Koncepcje zdrowia
rodziny
Dr n. med. Maria Cisek
Dr n. med. Maria Cisek
2011/2012
2011/2012
Zmiany demograficzne rodzin
Skąd te zmiany?
Wzrost tendencji do planowania rodziny, coraz
Wzrost tendencji do planowania rodziny, coraz
szersza oferta środków antykoncepcyjnych;
szersza oferta środków antykoncepcyjnych;
Wzrost aktywności zawodowej kobiet
Wzrost aktywności zawodowej kobiet
Zmiana roli kobiety w rodzinie i społeczeństwie
Zmiana roli kobiety w rodzinie i społeczeństwie
Zwiększone zatrudnienie w zawodach
Zwiększone zatrudnienie w zawodach
pozarolniczych
pozarolniczych
Wzrost kosztów wychowywania i kształcenia dzieci
Wzrost kosztów wychowywania i kształcenia dzieci
Dążenie do osiągnięcia wyższej stopy życiowej
Dążenie do osiągnięcia wyższej stopy życiowej
Wyższy przeciętny wiek zawierania małżeństw
Wyższy przeciętny wiek zawierania małżeństw
Przyczyny zmian……
Zmniejszenie wpływów tradycji
Wiele zadań opiekuńczych przejęły zakłady
opieki, dotyczy to szczególnie starszych i
niepełnosprawnych
Rozwój medycyny- instytucjonalizacja opieki
medycznej
Zapewnienie domowej opieki starszym
ludziom zależy nie tylko od ich sprawności,
ale także od płci.
Proces socjalizacji przejęty głównie przez
szkoły i mass media
Nie wszędzie tak samo…
Znaczne zróżnicowanie kulturowe w odniesieniu do
różnych aspektów rodziny.
Odmienne typy małżeństw:
Poligamia
Poliandria
Różne zasady i kryteria doboru współmałżonków, np.
endogamiczne
egzogamiczne:
CZYM JEST RODZINA?
CZYM JEST RODZINA?
To grupa osób połączonych ze sobą
To grupa osób połączonych ze sobą
więzią małżeństwa, pokrewieństwa,
więzią małżeństwa, pokrewieństwa,
powinowactwa lub adopcji.
powinowactwa lub adopcji.
Wyróżnia ją od innych zbiorowości
Wyróżnia ją od innych zbiorowości
intymność stosunków między jej
intymność stosunków między jej
członkami i trwałość związków
członkami i trwałość związków
emocjonalnych
emocjonalnych
Osoby ją tworzące są powiązane
Osoby ją tworzące są powiązane
systemem stosunków uregulowanych
systemem stosunków uregulowanych
prawnie
prawnie
Cel istnienia rodziny
Cel istnienia rodziny
fizyczne przetrwanie
fizyczne przetrwanie
społeczna ochrona
społeczna ochrona
edukacja i rozwój indywidualny
edukacja i rozwój indywidualny
Rodzina jako grupa
Rodzina jako grupa
posiada:
posiada:
cele wspólne, wymagające
cele wspólne, wymagające
skoordynowanych działań
skoordynowanych działań
tożsamość i odrębność od innych grup
tożsamość i odrębność od innych grup
organizację- strukturę, podział ról,
organizację- strukturę, podział ról,
decyzji
decyzji
ośrodki skupienia
ośrodki skupienia
Przynależność do grupy
oznacza:
Funkcje i zadania do wykonania
Funkcje i zadania do wykonania
Wzory postępowania, którym się
Wzory postępowania, którym się
trzeba podporządkować
trzeba podporządkować
Wzór fizyczny (ubranie, wygląd)
Wzór fizyczny (ubranie, wygląd)
Wzór moralny (zasady
Wzór moralny (zasady
obowiązujące w danej rodzinie).
obowiązujące w danej rodzinie).
Główne determinanty
zdrowia rodziny
wiek, płeć, czynniki dziedziczne
wiek, płeć, czynniki dziedziczne
indywidualne czynniki stylu życia
indywidualne czynniki stylu życia
sieć stosunków społecznych
sieć stosunków społecznych
stres- wydarzenia rodzinne
stres- wydarzenia rodzinne
ogólne społeczno-ekonomiczne, i
ogólne społeczno-ekonomiczne, i
kulturowe i środowiskowe warunki –
kulturowe i środowiskowe warunki –
zapobieganie chorobom(żywienie, palenie)
zapobieganie chorobom(żywienie, palenie)
(
(
żywność, edukacja, śr.pracy i życia, bezrobocie, woda i stan
żywność, edukacja, śr.pracy i życia, bezrobocie, woda i stan
sanitarny,warunki mieszkaniowe)
sanitarny,warunki mieszkaniowe)
Życie rodzinne-
uwarunkowania
:
System komunikowania się
System komunikowania się
System dawania wsparcia
System dawania wsparcia
Uczenie szacunku wobec innych
Uczenie szacunku wobec innych
Poczucie zaufania
Poczucie zaufania
Poczucie uczciwości
Poczucie uczciwości
Przekazywanie systemu wartości
Przekazywanie systemu wartości
Przekazywanie tradycji, religii
Przekazywanie tradycji, religii
Uczenie sposobów spędzania wolnego
Uczenie sposobów spędzania wolnego
czasu
czasu
Uczenie szukania pomocy poza rodziną.
Uczenie szukania pomocy poza rodziną.
