ROZWÓJ POZNAWCZY W WIEKU OD
URODZENIA DO 12 ROKU ŻYCIA
Sylwia Matulka
Patrycja Olejnik
Agnieszka Zawada
Sylwia Laskowska
JEAN PIAGET
(ur. 9 sierpnia 1896 w Neuchatel, zm. 16 września 1980
w Genewie)
Psycholog, biolog i epistemolog
szwajcarski.
W 1921 roku rozpoczął on badania w
zakresie psychologii dziecka w Instytucie
Rousseau w Genewie. W 1929 roku
obejmuje katedrę psychologii
eksperymentalnej.
Znany przede wszystkim z teorii rozwoju
poznawczego, która zrewolucjonizowała
sposób myślenia o dziecięcym umyśle.
Istotne pojęcia:
•SCHEMATY -są to struktury intelektu organizujące zdarzenia,
spostrzegane i klasyfikowane na podstawie ich ogólnych cech. Tworzą się
w skutek różnicowania. Na trafniejsze precyzowanie schematów wpływa
coraz lepsze generalizowanie bodźców.
•ASYMILACJA -jest to proces poznawczy , dzięki któremu nowe treści
percepcyjne, motoryczne czy pojęciowe włączane są do istniejących
schematów lub wzorów zachowania. Asymilacja wpływa na rozbudowę
schematu, nie zmieniając go.
•AKOMODACJA -tworzenie nowych schematów (w którym nowy bodziec
znajdzie miejsce) lub modyfikacja starych (aby bodziec do niego
pasował).
•RÓWNOWAŻENIE -proces pozwalający na włączenie zewnętrznego
doświadczenia do struktur wewnętrznych (schematów), przy założeniu, że
procesy asymilacji i akomodacji są równie ważne.
•RÓWNOWAGA -stan zrównoważenia struktur poznawczych, które osiągane
jest w momencie pomyślnego zakończenia asymilacji nowych bodźców.
TEORIA POZNAWCZA
Na podstawie obserwacji swoich małych dzieci, Piaget
wyodrębnił cztery kolejne stadia rozwoju
poznawczego. Stwierdził, że dzieci przechodzą przez każde z
tych stadiów kolejno, w stałym porządku i w podobnym wieku,
zgodnie z ogólnie zarysowanymi przedziałami wiekowymi.
Tempo przechodzenia przez poszczególne stadia, chociaż w
pewnym stopniu zależne od indywidualnego doświadczenia
dziecka, jest zdeterminowane przez biologiczne procesy
dojrzewania. Rozwój nie może zostać przyśpieszony –
dziecko musi dojrzeć do przejścia do następnego
stadium. Aby rozwinąć i osiągnąć dojrzałość intelektualną,
dziecko musi przejść przez cztery uporządkowane i
następujące po sobie stadia.
OKRES SENSORYCZNY
Od zera do 2
lat
Stadium
1
Ćwiczenie
odruchów
Od urodzenia do
1mięsiąca
Podstawowe odruchy: ssanie, chwytanie,
płacz, ruchy rąk, tułowia i głowy
Noworodek nie jest w stanie odróżnić
siebie od tego co znajduje się w jego
otoczeniu
Każdy przedmiot wywołuje
niezróżnicowana reakcję odruchową
Stadium
2
Rozwijanie
schematów
Od 1do 4 miesiąca
Schemat- wyćwiczone wzorce działania
np.: schemat ssania;
Coraz precyzyjniejsze, koordynacja
zmysłów (słucha-wzrok, wzrok- dotyk)
Zachowanie skierowane do wewnątrz,
zabawa misiem dla manipulacji
Stadium
3
Odkrywanie
procedur
Od 4 do 8
miesiąca
Zainteresowanie światem zewnętrznym-
działania na zewnątrz,
Rozumienie przyczynowości post factum
cd.
