Opracowanie:
Dorota Cichecka,
Gr. V, ZEWiWP - studia podyplomowe
Rozwój dziecka od 0 do 10 roku życia
Stadium noworodka(niemowlęstwa) 1rok życia
Rozwój fizyczny:
-Wydatny rozwój - ciężar, wysokość, obwód głowy, klatki piersiowej, zmiana proporcji ciała
-Wzrost tkanki tłuszczowej i muskulatury i kośca - włókna mięśniowe grubieją i zrastają się
-Czaszka stosunkowo duża, część twarzowa mała, wysokie czoło, duże oczy, mały nosek, odstające uszy, małe usta
Rozwój motoryczny/ruchowy:
-prawo następstwa cefolokaudalnego- ruchy rozwijają się, a napięcie mięśni przekształca się od części głowowej do nóg
-prawo następstwa proksymodystalnego- rozwój ruchów od podłużnej osi ciała(kręgosłupa) do części od niej oddalonych,
-odruchy bezwarunkowe- wspólne dla noworodka i dorosłego np. odruch źrenicowy, normalne u noworodka i niemowlęcia, a patologiczne u dorosłego np. odruch Babińskiego, odruchy występujące tylko u noworodka np. odruch chwytny, toniczno - szyjny, oczno - karkowy Peipera, Moro - obejmowania,
- siatka centylowa faz rozwoju postawy: dzieci szybko chwytają i manipulują przedmiotami, stoją i chodzą z opóźnieniem; szybko stawają i chodzą, ruchy natomiast sztywne, kanciaste, silnie rozwinięte napięcie mięśniowe
-rozwój chwytu-
-stadium 1(4-5 miesięcy) -zbliża ręce do widzianego przedmiotu
-stadium2(5-6 miesięcy)-chwyt dłoniowy prosty, 4 palcami z wyłączeniem kciuka
-stadium3(7-8 miesięcy)- chwyt nożycowy, również kciukiem,
-stadium4(9 miesięcy)- chwyt pęsetkowy, kciuk przeciwstawia się palcom
Rozwój procesów poznawczych:
-1-2 tygodnie - krzyk,
-6-8 tygodnia dziecko przejawia reakcje mimiczne
-2 miesiące-gruchanie,
-3 miesiące-dźwięki gardłowe, następnie spółgłoskowe wargowe i przedniojęzykowe
-4 miesiące- potrafi odróżnić twarze bliskich, śledzi w sposób ciągły ,potrafi zlokalizować źródło dźwięku
- 5 miesiące-wrażliwość na melodię i intonację głosu, początki gaworzenia, artykułowania zgłosek,
-9-11 miesięcy-znaczenie pierwszych słów,
-11-12 miesięcy-początki mowy
-wg Piageta rozwój inteligencji- asymilacja- przyswajanie nowych informacji i włączanie w schemat czynności oraz akomodacja - proces dostosowania się do nowej sytuacji
Rozwój uczuć, kontaktów społecznych i osobowości:
-3 miesiąc- uśmiech
-4 miesiąc- inaczej zachowuje się na widok twarzy znanych i nieznanych, pojawienie się uczuć
-charakter społeczny
-noworodek-pobudzenie, zadowolenie, niezadowolenie, gniew, wstręt, strach
Interakcje z innymi dziećmi:
-4-5 miesięcy- obserwuje inne dzieci,
-8-9 miesięcy-płacze, gdy zwraca się uwagę na inne dziecko, daje zabawkę innemu dziecku
-9-10 miesięcy- naśladuje ruchy rówieśników, protestuje, gdy rówieśnik zabiera mu zabawkę
-10-11 miesięcy-inicjuje zabawę, złości się
Wiek poniemowlęcy od 1 do 3 roku życia
Rozwój fizyczny:
-Powiększenie ciężaru ciała i wysokości ciała,
- zaczyna częściowo zanikać podściółka tłuszczowa,
- obwód klatki piersiowej staje się większy od obwodu głowy
- postępuje proces kostnienia - ciemiączko zanika ok. 18 m. ż
- ustalają się fizjologiczne krzywizny kręgosłupa, a obręcz barkowa wzmacnia się,
- wyrastają pierwsze zęby(mleczne), pod koniec 3 r. ż mleczne uzębienie jest już skompletowane
Rozwój motoryczny/ruchowy:
-2 r. ż- ustala się postawa stojąca, a chód to podstawowy sposób przemieszczania, nieźle biega,
-brak automatyzacji i koordynacji ruchów,
-2r.ż- maleje liczba ruchów zbędnych, zwiększa się liczba ruchów kończyn i tułowia,
-uczy się pokonywać różne przeszkody,
-3 r. ż - potrafi nieść trzymane oburącz naczynie napełnione wodą i jeździ na 3 kołowym rowerku
-2r.ż- wzrasta precyzacja ruchów wykonywanych palcami, co jest możliwe dzięki koordynacji wzrokowo -ruchowej
-uczy się posługiwać przedmiotami codziennego użytku(naśladowanie)
Rozwój procesów poznawczych:
-kończąc 3 lata mówi pełnymi zdaniami i używa od 1 tys. słów
-rozwój spostrzeżeń-ukierunkowane na cel, wzrasta sprawność ruchowa
-uczy się widzieć, słyszeć i poznawać to, co je otacza poprzez analitory:
kinestetyczno-ruchowymi, dotykowymi, wzrokowymi, słuchowymi, węchowymi
-kontemplacja przedmanipulacyjna - zbieranie obrazów wzrokowych, nie zw. w pełną strukturę spostrzeżeniową,
Kontemplacja pomanipulacyjna- posługiwanie się obrazem całościowej struktury spostrzeżeniowej,
-uwaga- mimowolna, mało podzielna, ograniczony zakres, słaba koncentracja i przerzutność
-pamięć-mimowolna. Zapamiętuje szybko i trwale, posiada dużą zdolność przyswajania ruchów,
-wyobraźnia-odtwarza to co widziało, wg Piageta początki funkcji symbolicznej -zdolność przypominania sobie przedmiotów i sytuacji nie spostrzeganych aktualnie, zróżnicowane
i zinterioryzowane naśladownictwo,
-rozwój mowy:
-1-2r.ż-okres rozwoju mowy właściwej
-1,6-1,9r.ż- wieloznaczność słów, wzrost słownictwa, autonomiczna mowa
-1.6-1,9- 3r.ż-znacznie słów, zanikanie języka dziecięcego, opanowanie mowy dorosłych, rozwój mowy symbolicznej, początki mowy wiązanej(kontekstowej)
- rozwój myślenia- na początku słowa wiążą z przedmiotami, z jego obrazem, następnie wyobrażenia o przedmiocie. Wraz z wiekiem rozwija się znaczenie słów, umiejętność wnioskowania, przewidywania, dziecko uczy się również wybiegać myślą poza aktualnie istniejące sytuacje.
Rozwój uczuć, kontaktów społecznych i osobowości:
-życie uczuciowe:
-coraz bardziej wrażliwe na działanie bodźców słownych i sytuacji,
-podporządkowuje się w pewnym stopniu zakazom i nakazom, powciąga zachcianki,
-uczucia zmienne, reakcje gwałtowne,
-emocjonalność jest ustabilizowana i niezrównoważona,
-uczucia rozwijają się wraz z działalności tj. potrzebami,
-ścisła zależność nastroju od stanu fizycznego,
-uczucia rozwijają się pod wpływem środowiska i procesu wychowania,
-uczy się podzielać uczucia i je odwzajemniać,
-kontakty społeczne:
-pozytywny kontakt z otoczeniem- niezbędne do rozwoju mowy,
-kontakt społeczno-słowny- poprzedzany przez kontakt z działaniami przedmiotowymi,
-1etapem jest mowa sytuacyjna,
-2.r.ż-pragnienie przebywania z dorosłymi, 3r.ż-upodobniają się do rodziców
-2r.ż-w kontaktach z rówieśnikami przeważa nastawienie orientacyjno-badawcze
-początki osobowości:
-nieskrystalizowana i plastyczna
-kształtuje się różnie w zależności od warunków środowiskowych, procesu wychowawczego, dyscypliny, temperamentu
- przejawiają się rozwojowe i indywidualne zmienne zaczątkowe cechy woli i charakteru,
-samodzielne pokonywanie trudności
Wiek przedszkolny od 3 do 6 r. ż.