STRUKTURA RODZINY
pełna /niepełna i ew. przyczyna
niepełności
liczba wspólnie mieszkających pokoleń
liczebność i układ pokrewieństwa w
rodzinie
obciążenie poszczególnych członków
rodziny obowiązkami
Struktura rodzin w
Struktura rodzin w
Polsce
Polsce
Charakter rodziny
…
nuklearna= rodzice i dzieci, (czyli krewni
nuklearna= rodzice i dzieci, (czyli krewni
pierwszego stopnia)
pierwszego stopnia)
rozszerzona= dziadkowie i dzieci mieszkają
rozszerzona= dziadkowie i dzieci mieszkają
wspólnie), ciotki i wujowie, kuzyni (krewni
wspólnie), ciotki i wujowie, kuzyni (krewni
drugiego i trzeciego stopnia).
drugiego i trzeciego stopnia).
Rodzinne „puste gniazdo”
Rodzinne „puste gniazdo”
Rodzina nietradycyjna (rodzic + dziecko, para
Rodzina nietradycyjna (rodzic + dziecko, para
+ dziecko, para tej samej płci)
+ dziecko, para tej samej płci)
Wzrasta liczba rozwodów oraz liczba dzieci
Wzrasta liczba rozwodów oraz liczba dzieci
pozamałżeńskich
pozamałżeńskich
Typy rodzin w USA
nuklearna bez dzieci
nuklearna bez dzieci
nuklearna z dziećmi w związku formalnym lub nie
nuklearna z dziećmi w związku formalnym lub nie
żona i mąż z poprzednich związków + dzieci
żona i mąż z poprzednich związków + dzieci
komuna
komuna
seriale
seriale
nieformalny związek
nieformalny związek
homoseksualne
homoseksualne
samotne osoby dorosłe
samotne osoby dorosłe
FUNKCJE RODZINY
FUNKCJE RODZINY
A.Biopsychiczne
A.Biopsychiczne
:
:
prokreacyjna
prokreacyjna
seksualna
seksualna
B. Ekonomiczne
B. Ekonomiczne
materialno- ekonomiczna
materialno- ekonomiczna
opiekuńczo- zabezpieczająca
opiekuńczo- zabezpieczająca
C. Społeczno-wyznaczająca:
stratyfikacyjna
stratyfikacyjna
legalizacyjno-kontrolna
legalizacyjno-kontrolna
D.Funkcje społeczno-psychologiczne
socjalizacyjno- wychowawcza
socjalizacyjno- wychowawcza
kulturalna
kulturalna
religijna
religijna
rekreacyjno- towarzyska
rekreacyjno- towarzyska
emocjonalno- ekspresyjna
emocjonalno- ekspresyjna
ETAPY FUNKCJONOWANIA RODZINY W
SPOŁECZEŃSTWIE
Małżeństwo bez dzieci (przeddzietne)
Małżeństwo bez dzieci (przeddzietne)
Małżeństwo z małymi dziećmi
Małżeństwo z małymi dziećmi
Faza odchodzenia dzieci z domu.
Faza odchodzenia dzieci z domu.
Małżeństwo odłączone od dzieci
Małżeństwo odłączone od dzieci
(„puste gniazdo”).
(„puste gniazdo”).
Fazy życia rodziny wg
Duvall’a
faza - para małżeńska
faza - para małżeńska
(bez dzieci) około 2 lata,
(bez dzieci) około 2 lata,
faza - para z małym dzieckiem
faza - para z małym dzieckiem
(od urodzenia
(od urodzenia
do 30 miesiąca życia pierwszego dziecka),
do 30 miesiąca życia pierwszego dziecka),
faza - rodziny z dzieckiem (dziećmi
faza - rodziny z dzieckiem (dziećmi
) w okresie
) w okresie
przedszkolnym (między 30 miesiącem życia a 6
przedszkolnym (między 30 miesiącem życia a 6
rokiem życia pierwszego dziecka),
rokiem życia pierwszego dziecka),
faza - rodziny z dzieckiem (dziećmi)
faza - rodziny z dzieckiem (dziećmi)
w okresie
w okresie
szkolnym (najstarsze dziecko miedzy 6 a 13
szkolnym (najstarsze dziecko miedzy 6 a 13
rokiem życia),
rokiem życia),
Fazy życia rodziny wg
Duvall’a
faza - rodziny z nastolatkiem
faza - rodziny z nastolatkiem
(
(
między 13 a 21
między 13 a 21
rokiem życia pierwszego dziecka),
rokiem życia pierwszego dziecka),
faza - rodziny z dziećmi opuszczającymi
faza - rodziny z dziećmi opuszczającymi
dom
dom
(od pierwszego do ostatniego dziecka
(od pierwszego do ostatniego dziecka
opuszczającego dom),
opuszczającego dom),
faza - rodzice w wieku średnim
faza - rodzice w wieku średnim
(„puste
(„puste
gniazdo”/ postparentalna, wycofanie się z
gniazdo”/ postparentalna, wycofanie się z
aktywności, przejście na emeryturę),
aktywności, przejście na emeryturę),
faza – starzenie się członków rodziny
faza – starzenie się członków rodziny
(odejście, śmierć jednego, obu małżonków).
(odejście, śmierć jednego, obu małżonków).
