Kierunki zmian 

pamięci, uwagi i 

wyobraźni dziecka w 

wieku przedszkolnym

 

 

PAMIĘĆ

     Zmiany rozwojowe pamięci 

dotyczą:

• wzrostu pojemności pamięci
• powiększenia się wiedzy o przedmiotach, które 

chce się zapamiętać

• pojawienia się skutecznych strategii 

zapamiętywania

• pojawienia się zdolności do myślenia o własnych 

procesach pamięciowych

 

 

Pojemność pamięci

• Zakres pamięci rośnie od wczesnego 

dzieciństwa 

  do adolescencji.
• W 4-5 r.ż. dzieci mogą odtworzyć szereg 

złożony 

   z 4 cyfr, w 6 r.ż. z 6 cyfr.
• Czas wydobywania informacji z pamięci 

zmniejsza się.

• Wzrost operacyjności pamięci.

 

 

Strategie pamięciowe

• Częstość i stosowania wzrasta między 4 a 7 r.ż. (głównie powtarzania i 

organizowania materiału do zapamiętania).

• Młodsze dzieci często kierują się dźwiękowym podobieństwem wyrazów, 

starsze stosują kategorie znaczeniowe (np. pojazdy, zwierzęta).

• Dzieci w wieku przedszkolnym stosują czynności prestrategiczne 

( podejmowane ze względu na inny cel niż zapamiętanie).

• Stosowanie strategii pamięciowych wzmaga zdolność do wzbogacania 

oraz odtwarzania informacji w sposób przemyślany i systematyczny. 

• W wielu zadaniach pamięciowych dzieci w wieku poniżej 5-6 lat nie 

ujawniają zachowań strategicznych. Jednak jeżeli zadanie jest 
wystarczająco proste to nawet małe dzieci (2, 3-letnie) potrafią 
zastosować bardzo proste strategie. Przykładem sytuacji, w której już 3-
latek stosuje strategię pamięciową jest zabawa polegająca na 
zapamiętywaniu, w którym z kilku pojemników nauczycielka schowała 
zabawkę. W okresie odroczenia dziecko wpatruje się we właściwy 
pojemnik lub zaznacza go palcem.

 

 

Metapamięć

• W jej skład wchodzi wiedza o pamięci jako takiej (np. dziecko wie, 

że łatwiej jest zapamiętać listę krótką niż długą) oraz wiedza o 
swojej własnej pamięci (dziecko wie, ile zapamiętało). 

• W 5 r.ż. Możemy stwierdzić początki rozumienia procesu 

zapamiętywania.

•  W wieku 5 lat dziecko częściej błędnie ocenia swoje możliwości 

zapamiętywania niż dziecko w wieku 8 lat.

• Dziecko 5,6-letnie wie, że zapamiętywanie znanych elementów 

jest łatwiejsze niż elementów nowych, nieznanych, że 
rozpoznawanie jest łatwiejsze od reprodukcji.

• Dziecko posiadając obiektywną wiedzę o swojej własnej pamięci 

potrafi wybrać najkorzystniejszą strategię pamięciową, potrafi 
podjąć decyzję, na co zwrócić uwagę podczas zapamiętywania. 

 

 

Metapoznanie

• Dziecko powyżej 4 r.ż. ma świadomość, że 

aby coś zapamiętać, trzeba to poznać.

 

 

- Pamiętają zdarzenia fragmentarycznie.
- W pamięci utrwala się to, co było związane 
z silnym przeżyciem.
- Nie potrafią odtworzyć niczego w całości.
- Zapamiętywanie i odtwarzanie zachodzi 
spontanicznie.
- Opowiadając o czymś zapełnia luki wiedzą 
pochodzącą z innych sytuacji lub wymyśla.

 

 

Reasumując można powiedzieć, że pamięć dziecka w wieku 

przedszkolnym ma charakter mimowolny, gdyż nie stawia 

sobie ono świadomie zadań zapamiętania czegoś. Jednak już 

pod koniec tego okresu rozwojowego można zaobserwować 

zaczątki pamięci dowolnej, przy czym jako pierwsza pojawia 

się chęć przypomnienia sobie czegoś, co byłoby potrzebne w 

toku konkretnego działania, dopiero później występuje zamiar 

zapamiętania i wyuczenia się na pamięć. 

