Wychowanie przedszkolne zajmuje się wspomaganiem rozwoju dziecka od trzeciego do siódmego roku życia, czyli rozpoczęcia przez dziecko nauki w szkole. Przedszkole jest instytucją, która spełnia ogromną rolę w systemie wychowania. Realizuje ono zadania wychowawcze wynikające z przeświadczenia o ważnym znaczeniu tego okresu w procesie kształtowania się osobowości człowieka.

Cele i zadania przedszkola.

Celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi, jego środowiskiem społeczno-kulturowym i przyrodniczym oraz pomoc dziecku w realizowaniu jego osobowości w relacjach z rówieśnikami i dorosłymi.

Zadania, które wynikają z celów przedszkola dostosowane są do potrzeb i możliwości dziecka. Nauczyciel realizuje je w ramach określonych obszarów edukacyjnych. Proces wychowawczo-dydaktyczny zawsze zmierza do osiągania określonych zmianw wiadomościach, umiejętnościach i systemie wartości wychowanków. Do nauczyciela należy tworzenie sytuacji sprzyjających realizacji oczekiwań dziecka, włączonego we wspólnotę innych dzieci i dorosłych, pozostającego z nimi w różnych relacjach. Nauczyciel kieruje przebiegiem tych zmian, dąży do realizacji wytyczonych zadań, których wykonanie powoduje osiąganie zamierzonego efektu końcowego.

 Z ogólnych zadań i celów przedszkola wynikają zadania i cele szczegółowe. Na tym etapie formułowanie celów szczegółowych zajęć i zabaw jest łatwiejsze niż określanie tych, które odnoszą się do większych obszarów działania. U dziecka w wieku przedszkolnym zachodzą dynamiczne i nieustające zmiany w jego rozwoju dlatego działania nauczyciela kształtują i doskonalą różne jego wartości. Kiedy realizowane są zadania rozwijające np. postawy etyczne czy wyobraźnię twórczą nie mówi się o osiągniętym celu, ponieważ jest to proces długotrwały i dzieje się nieustannie.

Programy stosowane w wychowaniu przedszkolnym.

W chwili obecnej w wychowaniu przedszkolnym zauważyć można różnorodność stosowanych programów, jednak wszystkie są tworzone zgodnie z podstawą programową wychowania przedszkolnego zatwierdzoną ,,Rozporządzeniem MEN z dnia 26 lutego 2002 roku w sprawie podstawy programowe wychowania przedszkolnego dla przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych''. Jest ona podstawowym dokumentem do opracowywania programów przedszkolnych.

Treści wychowania i kształcenia podzielone są na obszary edukacyjne. W zależności od autora program zawiera kilka lub kilkanaście obszarów tematycznych które z kolei podzielone są na mniejsze, szczegółowe zagadnienia. Zadania szczegółowe dzielą się, na zasadzie stopniowania trudności, na 4 poziomy. Taki podział umożliwia nauczycielowi wybór i dostosowanie materiału do możliwości grupy i poszczególnych dzieci. Pozwala również na swobodne poruszanie się w obrębie danego obszaru.
Dzieci przedszkolne charakteryzują się indywidualnymi różnicami w zakresie tempa rozwoju umysłowego i emocjonalnego. Efektywność wspomagania rozwoju dziecka zależy od dopasowania przez nauczyciela treści kształcenia do możliwości rozwojowych dzieci i potrzeb, które wynikają z warunków środowiska. To w jakim czasie dziecko zdobędzie określone umiejętności nie zależy od jego wieku lecz indywidualnego rozwoju, potrzeb i możliwości. Tak więc pewne umiejętności zdobędzie np. czterolatek i te same posiąść może dopiero pięcio- sześciolatek. Układ programu w takim kształcie pozwala postawić na pierwszym miejscu dobro dziecka, uwzględnić indywidualne tempo jego rozwoju.

Program wychowania przedszkolnego określa szczegółowe cele, tematykę  materiału edukacyjnego, komentarz metodyczny. Obejmuje całokształt działań nauczyciela, który sprzyja aktywności dziecka w interakcji z dorosłymi i rówieśnikami, realizuje zadania określone w podstawie programowej. Nauczyciel dobiera program uwzględniając potrzeby i możliwości dzieci oraz uwarunkowania środowiskowe. Można wybrać program z wykazu MENiS lub opracować go samodzielnie.