Uwarunkowania
funkcjonowania rodziny w
społeczeństwie
Rodzina bliższa i dalsza (dalecy krewni)
Rodzina bliższa i dalsza (dalecy krewni)
Krąg znajomych i towarzyski, sąsiedzi
Krąg znajomych i towarzyski, sąsiedzi
Zakład pracy
Zakład pracy
Szkoła
Szkoła
Kościół
Kościół
Media
Media
Zakłady usługowe z służbą zdrowia
Zakłady usługowe z służbą zdrowia
Organizacje polityczne i społeczne
Organizacje polityczne i społeczne
Skutki ubóstwa w rodzinie w
kategoriach syndromu
zdrowia somatycznego- stymuluje
zdrowia somatycznego- stymuluje
genetyczne determinanty chorób
genetyczne determinanty chorób
somatycznych (gruźlica, choroby narządu
somatycznych (gruźlica, choroby narządu
ruchu, układu krążenia
ruchu, układu krążenia
zdrowia psychicznego (utrata pracy,brak
zdrowia psychicznego (utrata pracy,brak
satysfakcji życiowej)
satysfakcji życiowej)
zdrowia społecznego (rola i miejsce w
zdrowia społecznego (rola i miejsce w
społeczeństwie)
społeczeństwie)
Zjawiska towarzyszące
bezrobociu
:
kryzys ekonomiczny – stres
niedostatki kultury i edukacji
zdrowotnej, niekorzystne trendy
chorób
zróżnicowana dostępność do
opieki medycznej
Wydolność opiekuńczo-
Wydolność opiekuńczo-
pielęgnacyjna rodziny
pielęgnacyjna rodziny
1.
1.
struktura
struktura
2.
2.
sprawność fizyczna i psychiczna
sprawność fizyczna i psychiczna
członków rodziny.
członków rodziny.
3.
3.
funkcjonowanie społeczne
funkcjonowanie społeczne
4.
4.
sytuacja bytowa rodziny
sytuacja bytowa rodziny
5.
5.
funkcjonowanie emocjonalne
funkcjonowanie emocjonalne
6.
6.
wiedza i umiejętności członków rodziny
wiedza i umiejętności członków rodziny
Współpraca rodziny z..….
Szkoły i inne placówki wychowawcze i
Szkoły i inne placówki wychowawcze i
opiekuńcze;
opiekuńcze;
Zakład pracy;
Zakład pracy;
Instytucje usługowe;
Instytucje usługowe;
Środki masowego przekazu;
Środki masowego przekazu;
Kościół
Kościół
Organizacje polityczne i społeczne
Organizacje polityczne i społeczne
Koncepcje zdrowia
Koncepcje zdrowia
rodziny
rodziny
Model kliniczny
Model kliniczny
Wywiązywania się z ról
Wywiązywania się z ról
Adaptacyjny
Adaptacyjny
Eudajmoniczny
Eudajmoniczny
(A.Smith 1983)
(A.Smith 1983)
Model kliniczny
Model kliniczny
Zdrowie rozumiane jako brak choroby
Zdrowie rozumiane jako brak choroby
Znajduje zastosowanie
Znajduje zastosowanie
w wypadku braku zdrowia spowodowane
w wypadku braku zdrowia spowodowane
oczywistą chorobą fizyczną ,psychiczną,
oczywistą chorobą fizyczną ,psychiczną,
w wypadku pogorszenia lub dysfunkcji
w wypadku pogorszenia lub dysfunkcji
systemu rodziny
systemu rodziny
Zadania pielęgniarki:
koncentracja na chorym w celu likwidacji
choroby, rodzina uwzględniona przy wypisie
pacjenta ze szpitala i w znaczeniu
etiologicznym
Model wywiązywania się z
ról
Oparty na teorii cyklu życia rodziny
Oparty na teorii cyklu życia rodziny
podzielonego na fazy, to dobre
podzielonego na fazy, to dobre
samopoczucie
samopoczucie
Zdrowie utożsamiane jest jako dobre
samopoczucie
ze zdolnością do efektywnego,
skutecznego dobrego funkcjonowania
biopsychospolecznego
i osiągania zadań
wynikających z rozwoju rodziny
Zadania pielęgniarki;
Oddziaływanie na kondycję fizyczną i
psychiczną oraz dobre funkcjonowanie
społeczne w tym rodzinne
rodzina uwzględniona jest w funkcjach
rehabilitacyjnych na rzecz osoby chorej i w
niewielkim zakresie uwzględniany przez
pielęgniarkę
Model adaptacyjny
Model adaptacyjny
Zdrowie rodziny charakteryzowane jest jako
Zdrowie rodziny charakteryzowane jest jako
skuteczne i produktywne interakcje z
skuteczne i produktywne interakcje z
fizycznym i społecznym środowiskiem,
fizycznym i społecznym środowiskiem,
jako sprawność w czynnościach życia
jako sprawność w czynnościach życia
codziennego
codziennego
dostarczenie elastycznych wzorów
dostarczenie elastycznych wzorów
umożliwiających jednostce przystosowanie się,
umożliwiających jednostce przystosowanie się,
lub które przygotowują do zmiany i rozwoju
lub które przygotowują do zmiany i rozwoju
Zadania pielęgniarki;
Wzmocnienie sprawności, zastąpienie albo
pomoc w czynnościach codziennego życia
rodzina zabezpiecza realizacje i pomoc w
czynnościach życia codziennego i głównie
w tym znaczeniu jest partnerem
pielęgniarki rodzinnej
Model Eudajmoniczny
Zdrowie rozumiane jako
Zdrowie rozumiane jako
samorealizacja
samorealizacja
(do osiągnięcia której
(do osiągnięcia której
jednostka czerpie już z osiągniętego
jednostka czerpie już z osiągniętego
rozwoju),
rozwoju),
dla podniesienia ogólnego
dobrostanu (well-being) i osiągnięcia
szczytu własnych możliwości.
