FORMA CZYNNOŚCI

PRAWNYCH



sposób wyrażenia oświadczenia

woli



art. 60 k.c. – oświadczenie woli

musi zostać ujawnione na
zewnątrz; sposób tego ujawnienia
jest co do zasady dowolny



oświadczenie woli można złożyć

wyraźnie i w sposób dorozumiany
(per facta concludentia)



zasada swobody formy



podziały form czynności prawnych

I) według sposobu złożenia oświadczenia
woli
Formy szczególne:
1) zwykła forma pisemna
2) kwalifikowana forma pisemna:
a) z datą pewną

b) z urzędowym poświadczeniem

podpisu

c) forma aktu notarialnego
3) forma elektroniczna

II) według skutków niedochowania
przewidzianej formy
1) dla celów dowodowych (ad probationem)
2) pod rygorem nieważności
(ad solemnitatem)
3) dla wywolania szczególnych skutków
prawnych (ad eventum)

III) według źródła powstania obowiazku
zachowania formy szczególnej
1) ustawowa – przewidziana w przepisach k.c.
i ustaw szczególnych
2) umowna (pactum de forma)

ZWYKŁA FORMA PISEMNA
Art. 78 § 1 k.c. – „Dla zachowania pisemnej formy
czynności prawnej wystarczy złożenie
własnoręcznego podpisu na dokumencie
obejmującym treść ośw. woli. Do zawarcia umowy
wystarcza wymiana dokumentów obejmujących
treść oświadczeń woli, z których każdy jest
podpisany przez jedną ze stron lub dokumentów,
z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli
jednej ze stron i jest przez nią podpisany”.



2 elementy zwykłej formy pisemnej –
własnoręczny podpis i dokument, obejmujący
treść oświadczenia woli



 zastępcze postacie podpisu – art. 79 k.c.

Osoba nie mogąca pisać lecz mogąca czytać
może zamiast podpisu:

1) uczynić na dokumencie tuszowy odcisk
palca, a obok tego odcisku inna osoba wpisze
jej imię i nazwisko, umieszczając swój podpis

2) zamiast składającego oświadczenie woli
podpisze się inna osoba a jej podpis będzie
poświadczony przez notariusza lub wójta
(burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub
marszałka województwa z zaznaczeniem, że
zostal złożony na życzenie nie mogącego
pisać, lecz mogącego pisać

ZWYKŁA FORMA PISEMNA DLA
CELÓW DOWODOWYCH



ma ona stwierdzić złożenie

oświadczenia woli określonej treści



prawo polskie łączy formę ad

probationem tylko ze zwykłą formą
pisemną



jej niedochowanie wywołuje

konsekwencje procesowe, tzn.
ograniczenie prowadzenia dowodów
ze świadków lub z przesłuchania stron



wyjątki, gdy:

1) zgoda stron na przeprowadzenie
takiego dowodu

2) uprawdopodobnienie za pomocą
pisma faktu dokonania czynności
prawnej

3) przeprowadzenia w/w dowodów
żąda konsument będący w sporze z
przedsiębiorcą



zwykła forma pisemna może być zastrzeżona:

1) ad probationem
2) ad solemnitatem
3) ad eventum



reguła interpretacyjna – art. 73 § 1 k.c.:

Jeżeli w przepisie prawnym ustawa zastrzega zwykłą
formę pisemną, a nie przewidziano w nim rygoru
nieważności albo szczególnego skutku prawnego,
należy przyjąć, że forma ta ustalona została jedynie
dla celów dowodowych



art. 74 § 3 k.c. – przepisów o formie pisemnej dla
celów dowodowych nie stosuje się dla czynności
prawnych między przedsiębiorcami



np. art. 88 § 1 k.c., 511 k.c., 590 § 1 zd. 1 k.c., 648
§ 1 k.c., 720 § 2 k.c., 860 § 2 , 900 k.c.

