Model opieki nad pacjentem z
Model opieki nad pacjentem z
rozpoznaną nerwicą
rozpoznaną nerwicą
NERWICA-grupa zaburzeń niepsychotycznych,
NERWICA-grupa zaburzeń niepsychotycznych,
objawiająca się różnymi dolegliwościami
objawiająca się różnymi dolegliwościami
psychicznymi i cielesnymi.
psychicznymi i cielesnymi.
Rozpowszechnienie nerwic:
Rozpowszechnienie nerwic:
Nerwice należą do najczęstszych chorób
Nerwice należą do najczęstszych chorób
współczesnej ludzkości (około 30%); z tego tylko
współczesnej ludzkości (około 30%); z tego tylko
część chorych poszukuje pomocy. Zaburzenia
część chorych poszukuje pomocy. Zaburzenia
nerwicowe stwierdza się u około 15% zgłaszających
nerwicowe stwierdza się u około 15% zgłaszających
się pacjentów. W psychiatrycznym lecznictwie
się pacjentów. W psychiatrycznym lecznictwie
ambulatoryjnym wskaźnik ten wynosi 40%.
ambulatoryjnym wskaźnik ten wynosi 40%.
Obserwuje się przewagę nerwic u kobiet, w grupach
Obserwuje się przewagę nerwic u kobiet, w grupach
rozwiedzionych i wdowców, w miastach nieco więcej
rozwiedzionych i wdowców, w miastach nieco więcej
niż na wsi.
niż na wsi.
Etiologia:
Etiologia:
1.Uwarunkowania genetyczne – biologiczne
1.Uwarunkowania genetyczne – biologiczne
uwarunkowania, typ osobowości lękowej i sposoby
uwarunkowania, typ osobowości lękowej i sposoby
reagowania na pewne sytuacje, mechanizmy
reagowania na pewne sytuacje, mechanizmy
obronne (sposoby radzenia sobie z rzeczywistością).
obronne (sposoby radzenia sobie z rzeczywistością).
Osobowość neurotyczną charakteryzuje:
Osobowość neurotyczną charakteryzuje:
-podwyższony poziom niepokoju,
-podwyższony poziom niepokoju,
-niski próg frustracji,
-niski próg frustracji,
-zawyżone aspiracje,
-zawyżone aspiracje,
-skupienie na sobie,
-skupienie na sobie,
-poczucie mniejszej wartości,
-poczucie mniejszej wartości,
-brak akceptacji siebie,
-brak akceptacji siebie,
-poczucie krzywdy,
-poczucie krzywdy,
-niechęć do samoanalizy,
-niechęć do samoanalizy,
-lęk przed oceną,
-lęk przed oceną,
-trudności w relacjach z innymi ludźmi.
-trudności w relacjach z innymi ludźmi.
2.Wpływ doświadczeń z dzieciństwa:
2.Wpływ doświadczeń z dzieciństwa:
wadliwe metody wychowawcze, nieprawidłowe wzorce,
wadliwe metody wychowawcze, nieprawidłowe wzorce,
zaburzone relacje w rodzinie,
zaburzone relacje w rodzinie,
np. w nerwicy natręctw, fobiach -u dziecka poparzonego
np. w nerwicy natręctw, fobiach -u dziecka poparzonego
wrzątkiem może rozwinąć się obawa przed wodą,
wrzątkiem może rozwinąć się obawa przed wodą,
czajnikiem, parą. W miarę dorastania dziecko uczy się
czajnikiem, parą. W miarę dorastania dziecko uczy się
ten strach przezwyciężać, jednak może się on znowu
ten strach przezwyciężać, jednak może się on znowu
pojawić w życiu dorosłym pod wpływem określonej
pojawić w życiu dorosłym pod wpływem określonej
sytuacji, co w konsekwencji prowadzi do powstania fobii.
sytuacji, co w konsekwencji prowadzi do powstania fobii.