(oparta na teorii energii, Pratt’a 1976)
Zdrowie to samodzielne i twórcze życie,
nie tylko bez chorób i niepełnej
sprawności, ale również wraz z nimi jeśli
nie udało się ich uniknąć
Zadania pielęgniarki;
Zadania pielęgniarki;
wsparcie,
zabezpieczenie, potęgowanie , ochrona i
przywracanie optymalnego poziomu samodzielnego ,
aktywnego i twórczego życia
Rodzina jest podmiotem świadczeń, pielęgniarka
doradcą, konsultantem i pomocnikiem.
Ten typ rodziny
charakteryzuje
promowanie wolności i zmian
promowanie wolności i zmian
różny i aktywny kontakt z innymi
różny i aktywny kontakt z innymi
grupami oraz elastycznymi relacjami z
grupami oraz elastycznymi relacjami z
nimi
nimi
w konsekwencji następuje rozwój
indywidualnych kompetencji, które
współdziałają z rozwojem samooceny i
skuteczności. ( wg. Pratt’a)
Rodzina jako zespół
zdrowotny
Negatywny
Negatywny
źródło chorób
źródło chorób –
–
fizycznych,
fizycznych,
psychicznych,
psychicznych,
niedostosowania
niedostosowania
społ.
społ.
niekorzystne wzory
niekorzystne wzory
zachowań
zachowań
niska kultura
niska kultura
zdrowotna
zdrowotna
Pozytywny
Pozytywny
źródło zdrowia
źródło zdrowia
fizycznego i
fizycznego i
psychicznego
psychicznego
dostarczyciel
dostarczyciel
korzystnych wzorów
korzystnych wzorów
zachowań zdrowotnych
zachowań zdrowotnych
wysoka kultura
wysoka kultura
zdrowotna
zdrowotna
Rodzina jako instytucja
realizuje zadania wobec
swoich członków:
w promocji zdrowia
w promocji zdrowia
w profilaktyce
w profilaktyce
w leczeniu i rehabilitacji
w leczeniu i rehabilitacji
ZDROWIE RODZINY
=DYNAMICZNY PROCES WYNIKAJACY
Z AKTYWNOSCI
rodziny zastosowanej DO PROMOCJI zdrowia
rodziny
I OPIEKI
w OSIAGANIU DOBROSTANU (WELL-BEING),
JAKO GRUPY
I INDYWIDUALNIE POSZCZEGÓLNYCH JEJ
CZŁONKÓW
Ochrona zdrowia i Promocja
Ochrona zdrowia i Promocja
zdrowia
zdrowia
Koncepcja zdrowia rodziny
wg.Mauksch’sa(19740
...
...
Stan zdrowia odzwierciedla wzory
całej rodziny, a nie indywidualnie jej
członków, które rozwijają się w jej
obrębie i zawierają wiedzę , postawy,
wartości, zachowania oraz
wyznaczają role i zadania członkom
rodziny.
KOMPETENCJA
KOMPETENCJA
........ważna cecha jednostki z punktu
........ważna cecha jednostki z punktu
widzenia skuteczności interwencji
widzenia skuteczności interwencji
zdrowotnej, dlatego, ze dzięki jej
zdrowotnej, dlatego, ze dzięki jej
posiadaniu ludzie mogą ocenić i
posiadaniu ludzie mogą ocenić i
ewentualnie zmienić swoje
ewentualnie zmienić swoje
zachowanie.
zachowanie.
Kompetencje rodziny obejmują:
Wzory komunikacji
Wzory komunikacji
Spoistość, zwartość
Spoistość, zwartość
Stopień integracji rodziny
Stopień integracji rodziny
Zdolność zmiany
Zdolność zmiany
Popieranie autonomii członków rodziny
Popieranie autonomii członków rodziny
Udział w tworzeniu norm i zasad
Udział w tworzeniu norm i zasad
Udział we władzy
Udział we władzy
Zręczność w negocjacjach
Zręczność w negocjacjach
Petze 1984,Pirdham i Hansen 1977)
Petze 1984,Pirdham i Hansen 1977)
Zachowania Zdrowotne
Zachowania Zdrowotne
wg Grochmana (1988)
wg Grochmana (1988)
Utożsamiane są ze zwyczajami
Utożsamiane są ze zwyczajami
Zawierają atrybuty (przekonania,
Zawierają atrybuty (przekonania,
oczekiwania i przewidywania,motywy,
oczekiwania i przewidywania,motywy,
wartości, spostrzeżenia)
wartości, spostrzeżenia)
Realizacja
Realizacja
pielęgniarstwa
pielęgniarstwa
rodzinnego
rodzinnego
Rodzina źródło zdrowia i/lub
Rodzina źródło zdrowia i/lub
choroby
choroby
Pielęgniarstwo Rodzinne
Pielęgniarstwo Rodzinne
1985 r Instrukcja w sprawie pielęgniarki
1985 r Instrukcja w sprawie pielęgniarki
środowiskowej do zadań zalicza:
środowiskowej do zadań zalicza:
..............”rozpoznanie i ocena sytuacji
..............”rozpoznanie i ocena sytuacji
zdrowotno-społecznej
zdrowotno-społecznej rodziny
rodziny
,
,
poszczególnych osób w
poszczególnych osób w
rodzinie
rodzinie
oraz
oraz
określenie potrzeb zdrowotnych ze
określenie potrzeb zdrowotnych ze
szczególnym
szczególnym
uwzględnieniem rodzin
uwzględnieniem rodzin
(osób) ryzyka zdrowotnego i społecznego.”
