Zobowiązania

Część ogólna

Art. 353. § 1. Zobowiązanie polega na tym,

że wierzyciel może żądać od dłużnika
świadczenia, a dłużnik powinien
świadczenie spełnić.

§ 2. Świadczenie może polegać na działaniu

albo na zaniechaniu.

Ogólna formuła zobowiązania

Art. 354. § 1. Dłużnik powinien wykonać

zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w
sposób odpowiadający jego celowi
społeczno-gospodarczemu oraz zasadom
współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w
tym zakresie ustalone zwyczaje - także w
sposób odpowiadający tym zwyczajom.

§ 2. W taki sam sposób powinien współdziałać

przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel.

Wykonanie zobowiązania

wierzyciel i dłużnik



sytuacja podmiotowa może się komplikować, bo:

1.

po którejś ze stron występuje więcej niż jeden podmiot
[choć zawsze dwie strony]

2.

stosunki wielostronne zobowiązaniowe (np. stosunek
prawny spółki, art. 860 kc)

3.

w stosunki zobowiązaniowe może być „wmontowana” os.3

a.

umowa o świadczenie na korzyść os. 3 (art. 393 kc)

b.

umowa o świadczenie przez os. 3 (art. 391 kc)

c.

poręczenie, gwarancja, odpowiedzialność rzeczowa (art. 392 kc)

4.

w stosunkach obrotu zwykle jest tak, że A i B łączą dwa
stosunki prawne (zobowiązanie wzajemne)

Podmioty stosunku prawnego
jakim jest zobowiązanie

świadczenie  określone zachowanie się

dłużnika, którego może żądać wierzyciel

◦

odróżnić przedmiot zobowiązania (świadczenie)
od przedmiotu świadczenia (dobro, na które
zachowanie dłużnika jest skierowane)

◦

nie musi mieć określonej wartości majątkowej

Przedmiot

uprawnienie wierzyciela i odpowiadający mu obowiązek

dłużnika

◦

charakter prawny więzi między W a D  wierzytelność jest
prawem o charakterze względnym, czyli skutecznym tylko
między W do D (stosunek inter partes)

◦

komplikacje, bo czasem z punktu widzenia ochrony wierzyciela
jego pozycja jest za słaba, dlatego  rozszerzona skuteczność
wierzytelności, instrumenty:



instytucja bezskuteczności względnej (art. 59, 527)



konstrukcja deliktu (art. 415) gdy zachowanie os. 3 utrudnia
wykonanie D zobowiązania



przepis prawa przyznaje stronie ochronę charakterystyczna dla
praw rzeczowych, np. przepisy o umowie najmu



związane z instytucją posiadania



ochrona z mocy wpisu do KW

Treść

Dług – obowiązek zachowania się dłużnika =

powinność

Odpowiedzialność – możliwość

wyegzekwowania od dłużnika określonego
zachowania

Dług a odpowiedzialność



nie zawsze te dwa zjawiska idą w parze:

◦

może istnieć dług, ale nie ma odpowiedzialności



np. gdy roszczenie przedawnione



tzw. zobowiązanie niezupełne (naturalne), art. 411 –
przypadki, kiedy ktoś spełnił św. nienależne – jest
wierzytelność i dług, ale nie można egzekwować
sądowo

◦

odpowiedzialność, ale nie ma długu (prawo
polskie nie zna)

Dług a odpowiedzialność

Art. 411. Nie można żądać zwrotu świadczenia:

1)

jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do

świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia
nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia
przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej;

2)

jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom

współżycia społecznego;

3)

jeżeli świadczenie zostało spełnione w celu

zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu;

4)

jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim

wierzytelność stała się wymagalna.

Dług a odpowiedzialność

za ten sam dług można odpowiadać w rożny sposób i mogą

odpowiadać rożne osoby (nie tylko te, które ten dług zaciągnęły)

◦

rodzaje odpowiedzialności dłużnika:

osobista

pełna – całym majątkiem obecnym i przyszłym, ta odp. w zasadzie

nieograniczona; ale zawodna, ponieważ:

istnienie długu nie ogranicza dłużnika w dalszym zadłużaniu
dłużnik może dysponować swoim majątkiem
ograniczona:

częścią majątku (np. 1030)

do określonej wysokości, np. nabywcy przedsiębiorstwa (art. 55(1)
subsydiarna – dopiero gdy inny odpowiedzialny podmiot nie

wykona zobowiązania (np. odpowiedzialność wspólnika sp.j art.
31 par. 1 KSH)

Dług a odpowiedzialność

rzeczowa

– nie całym majątkiem, a tylko z

określonego składnika tego majątku; cechy:

istnieje tylko, jeśli ustanowiona (zastaw,

hipoteka, przewłaszczenie na
zabezpieczenie)

- skuteczna wobec każdoczesnego właściciela

tego składnika

- skuteczna z pierwszeństwem przed innymi

Dług a odpowiedzialność

– w tym prawie, zależnie od treści

konkretnego zobowiązania, może się
mieścić jedno lub kilka uprawnień, którym
odpowiadają obowiązki dłużnika [każde
uprawnienie sprowadza się do roszczenia]

Wierzytelność jako prawo
podmiotowe