3.Wpływ obecnej sytuacji na uwalnianie tłumionych
3.Wpływ obecnej sytuacji na uwalnianie tłumionych
reakcji:
reakcji:
-wyzwalających (choroby, porażki i straty, trudności w
-wyzwalających (choroby, porażki i straty, trudności w
pełnieniu ról społecznych, zahamowanie rozwoju
pełnieniu ról społecznych, zahamowanie rozwoju
osobowego, działanie pod presją),
osobowego, działanie pod presją),
-podtrzymujących (korzyści z nerwicy)- bywa, że jakaś
-podtrzymujących (korzyści z nerwicy)- bywa, że jakaś
choroba np.układu krążenia u któregoś z rodziców
choroba np.układu krążenia u któregoś z rodziców
wymaga szczególnej troski i opieki całej rodziny, i to
wymaga szczególnej troski i opieki całej rodziny, i to
może stanowić dla nas wzór, w oparciu o który
może stanowić dla nas wzór, w oparciu o który
kształtujemy własny sposób uzyskiwania troski i opieki
kształtujemy własny sposób uzyskiwania troski i opieki
ze strony otoczenia.
ze strony otoczenia.
Zaburzenia nerwicowe przejawiają się w sferach
Zaburzenia nerwicowe przejawiają się w sferach
postrzegania, przeżywania, myślenia, zachowania.
postrzegania, przeżywania, myślenia, zachowania.
Towarzyszą temu liczne objawy, niekiedy intensywne,
Towarzyszą temu liczne objawy, niekiedy intensywne,
wywołujące poczucie dyskomfortu i cierpienia. W
wywołujące poczucie dyskomfortu i cierpienia. W
sytuacjach szczególnie obciążających na plan pierwszy
sytuacjach szczególnie obciążających na plan pierwszy
wysuwa się lęk i napięcie. Lęk, którego przyczyna jest
wysuwa się lęk i napięcie. Lęk, którego przyczyna jest
nieuświadomiona, często zostaje przemieszczony i
nieuświadomiona, często zostaje przemieszczony i
usymbolizowany, przyjmując np. postać różnych fobii.
usymbolizowany, przyjmując np. postać różnych fobii.
Poza napięciem i lękiem pojawiają się różnego rodzaju
Poza napięciem i lękiem pojawiają się różnego rodzaju
sensacje wywołane rozchwianiem równowagi układu
sensacje wywołane rozchwianiem równowagi układu
wegetatywnego: bicie serca, ściskanie w dołku
wegetatywnego: bicie serca, ściskanie w dołku
podsercowym, bóle głowy, bóle brzucha, nadmierne
podsercowym, bóle głowy, bóle brzucha, nadmierne
pocenie się, parcie na pęcherz moczowy, drżenie ciała,
pocenie się, parcie na pęcherz moczowy, drżenie ciała,
zaburzenia snu. Objawy te mogą być bardzo różnorodne,
zaburzenia snu. Objawy te mogą być bardzo różnorodne,
dotyczą różnych narządów i wywołują dramatyczne
dotyczą różnych narządów i wywołują dramatyczne
cierpienia, mimo, że badania nie wykazują żadnego
cierpienia, mimo, że badania nie wykazują żadnego
uszkodzenia ciała.
uszkodzenia ciała.
Objawy osiowe nerwic:
Objawy osiowe nerwic:
-lęk – nieokreślony niepokój
-lęk – nieokreślony niepokój
-zaburzenia wegetatywne – obejmują dolegliwości bólowe,
-zaburzenia wegetatywne – obejmują dolegliwości bólowe,
zaburzenia snu, zaburzenia łaknienia, zaburzenia seksualne
zaburzenia snu, zaburzenia łaknienia, zaburzenia seksualne
-egocentryzm – nadmierna koncentracja uwagi na sobie i
-egocentryzm – nadmierna koncentracja uwagi na sobie i
poczucie szczególnego charakteru własnych dolegliwości
poczucie szczególnego charakteru własnych dolegliwości
-„błędne koło”- lęk wyzwala dodatkowo objawy wegetatywne,
-„błędne koło”- lęk wyzwala dodatkowo objawy wegetatywne,
które z kolei nasilają lęk, który znowu wzmaga objawy
które z kolei nasilają lęk, który znowu wzmaga objawy
wegetatywne, itd.
wegetatywne, itd.
