lub antyniemiecka) — program tej orientacji sfor­mułował Roman Dmowski w 1908 r. Do orientacji prorosyjskiej należał ruch narodowo-demokratyczny. Głosił hasła walki o zjed­noczenie ziem polskich w ramach imperium rosyjskiego uznając wspólnotę interesów Rosjan i Polaków — Słowian — w walce przeciwko ich największemu, wspólnemu wrogowi — Niemcom. Orientacja ta miała przede wszystkim charakter antygermański, gdyż właśnie w Niemcach, a w szczególności w Prusach, Dmowski upatrywał największego przeciwnika narodu polskiego. Początkowo nie wysuwano haseł niepodległości i odrzucano metody bezpośred­niej walki. Z chwilą uformowania się bloków wojskowych za sprzy­mierzeńca uznano Ententę.

• proaustriacka (lub antyrosyjska) — ukształtowała się pod wpły­wem autonomii galicyjskiej. Program wysuwał hasła walki o nie­podległość u boku państw centralnych przeciwko Rosji. Bardziej ugodowy nurt tej orientacji wyrzekał się niepodległości na rzecz pełnej autonomii w ramach monarchii habsburskiej (konserwatyści krakowscy). Popierały ją partie o charakterze liberalno — demo­kratycznym (ruch ludowy i PPS)

UWAGA! — Nie wszystkie partie ludowe i robotnicze popierały tę orien­tację. PSL-Piast popierało program endecji, a SDKPiL oraz PSL-Lewica tworzyły orientacje rewolucyjną

c) orientacja rewolucyjna — SDKPiL oraz PSL-Lewica głosiły pro­gram rewolucyjny. Odrzucały ideę niepodległości, wolnego państwa, uznając je za hasła burżuazyjne. Propagowały idee rewolucji społecz­nej, która zmieni istniejący porządek rzeczy, po której granice państw nie będą istniały. Po wybuchu rewolucji bolszewickiej (7.11.1917 r.) partie te dążyły do przeniesienia rewolucji na ziemie polskie i do przekształcenia ich w republikę rad.

*" UWAGA! — W niektórych pozycjach możemy się zetknąć z terminem orientacja niepodległościowa. Określenie to dotyczy Józefa Piłsud­skiego i jego zwolenników, którzy po porzuceniu orientacji proaustriac-kiej dążyli do odzyskania niepodległości, nie wiążąc swych planów z żadnym z państw zaborczych.