Charakterystyka obleńców:

• Mają ciało nieczłonowane, dwuboczne symetryczne

• Występuje u nich pierwotna jama ciała, stanowiąca szczeliny między narządami, bezpośrednio granicząca z otaczającymi tkankami.

• Większość to zwierzęta rozdzielnopłciowe.

• Nie mają układu krwionośnego i oddechowego

• Układ wydalniczy albo zupełnie nie występuje, albo reprezentowany jest przez zmodyfikowane gruczoły skórne, albo jest typu protonefrydialnego

• Układ nerwowy typu ortogonalnego związany jest z powłoką ciała, narządy zmysłów są słabo rozwinięte.

• W układzie pokarmowym występuje jelito tylne i otwór odbytowy.

• Dzielą się na nicienie i wrotki.

Schemat budowy glisty ludzkiej

Nicienie

Zamieszkują oceany, morza, wody słodkie, gleby. Znaczna ich część to pasożyty zwierząt i roślin. Nicienie to zwierzęta o ciele wydłużonym, walcowatym, bez odnóży. Ich wielkość wynosi od milimetra do kilku metrów. Ciało pokrywa wór skórno-mięśniowy (oskórek, nabłonek i 2 warstwy mięśni). Narządy wewnętrzne mieszczą się w pierwotnej jamie ciała wypełnionej płynem. Przewód pokarmowy rozpoczyna się otworem gębowym (ma 3 wargi), a kończy odbytem. Jelito składa się z 3 odcinków (odcinek przedni i tylny z ektodermy, a środkowy z entodermy). Układ wydalniczy to kanały podłużne z otworami w pobliżu otworu gębowego, tzw. gruczoły szyjne. Układ nerwowy tworzą: pierścień okołoprzełykowy, pnie nerwowe (8), połączone spoidłami. Oddychają całą powierzchnią ciała, pasożyty beztlenowo. Przeważają formy rozdzielnopłciowe. Przedstawicielami nicieni są:

Glista ludzka - osiąga wielkość 25 cm samiec i 40 cm samica (wyraźny dymorfizm płciowy). Nie posiada narządów czepnych, tylko aktywnie porusza się w jelicie żywiciela. Żywi się pokarmem wypełniającym przewód pokarmowy żywiciela. Pokarm wsysa przez opatrzony wargami otwór gębowy (wielowarstwowy naskórek nie przepuszcza pokarmu drogą osmozy).

Cykl rozwojowy glisty ludzkiej

Jest prosty i zachodzi bez zmiany żywiciela (200 tys. jaj w ciągu doby). Zapłodnione jaja wydalane są wraz z kałem żywiciela. Zakażenie człowieka następuje przez spożycie pokarmu zawierającego jaja pasożyta (nie umyte warzywa, owoce, zanieczyszczona woda). W przewodzie pokarmowym jajo glisty traci osłonki i wylęga się larwa. Wnika do naczyń krwionośnych jelita i wraz z prądem krwi odbywa wędrówkę po organizmie. Przechodząc przez wątrobę, serce, płuca, rośnie i przeobraża się. Z płuc dostaje się do tchawicy, krtani, jamy ustnej. Połknięta trafia ponownie do żołądka i jelita cienkiego, gdzie osiąga postać ostateczną i “osiada” na stałe (rozwój ok. 2 miesięcy). Glista prowadzi do niedrożności jelita, żółtaczki, zapalenia wsierdzia i mięśnia sercowego.

Schemat przekroju poprzecznego nicienia

Włosień kręty - żyworodny - (trychina) występuje u świni, psów, kotów, szczurów i innych ssaków. Żyje w jelicie cienkim (samiec osiąga wielkość 2-3 mm, a samica 4-5 mm). Włośnie są żyworodne - samice nie składają jaj, lecz po kopulacji rodzą w fałdach błony śluzowej ok. 1500 larw, które dostają się do naczyń krwionośnych i limfatycznych i wędrują po organizmie. Osiada w mięśniach prążkowanych, gdzie zwijają się spiralnie i otorbiają, tworząc cysty. W tym stadium mogą żyć bardzo długo i często giną wraz ze śmiercią żywiciela. Człowiek zaraża się od świń. Zwierzęta zarażają się zjadając np. padłe szczury. Po dostaniu się cyst do przewodu pokarmowego, ścianki ich rozpuszczają się, a wyswobodzone larwy przechodzą do jelita, gdzie osiągają dojrzałość.

Cysta włośnia krętego

Owsik - występuje w jelicie cienkim i grubym, najczęściej u dzieci (długość 1 cm). Dojrzałe płciowo samice (zapłodnione) wypełzają z otworu odbytowego, składając w jego fałdach jednorazowo do 10 tys. jaj. Powoduje to uczucie swędzenia.

Węgorek niszczyk - (ok. 350 gatunków) pasożytuje w nadziemnych częściach głównie żyta, owsa, lucerny, koniczyny, ziemniaka, cebuli. Dojrzałe węgorki żyją w tkankach łodyg i liści, gdzie składają ogromne ilości jaj. Wylęgające się larwy przebijają się na zewnątrz rośliny i spadają do gleby. Tam atakują korzenie kolejnych roślin, a z korzeni przedostają się do innych części roślin. Duże szkody powoduje mątwik burakowy, ziemniaczany.

Wrotki

Małe (do 3 mm) organizmy wodne. Prowadzą wolny tryb życia jako formy przydenne lub planktonowe. Ciało ich zbudowane jest z 3 części, tzw. odcinków:

• przedniego, głowowego, zaopatrzonego w aparat wrotny (od tego aparatu pochodzi nazwa tych zwierząt). Aparat wrotny to dwa wieńce rzęsek powodujące zawirowania wody i umożliwiające wychwytywanie pokarmu

• tułowiowego, zawierającego wszystkie narządy

• oraz tylnego - nogi.

Kształt ciała jest najczęściej cylindryczny.

Schemat budowy wewnętrznej wrotków: samca i samicy

Budowa wewnętrzna wrotków

Mają dobrze rozwinięty układ pokarmowy, rozpoczynający się otworem gębowym, za którym jest gardziel zaopatrzona w gruczoły ślinowe oraz aparat żujący, służący do rozcierania pokarmu. Narządami wydalniczymi są protonefrydia. Układ nerwowy wykazuje koncentrację w części głowowej. Wrotki posiadają narządy zmysłów (niektóre gatunki mają oczy). Wrotki są osobnikami rozdzielnopłciowymi, z wyraźnym dymorfizmem płciowym. Samce są mniejsze. U niektórych w rozwoju występuje pokolenie partenogenetyczne (dzieworodne).

---