NAUKA CZYTANIA

NAUKA CZYTANIA

W KLASIE I

W KLASIE I

METODY NAUKI CZYTANIA W KLASIE I

METODY NAUKI CZYTANIA W KLASIE I



Do najstarszych metod początkowej nauki

Do najstarszych metod początkowej nauki

czytania należą

czytania należą

metody syntetyczne

metody syntetyczne

.

.

Ich

Ich

istotą jest rozpoczynanie nauki czytania od

istotą jest rozpoczynanie nauki czytania od

części, składników wyrazów, tj. dźwięków, sylab

części, składników wyrazów, tj. dźwięków, sylab

czy liter. Wyróżniamy tutaj szczegółowe metody,

czy liter. Wyróżniamy tutaj szczegółowe metody,

zwane najczęściej fonetycznymi (dźwiękowymi),

zwane najczęściej fonetycznymi (dźwiękowymi),

sylabowymi, alfabetycznymi itp. W

sylabowymi, alfabetycznymi itp. W

1.

1.

metodach fonetycznych

metodach fonetycznych

dziecko poznało

dziecko poznało

najpierw, w toku wymawiania, samogłoski,

najpierw, w toku wymawiania, samogłoski,

później spółgłoski, a następnie ich odpowiedniki

później spółgłoski, a następnie ich odpowiedniki

literowe, z których układało się sylaby, a

literowe, z których układało się sylaby, a

wreszcie wyrazy.

wreszcie wyrazy.

2.

2.

W

W

metodzie sylabowej

metodzie sylabowej

dzieci najpierw

dzieci najpierw

poznawały sylaby, z których budowały wyrazy, w

poznawały sylaby, z których budowały wyrazy, w

metodzie alfabetycznej natomiast poznawały

metodzie alfabetycznej natomiast poznawały

mały i duży alfabet, czyli nazwy liter, a

mały i duży alfabet, czyli nazwy liter, a

następnie w toku tzw. Sylabizowania nabywały

następnie w toku tzw. Sylabizowania nabywały

stopniowo umiejętności czytania.

stopniowo umiejętności czytania.



Drugą grupą metod

Drugą grupą metod

elementarnej

elementarnej

nauki czytania, krańcowo odmienną

nauki czytania, krańcowo odmienną

od poprzednich,

od poprzednich,

są metody

są metody

analityczne

analityczne

. Proces nauki czytania

. Proces nauki czytania

zaczyna się od

zaczyna się od

wyrazów

wyrazów

. Wyrazy te

. Wyrazy te

dzieci poznają całościowo, globalnie.

dzieci poznają całościowo, globalnie.

Analiza następuje później i ma na

Analiza następuje później i ma na

celu przede wszystkim utrwalenie

celu przede wszystkim utrwalenie

wyglądu globalnie poznanych

wyglądu globalnie poznanych

wyrazów, natomiast nie kształtuje u

wyrazów, natomiast nie kształtuje u

dzieci umiejętności odczytywania

dzieci umiejętności odczytywania

nowych wyrazów na podstawie

nowych wyrazów na podstawie

uprzednio poznanych wyrazów i ich

uprzednio poznanych wyrazów i ich

części składowych – liter. Metody te

części składowych – liter. Metody te

nie znalazły powszechnego uznania,

nie znalazły powszechnego uznania,

bowiem zapamiętanie obrazów

bowiem zapamiętanie obrazów

graficznych tysięcy słów jest

graficznych tysięcy słów jest

trudniejsze od zapamiętania

trudniejsze od zapamiętania

kilkudziesięciu znaków, z których

kilkudziesięciu znaków, z których

składa się alfabet.

składa się alfabet.



             

             

W procesie początkowej

W procesie początkowej

nauki czytania szczególnie

nauki czytania szczególnie

istotne są dwa podstawowe

istotne są dwa podstawowe

procesy, a mianowicie – proces

procesy, a mianowicie – proces

analizy (wyodrębnienie z

analizy (wyodrębnienie z

określonej całości określonych

określonej całości określonych

części składowych – w tym

części składowych – w tym

przypadku wyodrębnienie z

przypadku wyodrębnienie z

wyrazów liter) i proces syntezy

wyrazów liter) i proces syntezy

( tworzenie nowych całości z

( tworzenie nowych całości z

poszczególnych części

poszczególnych części

składowych – w tym przypadku

składowych – w tym przypadku

tworzenie nowych wyrazów z

tworzenie nowych wyrazów z

poznanych liter). Stąd też mamy

poznanych liter). Stąd też mamy

następną grupę metod

następną grupę metod

początkowej nauki czytania

początkowej nauki czytania

zwanych analityczno-

zwanych analityczno-

syntetycznymi.

syntetycznymi.