ZWYKŁA FORMA PISEMNA POD RYGOREM
NIEWAŻNOŚCI



zachowanie formy ad solemnitatem stanowi
konieczną przesłankę ważnego złożenia
oświadczenia woli. Jej niedochowanie powoduje
bezwzględną nieważność czynności prawnej
(art. 73 § 1 k.c.)



jeżeli wymóg zachowania formy wynika z
ustawy, to formą pod rygorem nieważności jest:

1) zwykła forma pisemna tylko wtedy, gdy
ustawa przewiduje wprost rygor nieważności w
razie jej niezachowania (art.73 § 1 k.c.)
2) inna forma szczególna, chyba że została
zastrzeżona dla wywołania określonych skutków
prawnych (art.73 § 2 k.c.)



podobnie, gdy forma wynika z umowy - art. 76
k.c.:

„Jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona
czynność prawna między nimi powinna być
dokonana w szczególnej formie, czynność ta
dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu
zastrzeżonej formy. Jednakże gdy strony
zastrzegły dokonanie czynności w formie
pisemnej, nie określając skutków niezachowania
tej formy, poczytuje się w razie wątpliwości, że
była ona zastrzeżona wyłącznie dla celów
dowodowych”.



np. art. 99 § 2 k.c., art. 518 § 1 pkt. 3 k.c., art.
522 k.c.

ZWYKŁA FORMA PISEMNA DLA
WYWOŁANIA OKREŚLONYCH
SKUTKÓW PRAWNYCH



rygor ad eventum jest pojęciem

zbiorczym, obejmuje różne sankcje
wyznaczone poszczególnymi
przepisami

np. art. 390 § 2 k.c, art. 586 § 1 k.c.,
art. 660 k.c.

KWALIFIKOWANE FORMY PISEMNE



do jej zachowania nie wystarcza

złożenie własnoręcznego podpisu na
dokumencie obejmującym treść
oświadczenia woli (art. 78 k.c.),
konieczne jest ponadto spełnienie
dodatkowych wymogów

1) forma pisemna z urzędowym
poświadczeniem daty = z datą pewną
2) forma pisemna z urzędowym
poświadczeniem podpisu
3) forma aktu notarialnego



zasada zastępowalności form



orzeczenia sądowe zastępują wszelkie

formy przewidziane dla oświadczeń
woli



formy kwalifikowane mogą być

zastrzeżone tylko ad solemnitatem
albo ad eventum

FORMA PISEMNA Z URZĘDOWYM POŚWIADCZENIEM DATY = DATA
PEWNA



art. 81 k.c. – 2 rodzaje:

1) § 1 – pisemna forma czynnosci prawnej zostaje uzupełniona
urzędowym poświadczeniem daty jej dokonania, np. przez notariusza
2) § 2 i 3 – wskazują one nie na datę dokonania czynności prawnej, ale na
datę, w której już istniał dokument obejmujący czynność prawną, która
została dokonana wcześniej:
a) stwierdzenie dokonania czynności prawnej w jakimkolwiek dokumencie
urzędowym – data pewna od daty tego dokumentu
b) umieszczenie na dokumencie obejmującym czynność prawną
jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy, organ jednostki
samorządu terytorialnego lub notariusza, np. kiedyś adnotacja o
pobraniu opłaty skarbowej w znakach – data pewna od daty tej wzmianki
c) śmierć jednej z osób podpisanych na dokumencie obejmującym treść
czynności prawnej – data pewna od daty śmierci osoby, która dokument
podpisała



data pewna może być zastrzeżona ad solemnitatem (art. 329 k.c.) lub
ad eventum (art. 590 § 1 k.c.)