Rozwój fizyczny:
- Następuje dalszy wzrost masy ciała dzieci
- proces kostnienia:
3-4 r. ż. - kościec jest wrażliwy i giętki, więzadła są słabe i rozciągliwe, słaba jest też muskulatura.
4-5 r. ż. - proces kostnienia zaznacza się najwyraźniej w kościach nadgarstka. Przyczynia się to do usprawnienia dłoni.
5-6 r. ż. - wzmacnia się cały kościec i muskulatura; ustalają się naturalne krzywizny kręgosłupa: szyjna, grzbietowa i lędźwiowa; zaczynają się wyżynać zęby stałe.
- Wzrasta sprawność narządów wewnętrznych. Serce i płuca pracują wydajnie a szybkie tętno i oddech wyrównują ich małą pojemność.
- Układ pokarmowy posiada już pełną sprawność trawienną
- Układ nerwowy rozwija się wolniej, doskonali się jego budowa i funkcje.
Rozwój motoryczny/ruchowy:
- Dziecko w tym okresie doskonali swoje ruchy postawowo - lokomocyjne oraz ruchy warunkujące sprawne wykonywanie czynności na przedmiotach - (chód, bieg, skoki, wspinanie się, rzuty itp.).
- Największy wzrost sprawności następuje między 4 a 5 r. ż.
- wzrasta długość kroku przy biegu ( do 38 cm u 3latków do 80 cm u 6latków)
- 3-4 r. ż - ruchy rąk i nóg są słabo skoordynowane
6 r. ż. - ruchy harmonijne i estetyczne
- Utrzymanie ciała w równowadze statycznej i dynamicznej - dla 3latków jest to trudnym zadaniem, 4latki- średni, 5-6latki potrafią sobie radzić z tym bardzo dobrze
- Dalszy rozwój i doskonalenie się ruchów narzędziowych
3-4latki ubierają się i rozbierają przy pomocy dorosłego
5latki same potrafią zakładać ubrania, trudne jest dla nich zawiązanie sznurowadeł czy zapięcie guzików
6-7latki ruchy te mają już bardzo dobrze wytworze
Rozwój procesów poznawczych:
- wrażliwość wzrokowa:
3latki potrafią rozróżnić podstawowe barwy widma (czerwoną, zielona, żółta i niebieską) lecz nie potrafią ich nazywać
4latki potrafią nazwać poprawnie jeden kolor
5-6latki nazywają poprawnie cztery barwy zasadnicze
6-7latki rozróżniają odcienie barw
- wraz z wiekiem następuje wzrost ostrości wzroku dziecka
- wrażliwość słuchowa:
Zwiększona wrażliwość na dźwięki mowy ludzkiej oraz słuchu muzycznego
Dziecko potrafi śpiewać proste piosenki
Zaawansowane jest poczucie rytmu dzieci (przy dźwiękach muzyki klaszczą, podskakują, przytupują i tańczą)
- spostrzeżenia:
Brak umiejętności szczegółowej analizy spostrzeganego obiektu.
Dostrzegane są głownie te przedmioty i cechy, które odgrywają bezpośrednia rolę w wykonywanej czynności.
Odtwarzanie kształtów jest wpierw globalne, w uproszczeniu geometrycznym podobnym do kształtu wzoru. Dzieci 3lentie potrafią reprodukować figurę kolistą, 4-5latki odtwarzają figury w formie kolistej lub litery D, rysują co najmniej 3 rogi z kątem, 6latki reprodukują figury poprawnie.
Wraz z wiekiem wyobrażenie spostrzegawcze się rozwijają, staja się bardziej dokładne, pełne i wykończone.
- Uwaga:
Nie jest zbyt trwała i podzielna. Dziecko często zmienia przedmioty zainteresowań..
Uwaga jest mimowolna, skoncentrowana na bodźcach silnych i atrakcyjnych.