Dodatkowe objawy:
Dodatkowe objawy:
-napięcie psychiczne
-napięcie psychiczne
-uczucie stałego znużenia
-uczucie stałego znużenia
-szybkie wyczerpywanie się
-szybkie wyczerpywanie się
-poczucie mniejszej wartości
-poczucie mniejszej wartości
-nadmierna pobudliwość nerwowa
-nadmierna pobudliwość nerwowa
-obniżenie nastroju
-obniżenie nastroju
-nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne i zaburzenia snu
-nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne i zaburzenia snu
-subiektywne poczucie osłabienia pamięci
-subiektywne poczucie osłabienia pamięci
-liczne objawy wegetatywne: bóle i zawroty głowy, nudności,
-liczne objawy wegetatywne: bóle i zawroty głowy, nudności,
wzdęcia, zaparcia, biegunki, bradykardia, tachykardia,
wzdęcia, zaparcia, biegunki, bradykardia, tachykardia,
duszność, świąd, zaczerwienienie, niedowidzenie,
duszność, świąd, zaczerwienienie, niedowidzenie,
niedosłyszenie, omdlenia
niedosłyszenie, omdlenia
-zaburzenia zachowania pod postacią: natrętnych czynności,
-zaburzenia zachowania pod postacią: natrętnych czynności,
zachowań impulsywnych, zachowań niedojrzałych.
zachowań impulsywnych, zachowań niedojrzałych.
Postacie nerwicy:
Postacie nerwicy:
1.Lękowa
1.Lękowa
2.Depresyjna
2.Depresyjna
3.Histeryczna
3.Histeryczna
4.Natręctw
4.Natręctw
5.Różnego rodzaju fobie
5.Różnego rodzaju fobie
Nerwica lękowa
Nerwica lękowa
- podstawowym objawem jest lęk. Człowiek
- podstawowym objawem jest lęk. Człowiek
cierpiący z powody zaburzeń lękowych boi się, ale często nie
cierpiący z powody zaburzeń lękowych boi się, ale często nie
wie czego. Lęk ten może mieć charakter napadowy -
wie czego. Lęk ten może mieć charakter napadowy -
przychodzi nagle i po pewnym (zwykle niezbyt długim) czasie
przychodzi nagle i po pewnym (zwykle niezbyt długim) czasie
znika, często jest to lęk bardzo silny, lub uogólniony - nie jest
znika, często jest to lęk bardzo silny, lub uogólniony - nie jest
bardzo silny, ale za to trwa długo, niekiedy nie ustaje tylko w
bardzo silny, ale za to trwa długo, niekiedy nie ustaje tylko w
wyjątkowych sytuacjach. Lękowi napadowemu mogą
wyjątkowych sytuacjach. Lękowi napadowemu mogą
towarzyszyć objawy paniki, np. w fobii. Lęk uogólniony może
towarzyszyć objawy paniki, np. w fobii. Lęk uogólniony może
polegać na ciągłym poczuciu zagrożenia, którego źródło może
polegać na ciągłym poczuciu zagrożenia, którego źródło może
być nieokreślone (czujesz się zagrożony, ale nie wiesz
być nieokreślone (czujesz się zagrożony, ale nie wiesz
dlaczego) lub określone, ale często poczucie zagrożenia jest
dlaczego) lub określone, ale często poczucie zagrożenia jest
niczym nieuzasadnione. Inne typowe objawy tego rodzaju
niczym nieuzasadnione. Inne typowe objawy tego rodzaju
nerwicy to podwyższona aktywność układu wegetatywnego:
nerwicy to podwyższona aktywność układu wegetatywnego:
silne pocenie się, biegunki, bóle skurczowe żołądka, kołatanie
silne pocenie się, biegunki, bóle skurczowe żołądka, kołatanie
serca, podwyższone napięcie mięśniowe.
serca, podwyższone napięcie mięśniowe.
Nerwica depresyjna
Nerwica depresyjna
to przede wszystkim dojmujące uczucie
to przede wszystkim dojmujące uczucie
smutku, niezadowolenia i ciągły pesymizm oraz brak wiary we
smutku, niezadowolenia i ciągły pesymizm oraz brak wiary we
własne możliwości. Dolegliwościom tym towarzyszy też
własne możliwości. Dolegliwościom tym towarzyszy też
nieustanne niezadowolenie ze wszystkiego, rozdrażnienie,
nieustanne niezadowolenie ze wszystkiego, rozdrażnienie,
spadek masy ciała. Częste są też problemy ze snem.
spadek masy ciała. Częste są też problemy ze snem.
