Mobilność i straty składników

Mobilność i straty składników

nawozowych

nawozowych

1.Mobilność i straty składników nawozowych: N, P, K

1.Mobilność i straty składników nawozowych: N, P, K

2. Mobilność i straty składników nawozowych na przykładzie

2. Mobilność i straty składników nawozowych na przykładzie

wybranych nawozów naturalnych: obornik, gnojówka, gnojowica

wybranych nawozów naturalnych: obornik, gnojówka, gnojowica

Składniki nawozowe w glebie, takie jak

Składniki nawozowe w glebie, takie jak

azot, fosfor, potas

azot, fosfor, potas

, należą do podstawowych

, należą do podstawowych

czynników warunkujących prowadzenie produkcji rolnej. Jednocześnie jednak przy

czynników warunkujących prowadzenie produkcji rolnej. Jednocześnie jednak przy

niewłaściwie prowadzonej gospodarce nawozowej składniki te mogą stanowić duże

niewłaściwie prowadzonej gospodarce nawozowej składniki te mogą stanowić duże

zagrożenie dla środowiska.

zagrożenie dla środowiska.

Straty składników nawozowych w bardzo dużym stopniu związane są ze złym

Straty składników nawozowych w bardzo dużym stopniu związane są ze złym

przechowywaniem lub niewłaściwym stosowaniem. Problem ten odnosi się

przechowywaniem lub niewłaściwym stosowaniem. Problem ten odnosi się

szczególnie do azotu, który jest najbardziej "mobilnym" czynnikiem

szczególnie do azotu, który jest najbardziej "mobilnym" czynnikiem

plonotwórczym. Dlatego nawozy powinny być stosowane w taki sposób oraz w

plonotwórczym. Dlatego nawozy powinny być stosowane w taki sposób oraz w

takich terminach i dawkach, aby zawarte w nich składniki pokarmowe były w

takich terminach i dawkach, aby zawarte w nich składniki pokarmowe były w

maksymalnym stopniu wykorzystane przez rośliny.

maksymalnym stopniu wykorzystane przez rośliny.

W czasie wegetacji roślin wymycie azotu jest małe lub nie zachodzi wcale, ponieważ

W czasie wegetacji roślin wymycie azotu jest małe lub nie zachodzi wcale, ponieważ

rośliny wykorzystują go do swojego wzrostu i rozwoju. Większe straty występują w

rośliny wykorzystują go do swojego wzrostu i rozwoju. Większe straty występują w

okresie jesienno-zimowym, co wiąże się z przesiąkaniem wody przez profil glebowy

okresie jesienno-zimowym, co wiąże się z przesiąkaniem wody przez profil glebowy

i brakiem pobierania tego składnika przez rośliny. Składniki nie wykorzystane

i brakiem pobierania tego składnika przez rośliny. Składniki nie wykorzystane

zostają wymyte do wód glebowo-gruntowych lub poprzez spływy dostają się do

zostają wymyte do wód glebowo-gruntowych lub poprzez spływy dostają się do

wód powierzchniowych (rzek, stawów, jezior), gdzie zachodzi eutrofizacja.

wód powierzchniowych (rzek, stawów, jezior), gdzie zachodzi eutrofizacja.

Azot przemieszcza

Azot przemieszcza

się w środowisku w postaci azotanów do wód

się w środowisku w postaci azotanów do wód

otwartych lub przedostaje się do atmosfery w postaci amoniaku i

otwartych lub przedostaje się do atmosfery w postaci amoniaku i

produktów denitryfikacji, skąd ponownie wraca do środowiska

produktów denitryfikacji, skąd ponownie wraca do środowiska

glebowo-wodnego, powodując jego zakwaszenie oraz wzrost

glebowo-wodnego, powodując jego zakwaszenie oraz wzrost

obecności azotanów.

obecności azotanów.

Straty azotu

Straty azotu

do atmosfery przyczyniają się do:

do atmosfery przyczyniają się do:

- zmian klimatu- efekt cieplarniany

- zmian klimatu- efekt cieplarniany

- powstawania kwaśnych deszczy -zakwaszanie gleb i wód.

- powstawania kwaśnych deszczy -zakwaszanie gleb i wód.

- N pochodzący z rolnictwa jest głównym powodem

- N pochodzący z rolnictwa jest głównym powodem

zanieczyszczania wód podziemnych.

zanieczyszczania wód podziemnych.