Podstawowe założenia programu wychowania przedszkolnego są następujące:
I. Poznawanie i rozumienie siebie i świata.
· Budzenie zaciekawienia otaczającym światem poprzez prowokowanie pytań
 i dostarczanie radości odkrywania.
·  Organizowanie działań umożliwiających poznawanie wielowymiarowości człowieka (postrzegam, myślę, czuję, działam).
·  Organizowanie sytuacji pozwalających na poznanie możliwości własnych dziecka
 i innych ludzi, np. wynikających ze zróżnicowania płci, wieku, stanu zdrowia
 i doświadczenia.
·  Tworzenie sytuacji doskonalących pamięć, zdolność kojarzenia, umiejętność skupienia uwagi na rzeczach i osobach.
·  Dostrzeganie i opisywania różnic, podobieństw i relacji między przedmiotami
 i zjawiskami. Stwarzanie okazji do porządkowania, klasyfikowania i liczenia.
· Odczytywanie sensu i przeznaczenia rzeczy.
· Wzbudzanie zainteresowań obrazem (ilustracja) i tekstem.
· Poznawanie, stosowanie, tworzenie symboli i znaków.

· Tworzenie warunków do doświadczeń językowych w zakresie reprezentatywnej i komunikatywnej funkcji języka ( ze szczególnym uwzględnieniem nabywania i rozwijania umiejętności czytania i pisania).
· Przekazywanie wiedzy o zdrowym stylu życia, ocenianie zachowań służ i zagrażających zdrowiu.
· Wykorzystywanie i tworzenie okazji poznawania rzeczywistości:
· Przyrodniczej poprzez obserwowanie, eksperymentowanie, odkrywanie,
·  Społeczno- kulturowej poprzez poznawanie zasad organizacji życia społecznego, tradycji rodzinnej, regionalnej, narodowej oraz poznanie dzieł kultury.
· Technicznej poprzez obserwowanie, manipulowanie oraz przekształcanie przedmiotów lub zmianę ich ułożenia w przestrzeni i czasie.

II. Nabywanie umiejętności poprzez działanie.
· Wspieranie samodzielnych działań dziecka.
·  Umożliwianie dziecku dokonywania wyborów i przeżywania pozytywnych efektów własnych działań.
·Pomaganie dziecku w dostrzeganiu problemów, planowaniu i realizowaniu zadań.
·  Kształtowanie nawyków higienicznych i zachowań pro zdrowotnych oraz proekologicznych,
· Uczenie zasad postępowania warunkujących bezpieczeństwo dziecka.
·Tworzenie warunków sprzyjających spontanicznej i zorganizowanej aktywności ruchowej dziecka. Umożliwienie udziału w grach, zabawach ruchowych i gimnastyce.
·  Umożliwianie dziecku ekspresji spostrzeżeń, przeżyć, uczuć w różnych formach działalności z zastosowaniem werbalnych i niewerbalnych środków wyrazu.
· Wspieranie działań twórczych w różnych dziedzinach aktywności.
III .Odnajdywanie swojego miejsca w grupie rówieśniczej, wspólnocie.
· Uczenie nawiązywania bliskiego, serdecznego kontaktu z innymi osobami.
· Pomoc w budowaniu pozytywnego obrazu własnego ,,Ja” i zaspokajaniu poczucia bezpieczeństwa.
· Identyfikowanie i nazywanie różnych stanów emocjonalnych.
·  Uczenie sposobów radzenia sobie z własnymi emocjami, właściwego reagowania na przejawy emocji innych oraz kontrolowania zachowań.
· Wdrażanie do zachowań akceptowanych społecznie, wprowadzanie w kulturę bycia.
· Umożliwienie dziecku odkrywania znaczenia komunikowania się w sposób niewerbalny.
· Umożliwienie zdobycia doświadczeń w mówieniu, słuchaniu i byciu słuchanym.
· Tworzenie okazji do wymiany informacji, uczenie dyskutowania i dochodzenia do kompromisu.
· Tworzenie okazji do pełnienia przez dziecko różnych ról w układach interpersonalnych, ze zwróceniem uwagi na role dziecka w rodzinie.
· Tworzenie okazji do wspólnego podejmowania i realizowania różnych zadań, rozwiązywania problemów.
·  Dostarczanie przykładów i doświadczanie rozwiązywania sytuacji konfliktowych, na zasadzie kompromisu i akceptacji potrzeb innych osób.
IV. Budowanie systemu wartości.
Wprowadzanie dziecka w świat wartości uniwersalnych, np. dobro, prawda, miłość, piękno, poprzez:
·  Przekaz osobowy nauczyciela,
· Tworzenie otoczenia sprzyjającego rozumieniu i przezywaniu tych wartości.
·  Pomaganie dziecku w poznawaniu różnych postaw bohaterów literackich, filmowych, próby ich oceny i uzasadniania stanowiska.
·  Wykorzystywanie codziennych sytuacji do podejmowania prób samooceny  i oceny zachowań innych.
·  Stwarzanie okazji do dokonywania przez dziecko wyborów i zdawania sobie sprawy z ich konsekwencji.
·  Rozwijanie poczucia odpowiedzialności poprzez samodzielne, dokładne i rzetelne wywiązywanie się z podejmowanych zadań, szacunku do pracy swojej i innych.