Nerwica natręctw
Nerwica natręctw
-podstawowymi objawami w tym typie
-podstawowymi objawami w tym typie
nerwicy są nawracające, nasuwające się wbrew własnej woli
nerwicy są nawracające, nasuwające się wbrew własnej woli
myśli i wyobrażenia (obsesje) oraz wielokrotnie wykonywane
myśli i wyobrażenia (obsesje) oraz wielokrotnie wykonywane
czynności na skutek odczuwania przymusu ich powtarzania
czynności na skutek odczuwania przymusu ich powtarzania
(kompulsje).
(kompulsje).
Natręctwa są myślami, impulsami skłaniającymi do działania,
Natręctwa są myślami, impulsami skłaniającymi do działania,
lub wyobrażeniami uporczywie narzucającymi się, albo też
lub wyobrażeniami uporczywie narzucającymi się, albo też
czynnościami wielokrotnie wykonywanymi, mimo
czynnościami wielokrotnie wykonywanymi, mimo
przeświadczenia o ich niedorzeczności.
przeświadczenia o ich niedorzeczności.
Osoba doznająca natręctw bowiem zawsze ocenia je
Osoba doznająca natręctw bowiem zawsze ocenia je
krytycznie. Próbuje odsunąć od siebie uporczywie powracające
krytycznie. Próbuje odsunąć od siebie uporczywie powracające
myśli lub usiłuje zaprzestać wielokrotnego wykonywania tych
myśli lub usiłuje zaprzestać wielokrotnego wykonywania tych
samych czynności. Próby te są zwykle nieudane i tylko nasilają
samych czynności. Próby te są zwykle nieudane i tylko nasilają
uczucie niepokoju i wewnętrznego napięcia, które rozładowuje
uczucie niepokoju i wewnętrznego napięcia, które rozładowuje
się dopiero po ich wykonaniu i to jedynie na pewien czas. Aby
się dopiero po ich wykonaniu i to jedynie na pewien czas. Aby
rozpoznać ten rodzaj nerwicy, objawy natręctw muszą
rozpoznać ten rodzaj nerwicy, objawy natręctw muszą
występować przez większość dni w ciągu przynajmniej dwu
występować przez większość dni w ciągu przynajmniej dwu
kolejnych tygodni i być przyczyną cierpienia osoby oraz
kolejnych tygodni i być przyczyną cierpienia osoby oraz
powodem zakłóceń w funkcjonowaniu społecznym.
powodem zakłóceń w funkcjonowaniu społecznym.
Według obowiązującej międzynarodowej klasyfikacji
Według obowiązującej międzynarodowej klasyfikacji
zaburzeń psychicznych nerwica natręctw jest
zaburzeń psychicznych nerwica natręctw jest
nazywana zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym i
nazywana zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym i
wyróżnia się jej 3 podstawowe formy:
wyróżnia się jej 3 podstawowe formy:
-zaburzenia z przewagą myśli natrętnych np. myśli
-zaburzenia z przewagą myśli natrętnych np. myśli
związanych ze stanem zdrowia, możliwością
związanych ze stanem zdrowia, możliwością
zakażenia się, zabrudzenia;obaw, czy domniemana
zakażenia się, zabrudzenia;obaw, czy domniemana
drobna dolegliwość nie świadczy o rozwijającej się
drobna dolegliwość nie świadczy o rozwijającej się
ciężkiej chorobi;
ciężkiej chorobi;
-zaburzenia z przewagą czynności natrętnych
-zaburzenia z przewagą czynności natrętnych
(rytuałów) np. koniecznością sprawdzania,
(rytuałów) np. koniecznością sprawdzania,
upewniania się, poprawiania, porządkowania -
upewniania się, poprawiania, porządkowania -
wielokrotne sprawdzanie czy zostały zamknięte
wielokrotne sprawdzanie czy zostały zamknięte
drzwi, wyłączone żelazko, zakręcone krany czy
drzwi, wyłączone żelazko, zakręcone krany czy
kuchnia gazowa), częstym myciem rąk
kuchnia gazowa), częstym myciem rąk
(ablutomania) w obawie przed bakteriami;
(ablutomania) w obawie przed bakteriami;
-mieszaną, gdy myśli i czynności natrętne
-mieszaną, gdy myśli i czynności natrętne
współwystępują w równym nasileniu.
współwystępują w równym nasileniu.
Podstawową metodą leczenia nerwic jest psychoterapia.
Podstawową metodą leczenia nerwic jest psychoterapia.
