Kryzys i interwencja 

kryzysowa

dr n. med. Szymon Brużewicz

 

 

Zdrowie

• Soma – ciało

+

• Psyche – psychika

 

 

Sylabus

• Kryzys i interwencja kryzysowa

• Stany nagłe i stany zagrożenia życia

• Ocena stanu fizycznego poszkodowanego

• Przywracanie i utrzymanie drożności dróg 

oddechowych

• Sztuczne oddychanie

• Zaburzenia układu krążenia

• Resuscytacja

 

 

Sylabus

• Krwawienie i krwotok

• Rany tkanek miękkich

• Urazy układu ruchu

• Nagłe zagrożenia ze strony układu 

nerwowego

• Ostre zatrucia

• Stany nagłe w okresie ciąży i porodu

• Stany zagrożenia życia u dzieci

• Nagłe zaburzenia psychiczne

 

 

Stres

• Bodziec

sytuacje występujące w naszym 
otoczeniu mające naturalną zdolność 
do wywoływania napięcia 
i silnych emocji

 

 

Stres

• Reakcja

fizjologiczna jak i psychologiczna 
będąca odpowiedzią na działanie 
stresorów (sytuacji wywołujących 
stres) 

 

 

Stres

• Proces

relacja między jednostką 
a otoczeniem

 

 

Typy reakcji na stres

• Di(y)stres

reakcja organizmu na zagrożenie, 
utrudnienie lub niemożność realizacji 
ważnych celów i zadań człowieka, 
pojawia się w momencie zadziałania 
bodźca, czyli stresora 

 

 

Typy reakcji na stres

• Eustres

stres pozytywnie mobilizujący 
do działania 

 

 

Typy reakcji na stres

• Neustres

bodziec dla danej osoby neutralny 
w działaniu; dla innych 
– eustresowy lub dystresowy 

 

 

Biologia stresu

• Podwzgórze

CRH – kortykoliberyna

• Przysadka

ACTH – hormon 
adrenokortykotropowy

• Nadnercza

glikokortykoidy

 

 

Psychologia stresu

• Faza alarmowa

stadium szoku
stadium przeciwdziałania szokowi

• Faza przystosowania
• Faza wyczerpania

 

 

Kwestionariusz SRRS

• Social Readjustment Rating Scale
• Opracowany przez Holmesa i Rahe
• 43 wydarzenia życiowe przeliczone na 

jednostki stresu w skali od 0 do 100, 

np.

- śmierć współmałżonka – 100

- rozwód – 73

- ślub – 50

- zmiana pracy - 36

 

 

Kwestionariusz SRRS

• Statystyczny związek pomiędzy 

stresem 
a stanem zdrowia:

Jednostek stresu

Ryzyko choroby w ciągu 2 

lat

150-199

37%

200-299

51%

=>300

79%

 

 

Naturalne reakcje na 

zagrożenie życia

• Emocjonalne

lęk, niepokój, napięcie psychiczne, 

zdenerwowanie, zmartwienie 

• Somatyczne

przyspieszona czynność serca, wzrost 

napięcia mięśni, suchość w ustach 

• Psychologiczne

rozwiązywanie problemu, poszukiwanie 

przydatnych informacji lub pomocy w 

rozwiązywaniu problemu, dążenie do 

uspokojenia 

 

 

Ostra reakcja na stres - 

objawy

• Znaczny spadek sprawności działania
• Wstępne oszołomienie
• Zawężenie pola świadomości i uwagi
• Niezdolność do rozumienia odbieranych bodźców
• Dezorientacja
• Wycofanie się z sytuacji (wzgl. osłupienie)
• Pobudzenie i nadmierna aktywność (w tym – 

ucieczka)

• Objawy wegetatywne - przyspieszona akcja serca, 

potliwość, zaczerwienienie

• Zaburzenia pamięci z okresu reakcji na stres

 

 

Kryteria ostrej reakcji na 

stres

• Przeżycie sytuacji związanej z ryzykiem utraty życia lub 

poważnego zagrożenia zdrowia, wywołującej intensywny 

strach, poczucie beznadziejności lub przerażenia – 

ewentualnie obserwowanie takiej sytuacji

• Objawy dysocjacyjne – poczucie sparaliżowania, 

emocjonalnego zobojętnienia, oszołomienie – zaburzenia 

orientacji w otoczeniu, wrażenie zmiany otoczenia, 

wrażenie zmiany własnej osoby, zaburzenia pamięci

• Powracające uporczywie wspomnienia bolesnego 

wydarzenia

• Unikanie wszystkiego, co przypomina bolesne wydarzenia

• Nasilone objawy lęku i pobudzenia

• Znaczne zakłócenia sprawności działania

 

 

Konsekwencje ostrej reakcji na 

stres

• Lęk – stres wywołuje sytuacja 

budząca zagrożenie

• Nastrój depresyjny – utrata kogoś lub 

czegoś cennego (szans, nadziei, 
przekonań, wyobrażeń)

