Makro i Mikroelementy

autor mgr inż. Anna Jamrozy

Ilość i jakość składników mineralnych
zawartych w paszach roślinnych
produkowanych w gospodarstwie zależy w
dużym stopniu od
 prawidłowego nawożenia,
 uprawy gleby,
 sposobu konserwacji i przygotowania pasz

Jednak nawet pasze dobrej jakości pokrywają
zapotrzebowanie na składniki mineralne
tylko u zwierząt o małej wydajności
użytkowej. U zwierząt wysokoprodukcyjnych
wzrasta zapotrzebowanie na różne
składniki mineralne i witaminy a ich
niedobór w paszy może doprowadzić do
załamania równowagi wewnętrznej
zwierzęcia i w konsekwencji wielu chorób.

W zależności od ilości danego pierwiastka w
organizmach żywych, związki mineralne
możemy podzielić na trzy grupy:
 Makroelementy
 Mikroelementy
 Pierwiastki śladowe

MAKROELEMENTY

wapń (Ca),
fosfor (P),
sód (Na),
potas (K),
chlor (Cl),
siarka (S),
magnez (Mg)

MIKROELEMENTY

 żelazo (Fe),
 miedź (Cu),
 mangan (Mn),
 cynk (Zn),
 kobalt (Co),
 jod (J),
 molibden (Mo),
 selen (Se),
 fluor (F),
 chrom (Cr)

PIERWIASTKI ŚLADOWE

 nikiel (Ni),
 krzem (Si),
 bor (Bo),
 wanad (V),
 cyna (Sn),
 glin (Al),
 ołów (Pb),
 lit (Li)  

Od prawidłowego pokrycia potrzeb zwierząt
na makro i mikroelementy zależy ich wiele
funkcji życiowych. To właśnie te pierwiastki :
1. pełnią funkcję budulcową,
2. wchodzą w skład hormonów,
3. aktywizują enzymy,
4. regulują ciśnienie osmotyczne i odczyn

pH.

W konsekwencji mają wpływ na

 prawidłowy wzrost i rozwój młodych zwierząt
 prawidłowe wskaźniki rozrodu
 prawidłowy wzrost i rozwój płodu
 wysoki poziom odporności organizmu
 obniżenie poziomu komórek somatycznych w mleku
 mniejszą ilość stanów zapalnych wymion
 ograniczenie występowania stanów zapalnych stawów, racic i

skóry

 wyższe pobranie pasz objętościowych
 mniejszą ilość zaburzeń przemiany materii
 wyższą wydajność mleczną
 dłuższy okres użytkowania krów

U świń

 zmniejszenie liczby upadków prosiąt;
 mniejsza podatność na zakażenia i stany

chorobowe;

 większa gęstość i stabilność fizyczna kości;
 poprawienie efektów płodności i plenności loch;
 ograniczenie kanibalizmu;
 poprawa jakości zdrowotnej środków spożywczych

pochodzenia zwierzęcego.

U drobiu

 twardsze skorupki jaj
 mniejsza podatność na infekcje i stany

chorobowe

 poprawienie efektów nieśności
 zmniejszenie podatności na stres i

kanibalizm

 zmniejszenie liczby upadków wśród

brojlerów

U krów

 mniejsza podatność na infekcje
 redukcja liczby komórek somatycznych w mleku
 poprawa zdrowotności skóry i okrywy włosowej
 poprawienie wskaźnika płodności
 regulacja bilansu kationowo-anionowego w żwaczu
 ograniczenie chorób metabolicznych, np. zaleganie

poporodowe

WAPŃ-Ca

ROLA W ORGANIZMIE

 Podstawowy składnik kości i zębów
 Występuje we wszystkich płynach ustrojowych

zwierząt( krew, mleko )

 Przyspiesza w tkankach aktywność szeregu

enzymów regulujących kurczliwość mięśni

 Pełni liczne funkcje w organizmie (np. utrzymanie

ciśnienia osmotycznego i aktywności buforowej
stabilizującej pH w tkankach

 Uczestniczy w procesie krzepnięcia krwi
 Podtrzymuje reaktywność układu nerwowego

Objawy niedoboru Wapnia

Hipokalcemia( gorączka mleczna )
Zaburzenia w przemianie materii
Zaburzenia we wzroście i rozwoju

układu kostnego ( u młodych
zwierząt powoduje krzywicę u
starszych rozmiękczenie kości)

FOSFOR-P

ROLA W ORGANIZMIE

 Podstawowy składnik kości i zębów
 Bierze udział w przemianach energii i

składników pokarmowych(węglowodanów,
białek i tłuszczów)

 reguluje pH krwi, śliny oraz żwacza

NIEDOBORY FOSFORU

 Utrata apetytu
 Osłabienie, chudnięcie
 Obniżenie przyrostów
 Łamliwość kości
 Zaburzenia w rozrodzie( u krów w czasie ciąży

może prowadzić do porażenia poporodowego )

 Obniżenie wydajności mleka
 Zmniejszenie wydajności i płodności
 Zahamowanie wzrostu

MAGNEZ –MG

ROLA W ORGANIZMIE

 Stanowi budulec dla kości
 Bierze udział w wymianie wapniowo-

fosforowej

 Wchodzi w skład różnorodnych enzymów
 Niezbędny dla prawidłowego

funkcjonowania nerwów i mięśni

NIEDOBÓR MAGNEZU

 Brak apetytu, nerwowość
 Osłabienie mięśni
 Obniżenie popędu
 Tężyczka pastwiskowa ( zmniejszenie jego

przyswajalności wskutek nadmiernego nawożenia
pastwisk azotem i potasem wywołuje w/w chorobę )