FORMA PISEMNA Z URZĘDOWYM
POŚWIADCZENIEM PODPISU



notariusz zamieszcza na dokumencie obejmującym
treść oświadczenia woli strony i przez nią
podpisanym klauzulę stwierdzającą wlasnoręczność
podpisu złożonego przez wskazaną w tej klauzuli
osobę (art. 96 pkt 1 PrNot)



Minister Sprawiedliwości może upoważnić organy
samorządu terytorialnego i banki mające siedzibę w
miejscowościach, w ktorych nie ma kancelarii
notarialnej do sporządzania niektórych poświadczeń
dokonywanych przez notariusza (art. 101 PrNot)



może być zastrzeżona ad solemnitatem (np. art. 75¹
§ 1 k.c., art. 1018 § 3 k.c., art. 180 k.s.h., art. 31 ust.
1 KWU) lub ad eventum

FORMA AKTU NOTARIALNEGO



uregulowana w ustawie z dnia 14 lutego 1991
r. Prawo o notariacie (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz.
164 z późn. zm.)



akt notarialny jest dokumentem urzędowym
(art. 2 § 2 PrNot)



domniemanie prawdziwości

np. art. 158 k.c., 236 § 3 k.c., art. 237 k.c., art.
245 k.c, art. 890 § 1 k.c., art. 1037 § 2 k.c., art.
1048 k.c., art. 1050 k.c.
 
FORMA POCHODNA



forma pochodna jest konieczna ze względu na
związek z inną czynnością prawną

np. art. art. 63 § 2 k.c., art. 99 § 1 k.c.

FORMA ELEKTRONICZNA



oświadczenie woli w postaci elektronicznej – między
komputerami, przy użyciu właściwych programów



nie odpowiada żadnej z w/w form, nawet zwykłej formie
pisemnej



ustawodawca dopuszcza złożenie ośw. woli w postaci
elektronicznej, ale nie zdefiniował tej formy; wiele różnych
sposobów: sms, e-mail, bezpieczny podpis elektroniczny



art. 78 § 2 k.c.: „Oświadczenie woli złożone w postaci
elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem
elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego
kwalifikowanego certyfikatu jest równoważne z
oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej”.



art. 7 ust. 2 PodpElektrU: „Znakowanie czasem przez
kwalifikowany podmiot świadczący usługi certyfikacyjne
wywołuje w szczególności skutki prawne daty pewnej w
rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego”.



przepisy szczególne mogą przynawać walor
równoważny zwykłej formie pisemnej
elektronicznym postaciom podpisu spełniającym
inne wymagania niż te z art. 78 § 2 k.c.:

np. art. 7 PrBank:
„ust. 2. Dokumenty związane z czynnościami
bankowymi mogą być sporządzane na in-
formatycznych nośnikach danych, jeżeli dokumenty
te będą w sposób należyty utworzone, utrwalone,
przekazane, przechowywane i zabezpieczone (...)
ust. 3. Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności
prawnej formę pisemną, uznaje się, że czynność
dokonana w formie, o której mowa w ust. 1 spełnia
wymagania formy pisemnej także wtedy, gdy forma
została zastrzeżona pod rygorem nieważności”.

FORMA NASTĘPCZYCH CZYNNOŚCI PRAWNYCH



art. 77 § 1 k.c.: „Uzupełnienie lub zmiana umowy
wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub
strony przewidziały w celu jej zawarcia”



zasada tożsamości formy czynności pierwotnej i
następczej



zasada tożsamości formy odnosi się także do rygor;
nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy pierwotna
umowa była zawarta w formie wymaganej ad
eventum



modyfikacją umowy jest zmiana jej postanowień lub
dodanie nowych, np. aneks



strony w umowie pierwotnej mogą zastrzec dla
umowy modyfikującej formę surowszą, niż
przewidziana w ustawie dla umowy pierwotnej albo z
surowszymi sankcjami

Czynności prowadzące do zakończenia stosunku
prawnego
 



art. 77 § 2 k.c.: „Jeżeli umowa została zawarta w formie
pisemnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również
odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie powinno być
stwierdzone pismem”.



forma ad probationem



wyjątki: np. wypowiedzenie umowy najmu lokalu
mieszkalnego (art. 11 OchrLokU)

 



art. 77 § 3 k.c. : „Jeżeli umowa została zawarta w innej formie
szczególnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron wymaga
zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały
w celu jej zawarcia; natomiast odstąpienie od umowy albo jej
wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem

 
 



art. 77 k.c. ma charakter semiimperatywny