W przypadku nerwicy natręctw niezwykle ważna jest też
W przypadku nerwicy natręctw niezwykle ważna jest też
farmakoterapia. Podanie leku to często jedyny sposób,
farmakoterapia. Podanie leku to często jedyny sposób,
aby przygotować pacjenta do rozpoczęcia psychoterapii
aby przygotować pacjenta do rozpoczęcia psychoterapii
przez zmniejszenie napięcia, lęku, niepokoju, osłabienie
przez zmniejszenie napięcia, lęku, niepokoju, osłabienie
obsesji czy kompulsji.
obsesji czy kompulsji.
Miejsce i metodę terapii powinien zaproponować lekarz
Miejsce i metodę terapii powinien zaproponować lekarz
psychiatra po osobistym zbadaniu pacjenta. Leczenie
psychiatra po osobistym zbadaniu pacjenta. Leczenie
zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych powinno się odbywać
zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych powinno się odbywać
w ośrodkach, gdzie jest możliwe stosowanie terapii
w ośrodkach, gdzie jest możliwe stosowanie terapii
kompleksowej (leczenie farmakologiczne połączone z
kompleksowej (leczenie farmakologiczne połączone z
psychoterapią). W zależności od stanu chorego leczenie
psychoterapią). W zależności od stanu chorego leczenie
można prowadzić ambulatoryjnie (poradnie, w których
można prowadzić ambulatoryjnie (poradnie, w których
pracują psychiatrzy i psychoterapeuci) lub w oddziale
pracują psychiatrzy i psychoterapeuci) lub w oddziale
szpitalnym.
szpitalnym.
Problemy pielęgnacyjne
Problemy pielęgnacyjne
1.Lęk
1.Lęk
2.Niepokój
2.Niepokój
3.Brak poczucia bezpieczeństwa
3.Brak poczucia bezpieczeństwa
Cel:
Cel:
Zapobieganie występowaniu niepokoju, lęku.
Zapobieganie występowaniu niepokoju, lęku.
Zmniejszenie nasilenia niepokoju, lęku
Zmniejszenie nasilenia niepokoju, lęku
Plan:
Plan:
-próbować dotrzeć do przyczyny lęku
-próbować dotrzeć do przyczyny lęku
-zapoznać z zespołem terapeutycznym, pacjentami, topografią
-zapoznać z zespołem terapeutycznym, pacjentami, topografią
oddziału
oddziału
-stosować metodę stopniowego oswojenia z przedmiotami lub
-stosować metodę stopniowego oswojenia z przedmiotami lub
okolicznościami budzącymi niepokój i lęk
okolicznościami budzącymi niepokój i lęk
-dawać nadzieję pacjentowi
-dawać nadzieję pacjentowi
-zmniejszać poczucia zagrożenia poprzez stosowanie różnych
-zmniejszać poczucia zagrożenia poprzez stosowanie różnych
sugestii i pozytywnych wzmocnień
sugestii i pozytywnych wzmocnień
-pomagać pacjentowi w „rozładowaniu”
-pomagać pacjentowi w „rozładowaniu”
negatywnych emocji poprzez uzewnętrznienie ich w
negatywnych emocji poprzez uzewnętrznienie ich w
sposób werbalny i pozawerbalny
sposób werbalny i pozawerbalny
-oderwać chorego od przykrych przeżyć poprzez
-oderwać chorego od przykrych przeżyć poprzez
wypełnienie czasu, (np. terapia zajęciowa, rozmowa,
wypełnienie czasu, (np. terapia zajęciowa, rozmowa,
film, książka)
film, książka)
-dawać choremu poczucie bezpieczeństwa poprzez
-dawać choremu poczucie bezpieczeństwa poprzez
pomoc w szukaniu rozwiązań jego problemów
pomoc w szukaniu rozwiązań jego problemów
-udzielać wyjaśnień dotyczących chorobowego
-udzielać wyjaśnień dotyczących chorobowego
charakteru objawów i omówić metody radzenia
charakteru objawów i omówić metody radzenia
sobie z trudnościami
sobie z trudnościami
-zachęcać osoby z najbliższego otoczenia, rodzinę,
-zachęcać osoby z najbliższego otoczenia, rodzinę,
przyjaciół do udzielania wsparcia emocjonalnego
przyjaciół do udzielania wsparcia emocjonalnego
-udział w farmakoterapii
-udział w farmakoterapii
4.Poczucie mniejszej wartości
4.Poczucie mniejszej wartości
5.Obniżona samoocena
5.Obniżona samoocena
Cel:
Cel:
niedopuszczenie do dalszego pogłębiania się
niedopuszczenie do dalszego pogłębiania się
zaniżonej samooceny.
zaniżonej samooceny.