(osób) ryzyka zdrowotnego i społecznego.”
Tradycyjna i nowoczesna
Tradycyjna i nowoczesna
rola pielęgniarki
rola pielęgniarki
środowiskowej
środowiskowej
A
•koncentracja na
chorobie i
człowieku chorym
• dominacja
czynności i
świadczeń
usługowych o
charakterze
instrumentalnym
B
• komplementarność
opieki nad zdrowiem i
człowiekiem zdrowym
oraz nad chorobą i
człowiekiem chorym
• wysokie znaczenie
edukacji, doradztwa,
upodmiotowienie
pacjenta, partnerstwo
Tradycja i
Tradycja i
nowoczesność cd.
nowoczesność cd.
minimalna
minimalna
współpraca z
współpraca z
rodziną,
rodziną,
orientacja na
orientacja na
indywidualną
indywidualną
opiekę
opiekę
podejmowanie
podejmowanie
zadań na zlecenie
zadań na zlecenie
lekarza
lekarza
• pacjent/klient –
rodzina, społeczność
lokalna, grupy ryzyka –
przy zachowaniu
indywidualizacji w w
pielęgnowaniu
• umiejętność
wyodrębnienia i realizacji
samodzielnych zadań przy
zachowaniu i doskonaleniu
współpracy z lekarzem
Praca z rodziną
Praca z rodziną
Praca początkowo polegała na:
Praca początkowo polegała na:
- przekazywaniu wiedzy higienicznej
- przekazywaniu wiedzy higienicznej
(rodzina to odbiorca i wykonawca zleceń)
(rodzina to odbiorca i wykonawca zleceń)
- obecnie coraz wyraźne jest traktowanie
- obecnie coraz wyraźne jest traktowanie
rodziny jako specjalnego podmiotu opieki
rodziny jako specjalnego podmiotu opieki
pielęgniarskiej, odrębnego w stosunku do
pielęgniarskiej, odrębnego w stosunku do
poszczególnych członków rodziny;
poszczególnych członków rodziny;
-
-
podmiotem opieki staje się cała rodzina
podmiotem opieki staje się cała rodzina
Praca z rodziną
Praca z rodziną
Rodzina jest bezsprzecznie istotnym
ogniwem opieki nad zdrowiem
Obejmuje zadania pielęgnacyjne,
-
współudział w kształtowaniu pozytywnych
emocji i dobrego samopoczucia w trakcie
hospitalizacji, -
-
udział rodziny w opiece domowej nad chorym
przewlekle przesądza o skuteczności terapii,
-
zabezpieczenie, zachowanie i ochronę
zdrowia jej członków
-
współdziałanie z rodziną i zapewnienie
opieki uwarunkowane jest zwyczajami
kulturowymi rodziny;
-
współdziałanie ma ogromne znaczenie dla
końcowych efektów działań na rzecz zdrowia
, zaangażowanie rodzin w ochronę i
zachowanie własnego zdrowia i pomoc
chorym członkom rodziny
Rodzina powinna być włączona jako
integralna cześć holistycznego systemu
opieki nad członkiem rodziny
Efektywniejszymi metodami współdziałania
z rodziną są doradztwo: edukacja, udzielanie
wsparcia w sytuacji kryzysowej
Podstawy określania
świadczeń pielęgniarki
Częstość występowania problemów
Częstość występowania problemów
zdrowotnych- nierówności zdrowotne
zdrowotnych- nierówności zdrowotne
Region kraju
Region kraju
Środowisko lokalne- wieś, stare dzielnice (starzy
Środowisko lokalne- wieś, stare dzielnice (starzy
ludzie), niski status społeczny, typy rodzin
ludzie), niski status społeczny, typy rodzin
Liczba mieszkańców
Liczba mieszkańców
Koncepcje pielęgniarskie
Koncepcje pielęgniarskie
F. Nightingale
F. Nightingale
:
:
-uzyskanie korzystnych warunków
-uzyskanie korzystnych warunków
higienicznych i środowiskowych
higienicznych i środowiskowych
D. Orem
D. Orem
-
uzyskanie optymalnego poziomu
uzyskanie optymalnego poziomu
samoopieki i samoopielęgnacji
samoopieki i samoopielęgnacji
V. Henderson
V. Henderson
- zabezpieczenie zaspokojenia potrzeb
- zabezpieczenie zaspokojenia potrzeb
Koncepcje pielęgniarskie
C. Roy
C. Roy
-Uzyskanie optymalnego poziomu „radzenia
-Uzyskanie optymalnego poziomu „radzenia
sobie’ jako mechanizmu adaptacji rodziny do
sobie’ jako mechanizmu adaptacji rodziny do
zmian związanych z chorobą przez podjecie
zmian związanych z chorobą przez podjecie
aktywności
aktywności
- na poziomie fizjologicznym,
- na poziomie fizjologicznym,
- koncepcji własnego „ ja”
- koncepcji własnego „ ja”
- kontaktów społecznych’;
- kontaktów społecznych’;
- współzależności
- współzależności
Koncepcje pielęgniarskie
Koncepcje pielęgniarskie
B.Neuman
B.Neuman
- uzyskanie optymalnej
- uzyskanie optymalnej
umiejętności i możliwości
umiejętności i możliwości
radzenia sobie z sytuacjami
radzenia sobie z sytuacjami
stresogennymi i ich skutkami
stresogennymi i ich skutkami
( linie obrony) minimalizacja stresu,
( linie obrony) minimalizacja stresu,
bądź jego skutków)
bądź jego skutków)
Stres rodzinny
Stres rodzinny
kontakt z siłami spoza rodziny jednego członka