Stadium
4
Intencjonal
ne
zachowani
e
Od 8 do 12
miesiąca
Intencja a nie rozumienie post factum-
bierze grzechotkę, aby grzechotać
Badania z przeszkodami (przykrywanie
zabawek
Wzory zachowania, które stanowią
wyraźne przejawy funkcjonowania
inteligencji
Doświadczanie uczucia „sukcesu” i
„porażki”;
Stadium
5
Nowość i
eksploracja
Od 12 do 18
miesiąca
Tworzy nowe schematy
Odkrywa nowe rozwiązania
Aktywnie eksploruje metoda prób i
błędów
Eksperymentowanie dla
eksperymentowania
Stadium
6
Reprezenta
cje
umysłowe
Od 18 do 24
miesiąca
Myślenie i działanie wobec świata w
sposób wewnętrzny
Ma rozwinięte uczucia i preferencje
Uczucia sympatii i niechęci wobec
innych
Wie że przedmioty są stałe i nie
przestają istnieć, gdy nie są widoczne
OKRES PRZEDOPERACYJNY
Od 2 do 7
lat
Myślenie konkretno-wyobrażeniowe (za pomocą
obrazów), intuicyjne i impulsywne
Intensywny rozwój języka
Rozwój pojęć
Przyswajanie znaków i symboli
Rozumowanie oparte na zdarzeniach zewnętrznych (a nie
na operacjach logicznych), które cechuje:
NIEODWRACALNOŚC– brak zdolności przekształceń
EGOCENTRYZM-Polega na nieumiejętności dziecka
wczucia się w położenie innej osoby i spojrzenia na świat
z jej perspektywy. Dzieci milcząco przyjmują, że inni
ludzie widzą to co one. Na przykład trzyletnia
dziewczynka może mówić do swojego ojca, który siedzi w
sąsiednim pokoju: "Tatuś zobacz jaką zrobiłam wieżę".
Jeśli ojciec odpowie: "widzę", to dziecko przyjmie to jako
fakt. Tak rozumiany egocentryzm jest skorelowany z
agresją. Zdolność wczuwania się w położenie innych osób
(empatia) jest bowiem jednym z najsilniejszych
hamulców agresji. Dlatego małe dzieci bez skrupułów
wyrywać mogą pająkom nóżki i muchom skrzydełka, nie
potrafią zrozumieć zdań: "nie rób drugiemu co tobie
niemiłe" itd.
cd.
ANIMIZM- tan postrzegania świata, które przypisuje posiadanie "duszy" i żywotność lalkom i
innym przedmiotom
ARTYFICJALIZM- według dziecka wszystko na świecie łącznie z naturalnymi bytami i
zdarzeniami jest przez kogoś wykonany lub wykonywane. Dzieci uważają, że ludzie są
odpowiedzialni za wszystkie zdarzenia na świecie
Przykłady artyficjanizmu:
"Wiatr to dmuchający człowiek."
"Niebo jest niebieskie bo zostało pomalowane."
ANTROPOMORFIZM- polegający na nadawaniu niebędącymi ludźmi przedmiotom, pojęciom,
zjawiskom, zwierzętom itp. cech ludzkich i ludzkich motywów postępowania.
SPRAWIEDLIWOŚC IMMANETNA- tok rozumowania oparty na przekonaniu, że złamaniu czy
naruszeniu reguł (nawet jeśli nikt o nich nie wie), zawsse towarzyszy następstwo o
charakterze kar.
INTERIORYZACJA – przekształcanie czynności faktycznych w umysłowe, a którego
przejawami są: odroczone naśladownictwo
ZABAWA SYMBOLICZNA
WYOBRAŻANIE SOBIE– wywoływanie obrazów umysłowych
MOWA WEWNĘTRZNA- ciągły wewnętrzny monolog.
