Smutek jako

uniwersalny

temat pracy

psychoterapeuty

cznej

Przeżywanie chwil smutku, przygnębienia,

obniżonego nastroju jest naturalnym

doświadczeniem, wspólnym większości

ludzi. W obliczu zdarzeń życiowych

związanych ze znaczącą stratą (np.

śmiercią bliskiej osoby) patologiczne są

nie tyle „objawy depresyjne” co ich brak.

Niepokojący jest stan, gdy nie możemy

wskazać źródła przeżywanych emocji

(brak wyraźnej straty), emocje swoją

intensywnością w znaczący sposób

upośledzają funkcjonowanie pacjenta w

ważnych obszarach lub ich doświadczanie

staje się dominującym, chronicznym

stanem.

Różne rodzaje depresji wg

DSM -IV

Pośród zaburzeń afektywnych

jednobiegunowych DSM-IV wyróżnia:

dystymię, zaburzenie przystosowania z

obniżeniem nastroju, wielkie zaburzenie

depresyjne.

DYSTYMIA – nastrój depresyjny występuje od

co najmniej 2 lat. Pacjent odczuwa obniżenie

nastroju przez większość tego okresu bez

powrotu do normalnego funkcjonowania na

dłużej niż 2miesiące.

ZABURZENIE PRZYSTOSOWANIA Z

OBNIŻENIEM NASTROJU – pacjent reaguje

nieadekwatnym nastrojem depresyjnym na

określony stresor, pojawiający się w okresie

ostatnich 3 mies, przy czym stresorem nie

jest śmierć bliskiej osoby. Objawy ustępują w

czasie 6 miesięcy od ustania działania

stresora.

Różne rodzaje depresji

wg DSM -IV

WIELKIE ZABURZENIE DEPRESYJNE –

objawy obejmują znaczne i uporczywe

obniżenie nastroju lub utratę zdolności do

odczuwania przyjemności przez co

najmniej dwa tygodnie, czemu

towarzyszą minimum 4 objawy takie jak:

obniżenie łaknienia, bezsenność,

spowolnienie psychoruchowe, zmęczenie,

poczucie braku wartości lub poczucie

winy, trudności z koncentracją oraz myśli

o śmierci i myśli samobójcze.

Nie rozpoznajemy depresji jeżeli

kiedykolwiek u pacjenta występowały

epizody maniakalne lub hipomaniakalne.

Przebieg depresji:

- Depresja o umiarkowanym nasileniu

utrzymuje się ok. 3 miesiące, bardzo

głębokie epizody trwają ok. 6 miesięcy

- Depresja jako zaburzenie nawracające –

nawrót występuje nie wcześniej niż po

dwumiesięcznym okresie remisji. O

powrocie depresji mówimy, gdy objawy

powracają po krótkotrwałej poprawie,

wówczas sądzimy, że nie skończył się epizod

depresji.

Prawdopodobieństwo nawrotu wzrasta wraz z

liczbą przebytych wcześniej epizodów

depresji a maleje wraz z wydłużaniem się

okresu remisji. Na nawroty są bardziej

narażeni pacjenci cierpiący na depresje z

cechami psychotycznymi

Wzorce zdrowienia

1. Wyzdrowienie bez nawrotów – ok. 50%

pacjentów w ciągu 10 lat

2. Zdrowienie z nawrotami – ok. 40%.

Średni okres remisji – 3 lata. Ryzyko

nawrotu jest największe w ciągu

pierwszych 6 miesięcy. Uzależnienia

zwiększają ryzyko nawrotów.

3. Depresja przewlekła – ok. 10% pacjentów

nigdy nie doświadcza „wyzdrowienia”.

Cele terapii: skrócenie danego epizodu lub

oddalenie ponownego

Objawy depresji wg

Seligmana:

1. Symptomy emocjonalne:
a) smutek (najbardziej wyraźny i rozległy)
b) lęk
c) zanik gratyfikacji i radości
d) nuda
e) rozdrażnienie
2. Symptomy poznawcze:
a) negatywna samoocena, negatywny obraz siebie,

poczucie gorszości

b) poczucie klęski i odpowiedzialności za nią
c) pesymistyczne przekonania na temat przyszłości
d) pesymistyczna interpretacja nawet niewielkich

przeszkód

e) przekonania o nieskuteczności własnych działań

Objawy depresji wg

Seligmana:

3. Symptomy motywacyjne:
a) brak mobilizacji, apatia
b) bierność, brak inicjatywy w pracy i

kontaktach z ludźmi

c) poczucie braku wpływu
d) trudności w podejmowaniu decyzji
4. Symptomy somatyczne:
a) utrata apetytu, spadek wagi, zaburzenia

snu

b) zmęczenie, osłabienie, obniżenie

podatności na choroby

c) utrata zainteresowania seksem

Teorie depresji (koncepcje

wyjaśniające)

1. Model biologiczny

– główną przyczyną

depresji ma być niedobór neurotransmiterów

(serotoniny, dopaminy, norepinefryny oddziałujących

w układzie limbicznym, który reguluje zachowania

emocjonalne).