Plan:
Plan:
-wzmacniać autoportret chorego w zakresach w
-wzmacniać autoportret chorego w zakresach w
których jest on nieadekwatnie obniżony
których jest on nieadekwatnie obniżony
-dodawać pacjentowi otuchy, pokazując jego mocne
-dodawać pacjentowi otuchy, pokazując jego mocne
strony
strony
-podejmować działania w środowisku chorego
-podejmować działania w środowisku chorego
zmierzające do złagodzenia trudności, które
zmierzające do złagodzenia trudności, które
przyczyniły się do powstania dekompensacji
przyczyniły się do powstania dekompensacji
– pomoc środowiskowa-stosować psychoterapię
– pomoc środowiskowa-stosować psychoterapię
wspierającą
wspierającą
5.Uczucie wzmożonego napięcia psychicznego
5.Uczucie wzmożonego napięcia psychicznego
6.Nadmierna pobudliwość nerwowa
6.Nadmierna pobudliwość nerwowa
7.Częste uczucie rozdrażnienia
7.Częste uczucie rozdrażnienia
Cel:
Cel:
Zmniejszenie negatywnych odczuć.
Zmniejszenie negatywnych odczuć.
Plan:
Plan:
-wyjaśnić choremu, że jego odczucia i zachowanie wynikającą
-wyjaśnić choremu, że jego odczucia i zachowanie wynikającą
z choroby
z choroby
-zachęcać pacjenta do opowiedzenia o swoich dolegliwościach
-zachęcać pacjenta do opowiedzenia o swoich dolegliwościach
i wysłuchać ze zrozumieniem
i wysłuchać ze zrozumieniem
-ułatwić odreagowanie przykrych emocji poprzez umożliwienie
-ułatwić odreagowanie przykrych emocji poprzez umożliwienie
”wypowiedzenia się i wypłakania się”
”wypowiedzenia się i wypłakania się”
-nauczyć chorego technik o charakterze relaksującym i
-nauczyć chorego technik o charakterze relaksującym i
wyobrażeniowym, które umożliwiają redukcję napięcia,
wyobrażeniowym, które umożliwiają redukcję napięcia,
zmniejszają niektóre objawy somatyczne, a ponadto dają
zmniejszają niektóre objawy somatyczne, a ponadto dają
pacjentowi możliwość kontroli nad tym, co się z nim dzieje;
pacjentowi możliwość kontroli nad tym, co się z nim dzieje;
-zachęcać do spacerów, gimnastyki, uczestniczenia w terapii
-zachęcać do spacerów, gimnastyki, uczestniczenia w terapii
zajęciowej-udział w farmakoterapii
zajęciowej-udział w farmakoterapii
7.Zaburzenia snu
7.Zaburzenia snu
(sen krótkotrwały, nie dający wypoczynku, wczesne budzenie
(sen krótkotrwały, nie dający wypoczynku, wczesne budzenie
się)
się)
Cel:
Cel:
Ułatwienie zaśnięcia, regeneracji organizmu.
Ułatwienie zaśnięcia, regeneracji organizmu.
Plan:
Plan:
-zapewnić warunki sprzyjające zasypianiu (spokojne zajęcia
-zapewnić warunki sprzyjające zasypianiu (spokojne zajęcia
wieczorem, mikroklimat, cisza, wyłączone światło)
wieczorem, mikroklimat, cisza, wyłączone światło)
-wyeliminować lub zminimalizować silne przeżycia
-wyeliminować lub zminimalizować silne przeżycia
emocjonalne w ciągu dnia (odwiedziny, dobór pacjentów w
emocjonalne w ciągu dnia (odwiedziny, dobór pacjentów w
sali),
sali),
-wyeliminować używki (mocna kawa, herbata),
-wyeliminować używki (mocna kawa, herbata),
-uregulować rytm snu i czuwania (stała pora snu
-uregulować rytm snu i czuwania (stała pora snu
-udział w farmakoterapii (doraźne podanie leku nasennego)
-udział w farmakoterapii (doraźne podanie leku nasennego)