W przeciwieństwie do azotu

W przeciwieństwie do azotu

fosfor

fosfor

słabo przemieszcza się w

słabo przemieszcza się w

glebie. Wymywany jest tylko w niewielkich ilościach na silnie

glebie. Wymywany jest tylko w niewielkich ilościach na silnie

zakwaszonych glebach bardzo lekkich i torfowych.

zakwaszonych glebach bardzo lekkich i torfowych.

Jony fosforanowe, zwłaszcza P04, są

Jony fosforanowe, zwłaszcza P04, są

słabo mobilne

słabo mobilne

i z

i z

głębszych poziomów glebowych, gdzie uwalniane są z

głębszych poziomów glebowych, gdzie uwalniane są z

pierwotnych minerałów, nie podnoszą się ku powierzchni, a

pierwotnych minerałów, nie podnoszą się ku powierzchni, a

fosfor pochodzący z rozkładu szczątków roślinnych czy z

fosfor pochodzący z rozkładu szczątków roślinnych czy z

nawożenia koncentruje się w wierzchnich warstwach gleby. W

nawożenia koncentruje się w wierzchnich warstwach gleby. W

glebach słabo przepuszczalnych, np. gliniastych, fosfor

glebach słabo przepuszczalnych, np. gliniastych, fosfor

migruje przy intensywnym nawożeniu i nawadnianiu tylko do

migruje przy intensywnym nawożeniu i nawadnianiu tylko do

głębokości maksymalnej 40 cm. W glebach piaszczystych,

głębokości maksymalnej 40 cm. W glebach piaszczystych,

zawierających małe ilości żelaza, glinu i wapnia, zdolnych do

zawierających małe ilości żelaza, glinu i wapnia, zdolnych do

zatrzymywania fosforu, jego wymywanie może być dość

zatrzymywania fosforu, jego wymywanie może być dość

szybkie.

szybkie.

Przemieszczanie się fosforu

Utrata fosforu

Utrata fosforu

prowadzi do:

prowadzi do:

- zaburzenia systemu korzeniowego i

- zaburzenia systemu korzeniowego i

nieprawidłowego krzewienia.

nieprawidłowego krzewienia.

- Powoduje wolniejszy wzrost korzeni.

- Powoduje wolniejszy wzrost korzeni.

- Nieregularne nawożenie P może obniżyć

- Nieregularne nawożenie P może obniżyć

jego przyswajalność.

jego przyswajalność.

- Osłabienia źdźbła ( np jęczmień)

- Osłabienia źdźbła ( np jęczmień)

Przenikanie azotu i fosforu w dużych ilościach z
gospodarstw rolnych do otoczenia prowadzi do eutrofizacji
zbiorników wodnych, degradacji ekosystemów lądowych

Potas

Potas

bardzo łatwo przemieszcza się w głąb profilu glebowego,

bardzo łatwo przemieszcza się w głąb profilu glebowego,

zwłaszcza na glebach lekkich i mineralnych. Odgrywa on

zwłaszcza na glebach lekkich i mineralnych. Odgrywa on

ważną rolę w tworzeniu ich odporności na susze

ważną rolę w tworzeniu ich odporności na susze

wiosenne, co ma duże znaczenie dla zbóż jarych.

wiosenne, co ma duże znaczenie dla zbóż jarych.

Utrata potasu

Utrata potasu

może wpłynąć na zaburzenie funkcji

może wpłynąć na zaburzenie funkcji

fizjologicznych, a mianowicie na:

fizjologicznych, a mianowicie na:

- gospodarkę wodną, co zwiększa tolerancję roślin na suszę.

- gospodarkę wodną, co zwiększa tolerancję roślin na suszę.

- gospodarką węglowodanami, co jest związane ze

- gospodarką węglowodanami, co jest związane ze

zmniejszeniem wymarzania roślin ozimych.

zmniejszeniem wymarzania roślin ozimych.

- jest odpowiedzialny za tworzenie się związków

- jest odpowiedzialny za tworzenie się związków

występujących w ścianach komórkowych tkanek

występujących w ścianach komórkowych tkanek

mechanicznych, dzięki czemu źdźbła zbóż są grubsze i

mechanicznych, dzięki czemu źdźbła zbóż są grubsze i

bardziej sztywne i zmniejsza się wyleganie.

bardziej sztywne i zmniejsza się wyleganie.

