Zakład pracy w ujęciu

socjologicznym

Systemy społeczne składają się z elementów materialnych
(ludzie, podgrupy, wartości ekonomiczne) i niematerialnych
(idee, wyobrażenia, poglądy).

System społeczny składa się z wzajemnie i współzależnie

powiązanych elementów rzeczywistości społecznej (część

dostępnej człowiekowi rzeczywistości obejmująca swym

zakresem znaczenia zjawisk, procesów, idei, sytuacji i

przedmiotów; znaczenia te powstały dzięki nadaniu im cech

nabytych w czasie interakcji społecznych) tworzących

społeczne struktury demograficzne, myślowe organizacyjne

i symboliczne (kulturowe); czasem jest ujmowany w

kategoriach dwu lub większej liczby jednostek, które

angażują się w mniej lub bardziej strukturalne interakcje w

obrębie ograniczonego lub zamkniętego środowiska

społecznego.

System społeczny (wg T.Parsonsa)- to układ wzajemnych
zależności i powiązanych ze sobą działań, w których stosunki
między nimi są uregulowane normatywnie i wyznaczone przez
cele instytucji, stanowiąc różnorodne struktury społeczne,
wzajemnie na siebie oddziałujące.

Podstawowymi warunkami istnienia systemu społecznego są:
- zgodność z ładem społeczno-gospodarczym i politycznym
- umiejętność rozwiązywania nacisków wewnętrznych i
zewnętrznych
- przysposobienie ludzi do zleconych im ról zawodowych
- sprawna łączność między ludźmi
- utrwalanie wartości społecznych.

Według R.Dubina system społeczny utożsamiony jest z

układem stosunków międzyludzkich, opartym na podziale
pracy na specjalnościach zawodowych, zależnym od
przydatności jednostki w systemie, z pełnionymi
funkcjami i zajmowanymi pozycjami społecznymi.

W tych stosunkach międzyludzkich znajduje swój wyraz

zachowanie się poszczególnych ludzi tworzących system
o charakterze:

a)

technologicznym-wykorzystanie zadań zgodnie z
właściwościami technicznymi systemu

b)

formalnym- zgodnie z obowiązującymi w systemie
przepisami

c) nieformalnym- zmierzające do realizowania zadań bez

względu na na przeszkody natury formalnej

Funkcje systemu ( wg T.Parsonsa):
-stawianie i realizowanie zadań
- rozwijanie stosunków ze środowiskiem zewnętrznym
- utrzymywanie i wzmacnianie wewnętrznej spoistości
- rozładowywanie powstających spięć i konfliktów.

Funkcje systemu społecznego:
^ integracyjna-zbliża ludzi do siebie
^ inspiracyjna- uznawane wartości ludzi powodują skłonności

do określonych sposobów myślenia

^ zabezpieczająca- ochrona funkcjonujących wartości.

Zakład pracy - każda organizacja funkcjonująca w oparciu

o przepisy określające cel jej powstania i zakres

działania oraz zatrudniająca pracowników na

podstawie umowy o pracę.

Zakład pracy- może być rozpatrywany jako:
a)

system techniczno-produkcyjny- obejmuje układ

urządzeń i narzędzi pracy

b)

system ekonomiczny- składa się z układu płac, premii,

bodźców ekonomicznych i pozaekonomicznych

c)

system społeczny- tworzy zbiorowość ludzi, jako układ

określonych grup pracowniczych.

Elementy systemu społecznego zakładu pracy:
- cele i zadania
- ludzie i środki, za pomocą których realizują cele
- pozycje i cechy społeczno-zawodowe
- organizacja społeczna
- struktura wartości
- zdolność adaptacyjna do środowiska.

Organizacja społeczna systemu społecznego zakładu pracy

jest zespołem funkcjonujących w zakładzie stosunków
społecznych między pracownikami, wynikających z podziału
pracy, różnic zawodowych, demograficznych i
psychospołecznych ludzi.

Cechy:
- zróżnicowanie działań poszczególnych osób
- wzajemne dopełnianie się zróżnicowanych działań
- powtarzalność działań
- względna niezależność działań do ich wykonywania przez

wyznaczone osoby

- odchylenia od działań powodujące sankcje pozytywne lub

negatywne.

Organizacja formalna- działanie załogi i zachowanie się

poszczególnych pracowników wyznaczone przez
odpowiednie normy prawne.

Organizacja nieformalna - to typ organizacji, który powstaje

na obszarze organizacji formalnej w celu uzupełnienia
efektywności i uzyskania marginesu swobody w obrębie
organizacji formalnej.

Błędy w organizacji zakładu pracy:
& podział pracy
& hierarchia władzy
& przepływ informacji
& system kontroli, sankcji.

Wzór społeczno-zawodowy pracownika-określa zespół norm i

wartości, które powinien wykazywać i zachowań, które
powinien realizować członek załogi danego zakładu pracy.
Rozróżniamy wzór:

- przeciętnego członka załogi
- idealnie pozytywny
- negatywny.