Argumenty za: depresja 2-3 częściej dotyka kobiety i to

głównie w okresie zmian hormonalnych; skuteczność

leków oddziałujących na wielkość produkcji

neurotransmiterów, identyczność objawów depresji

niezależnie od kultury, wieku czy płci. Także

konstatacja, że depresja występuje jako skutek

uboczny stosowania określonych leków (np. na

nadciśnienie).

Leczenie: leki (blokujące wychwyt zwrotny

neurotrasmiterów oraz blokujących MAO – enzym

rozkładający neuroprzekaźniki),

elektrowstrząsy.
Skuteczność leczenia farmakologicznego szacuje się na

30 – 50%, prawdopodobieństwo nawrotów po

odstawieniu leków jest duże.

Teorie depresji (koncepcje

wyjaśniające)

2. Model psychodynamiczny –

przyczyn depresji upatruje się w

obecności trzech mechanizmów:

- złości kierowanej do siebie,
- nadmiernej zależności od ocen innych,
- nieumiejętności osiągania celów
3. Model poznawczy (Beck, Ellis) –

depresja wynika z zaburzonego

myślenia (triada poznawcza) i błędów

logicznych, których efektami są

depresyjne objawy emocjonalne i

somatyczne.

Triada poznawcza: negatywne myśli na temat

siebie, bieżących doświadczeń i przyszłości:

1.Negatywne myśli o sobie (własnej

niedoskonałości, bezwartościowości,

nieodpowiedzialności). Niska samoocena i

poczucie winy.

2.Negatywne myśli o przeszłych i obecnych

doświadczeniach życiowych – interpretacje, że

wszystko co mnie spotyka jest złe, ludzie są

przeciwko mnie, przeszkody są nie do

pokonania

3.Negatywne myśli o przyszłości – ponieważ

jestem niedoskonały, nic się nie zmieni i

wszystkie złe rzeczy nadal będą mnie

spotykać

Błędy logicznego myślenia:
1.Arbitralne wnioskowanie - wyciąganie wniosków

na podstawie niewielu przesłanek

2.Skupianie się na nieistotnym szczególe przy

pomniejszaniu ważnych aspektów

3.Nadmierne uogólnianie
4.Wyolbrzymianie negatywnych aspektów,

pomniejszanie pozytywnych

5.Personalizacja – branie na siebie

odpowiedzialności za negatywne wydarzenia

wokół

Terapia oparta o model poznawczy koncentruje się

na zmianie przekonań. Celem jest rozpoznanie i

korekta zniekształceń poznawczych i zmiana

sposobu myślenia. Terapia jest skoncentrowana

na teraźniejszości , korzysta z technik

behawioralnych (treningi, wyznaczanie zadań,

nagradzanie).

Podstawowe techniki terapii depresji w oparciu

o model poznawczy:

1. Wykrywanie automatycznych myśli
2. Konfrontowanie automatycznych myśli z faktami
3. Trening reatrybucji – zmiany sposobu myślenia o

przykrych doświadczeniach: analiza okoliczności dla

adekwatnego rozpoznania czynników, które

wpłynęły na wystąpienie przykrego zdarzenia

4. Zmiana założeń depresjogennych (wspólnych

wszystkim ludziom cierpiącym na depresję):

a)przede wszystkim liczy się sukces
b)muszę być zawsze i przez wszystkich akceptowany
c) moje pomyłki oznaczają, że jestem do niczego
d)nie mogę żyć bez miłości
e)jeśli ktoś się ze mną nie zgadza, to znaczy, że mnie

nie lubi

f) moja wartość zależy od oceny innych

Teorie depresji (koncepcje

wyjaśniające)

4. Model wyuczonej bezradności Seligmana –

depresja powstaje jako utrwalone poczucie braku

kontroli nad sytuacją. Przyczyną jest oczekiwanie,

że będą się przydarzały same negatywne

wydarzenia i że osoba nie może nic zrobić, aby

temu przeciwdziałać.

Nie samo doświadczenie problemów ale atrybucja

przyczyn jest czynnikiem determinującym

wystąpienie bezradności / depresji.