kontakt z siłami spoza rodziny jednego członka
rodziny
rodziny
pozarodzinne źródło stresu działające na całą
pozarodzinne źródło stresu działające na całą
rodzinę
rodzinę
stres związany ze zmianą etapu życia rodziny
stres związany ze zmianą etapu życia rodziny
napięcie ogniskujące wokół problemów
napięcie ogniskujące wokół problemów
szczególnie dotkliwych
szczególnie dotkliwych
Stany chorobowe mające
źródło w rodzinie
choroby psychosomatyczne
choroby psychosomatyczne
zaburzenia czynnościowe
zaburzenia czynnościowe
bóle – mowa ciała
bóle – mowa ciała
zburzenia zdrowia psychicznego
zburzenia zdrowia psychicznego
uzależnienia
uzależnienia
Choroby
Choroby
psychosomatyczne
psychosomatyczne
Zmiany patologiczne, w których patogenezie i
Zmiany patologiczne, w których patogenezie i
przebiegu czynniki somatyczne i psychospołeczne
przebiegu czynniki somatyczne i psychospołeczne
odgrywają ważną role
odgrywają ważną role
„…
„…
zaburzenia psychosomatyczne polegają nie tyle
zaburzenia psychosomatyczne polegają nie tyle
na uszkodzeniu fizycznym, ile na ekspresji życiowych
na uszkodzeniu fizycznym, ile na ekspresji życiowych
problemów i niepowodzeń..”
problemów i niepowodzeń..”
Zaburzenia psychosomatyczne
Zaburzenia psychosomatyczne
(
(
emocjonalne przeżycia)
emocjonalne przeżycia)
1.narząd ruchu lub zmysłów-
1.narząd ruchu lub zmysłów-
objawy sugerują
objawy sugerują
próbę rozwiązania konfliktu intrapsychicznego
próbę rozwiązania konfliktu intrapsychicznego
2.Czynnościowe choroby
2.Czynnościowe choroby
, które pojawiają się jako
, które pojawiają się jako
nieokreślone dolegliwości – nerwice narządowe
nieokreślone dolegliwości – nerwice narządowe
(układu sercowonaczyniowego, przewodu
(układu sercowonaczyniowego, przewodu
pokarmowego, układu ruchu, oddechowego,
pokarmowego, układu ruchu, oddechowego,
organicznych, moczopłciowego)
organicznych, moczopłciowego)
3
3.
.
reakcja na stres
reakcja na stres
lub konflikty w których
lub konflikty w których
uczestniczy człowiek - choroby psychosomatyczne;
uczestniczy człowiek - choroby psychosomatyczne;
astma oskrzelowa, nadciśnienie, choroba
astma oskrzelowa, nadciśnienie, choroba
wrzodowa dwunastnicy, anoreksja, RZS
wrzodowa dwunastnicy, anoreksja, RZS
Choroby, których patogeneza jest
zdominowana przez czynniki
emocjonalne, mogą to być zjawiska :
4.Czynniki psychologiczne wpływające na
4.Czynniki psychologiczne wpływające na
stan fizyczny (zmiany morf.„ słabego
stan fizyczny (zmiany morf.„ słabego
narządu)
narządu)
5. Zjawiska somatopsychiczne, które
5. Zjawiska somatopsychiczne, które
określają reakcje psychiczna na chorobę
określają reakcje psychiczna na chorobę
( zaprzeczenie choroby,, depresja, zburzenia
( zaprzeczenie choroby,, depresja, zburzenia
zachowania)
zachowania)
(
(
Luban-Plozza 1995)
Luban-Plozza 1995)
Przejawy dysfunkcji
Przejawy dysfunkcji
rodzinnej
rodzinnej
współuzależnienie
współuzależnienie
walka o dominacje
walka o dominacje
zaprzeczanie lub zakaz uzewnętrzniania uczuć
zaprzeczanie lub zakaz uzewnętrzniania uczuć
kompulsywne zachowania
kompulsywne zachowania
role odgrywane w sposób sztywny
role odgrywane w sposób sztywny
rezygnacja z wolności i własnego rozwoju
rezygnacja z wolności i własnego rozwoju
niewolnik systemu- utrzymanie systemu w
niewolnik systemu- utrzymanie systemu w
równowadze
równowadze
Destrukcyjne wzory
Destrukcyjne wzory
wychowania
wychowania
(Miller 1995)
(Miller 1995)
władza absolutna- zagrożenie, lek u rodziców
władza absolutna- zagrożenie, lek u rodziców
brak zaangażowania się w problemy
brak zaangażowania się w problemy
emocjonalne dziecka
emocjonalne dziecka
przekazywanie dziecku szkodliwych przekonań
przekazywanie dziecku szkodliwych przekonań
związanych z cielesnością i popędami
związanych z cielesnością i popędami
Sposoby komunikacji w
Sposoby komunikacji w
rodzinie
rodzinie
jasny i zrozumiały
jasny i zrozumiały
nie stosować podwójnej komunikacji
nie stosować podwójnej komunikacji
mówić o faktach, a nie domysłach i
mówić o faktach, a nie domysłach i
przypuszczeniach
przypuszczeniach
nie deprecjonować wartości poszczególnych
nie deprecjonować wartości poszczególnych
osób, jeśli poddaje się krytyce ich zachowania
osób, jeśli poddaje się krytyce ich zachowania
komunikaty od rodziców powinny być zgodne
komunikaty od rodziców powinny być zgodne