Rola zawodowa- zachowanie pracowników wynikające z

działalności związanej z pozycją zajmowaną w zakładzie i
obowiązkami z tego wynikającymi.

Rozróżniamy role:
-

kierownicze

-

dozorujące i kontrolujące

-

specjalistów

-

pracowników administracyjnych i pomocniczych

-

pracowników produkcyjnych.

Pozycje społeczne:
a)

przypisana-wyznaczona

b)

osiągnięta- wynika z osobistego autorytetu.

Więzi-powstają w wyniku realizacji określonych ról i

zajmowanych pozycji zawodowych. Wyróżniamy więzi:

• rzeczowe-formalne
• osobiste-nieformalne
• zawodu- łączność pracowników o tym samym lub

podobnym fachu

• roboty- łączność pracowników ze względu na wspólne

czynności robocze

• koleżeńska-dotyczy nawiązywania kontaktów z innymi

pracownikami

• hierarchii- łączy kierownika z podległymi mu

współpracownikami

• zakładowa- przywiązanie do zakładu pracy
• instytucjonalna- łącząca pracowników z różnymi

organizacjami.

Grupa pracownicza- to zbiorowość ludzi składająca się z

minimum trzech osób, złączonych trwałą więzią społeczną o
wspólnych celach, wartościach, świadomie wyodrębniająca
się z otoczenia.

Do podstawowych grup występujących w przedsiębiorstwie

zaliczamy:

# zespół pracowniczy-członkowie mają do spełnienia

określone zadania zmieniające się w zależności od potrzeb
zakładu pracy

# grupa zadaniowa- jej harmonogram pracy jest ściśle

ustalony, a poszczególni pracownicy są wąskimi
specjalistami

# grupa technologiczna- zakres pracy i metody są wyraźnie

określone i przypisane do pracowników.

Grupy pracownicze wg L.B.Saylesa:
•

apatyczne- złożone są z pracowników o niskich
kwalifikacjach, nisko opłacanych-zatrudnieni są głównie przy
taśmach roboczych

•

zmienne- składa się z grupy pracowników wykonujących
niezależnie od siebie monotonne procesy

•

strategiczne- złożone są z pracowników wykwalifikowanych,
wykonujących prace stosunkowo ważne, ale nie maja
większych perspektyw na awans

•

zachowawcze- tworzone są przez pracowników o wysokich
kwalifikacjach, mających monopol na określone prace.

W obrębie załogi możemy wyróżnić podgrupy:
A)

celowe (formalne)- zespoły produkcyjne, usługowe,
organizacje zowodowo-społeczne

B) spontaniczne (nieformalne) – grupy koleżeńskie, kolektywy

pracownicze, gangi, kliki pracownicze.

Formy organizacji pracy

Forma organizacji pracy- określony stopień organizacyjnego

zespolenia wykonawców w procesie pracy, w celu
wykonania wyznaczonych zadań. Dzieli się na grupy:

A)

pracę indywidualną- polega na wyodrębnieniu czynności
ze zbioru prac i powierzeniu ich wykonania osobom nie
wchodzącym z sobą w bezpośrednie związki pracy; każdy
pracownik samodzielnie realizuje zadania przydzielone
przez nadzorującego.

B) praca zespołowa- to przypadek działań zbiorowych, w

którym wykonanie pewnych zbiorów czynności i operacji
powierza się określonej grupie osób, pomiędzy którymi
istnieją bezpośrednie związki produkcyjne. System ten
wykorzystuje się w sferze koncepcyjno-badawczej do
tworzenia nowych rozwiązań oraz do projektowania.

Wyróznia się trzy odmiany indywidualnych form organizacji

pracy:

• wykonawcy spełniają tylko pewne wyodrębnione czynności
• wykonawcy realizują zespół czynności wchodzących w skład

zadania złożonego

• wykonawcy realizują równolegle całe zadanie złożone

Formy pracy zespołowej:

- Praca zespołowa oparta na specjalizacji różnorodnej-

członkowie wykonują kolejne czynności, składające się na
realizację większego zadania, praca ta jest wzajemnie
uzależniona. Zespoły tego typu są stosowane w liniowych
formach organizacji produkcji, w systemach potokowych, w
gniazdach przedmiotowych

- Praca zespołowa oparta na jednorodnej specjalizacji-

powstaje w wyniku połączenia osób indywidualnie
wykonujących równoległe czynności, grupuje pracowników
wykonujących jednakowe czynności lub przedmioty.

Nowe warunki pracy wymagają nowych form

organizacji, dlatego obok dotychczas
funkcjonujących zespołów są tworzone zespoły
robocze integrujące funkcje w układzie
poziomym, pionowym i o strukturze macierzowej

Ze względu na układ zależności między członkami zespołu

można wyróżnić zespoły o:

• hierarchicznym układzie zależności

• partnerskim układzie zależności