- kontroluje przemiany aminokwasów i białek, a więc

- kontroluje przemiany aminokwasów i białek, a więc

zmniejsza porażenie roślin przez choroby i szkodniki, zwiększa

zmniejsza porażenie roślin przez choroby i szkodniki, zwiększa

wiązanie azotu atmosferycznego i efektywność plonotwórczą

wiązanie azotu atmosferycznego i efektywność plonotwórczą

azotu nawozowego.

azotu nawozowego.

2. Mobilność i straty składników nawozowych na przykładzie obornika,

2. Mobilność i straty składników nawozowych na przykładzie obornika,

gnojówki, gnojowicy.

gnojówki, gnojowicy.

Obornik

Obornik

ma duże znaczenie w kształtowaniu struktury gleby, zawiera wszystkie składniki niezbędne

ma duże znaczenie w kształtowaniu struktury gleby, zawiera wszystkie składniki niezbędne

do rozwoju roślin. Średnia zawartość składników nawozowych w oborniku wynosi: 0,5% N,

do rozwoju roślin. Średnia zawartość składników nawozowych w oborniku wynosi: 0,5% N,

0,25% P205 i 0,6% K2O.

0,25% P205 i 0,6% K2O.

Niewłaściwe przechowywanie obornika powoduje nie tylko

Niewłaściwe przechowywanie obornika powoduje nie tylko

straty składników nawozowych,

straty składników nawozowych,

ale również powoduje zanieczyszczenie środowiska naturalnego.

ale również powoduje zanieczyszczenie środowiska naturalnego.

W czasie przechowywania zachodzą:

W czasie przechowywania zachodzą:



straty azotu i potasu, gdyż są wypłukiwane przez wodę, a ponadto azot ulatnia się do

straty azotu i potasu, gdyż są wypłukiwane przez wodę, a ponadto azot ulatnia się do

atmosfery w formie amoniaku.

atmosfery w formie amoniaku.

Wielkość tych strat zależy od sposobu przechowywania obornika. Najmniejsze występują

Wielkość tych strat zależy od sposobu przechowywania obornika. Najmniejsze występują

wówczas, gdy obornik przechowywany jest w oborze wgłębionej. Gromadzony obornik jest

wówczas, gdy obornik przechowywany jest w oborze wgłębionej. Gromadzony obornik jest

zwilżany moczem i udeptywany przez zwierzęta. W takich warunkach dopływ powietrza do

zwilżany moczem i udeptywany przez zwierzęta. W takich warunkach dopływ powietrza do

obornika jest utrudniony i zachodzą w nim procesy beztlenowe. W wyniku takiego

obornika jest utrudniony i zachodzą w nim procesy beztlenowe. W wyniku takiego

przechowywania powstaje obornik dobrze przefermentowany, a straty azotu są małe

przechowywania powstaje obornik dobrze przefermentowany, a straty azotu są małe

(13%). Obornik przechowywany jest także na gnojowni, zwiększa to straty azotu oraz

(13%). Obornik przechowywany jest także na gnojowni, zwiększa to straty azotu oraz

podnosi koszty przechowywania, straty azotu wynoszą wówczas około 38%.

podnosi koszty przechowywania, straty azotu wynoszą wówczas około 38%.

Aby ograniczyć straty azotu:

Aby ograniczyć straty azotu:



do obornika dodaje się superfosfat lub mączkę fosforytową, co wzbogaca obornik w fosfor i

do obornika dodaje się superfosfat lub mączkę fosforytową, co wzbogaca obornik w fosfor i

zmniejsza straty azotu.

zmniejsza straty azotu.



obornik po rozrzuceniu na polu należy w tym samym dniu przyorać (orką siewną lub

obornik po rozrzuceniu na polu należy w tym samym dniu przyorać (orką siewną lub

podorywką).

podorywką).



stosować obornik w dni bezwietrzne i pochmurne

stosować obornik w dni bezwietrzne i pochmurne

Gnojówka i gnojowica to cenne nawozy, których efektywność zależy

Gnojówka i gnojowica to cenne nawozy, których efektywność zależy

od właściwego przechowywania i zastosowania. Azot, fosfor i potas

od właściwego przechowywania i zastosowania. Azot, fosfor i potas

występują w nim w formach pozwalających na dalsze ich

występują w nim w formach pozwalających na dalsze ich

wykorzystanie przez rośliny.

wykorzystanie przez rośliny.

