EWOLUCJA TEORII

ZARZĄDZANIA

Ewolucję teorii zarządzania możemy
rozumieć w kategoriach tego, jak ludzie
zajmowali

się

sprawami

stosunków

między ludźmi w określonym czasie w
przeszłości. Obejmuje ona naukową
organizację

pracy,

klasyczną

teorię

organizacji, szkołę behawioralną, szkołę
ilościową.

Frederick
Winslow
Taylor

Istota pojęcia "scientific management"

Naukowe zarządzanie powstało z potrzeb praktyki i stanowiło częściowe
rozwiązanie niektórych problemów organizacji oraz zarządzania, jakie
pojawiły się na przełomie XIX i XX wieku pod wpływem tzw. rewolucji
przemysłowej. Frederick W. Taylor doszedł do wniosku, że zarządzanie
dużymi zakładami jedynie za pomocą zdrowego rozsądku, intuicji, a także
osobistego doświadczenia jest niewystarczające. Nie prowadzi zwłaszcza do
znacznego wzrostu wydajności pracy robotników. Niska wydajność
indywidualna każdego pracownika została uznana za główny hamulec
rozwoju gospodarczego. Niemożliwe było podwyższenie płac pracowników,
przez co nie można było stworzyć masowego rynku przemysłowych dóbr
konsumpcyjnych (bariera popytu), co więcej, wydłużony czas zwrotu kapitału
zainwestowanego w kosztowne urządzenia zahamował wzrost produkcji
(bariera podaży).
Mając na celu zwiększenie efektywności i wydajności siły roboczej,
sformułował on podstawowe kroki w naukowym zarządzaniu:



Naukowe opracowania każdego elementu pracy na danym stanowisku



Naukowy dobór pracowników i przygotowanie ich do wykonywania pracy

zgodnie z krokiem pierwszym



Nadzorowanie pracowników



Dalsze planowanie pracy dla zapewnienia efektywnego wykonywania pracy

Eksperymenty w Bethlehem Steel Corporation

F. W. Taylor pracował tutaj jako doradca. W owej firmie wprowadził wiele

ulepszeń, m. In. Wynalazł stal szybkotnącą, za co otrzymał w 1900r. złoty
medal na Wystawie Światowej w Paryżu. W Bethlehem Steel Corporation,
Taylor zastosował bardzo dużo przedsięwzięć składających się na system
naukowej organizacji pracy.



doskonalił technologię, maszyny i narzędzia



eksperyment z łopatami (obserwował pracę ładowaczy zatrudnionych przy
wyładunku i załadunku na bocznicy kolejowej; zauważył zależność, iż
robotnicy używający standardowej łopaty zgarniają różne wagowo porcje w
zależności od rodzaju materiału; wybrał najlepszych robotników, którzy
kolejno pracowali łopatami o różnej pojemności; okazało się, że wydajność
pracy zmieniała się wraz ze zmianami ciężaru porcji zagarnianej za każdym
razem na łopatę; ustalono, że dobry robotnik jest w stanie przeciętnie
przerzuci ok. 10 kg +- 1kg. Po upływie 3,5 lat z 400-600 robotników, tę
samą pracę wykonywało 140)



różnicowy system płac od zadania (stawka za wykonanie normy, kara za jej
niewykonanie, nigdy jednak owa stawka nie była niższa niż w
„konkurencji”); związek zadanie – wynagrodzenie, sprawiedliwie podzielone
pieniądze pomiędzy wszystkich pracowników, wysokość zależna od
wykonanej pracy



system kartek (żółta kartka – ostrzeżenie o niewykonaniu pełnej normy;
biała – informacja o narzędziach, jakie należy pobrać); tzw. system „kija i
marchewki”

Bethlehem Steel Corporation

Pojęcie „dobrego robotnika”

Dobry robotnik to taki, który może sprostać wysokim normom,
właściwie dobranym do rodzaju wykonywanej pracy. Człowiek
odpowiedni do niej pod względem wzrostu, wagi, predyspozycji i
umiejętności – pracownik wyselekcjonowany przy zastosowaniu metod
psychometrycznych, różnych analitycznych testów psychofizycznych
(test obu rąk, testy służące badaniu rozróżniania kolorów, testy badające
reakcje na bodźce). Dobry robotnik mógł osiągnąć wysoką wydajność,
gdy:



doskonalono jego nawyki operacyjne poprzez szczegółowy
instruktarz,



wprowadzenie wysoce rozbudowanego podziału pracy, by
maksymalnie uprościć czynności wykonawcze i ich
wyspecjalizowanie



stworzenie idealnych warunków fizycznych do pracy maksymalnie
wydajnej (temperatura, wilgotność powietrza, oświetlenie)



dostosowanie rytmu pracy indywidualnej do wymagań
technologicznych procesu produkcji i rytmu maszyn oraz urządzeń



motywowanie pracownika do podnoszenia własnej wydajności
poprzez system bodźców dyscyplinarnych i materialnych

Praktykowanie idei naukowego zarządzania przez H.
Forda



Ekonomiczna produkcja wieloseryjna, szybki obrót kapitału, tanie,
proste, standardowe części zamienne i tani wyrób – samochód



„montaż samochodu w ruchu” – wyeliminowanie sztabu ludzi na
rzecz maszyn ułatwiających wydajniejszą pracę,