Wraz z wiekiem kształtują się zalążki uwagi dowolnej (dzieci 6letni potrafią już słuchać opowiadania wychowawczyni, zachowują się spokojnie).
- Pamięć:
Ma charakter mimowolny.
Dzieci lepiej pamiętają materiał obrazkowy i ruchowy niż słowno -logiczny.
Pod koniec wieku przedszkolnego zaobserwować można zaczątki pamięci dowolnej.
- Rozwój mowy:
Dzieci 3letnie operują ok. 1000 wyrazów oraz mają opanowane praktyczne podstawy systemu języka ojczystego.
Dzieci 6letnie posługują się swobodnie mową potoczną, potrafią bez trudu porozumiewać się z innymi przekazując im za pomocą języka dźwiękowego swe myśli, emocje i uczucia.
Dzieci opanowują coraz lepiej strukturę gramatyczną języka, jego system słowotwórczy, fleksyjny i składnikowy.
- Rozwój myślenia:
Myślenie jest czystko sytuacyjne. Podporządkowane jest zadaniom praktycznym, przejawia się w rozwiązywaniu problemów podczas zabaw i codziennych zajęć
Ma również charakter konkretno - wyobrażeniowy.
Rozwija się funkcja symboliczna, struktury logiczne, przyswajanie sobie pojęć oraz ich rozumienie.
Rozwój uczuć, kontaktów społecznych i osobowości:
- Rozwój uczuciowy:
Przejawy uczuć są wyraziste.
Dzieci nie potrafią maskować swoich uczuć, reagują afektywnie na wszystkie bodźce.
Uczucia dzieci cechuje afektywność i impulsywność.
Rozwija się intelektualizacja uczuć - dziecko nie tylko reaguje emocjonalnie na sytuacje ale ustosunkowuje się uczuciowo do faktów i zdarzeń.
Dzieci potrafią wyrażać i stopniowo opanowywać swoje uczucia.
- Rozwój społeczny:
Rozwój społeczny polega na zdobywaniu przez dziecko dojrzałości do współżycia w społeczeństwie.
Dzieci uczą się przystosowywać do innych.
Proces uspołecznienia ważna rodzina, wzrasta rola ojca.
Stosunki z rodzeństwem są niestałe, zależne od nastroju uczuciowego.
Kontakty społeczne z rówieśnikami mogą być pozytywne (przyjaźnie, wzajemna pomoc, koleżeńskość) bądź negatywne (zmierzające do osiągnięcia własnego celu).
Dzieci uczą się współpracy z innymi dziećmi poprzez zabawę (3latki potrafią tworzyć grupy 2-3 osobowe trwające wspólna zabawa trwa ok. 10 minut; 4-5latki grupy 2-5 osobowe, zabawa trwa ok. 1 godz.; 6-7latki tworzą bardziej liczne grupy oraz potrafią przez dłuższy czas razem się bawić). Umiejętność przyjmowania ról w zabawie z rówieśnikami.
Przejawy empatii.
- Kształtowanie się osobowości:
Kształtowanie się struktury osobowości w jej podstawowej formie.
Dziecko naśladuje innych w zabawie; kształtuje się jego motywacja i działania.
Kształtują się podstawowe nawyki i sposoby zachowani się, potrzeby i skala uczuć oraz wzory osobowościowe z którymi dziecko chciałoby się utożsamiać.
Młodszy wiek szkolny od 7 do 11-12 lat
Rozwój fizyczny:
-mięśnie i kości i układ nerwowy wzmocniły się i okrzepły,
- zostaje prawie zakończony rozrost mózgu,
-mięśnie u dzieci 7 letnich są jeszcze słabo rozwinięte.
