Angielska monarchia parlamentarna - „król panuje, ale nie rządzi”

podręcznik, str. 216-219

1. Parlament angielski:

a. pierwsze obrady parlamentu 1264, od XIV w. dwie izby Izba Lordów i Izba Gmin

b. Izba Lordów- dawna Rada Królewska, osoby wyznaczone przez króla, dziedziczne członkostwo, arystokracja, lennicy królewscy, baronowie, hrabiowie, arcybiskupi, biskupi, opaci, niechętni zmianom ustroju, gdyż tracili przywileje

c. Izba Gmin- rycerstwo- szlachta i mieszczaństwo, nietykalność osobista, wybór na trzy lata

d. zwoływanie parlamentu- brak określonych zasad, zwoływany zwykle co roku przez króla, obrady w opactwie westminsterskim,

e. uprawnienia parlamentu: sprawy skarbowe- zgoda na nowe podatki, przedstawianie królowi nowych petycji odnośnie praw, ustaw, sprawy sądowe urzędników, prawo do skazywania na wygnanie i karę śmierci,

f. słaba pozycja parlamentu za Tudorów ( nazwa dynastii): Henryk VII, Henryk VIII, Maria I, Elżbieta I

2. Rządy absolutne dynastii Stuartów: władcy Anglii i Szkocji

a. panowanie Jakuba I 1603-1625:

- nie zwoływał parlamentu, kilkakrotnie rozwiązał parlament

- prześladowania religijne katolików i purytan ( tzw. czyści)- odłam kalwinizmu, głoszący oczyszczenie anglikanizmu z pozostałości katolickich, surowe zasady moralne, pobożność, skromność, ciężka praca, zdecydowani przeciwnicy monarchii absolutnej i zwolennicy republiki, tzw. gentry- nowa szlachta- drobni posiadacze ziemscy, bez prawa do tytułów i urzędów, wzbogaceni na rozwoju kapitalizmu - manufaktur, kompanii handlowych, operacji bankowych oaz zamożne mieszczaństwo- tzw. city

- niezadowolenie z polityki zagranicznej- pokój z Hiszpanią, współpraca z Habsburgami

- ucisk podatkowy- opłaty finansowe za tytuły szlacheckie

b. panowanie Karola I Stuarta 1625-1649

- konflikt króla z purytańską Izbą Gmin- aresztowania opozycji, konflikt o politykę zagraniczną władcy, rozwiązanie parlamentu, solny fiskalizm królewski

- zgoda króla na Petycję praw 1628- nowe podatki król nakłada za zgodą parlamentu, zakaz więzienia bez wyroku sądowego

- 1629-1640- rządy absolutne Karola I - prześladowania purytan, nakładanie nowych podatków, próby połączenia kościoła anglikańskiego i prezbiteriańskiego

- 1640- Krótki parlament- władca zwołała parlament, ale nie uzyskał zgody na nowe podatki ( wojna w Szkocji)

- 1641-1653- Długi parlament:

* 1641- purytańska Izba Gmin ogłasza Wielką Remonstrację - krytyka absolutyzmu, projekt reformy Kościoła, żądanie zatwierdzania doradców królewskich przez parlament, usunięcie z Izby Lordów biskupów

* nieudana próba aresztowania przywódców opozycji przez króla- John Pym, John Hampden

- 1642-1649- wojna domowa w Anglii ( rewolucja angielska): król i rojaliści ( zwolennicy monarchii- tzw, kawalerzy)- okrągłogłowi ( zwolennicy parlamentu)

* zwycięstwa Armii Nowego Wzoru - tzw. żelaznobocy Olivera Cromwella i sir Thomasa Fairfaxa z rojalistami: Marston Moor, Newbury ( 1644), Naseby- 1645, Preston- 1648

- ucieczka Karola I do Szkocji i jego proces w Anglii- 30 stycznia 1649 r. Karola I Stuarta ścięto

3. Republikańska Anglia : od 16 maja 1649 r. :

a. dyktatorskie rządy lorda protektora Olivera Cromwella 1653-1658:

- zwycięstwa ze zwolennikami Stuartów w katlickiej Irlandii ( ludobójstwa) i Szkocji

- sukcesy w wojnach z Holandią- akty nawigacyjne 1651

- ograniczenie roli parlamentu, lord protektor decydował o obsadzie parlamentu

b. nieudolne rządy lorda protektora Richarda Cromwella ( syn Olivera) 1658-1659: nie poradził sobie z wpływami wojska i długami kraju, zrzekł się włazy za spłacenie własnych długów i roczną pensję)

4. Restauracja ( powrót do dawnego ustroju, dynastii) Stuartów:

a. panowanie Karola II 1660-1685 ( syn Karola I):

- Karol II zgodził się na postulaty parlamentu: amnestia dla rewolucjonistów, decydująca rola parlamentu w państwie, wyrzeczenie się dążeń absolutystycznych, tolerancja religijna,

- Karol II nie dotrzymał zobowiązań: przywódców rewolucji ukarano śmiercią ( powieszenie, utopienie, ćwiartowanie), ciało Cromwella ekshumowano i powieszono !!!

- konflikt Karola II z parlamentem- tajny sojusz króla z Ludwikiem XIV i wspieranie katolików, wojny z Niderlandami, kwestia następstwa tronu, bezdzietnego Karola II miał zastąpić katolicki Jakub II, podział parlamentu na dwie partie : wigowie ( liberałowie) i torysi ( konserwatyści)

- uchwalenie w roku 1679 Habeas Corpus Act- nikt nie mógł być aresztowany bez wyroku sądowego, aresztowany w ciągu 24 godzin musiał poznać stawiane mu zarzuty

b. rządy absolutne Jakuba II 1685-1688:

- gorliwy katolik, uchylił Habeus Corpus Act, rozwiązał parlament, najwyższe stanowiska obsadzili katolicy

- sławetna ( chwalebna )rewolucja- 1688- Jakubowi II urodził się syn, katolicki następca tronu, opozycja zaprosiła na tron angielski protestanckiego zięcia Jakuba II, Wilhelma Orańskiego, który dokonał udanej inwazji na Anglię, armia i administracja angielska przeszły na stronę nowego władcy Wilhelma III Orańskiego, Jakub II o końca życia przebywał na dworze Ludwika XIV

c. Wilhelm III Orański kaceptuje Bill of Rights - Deklarację praw narodu angielskiego 1689- Anglia monarchią parlamentarną, nowe prawa i podatki za zgodą parlamentu, częstsze zwoływanie parlamentu, wolne wybory do parlamentu, dyskryminacja katolików

---