SÓD Na

ROLA W ORGANIZMIE

 Reguluje ciśnienie osmotyczne płynów

pozakomórkowych

 Tworzy ważne systemy buforowe
 Uczestniczy w procesie wydzielania śliny
 nieodzowny dla prawidłowego funkcjonowania mięśni i

nerwów

NIEDOBORY SODU

 Osłabienie, utrata łaknienia, brak apetytu
 Zahamowanie wzrostu u zwierząt młodych
 Obniżenie wykorzystania białka i energii z

dawek pokarmowych

 Spadek wydajności mlecznej
 Może tez być przyczyną zatrzymania

łożyska po porodzie

POTAS-K

ROLA W ORGANIZMIE

 Składnik wszystkich komórek zwierzęcych
 Główny kation płynu

zewnątrzkomórkowego

 Reguluje gospodarkę wodną oraz

wewnątrzkomórkowe ciśnienie osmotyczne

 Wpływa na równowagę kwasowo-

zasadową

 Aktywuje różne systemy enzymatyczne

NIEDOBORY POTASU

Niedobór występuje bardzo rzadko,

ponieważ dawki pokarmowe
zawierają zazwyczaj więcej potasu
niż to jest konieczne

Mikroelementy

CYNK-Zn

ROLA W ORGANIZMIE

 Bierze udział w komórkowej przemianie

materii

 Wchodzi w skład wielu substancji

czynnych( hormony, enzymy)

 Pełni funkcję ochronną dla skóry

NIEDOBORY CYNKU

 Zahamowanie wzrostu
 Wypadanie włosów, uszkodzenie skóry i racic
 Zaburzenia w płodności
 Zniekształcenie płodów
 Spadek wydajności mlecznej
 Gorsze wykorzystanie paszy
 Schorzenia wymienia u krów
 Osłabione libido zwłaszcza u samców

MIEDŹ-Cu

ROLA W ORGANIZMIE

 Bierze udział w procesie wytwarzania krwi
 Wchodzi w skład enzymów
 Odgrywa ważna rolę w procesach

reprodukcji

NIEDOBORY MIEDZI

 Utrata apetytu i masy ciała
 Zaburzenia w płodności
 Anemia
 Zaburzenia w systemie nerwowym
 Spadek tłuszczu w mleku

SELEN-Se

ROLA W ORGANIZMIE

 Wchodzi w skład hormonu chroniącego komórki

przed uszkodzeniami spowodowanymi utlenianiem
( peroksydaza glutanionowa)

Niedobory SELENU

 Zahamowanie wzrostu
 Zaburzenia w płodności
 Zatrzymanie łożyska

ŻELAZO- Fe

ROLA W ORGANIZMIE

 Wchodzi w skład hemoglobiny i mioglobiny
 Składnik wielu enzymów

NIEDOBORY ŻELAZA

 Brak apetytu, charłactwo
 anemia

MOLIBDEN-Mo

ROLA W ORGANIZMIE

 Uczestniczy w przemianie materii
 Wchodzi w skład enzymów

NIEDOBÓR Mo

 Anemia
 Biegunka
 porażenia

Niedobory witamin

Witamina A

 zahamowanie wzrostu i rozwoju zwierząt
 wpływa na zaburzenia w czynnościach układu

rozrodczego

 zaburzenia w cyklu płciowym, a u krów ciężarnych

prowadzi do obumierania zarodków i poronień

 obniżenie zdolności obronnej organizmu przed

chorobami

Witamina D

 Szczególnie ważna u młodych zwierząt, gdyż jest

niezbędna do prawidłowego rozwoju kośćca,
bardzo ważna jest obecność witaminy D w okresie
ciąży i laktacji

Witamina E



Niezbędna w żywieniu młodych zwierząt,
wpływa nas prawidłowy rozwój mięśni,
poza tym u zwierząt dorosłych ma duży
wpływ na procesy rozrodu

Witamina B1

 Bierze udział w przemianie węglowodanów

i białek, niedobór jej powoduje:

 niedowład mięśni,
 brak apetytu,
 spadek ciężaru ciała

Witamina B2

 Zmniejszenie tempa wzrostu
 Biegunki
 Zaburzenia nerwowe

Witamina B6

 Konieczna dla prawidłowego wzrostu i

rozwoju zwierząt, wywiera korzystny
wpływ na fizjologiczne czynności skóry

Witamina B12

 Niedobór wywołuje anemie złośliwe
 Słabszy wzrost
 Zmniejszenie apetytu



Witamina C

 Zapotrzebowanie na ta witaminę wzrasta w okresie

intensywnego wzrostu

Witamina C

 Zapotrzebowanie na ta witaminę wzrasta

w okresie intensywnego wzrostu

 Chcąc uniknąć chorób i zaburzeń spowodowanych

niedostatkiem któregoś z opisanych składników
należy stosować odpowiednio dobrane do wieku,
gatunku i sposobu użytkowania dodatki paszowe.
Oprócz składników mineralnych i witamin zawierają
one często enzymy, stymulatory wzrostu oraz
substancje poprawiające zapach, smak i
przyswajalność paszy ( np. zioła )