-układ kostny- kościec jest miękki i plastyczny, dlatego przy siedzeniu kościec i stawy ulegają deformacją
-wyrastanie dalszych stałych zębów(prawie pełne uzębienie),
-przewaga wewnętrznego rozrastania się i dojrzewania organizmu nad wysokością ciała
-przyrost wysokości i ciężaru ciała powolne i równomierne,
- serce i płuca nie są w pełni rozwinięte, ale analizatory wzrokowe funkcjonują już tak sprawnie jak u dorosłego
Rozwój motoryczny/ruchowy:
-Pieter uważa, że we funkcji ruchliwości są to: siła, wytrzymałość, szybkość reakcji, koordynacja statystyczna i dynamiczna, pamięć, wyobraźnia motoryczna, ekonomia ruchów. Sprawności zaś: sprawność ruchowa-opanowanie ciała, nawyki ruchowe, oraz ogólna sprawność fizyczna: silni, szybcy, zręczni
-rozwój cech motorycznych nie jest jednakowy u chłopców i dziewcząt
-duża jeszcze pobudliwość, wykonują dużo ruchów zbytecznych i szybkich. Ulepsza się koordynacja ruchów, zręczność, precyzja, zmniejsza się podatność na zmęczenie
-udoskonalają się mimowolne i dowolne ruchy, wykorzystywane rozmaitymi grupami mięśniowymi
Rozwój procesów poznawczych:
-dynamiczny rozwój usamodzielnienie czynności umysłowych,
-kształtowanie i doskonalenie operacji konkretnych
-odwracalność operacji myślowych -ujęcie z różnych punktów widzenia,
-wyższy poziom: porównywanie, klasyfikowanie, abstrahowanie, uogólnianie, analiza i synteza, rozumienie zgodnie z zasadami logiki, wykrywanie zw. przyczynowo-skutkowych,
-wrażenia- w toku działalności dziecka, (wzrokowe -wzrasta ostrość wzroku, słuchowe
-spostrzeżenia- rozszerzenie zakresu i precyzują spostrzeżenia, obserwacja przedmiotów i zjawisk(dokładność, trwałość)
-obserwacja- skierowana na cel, wybiórcze spostrzeganie
-uwaga - rozwija się pod wpływem nauki, związków z koncentracją, trwałością i przerzutnością
-pamięć- związana z motywacją ma wpływ na aktywność, spostrzeganie, zapamiętywanie i działanie,
-uczenie się związane z rozwojem myślenia(logicznego)
-szkolne uczenie się to działalność poznawcza i umiejętność uczenia się i zapamiętywania stale wzrasta
-rozwój mowy-przeobraża się, rozszerza, funkcja symboliczna, pisana tworzenie wypowiedzi rozwiniętych
-nauka czytania-wymaga rozwiniętego słuchu fonetycznego, stała analiza i synteza,
Rozwój myślenia:
-rozwija się postać myślenia oglądowo-obrazowego opartego na wyobrażeniach
-rozwój myślenia pojęciowego, abstrakcyjnego, symbolicznego, słowno-logicznego,
-zdolność dokonywania operacji (rozszerza się poza realną rzeczywistość, do tego co potencjalnie możliwe,
-opanowanie formy odwracalności operacji inwersja (negacja)
-rozwój zdolności wnioskowania
Rozwój uczuć, kontaktów społecznych i osobowości:
Rozwój uczuciowy:
-intelektualizacja emocji, rozwój uczuć wyższych(uświadomiony stosunek do ludzi),
-ustosunkowanie się emocjonalne do treści i tematyki książek,
-wyraża w sposób burzliwy emocje, próbuje je hamować i zapanować nad nimi,
-reakcje emocjonalne wyraziste i czytelne
-stają się zdolne do przeżywania stanów emocjonalnych i nastrojów uczuciowych
Rozwój społeczny:
-dom rodzinny-kształtowanie postaw społecznych i moralnych,
-szkoła-uspołecznienie, normy, ideały, przygotowuje do współdziałania i współżycia,
-klasa szkolna-wychowanie i przyswajanie wiedzy, pełnoprawny i świadomy członek klasy
Kształtowanie się osobowości: -wewnętrzna pozycja- własny stosunek do obiektywnej sytuacji i miejsca, jakie zajmuje w tej chwili i jakie chce zająć ukształtowany na podstawie doświadczeń, możliwości, potrzeb i dążeń
Rozwój zainteresowań- kierunek uwagi, myśli i zamiarów -płynny i niestały
Rozwój moralny-okres heteronomii- przymusu lub realizmu moralnego, okres autonomii- moralność współdziałania i współpracy(szacunek, intencja).