Gnojówka

Gnojówka

zawiera 0,2 - 0,3% azotu (N) w formach łatwo

zawiera 0,2 - 0,3% azotu (N) w formach łatwo

dostępnych dla roślin, 0,6% potasu (K2 O) oraz niewielką ilość

dostępnych dla roślin, 0,6% potasu (K2 O) oraz niewielką ilość

fosforu.

fosforu.

Straty N występują gdy

Straty N występują gdy

:

:

-

-

Zbiorniki są nieszczelne i może dostaje się do nich powietrze

Zbiorniki są nieszczelne i może dostaje się do nich powietrze

- w wyniku ogrzewania się.

- w wyniku ogrzewania się.

- Po zastosowaniu gnojówki na gruntach ornych, nie jest ona

- Po zastosowaniu gnojówki na gruntach ornych, nie jest ona

natychmiast wymieszana z glebą

natychmiast wymieszana z glebą

.

.

Gnojowica

Gnojowica

Około 60% azotu zawartego w gnojowicy występuje w

Około 60% azotu zawartego w gnojowicy występuje w

związkach łatwo przyswajalnych dla roślin, a fosfor i potas są

związkach łatwo przyswajalnych dla roślin, a fosfor i potas są

wykorzystywane w takim samym stopniu, jak w nawozach

wykorzystywane w takim samym stopniu, jak w nawozach

mineralnych.

mineralnych.

Straty azotu

Straty azotu

zachodzą podczas przechowywania gnojowicy.

zachodzą podczas przechowywania gnojowicy.

Aby uniknąć strat składników nawozowych w gnojowicy i gnojówce

Aby uniknąć strat składników nawozowych w gnojowicy i gnojówce

należy:

należy:

- stosować od 1 marca do 30 listopada, najlepiej wczesną wiosną, na

- stosować od 1 marca do 30 listopada, najlepiej wczesną wiosną, na

nie obsianą glebę.

nie obsianą glebę.

- nie wolno stosować na polach o nachyleniu większym niż 10 proc.,

- nie wolno stosować na polach o nachyleniu większym niż 10 proc.,

jeśli pola te nie są pokryte roślinami.

jeśli pola te nie są pokryte roślinami.

- Niedopuszczalne jest stosowanie gnojowicy i gnojówki na glebach

- Niedopuszczalne jest stosowanie gnojowicy i gnojówki na glebach

zalanych wodą, przykrytych śniegiem lub zamarzniętych.

zalanych wodą, przykrytych śniegiem lub zamarzniętych.

- najlepiej jest wprowadzać bezpośrednio do gleby za pomocą węży

- najlepiej jest wprowadzać bezpośrednio do gleby za pomocą węży

rozlewowych połączonych z zębami kultywatora.

rozlewowych połączonych z zębami kultywatora.

- Gnojowicę i gnojówkę można stosować, gdy poziom wody gruntowej

- Gnojowicę i gnojówkę można stosować, gdy poziom wody gruntowej

jest poniżej 1,2 m.

jest poniżej 1,2 m.

Mobilność związków N do środowiska

Mobilność związków N do środowiska

Zagrożenie dla środowiska związane ze składowaniem

Zagrożenie dla środowiska związane ze składowaniem

odchodów zwierzęcych wynika

odchodów zwierzęcych wynika

głównie z powodu strat azotu z powodu nieszczelnych

głównie z powodu strat azotu z powodu nieszczelnych

zbiorników do przechowywania

zbiorników do przechowywania

nawozów naturalnych. Przemieszczanie się związków azotu do

nawozów naturalnych. Przemieszczanie się związków azotu do

środowiska glebowego,

środowiska glebowego,

a następnie do wód gruntowych i cieków wodnych pogarsza

a następnie do wód gruntowych i cieków wodnych pogarsza

jakość wody. W konsekwencji powoduje to obniżenie jakości

jakość wody. W konsekwencji powoduje to obniżenie jakości

wody pitnej. Zasoby wód podziemnych w Polsce narażone są na

wody pitnej. Zasoby wód podziemnych w Polsce narażone są na

przenikanie zanieczyszczeń. Istotnym problemem jest

przenikanie zanieczyszczeń. Istotnym problemem jest

eutrofizacja wód, wynikająca z nadmiernego ładunku do

eutrofizacja wód, wynikająca z nadmiernego ładunku do

środowiska związków azotu.

środowiska związków azotu.

Dziękuję za uwagę

Dziękuję za uwagę