z postępowaniem
z postępowaniem
Konsekwencje choroby
Konsekwencje choroby
w rodzinie
w rodzinie
Trudności finansowe ( sytuacja
Trudności finansowe ( sytuacja
bytowa)
bytowa)
Zmiana struktury rodziny
Zmiana struktury rodziny
Stresy i napięcia w domu dodatkowe
Stresy i napięcia w domu dodatkowe
obciążenie pracą wszystkich członków
obciążenie pracą wszystkich członków
rodziny
rodziny
Zmiany emocjonalne
Zmiany emocjonalne
wzrost emocji
wzrost emocji
relacje opiekuńcze
relacje opiekuńcze
osłabienie więzi,
osłabienie więzi,
emocjonalny dystans
emocjonalny dystans
porzucenie osoby chorej
porzucenie osoby chorej
dezercji
dezercji
rozpadu
rozpadu
rozwodu
rozwodu
Zmiany emocjonalne
Zmiany emocjonalne
wysoki poziom frustracji związany z
wysoki poziom frustracji związany z
zagrożeniem zdrowia i życia:
zagrożeniem zdrowia i życia:
-
-
bezsenność, drażliwość, złe samopoczucie, brak
bezsenność, drażliwość, złe samopoczucie, brak
apetytu
apetytu
-
dolegliwości bólowe
dolegliwości bólowe
- zwiększenie niekorzystnych zachowań zdrowotnych –
- zwiększenie niekorzystnych zachowań zdrowotnych –
odreagowanie
odreagowanie
Zadania opiekuńcze w
kontekście cech
strukturalnych
Sytuacje rodzinne- wielodzietność,
Sytuacje rodzinne- wielodzietność,
Niepełna rodzina – przyczyna
Niepełna rodzina – przyczyna
Cykle życia rodzinnego i problemy
Cykle życia rodzinnego i problemy
opiekuńcze w nich
opiekuńcze w nich
problemy z chorobą- deficyt,
problemy z chorobą- deficyt,
izolacja, osamotnienie, bezradność,
izolacja, osamotnienie, bezradność,
lęk, poczucie bezsilności
lęk, poczucie bezsilności
Źródła wsparcia rodziny w
Źródła wsparcia rodziny w
sytuacji choroby
sytuacji choroby
•
dalsza rodzina,
dalsza rodzina,
•
przyjaciele,
przyjaciele,
•
znajomi,
znajomi,
•
grupy samopomocy,
grupy samopomocy,
•
wolontariusze
wolontariusze
Rola opiekuńcza kobiet
Rola opiekuńcza kobiet
stereotyp
stereotyp
Standardy w
Standardy w
pielęgniarstwie rodzinnym
pielęgniarstwie rodzinnym
1.
1.
Gromadzenie danych
Gromadzenie danych
2.
2.
Planowanie opieki
Planowanie opieki
3.
3.
Realizowanie planu opieki
Realizowanie planu opieki
4.
4.
Ocena wyników opieki
Ocena wyników opieki
5.
5.
Zakres wiedzy i umiejętności pielęgniarki
Zakres wiedzy i umiejętności pielęgniarki
rodzinnej
rodzinnej
6.
6.
Badania naukowe
Badania naukowe
7.
7.
Cechy i predyspozycje pielęgniarki rodzinnej
Cechy i predyspozycje pielęgniarki rodzinnej
Gromadzenie danych i
Gromadzenie danych i
diagnoza
diagnoza
1.
1.
Standardy zadaniowe- zbieranie
Standardy zadaniowe- zbieranie
danych o rodzinie, dokumentowanie
danych o rodzinie, dokumentowanie
2.
2.
Standardy procesu/ realizacji-
Standardy procesu/ realizacji-
wykorzystanie źródeł i technik,
wykorzystanie źródeł i technik,
gromadzenie, nanoszenie danych,
gromadzenie, nanoszenie danych,
wnioskowanie
wnioskowanie
3.
3.
Standardy wyniku.
Standardy wyniku.
Metody gromadzenia
danych:
Źródła podmiotowe i
Źródła podmiotowe i
przedmiotowe
przedmiotowe
Wywiad
Wywiad
Obserwacja
Obserwacja
Analiza dokumentów
Analiza dokumentów
Pomiary
Pomiary
Diagnoza
Diagnoza
diagnoza jest skorelowana z rodzajem stosowanej
diagnoza jest skorelowana z rodzajem stosowanej
metody
metody
zawiera rodzinne czynniki zagrożenia zdrowia i
zawiera rodzinne czynniki zagrożenia zdrowia i
uwarunkowania choroby,
uwarunkowania choroby,
ustalenie czy i w jakim zakresie rodzina będzie mogła
ustalenie czy i w jakim zakresie rodzina będzie mogła
podjąć opiekę w sytuacji choroby kogoś z rodziny,
podjąć opiekę w sytuacji choroby kogoś z rodziny,
zmiany jakie zaszły w związku z chorobą i w których
zmiany jakie zaszły w związku z chorobą i w których
rodzina wymaga pomocy z zewnątrz
rodzina wymaga pomocy z zewnątrz
Diagnoza wg ICNP
Diagnoza wg ICNP
przedmiot
przedmiot
ocena
ocena
odbiorca
odbiorca
działanie
działanie
Karta środowiskowa
Karta środowiskowa
rodziny
rodziny
Zapis graficzny rodziny
Zapis graficzny rodziny
Dane o mieszkaniu
Dane o mieszkaniu
Dane o członkach rodziny
Dane o członkach rodziny
Zagrożenia zdrowia
Zagrożenia zdrowia
Sprawność, prawidłowość,
Sprawność, prawidłowość,
niepełnosprawność ( ADL)
niepełnosprawność ( ADL)
Sytuacja społeczna- praca, nauka
Sytuacja społeczna- praca, nauka
Planowanie, realizacja, ocena
Planowanie, realizacja, ocena
Genogram ( charakterystyka
pokoleń)
Genogram ( charakterystyka
pokoleń)
Działanie….