Pięciodolarowa dniówka i ośmiogodzinny dzień pracy – wzrost płac i
wydajności doprowadziły do obniżenia kosztów własnych produkcji
na jednostkę i wzrostu zysku przy niższej cenie samochodu (taką
pensję dostawały kobiety utrzymujące rodzinę, nie dostawali jej
mężczyźni samotni oraz ci, którzy zamierzali się rozwieść, mężczyźni
do lat 22, nie dostawali jej także ludzie pracujący u Forda krócej niż
6 miesięcy)



Pogoń za techniką źródłem sukcesu

Henry
Fayol

Istota myślenia funkcjonalnego

Myślenie funkcjonalne wykorzystuje się w projektowaniu systemów
zarządzania. Czynności do niego należące to:



Przewidywanie – badanie przyszłości i ustalanie odpowiedniego
programu działania



Organizowanie – tworzenie materialnego i społecznego organizmu
przedsiębiorstwa



Rozkazywanie – oddziaływanie na personel



Koordynowanie – łączenie, jednoczenie, harmonizowanie czynności i
wysiłków



Kontrolowanie – czuwanie nad tym, by wszystko odbywała się
zgodnie z ustalonymi przepisami (wzorcami) i wydanymi
poleceniami

Zasady skutecznego zarządzania

Wyodrębnił on funkcję zarządzania w szerokim znaczeniu, czyli funkcję
przedsiębiorstwa, a także w wąskim znaczeniu: funkcję administracyjną,
od której zaliczał czynności przewidywania, organizowania,
rozkazodawstwa, koordynacje oraz kontrolę. Przedstawił 14 zasad
zarządzania:

1.

Podział pracy (specjalizacja czynności i rozgraniczenie funkcji
umożliwia osiągnięcie większej i lepszej produkcji)

2.

Autorytet (poczucie odpowiedzialności; a. formalny –
zinstytucjonalizowane uprawnienie do podejmowania decyzji i
wydawania poleceń (związane z f. kierownika); a. osobisty – płynie z
inteligencji, wiedzy, doświadczenia, wartości moralnej, umiejętności)

3.

Dyscyplina (posłuszeństwo, pilność, odpowiedni sposób bycia)

4.

Jedność rozkazodawstwa (pracownik powinien otrzymywać polecenia
tylko od jednego przełożonego)

5.

Jednolitość kierownictwa (w każdym zespole tylko jeden kierownik i
jeden plan realizowany przez wszystkich)

6.

Podporządkowanie interesów osobistych interesowi ogółu

7.

Wynagrodzenie (sprawiedliwe, zadowalające pracownika i
pracodawcę, zadowalające i motywujące do wydajniejszej pracy)

Zasady skutecznego zarządzania c.d.

8.

Centralizacja (sprawa znalezienia rozwiązania, które byłoby
najkorzystniejsze dla przedsiębiorstwa)

9.

Hierarchia (stosunki nadrzędności i podporządkowania, tzw. droga
służbowa)

10.

Ład (porządek człowieka i rzeczy w organizacji)

11.

Stabilizacja personelu (pracownicy mogą osiągnąć biegłość w

wykonywaniu zadań, a kierownicy zdobyć doświadczenie, pozyskać
zaufanie)

12

.

Ludzkie podejście (życzliwe, sprawiedliwe)

13.

Inicjatywa (umiejętność wysuwania koncepcji i ich realizowanie)

14.

Zgranie personelu/harmonia („w jedności siła”)

Henry Ford

Max
Weber

Istota i zasady funkcjonowania idealnej organizacji

Max Weber to twórca koncepcji organizacji biurokratycznej (organizacji
idealnej; kierunek administracyjny). Według niego model instytucji
biurokratycznej wygląda następująco:



Hierarchiczna struktura organizacyjna - uczestnicy biurokracji są
osobiście wolni, podlegają władzy tylko w zakresie określonym
dobrowolną umową o pracę



Bezosobowość stosunków w organizacji - podstawą selekcji
kandydatów na urząd są ich kwalifikacje zawodowe, które mogą być
sprawdzane przez stosowne egzaminy i dokumentowane
odpowiednimi dyplomami



Legalny charakter władzy kierowników - urzędnicy są mianowani, a
nie wybierani. Kierownictwo organizacji ma prawo zwolnić urzędnika
pod pewnymi warunkami, urzędnik zaś może zrezygnować ze
stanowiska



Sformalizowany system przyjmowania i awansowania pracowników -
Urzędnicy podlegają systemowi awansowania, który uwzględnia staż
i osiągnięcia w pracy, przy czym każdy awans, a zatem i kariera,
zależy od uznania zwierzchników

Istota i zasady funkcjonowania idealnej organizacji c.d.



Formalny system zasad postępowania i procedur - pracownicy biura
są systematycznie kontrolowani w trakcie wykonywania
powierzonych zadań, podlegają także ścisłej dyscyplinowanie
formalnej. Ich pracę regulują szczegółowo organizacyjne regulaminy,
instrukcje, zakresy obowiązków, kodeksy, itp.



Podział pracy – osoby zajmujące stanowiska administracyjne są
wynagradzane stosownie do pozycji zajmowanej w hierarchii
organizacyjnej