     Wiek przedszkolny to okres, w którym u dziecka rozwija 

się zarówno pamięć świeża (bezpośrednia), jak i pamięć 

trwała. 

Doświadczenie indywidualne, kształtuje się głównie dzięki 

pamięci trwałej.

 

 

 

Uwaga

• Nie zbyt trwała.
• Ma ograniczony zakres.
• Słaba przerzutność i koncentracja.
• W wieku przedszkolnym charakterystyczna jest 

uwaga mimowolna. Koncentruje się ona na 
bodźcach atrakcyjnych 

     i silnych. 
• Umiejscowienie w fabule filmu wielu 

atrakcyjnych elementów odwraca uwagę 
odbiorcy i wpływa na niezrozumienie samej 
treści. 

 

 

Mówić można o ogólnej tendencji 

rozwojowej polegającej na przechodzeniu od 

kontrolowania uwagi przez bodźce (tzw. 

uwaga mimowolna) do coraz większej 

samokontroli uwagi podległej własnym 

zamiarom i celom jednostki (uwaga 

dowolna). Częściowo proces ten dokonuje 

się w wieku przedszkolnym, gdy można 

obserwować zaczątki uwagi dowolnej, 

uwarunkowane jednakże indywidualnymi 

cechami dzieci, 

np. ich temperamentem.

 

 

 

Wraz z wiekiem uwaga rozwija się 

w czterech ważnych aspektach:

• Jednym z nich jest kontrola uwagi polegająca na 

zwiększeniu się jej zakresu i zmniejszeniu się jej 
podatności 

     na rozpraszanie. 
• Drugi aspekt to adaptacyjność uwagi w stosunku do 

zadania. 

• Planowość uwagi zwiększająca się wraz z wiekiem 

to kolejny aspekt jej rozwoju. 

• Ostatni, czwarty aspekt to umiejętność stosowania 

odpowiednich strategii uwagi polegająca np. na 
dostosowaniu tempa czytania tekstu do stopnia jego 
trudności. 

 

 

Wyobraźnia

•  Jest to "proces psychiczny polegający na 

tworzeniu nowych wyobrażeń i myśli na 
podstawie posiadanej wiedzy i doświadczenia" . 

• Daje możliwość zrozumienia otoczenia i swojego 

w nim miejsca.

• Jest widoczna w zabawie na niby, w której 

dziecko spełnia niemożliwe do zrealizowania 
pragnienia.

• Decyduje o właściwościach poznawczych dziecka.

 

 

Mówimy często w przypadku dzieci o tzw. "bujnej 

wyobraźni" , gdyż potrafią one zmyślać różne fakty, 

wydarzenia, identyfikują się z postaciami 

fantastycznymi, silnie przeżywają zdarzenia 

fikcyjnych bohaterów. Z drugiej jednak strony 

dziecko pojmuje zwłaszcza to, co uchwytne i 

konkretne, co można dotknąć, zbadać w sposób 

bezpośredni. 

Silna jest również tendencja do "kopiowania" 

zachowań innych osób, zwłaszcza dorosłych. 

Świadczy to przecież o słabo rozbudzonej 

wyobraźni. 

     Wyżej opisane cechy wyobraźni dziecka wydają 

się być z sobą sprzeczne, a wynikają z faktu 

przekształcania się w tym wieku wyobraźni 

mimowolnej w dowolną oraz usamodzielniania 

się wyobraźni jako funkcji poznawczej.

 

 

 

Dziecko jest w stanie przypomnieć sobie i 

odtworzyć spostrzeżone figury i ruchy, ale 

nie umie antycypować ich przemieszczania 

się w przestrzeni, 

nie potrafi wyobrazić sobie jak będą 

wyglądać 

po przekształceniu i jak ta zmiana będzie 

przebiegać. 

Wraz z wiekiem jednak wyobrażenia 

reprodukcyjne doskonalą się.