Od 2002 roku w moim przedszkolu w grupach dzieci 5-cio i 6-cio letnich nauczycielki pracują w oparciu o program „ABC” program wychowania przedszkolnego XXI wieku, autorstwa Anny Łady-Grodzickiej, Ewy Bełczewskiej, Maryli Herde, Elżbiety Kwiatkowskiej-Klarzak, Joanny Wasilewskiej. Program został dopuszczony do użytku przez MEN (numer dopuszczenia: DKW-4013-1/00).
Jest to pozycja przeznaczona jako pomoc dla nauczyciela w jego codziennej pracy edukacyjnej, która daje mu możliwość wprowadzania nowych pomysłów i modyfikacji. Współczesny sposób patrzenia na dziecko, który proponują autorki, to, że dziecko może wykonać różnorodne zadania pod kierunkiem osoby dorosłej - nauczyciela, daje mu możliwość całościowego procesu edukacyjnego, wspomagającego rozwój osobowości dziecka.

Proponowany materiał edukacyjny dotyczy nie tylko całościowego, harmonijnego rozwoju dziecka. Pozwala mu na radosne, twórcze bycie sobą. W programie ważne jest to, że autorki nie wprowadziły podziału na grupy i nie podporządkowały im określonych treści programowych. Wzięły również pod uwagę fakt, że wiek kalendarzowy nie zawsze pokrywa się z rzeczywistym wiekiem rozwojowym dziecka. Taka koncepcja daje nauczycielowi możliwość przemyślanego doboru treści do indywidualnych właściwości rozwojowych dzieci. W programie wyodrębnionych zostało 11 obszarów edukacyjnych, powiązanych ze sobą, wzajemnie się uzupełniających.
W grupach młodszych 3- i 4- latkach nauczycielki realizują materiał programowy na podstawie programu „Moje przedszkole”, którego autorami są Czesław Cyrański i Małgorzata Kwaśniewska.Program ten został dopuszczony do użytku MEN i wpisany do wykazu programów wychowania przedszkolnego - numer dopuszczenia DKW-4013 -3/01. Przeznaczony jest do realizacji od 3 do 7 roku życia. Został stworzony w oparciu o podstawę programową, psychologiczne warunki dzieci w wieku przedszkolnym  i najnowsze tendencje pedagogiki przedszkolnej. Ma on służyć doskonaleniu procesu wychowawczo - dydaktycznego, sprzyjać rozwojowi dziecka i poprawie jakości pracy nauczyciela.