KSZTAŁTUJĄCA SIĘ ZDOLNOSC DO ANTYCYPOWANIA PRZYSZŁOŚCI
OKRES OPERACJI KONKRETNYCH
Dziecko potrafi dokonywać operacji
umysłowych, ale nie umie jeszcze
rozumować abstrakcyjnie. Np. widząc,
że Paweł jest wyższy od Piotra, a Piotr
jest wyższy od Janka, dziecko potrafi
wywnioskować, że Paweł jest
najwyższy spośród chłopców. Jeśli ta
informacja zostaje przekazana
werbalnie, to dziecko nie umie
wyciągnąć poprawnego
wniosku.Początkowo reprezentacje
przedmiotów dotyczą teraźniejszości,
a z czasem - przeszłości i przyszłości.
Ograniczenie myślenia do symboli
konkretnych widzimy np. w grze w 20
pytań. Dzieci 7- i 8-letnie zadają
pytania konkretne, np.: "Czy to jest
ptak?", a nie abstrakcyjne, np.: "Czy to
lata?"
Od 7 do 11
lat
cd.
Myślenie dziecka ma charakter obrazowy i
cechuje się nieodwracalnością. Przełomem jest
odwracalność operacji. Decentracja to
uwzględnienie wszystkich cech obiektu. W
doświadczeniu z lemoniadą siedmiolatek
demonstruje pojęcie stałości objętości. W tym
stadium dzieci rozwijają też pojęcie stałości
powierzchni, liczby i kształtu.
Okres operacji formalnych
W trzecim stadium, rozumowanie
i wnioskowanie są jeszcze
uzależnione od danych
wzrokowych, konkretnych
przedmiotów i istniejącego pola
percepcyjnego. W czwartym,
ostatnim stadium rozwoju
poznawczego, rozumowanie może
opierać się wyłącznie na opisach
słownych. Zrozumienie przez
dziecko świata fizycznego i
królestwa logiki, pozwala mu
operować pojęciami negacji,
odwrotności i innymi
przekształceniami.
Od 11 lat i
więcej
Ćwiczenie to pozwala zbadać umiejętności dziecka na wielu
poziomach postrzegania i analizowania rzeczywistości
.
Grupy wieku 5 lat 6 lat 7 lat 8 lat 9 lat 10 lat 11 lat
Masa:
Brak pojęcia stałości 84 68 64 24 12 - -
Stadium pośrednie 0 16 4 4 4 - -
Wytworzone pojęcia stałości 16 16 32 72 84 - -
Ciężar:
Brak pojęcia stałości 100 84 76 40 16 16 0
Stadium pośrednie 0 4 0 8 12 8 4
Wytworzone pojęcia stałości 0 12 24 52 72 76 96
Objętość:
Brak pojęcia stałości 100 100 84 66 56 24 16
Stadium pośrednie 0 0 0 28 12 20 4
Wytworzone pojęcia stałości 0 0 16 28 32 56 82
Grupy wieku 5 lat 6 lat 7 lat 8 lat 9 lat 10 lat 11 lat
Masa:
Brak pojęcia stałości 84 68 64 24 12 - -
Stadium pośrednie 0 16 4 4 4 - -
Wytworzone pojęcia stałości 16 16 32 72 84 - -
Ciężar:
Brak pojęcia stałości 100 84 76 40 16 16 0
Stadium pośrednie 0 4 0 8 12 8 4
Wytworzone pojęcia stałości 0 12 24 52 72 76 96
Objętość:
Brak pojęcia stałości 100 100 84 66 56 24 16
Stadium pośrednie 0 0 0 28 12 20 4
Wytworzone pojęcia stałości 0 0 16 28 32 56 82
Procent odpowiedzi poprawnych w zakresie pojęcia stałości masy, ciężaru i objętości w
poszczególnych grupach dzieci.
w różnym wieku. Wyniki zamieszczone w tabelce obrazują wyraźną zależność między wiekiem
badanych dzieci a umiejętnością radzenia sobie z ćwiczeniami proponowanymi przez osobę
badającą oraz umiejętnością formułowania pojęć. Im starsze dziecko tym większa umiejętność
łączenia faktów na poziomach coraz bardziej abstrakcyjnych.