3 wymiary na której dokonuje się atrybucji

przyczynowej:

a)wymiar zewnętrzny – wewnętrzny
b) wymiar stabilny – niestabilny
c)wymiar ogólny - konkretny

Koncepcja wyuczonej bezradności zakłada,

że deficyty depresyjne, analogicznie do
deficytów wyuczonej bezradności pojawiają się
wówczas, kiedy jednostka zaczyna spodziewać
się niepomyślnych zdarzeń życiowych, na które
nie będzie miała wpływu:
- jeżeli ta sytuacja zostanie przypisana
czynnikom wewnętrznym – spadnie
samoocena,

- jeśli czynnikom stabilnym – depresja przyjmie

charakter długotrwały,
- jeśli ogólnym – będzie miała charakter
globalny.

W stronę integracji…

1. Przygnębienie i wyczerpanie jako wypadkowa procesów:

-

nieskutecznej naprawy zranień przez straty,

-

tracenia nadziei na lepszą przyszłość

-

wyczerpywania się zasobów osobistych

2. Przygnębiające schematy osobiste utrwalają źródła

przygnębienia, wyczerpania i niepokoju – organizują

funkcjonowanie w relacji z samym sobą i w relacji z

innymi oraz tworzą poczucia:

-

samotności,

-

beznadziejności,

-

bezradności i zdefektowania,

-

nieważności i bezwartościowości

-

Zagrożenia

-

Wyczerpania

LECZENIE
Rozpoznanie i korygowanie specyficznych schematycznych

tendencji ukierunkowujących i automatyzujących

aktywność umysłową, zjawiska i procesy emocjonalne,

zachowania, postawy behawioralne i wzorce interakcji

Osobiste czynniki

przygnębienia, wyczerpania

i niepokoju

1. Nawracające obrazowe wspomnienia

przygnębiających wydarzeń

2. Automatyczne i negatywne myśli,

przekonania i wyobrażenia o sobie,
ludziach, przyszłości

3. Wzory ważnych i przygnębiających relacji
4. Wzorce behawioralne, styl życia, odżywiania
5. Problemy zdrowotne
6. Aktualne relacje i sytuacje

Strategie terapeutyczne

1. Przepracowanie śladów przeszłości
2. Rozwijanie konstruktywnej relacji z samym sobą
3. Zmiany zachowań interpersonalnych i stylu życia

Proces zmiany i zapobiegania

nawrotom

1. Korektywne doświadczenie śladów przeszłości
2. Osłabianie przygnębiających form aktywności

umysłowej

3. Uwalnianie emocjonalności spod wpływu

przygnębiających schematów

4. Odkrywanie pozytywnych aspektów własnej osoby i

życia

5. Poszukiwanie satysfakcji w codziennym życiu

Analiza i doskonalenie

sposobów radzenia sobie z

depresją

1. Ludzie w różny sposób radzą sobie ze stanami

przygnębienia. Istnieją sposoby, które przynoszą

ulgę i pomagają oraz takie, które nasilają stany

depresyjne.

2. W obniżeniu poziomu stanów depresyjnych

pomocne jest poszukiwanie wsparcia od innych

ludzi, aktywne poszukiwanie rozwiązania

problemów, odwracanie uwagi od źródła

nieszczęścia oraz poszukiwanie nowych

aktywności.

3. Do potęgowania stanów depresyjnych przyczynia

się samoobwinianie,, używanie substancji

psychoaktywnych, uzależnienia behawioralne.

4. Pomocne jest nagradzanie siebie za osiągnięcia:

ustalanie realistycznych celów, pilnowanie

sposobu ich osiągania, poświęcanie uwagi swoim

sukcesom i nagradzanie się za nie.

Analiza i doskonalenie

sposobów radzenia sobie z

depresją

5. Pomocne jest kontrolowanie i ograniczanie myślenia

negatywnego powodującego niezadowolenie z siebie,

negatywne oczekiwania, niskie poczucie wartości,

bezradność.

6. Ćwiczenie pozytywnego myślenia:

- odkrywanie satysfakcji z życia,

- pozytywne samookreślanie się,

- akceptowanie innych ludzi,

- pozytywne oczekiwania
7. Podejmowanie działań poprawiających samopoczucie
– zwiększenie aktywności i świadome jej

ukierunkowanie,

- Planowanie dziennej aktywności dla odzyskiwania

kontroli,

- Dokonywanie przeglądu minionych działań i

doświadczanie satysfakcji

- Podkreślanie własnego udziału (sprawstwa) we

wszystkich zamierzeniach, które się powiodły