Działanie….
Planowanie- cechy dobrego planu?
Planowanie- cechy dobrego planu?
Realizowanie – aktywność
Realizowanie – aktywność
-metody pracy
-metody pracy
/
/
zasoby osobiste i środowiskowe/
zasoby osobiste i środowiskowe/
Ocena wyników opieki - ewaluacja
Ocena wyników opieki - ewaluacja
Metody pracy pielęgniarki
rodzinnej
1.
1. Proces Pielęgnowania:
Proces Pielęgnowania:
- dynamiczna
- dynamiczna
- uniwersalna dająca się zastosować
- uniwersalna dająca się zastosować
do indywidualnych potrzeb i wymagań,
do indywidualnych potrzeb i wymagań,
warunków w jakich jest realizowany:
warunków w jakich jest realizowany:
2.
2. Metody pracy środowiskowej
Metody pracy środowiskowej
zastosowane w
praktyce
:
metody pracy środowiskowej
metody pracy środowiskowej
/zasoby ludzkie, materialne,grup, środowisk/
/zasoby ludzkie, materialne,grup, środowisk/
metody procesu pielęgnowania
metody procesu pielęgnowania
metody case study (indywidualnego przypadku)
metody case study (indywidualnego przypadku)
umiejętność wykorzystania;
umiejętność wykorzystania;
- obowiązującej dokumentacji medycznej
- obowiązującej dokumentacji medycznej
- dokumentacji do prowadzenia badań naukowych
- dokumentacji do prowadzenia badań naukowych
- wyników badań naukowych do praktyki
- wyników badań naukowych do praktyki
pielęgniarskiej
pielęgniarskiej
PROCES PIELĘGNOWANIA
PROCES PIELĘGNOWANIA
ETAPY:
ETAPY:
1. gromadzenie danych –
1. gromadzenie danych –
rozpoznanie pielęgniarskie,
rozpoznanie pielęgniarskie,
2. planowanie,
2. planowanie,
3. realizacja planu,
3. realizacja planu,
4. ocena
4. ocena
Case study;
1.Dane pacjenta
1.Dane pacjenta
2.Historia choroby
2.Historia choroby
3.Wywiad rodzinny
3.Wywiad rodzinny
;
;
-
-
członkowie rodziny
członkowie rodziny
-Wydarzenia
-Wydarzenia
-Zainteresowania
-Zainteresowania
-Styl życia; błędy żywieniowe, wolny czas, przeciążenie
-Styl życia; błędy żywieniowe, wolny czas, przeciążenie
psychiczne,
psychiczne,
-Wsparcie społeczne
-Wsparcie społeczne
4. Wywiad środowiskowy
4. Wywiad środowiskowy
-
miejsce zamieszkania; stan mieszkania
-
- zagrożenia zdrowia, w domu, w pracy, system pracy,
-
- komunikacja społeczna
-
- higiena osobista
-
- aktywność fizyczna, sen zasypianie
Rozwiązywanie problemu
Rozwiązywanie problemu
/p. s/
/p. s/
Realizowanie
Realizowanie
Wybranie rozwiązania
Wybranie rozwiązania
Giełda pomysłów
Giełda pomysłów
Sformułowanie problemu
Sformułowanie problemu
Odczucie problemu
Odczucie problemu
Literatura;
Literatura;
1.Kawczyńska-Butrym Z.:
Rodzina- Zdrowie-Choroba.
Wyd. CZELEJ,
Lublin 2003 ;
2.Kawczyńska-Butrym Z.:
Wyzwania Rodziny; zdrowie, choroba,
niepełnosprawność, starość
.
Wyd. Makmed, Lublin 2008 ;
3.Sito A, Bożkowa K.: „
Opieka zdrowotna nad rodziną”
PZWL.
Warszawa 2003
4.Taranowicz I., Majchrowska A., Kawczyńska- Butrym Z (red)
Elementy socjologii dla pielęgniarek
.wyd. CZELEJ. Wyd., Lublin
2000.
5. McGoldrik M. i wsp.;
Genogramy. Rozpoznanie i interwencje
, wyd.
Zysk i
S-ka, 2007 6.Kawczyńska-Butrym Z:
Wsparcie społeczne w zdrowiu i
chorobie
CEM, Warszawa 1997
6. Kawczyńska- Butrym Z:
Specyfika pomocy społecznej
. Katowice
1998
7. Kilańska Dorota (red.)
Pielęgniarstwo w podstawowej opiece
zdrowotnej
. Wyd. Makmed, Lublin 2010
8.
Medycyna rodzinna
. Praca zbiorowa. Wyd. PZWL, Warszawa 2005
9.Lesińska-Sawicka M.;
Metoda Case study w pielęgniarstwie
.
BORGIS Wydawnictwo Medyczne. Warszawa 2009