PODSTAWY METROLOGII

POMIARY

METODY POMIAROWE

POMIARY

Pomiar – czynności doświadczalne mające na celu 

 

      wyznaczenie wartości wielkości;

mierzenie polega na porównaniu cechy o nieznanym 

stanie  ze 

znanymi stanami tej samej cechy, aż do  ustalenia 

takiego stanu o znanej mierze, który jest  równoważny 

stanowi mierzonemu; jako miarę cechy 

przyjmuje się miarę 

równoważnej jej cechy wzorcowej,

mierzenie jest eksperymentem prowadzącym do 

wyznaczenia  liczb modelujących konkretne cechy 

przedmiotów i zdarzeń.

Zasada pomiaru – zjawisko fizyczne stanowiące 

podstawę pomiaru.

Sposób pomiaru – kolejność czynności 

niezbędnych do wykonania pomiaru.

Metoda pomiarowa – sposób porównywania 

zastosowany w pomiarach.

KLASYFIKACJA METOD 

POMIAROWYCH

Metody pomiarowe dzieli się ze względu na sposób:

- uzyskania wyniku pomiaru,
- porównywania dokonywanego w trakcie procesu 

pomiarowego,
- przetwarzania sygnału pomiarowego.

W metrologii warsztatowej można jeszcze podzielić 

pomiary z uwagi na wykorzystywaną bazę 

pomiarową na odniesieniowe i 

bezodniesieniowe, oraz ze względu na sposób 

odbioru sygnału pomiarowego na stykowe i 

bezstykowe.

PODZIAŁ  METOD POMIAROWYCH ZE 

WZGLĘDU NA SPOSÓB OTRZYMANIA 

WYNIKU

METODY 

POMIAROWE

METODA 

BEZPOŚREDNI

A

METODA 

POŚREDENIA

METODA

ZŁOŻONA

Metoda pomiarowa 

bezpośrednia – metoda 

dzięki której wartość 

wielkości mierzonej 

otrzymuje się 

bezpośrednio, bez 

potrzeby wykonywania 

dodatkowych obliczeń 

opartych na zależności 

funkcyjnej mierzonej 

wielkości  od innych 

wielkości

Metoda pomiarowa 

pośrednia- metoda , 

dzięki której wartość 

wielkość mierzonej 

otrzymuje się 

pośrednio z pomiarów 

bezpośrednich innych 

wielkości, związanych 

odpowiednio (znaną 

zależnością) z 

wielkością mierzoną

Metoda pomiarowa 

złożona – metoda 

polegająca na 

bezpośrednim 

wyznaczaniu wartości 

pewnej liczby wielkości 

albo na pośrednim 

wyznaczaniu wartości 

tych wielkości, 

grupowanych w różnych 

kombinacjach, co 

wymaga rozwiązania 

odpowiedniego układu 

równań

PODZIAŁ METOD POMIAROWYCH 

ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB 

PORÓWNYWANIA

Metoda pomiarowa podstawowa polega na 

pomiarach wielkości podstawowych wymienionych 

w definicji mierzonej wielkości.

Metoda pomiarowa porównawcza polega na 

porównaniu wartości wielkości mierzonej z inną 

wartością tej samej wielkości lub też ze znana 

wartością innej wielkości jako funkcji wielkości 

mierzonej.

Metoda pomiarowa bezpośredniego 

porównania polega na porównaniu całkowitej 

wartości wielkości mierzonej z wartością znaną tej 

samej wielkości, która w postaci wzorca wchodzi 

bezpośrednio do pomiaru.

PODZIAŁ METOD 

POMIAROWYCH ZE WZGLĘDU 

NA SPOSÓB PORÓWNYWANIA

Metoda podstawiania, odmiana metody 

bezpośredniego porównania, polegającą na 

zastąpieniu  wartości wielkości mierzonej wartością 

znana tej samej wielkości, wybraną w ten sposób, aby 

skutki wywołane przez te wartości były takie same.

Metoda przestawiania, odmiana metody 

bezpośredniego porównania polega na zrównoważeniu 

wartości wielkości mierzonej najpierw ze znaną 

wartością A tej samej wielkości, następnie na 

podstawieniu wielkości mierzonej na miejsce A i 

ponownym zrównoważeniu jej za pomocą wartości B 

tej samej wielkości. Jeżeli pozycja wskazówki 

pokazującej równowagę jest jednakowa w obu 

przypadkach, to wartość wielkości mierzonej jest 

równa pierwiastkowi kwadratowemu z iloczynu A i B.

PODZIAŁ METOD 

POMIAROWYCH ZE WZGLĘDU 

NA SPOSÓB PORÓWNYWANIA

Metoda wychyleniowa – metoda porównawcza – 

polegająca na wyznaczaniu wartości wielkości 

mierzonej na podstawie wychylenia wskazówki 

urządzenia wskazującego lub ogólniej - na 

podstawie zmiany wzajemnego położenia 

wskazówki i podziałki.

Zwykle metoda wychyleniowa polega na wywołaniu 

momentu siły, zależnego od wartości wielkości mierzonej. 

Moment ten jest równoważony przez przeciwnie skierowany 

moment wytworzony elementem sprężystym, którego 

odkształcenia powoduje ruch części ruchomej urządzenia 

wskazującego. Wychylenie tej części wskazuje wartość 

wielkości mierzonej na podziałce wywzorcowanej w 

jednostkach wielkości mierzonej.

PODZIAŁ METOD 

POMIAROWYCH ZE WZGLĘDU 

NA SPOSÓB PORÓWNYWANIA

Metoda pomiarowa różnicowa – metoda 

porównawcza – polega na porównaniu wartości 

wielkości mierzonej z niewiele różniącą się od niej 

znana wartością tej samej wielkości i pomiarze 

różnicy tych wartości.
Metoda pomiarowa zerowa – odmiana metody 

różnicowej – polega na sprowadzeniu do zera różnicy 

między wartością wielkości mierzonej a wartością 

znaną tej samej wielkości z nią porównywaną. 

Porównanie ze sobą wartości pewnej wielkości może być 

zastąpione przez porównanie odpowiadających im 

wartościom innej wielkości.

PODZIAŁ METOD 

POMIAROWYCH ZE WZGLĘDU 

NA SPOSÓB PORÓWNYWANIA

Metoda kompensacyjna charakteryzuje się tym, 

że wielkości mierzonej przeciwstawia się wzorcową 

wielkość kompensującą tego samego rodzaju o 

znanej wartości, która kompensuje fizyczne działanie 

wielkości mierzonej na detektor. W stanie równowagi 

fizycznej działania wielkości mierzonej i 

kompensującej są jednakowe lecz przeciwnie 

skierowane, dlatego następuje pełna kompensacja 

ich działania.

Fizyczne działanie wielkości można skompensować tylko 

wtedy, gdy jej sygnał jest nośnikiem energii.

Metoda komparacyjna polega na przetworzeniu 

jednej lub obu porównywanych wielkości tak, aby 

reprezentowały wielkości jednakowe, będące 

nośnikami energii, a następnie ich skompensowaniu.