• Objawy mieszane, lękowo-depresyjne

 

 

Typowy przebieg reakcji na 

stres

• Radzenie sobie – unikanie rozmów z 

osobami i kontaktu z rzeczami, które 
kojarzą się ze stresem

• Zaprzeczenie
• Trudności w przypomnieniu sobie 

szczegółów

• „Przepracowanie” stresu, adaptacja

 

 

Nieprawidłowe reakcje na 

stres

• Nadużywanie alkoholu lub leków
• Nieświadome stosowanie 

niedojrzałych mechanizmów 
obronnych:
- projekcja
- regresja

 

 

Późne objawy reakcji na 

stres

• Drażliwość w kontaktach z innymi ludźmi

• Trudności w koncentracji uwagi

• Zaburzenia snu

• Lęk

• Trudności w podejmowaniu decyzji

• Nieuzasadnione poczucie winy

• Utrata apetytu

• Spadek libido

• Odizolowanie się

• Spadek zainteresowania pracą

 

 

Stadia reakcji na śmierć

• Rozpacz, poczucie protestu, 

odrętwienie, zaprzeczenie

• Tęsknota za zmarłym
• Dezorganizacja funkcjonowania 

psychicznego

• Reorganizacja

 

 

Zaburzenia stresowe 

pourazowe

• Opóźniona lub przedłużająca się reakcja na 

wyjątkowe zagrożenie

• Powtarzające się, powtórne przeżywanie 

urazu

• Emocjonalne przytępienie
• Odrzucenie kontaktów z innymi ludźmi
• Utrata zdolności do przeżywania 

przyjemności

• Unikanie działań i sytuacji 

przypominających uraz

 

 

Kryzys – kryteria 

wystąpienia

• obecność ostrego wydarzenia krytycznego lub 

przewlekłego stresu

• odczuwanie wydarzenia jako nieoczekiwanego
• spostrzeganie sytuacji jako utraty lub zagrożenia
• poczucie niepewności co do przyszłości
• poczucie utraty kontroli
• nagłe naruszenie rutynowych sposobów 

zachowania

• stan napięcia emocjonalnego trwający przez jakiś 

czas

• konieczność zmiany dotychczasowych sposobów 

funkcjonowania 

 

 

Etapy reakcji na kryzys

• Zdziwienie, zdumienie, wzrost napięcia
• Bezradność, niezrozumienie, osamotnienie
• Wyrównanie, odrętwienie, koncentracja na 

trudnościach

• Poszukiwanie ulgi – działania destruktywne
• Działania na rzecz redukcji napięcia – 

działania konstruktywne

 

 

Interwencja kryzysowa

• forma pomocy psychologicznej, polega na 

kontakcie terapeutycznym, 
skoncentrowanym na problemie 
wywołującym kryzys, czasowo 
ograniczonym, w którym dochodzi do 
konfrontacji osoby z kryzysem i do jego 
rozwiązania

• redukcja symptomów i przywrócenie 

równowagi psychicznej zapobiega dalszej 
dezorganizacji. 

 

 

Model interwencji 

kryzysowej

• Zapewnienie wsparcia 

emocjonalnego

• Zapewnienie poczucia 

bezpieczeństwa

• Redukcja lęku

 

 

Formy interwencji 

kryzysowej

• Formy organizacyjne

telefony zaufania, zespoły interwencji 
kryzysowej, krótkotrwała hospitalizacja

• Pomoc

krótkotrwała psychoterapia, 
farmakoterapia, pomoc prawna, pomoc 
socjalna, pomoc materialna, ułatwienie 
kontaktu z innymi instytucjami

 

 

Etapy interwencji 

kryzysowej

• Prośba o pomoc
• Analiza sytuacji powodującej kryzys
• Rozpoznanie działań podejmowanych 

przez osobę w kryzysie

• Sprawdzenie możliwych rozwiązań
• Nauczenie nowych strategii postępowania
• Kontrakt na uczenie się nowych zachowań 

i wdrażanie nowych strategii

 

 

Zasady postępowania

• Unikanie pośpiechu i impulsywnego 

działania

• Aktywność i zdecydowanie
• Chęć zrozumienia
• Próba zrozumienia
• Konsekwentne traktowanie 

obserwowanych przeżyć i zachowań 
jako reakcji na stres 

 

 

Główne błędy w nawiązywaniu 

kontaktu

• „Pochyła” płaszczyzna kontaktu
• Maska, sztuczność
• Postawa sędziego 

 

 

Sytuacje kryzysowe w 

medycynie

• Wypadek/uraz i jego skutki
• Choroba przewlekła
• Upośledzenie/inwalidztwo
• Patologie ciąży
• Utrata bliskiej osoby

 

 

Specyficzne zasady 

postępowania w kryzysach 

medycznych

• Wielosektorowa współpraca

lekarze różnych specjalności, 
fizjoterapeuta, psycholog, dietetyk, 
pracownik socjalny, itp.

• Edukacja pacjenta
• Pomoc finansowa
• Organizacje wspierające