Treści programowe zawarte zostały w następujących obszarach tematycznych:
· Poznaje samego siebie.
·  Moja rodzina.
· Moje przedszkole.
· Moje najbliższe otoczenie.
· Ja i społeczeństwo.
· Myślę, mówię, czytam i przygotowuję się do pisania.
· Moje pierwsze doświadczenie z matematyką.
· Ja i przyroda.
· Ja i sztuka : plastyka, muzyka, teatr.
· Ja i technika.
· Moje bezpieczeństwo i zdrowie:
· Bezpieczeństwo,
·  Higiena osobista,
· Sprawność ruchowa.
· Konstruuje swój system wartości.

Układ treści programowych opiera się tu również na zasadzie stopniowania trudności, co sprzyja indywidualizacji działań nauczyciela w stosunku do poszczególnych dzieci. Daje również możliwość odwoływania się do doświadczeń, przeżyć, zainteresowań i wiadomości dzieci. W programie znajduje się także zakres umiejętności jakie powinny nabyć dzieci uczęszczając do przedszkola.

Wykorzystując wymienione programy nauczyciel organizuje takie sytuacje edukacyjne, które umożliwiają zaspokojenie potrzeb poznawczych, emocjonalnych
i społecznych dziecka, wyzwolą jego własna aktywność. W trakcie swoich działań dziecko poszukuje nowych rozwiązań, próbuje, eksperymentuje. Uczy się twórczego działania, nabywa umiejętności porozumiewania, staje się samodzielne  i odpowiedzialne wobec siebie
 i innych. Wyzwala się w nim wiara we własne siły  i możliwości, zapewnia poczucie bezpieczeństwa.

Oprócz wspomnianych przeze mnie programów MENiS dopuściło do użytku następujące programy:
1. Razem z dzieckiem. Program wychowania przedszkolnego.
  Alina Bojakowska, Agnieszka Fiedorowicz, Elżbieta Kozłowska,            
    Monika Krawcewicz;
2. Program edukacji przedszkolnej dla dzieci od 3 do 6 letnich.
    Henryka Czerniawska;
3.Program edukacji przedszkolnej dla dzieci od 3 do 6 lat. Świat przedszkolaka. Halina Bednarczyk, Maria Królica, Maria Anna Maciąg;
4. Dziecięca matematyka. Program dla przedszkoli, klas zerowych i placówek integracyjnych. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Ewa Zielińska
5. Program wychowania przedszkolnego wspomagający rozwój aktywności twórczej dzieci. Jestem częścią świata. Krystyna Nowak - Grobelska, Beata Pilecka;
6. W świecie przedszkolaka. Program wychowania przedszkolnego. Brygida Łojewska;
7. Program nauczania języka angielskiego na poziomie przedszkolnym dla dzieci w wieku 6 lat. Ewa Lewandowska, Barbara Maciszewska;
8. Edukacja zdrowotna. Program przeznaczony dla przedszkoli. Krystyna Dudkiewicz, Krystyna Kamińska;
9. Program wychowania przedszkolnego. Rośnij z Didasko. Ryta Folejewska;
10. Program nauczania i wychowania dla klasy wstępnej „0” sześcioletniej szkoły specjalnej dla dzieci upośledzonych umysłowo. Katarzyna Kubanek. Małgorzata Wieczorek.

Programy, które wymieniłam są tylko częścią programów wykorzystywanych w przedszkolach. W prawie każdym nauczycielki pracują na podstawie własnych autorskich programów. Wszystkie powstają w oparciu o ,,Podstawę programową”  i mają na celu wspomaganie rozwoju dziecka.

Literatura:
1. Cyrański Cz., Kwaśniewska M., :Moje przedszkole. Program wychowania przedszkolnego .MAC Kielce 2001;
2. Chrzanowska D., Dziecko w wieku przedszkolnym PZWL 1978;
3. Dudkiewicz K., Kamińska K. Edukacja zdrowotna. Program przeznaczony dla przedszkoli. Nasza Księgarnia 2001;
4. Łada -Grodzicka A. ABC...Program wychowania przedszkolnego- WSiP 2000;
5. Pedagogika przedszkolna. pod red. M., Kwiatowskiej i Z. Topińskiej WSIP Warszawa 1978;
6.,,Rozporządzenie MEN z dnia 26 lutego 2002 r w sprawie podstawy programowej dla przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych''. 

---