             

             



metody analityczno-

metody analityczno-

syntetyczne

syntetyczne

.”

.”



             

             

Istotą tych metod jest

Istotą tych metod jest

czynność wyodrębniania

czynność wyodrębniania

elementów składowych zawartych

elementów składowych zawartych

w języku mówionym lub pisanym,

w języku mówionym lub pisanym,

ich symboliczne określenie, a

ich symboliczne określenie, a

następnie łączenie. Podstawą do

następnie łączenie. Podstawą do

analizy, a następnie syntezy jest

analizy, a następnie syntezy jest

tzw. Wyraz podstawowy,

tzw. Wyraz podstawowy,

zawierający poznawaną przez

zawierający poznawaną przez

dzieci literę (znak graficzny

dzieci literę (znak graficzny

zapisany) lub głoskę (dźwięk

zapisany) lub głoskę (dźwięk

słyszany przez dziecko). W

słyszany przez dziecko). W

zależności od tego, jakie elementy

zależności od tego, jakie elementy

języka są przedmiotem analizy

języka są przedmiotem analizy

wyodrębniamy różne odmiany

wyodrębniamy różne odmiany

metod analityczno –

metod analityczno –

syntetycznych.

syntetycznych.

Współcześnie wyodrębniamy co najmniej trzy

Współcześnie wyodrębniamy co najmniej trzy

odmiany metod analityczno - syntetycznych:

odmiany metod analityczno - syntetycznych:



-          wyrazowe metody

-          wyrazowe metody

analityczno-syntetyczne o

analityczno-syntetyczne o

charakterze wzrokowym,

charakterze wzrokowym,



-          wyrazowe metody

-          wyrazowe metody

analityczno-syntetyczne o

analityczno-syntetyczne o

charakterze fonetycznym,

charakterze fonetycznym,



-          wyrazowe metody

-          wyrazowe metody

analityczno-syntetyczne o

analityczno-syntetyczne o

charakterze funkcjonalnym

charakterze funkcjonalnym

Nauka czytania we współczesnych

Nauka czytania we współczesnych

elementarzach

elementarzach

Wszystkie metody sprowadzają się do dwóch czynności

Wszystkie metody sprowadzają się do dwóch czynności

naszego umysłu:

naszego umysłu:



- analizy,

- analizy,



- syntezy,

- syntezy,



Jedną z grup metod są metody syntetyczne, w których

Jedną z grup metod są metody syntetyczne, w których

wychodziło się od liter i dźwięków, potem buduje się z

wychodziło się od liter i dźwięków, potem buduje się z

nich sylaby, wyrazy i na końcu zdania. Wyróżniamy

nich sylaby, wyrazy i na końcu zdania. Wyróżniamy

metody:

metody:



- alfabetyczna – sylabizowania liter w porządku

- alfabetyczna – sylabizowania liter w porządku

alfabetycznym

alfabetycznym



- dźwiękowa – głoskowa – wychodzimy od głoski

- dźwiękowa – głoskowa – wychodzimy od głoski



- sylabowa – zgłoskowa – Punktem wyjścia jest sylaba

- sylabowa – zgłoskowa – Punktem wyjścia jest sylaba



Ponieważ krytykowano te metody to powstała

Ponieważ krytykowano te metody to powstała

analityczna metoda – globalna – w nauce czytania

analityczna metoda – globalna – w nauce czytania

wychodziło się od tekstów, które się bada, porównuje by

wychodziło się od tekstów, które się bada, porównuje by

odnaleźć w nich identyczne słowa, te same sylaby, a na

odnaleźć w nich identyczne słowa, te same sylaby, a na

koniec litery.

koniec litery.



- wyrazowe,

- wyrazowe,



- zdaniowe,

- zdaniowe,



Wadą tej metody było to, że dziecko musiało zapamiętać

Wadą tej metody było to, że dziecko musiało zapamiętać

kilka słów.

kilka słów.



Najlepszą okazała się metoda analityczno – syntetyczna,

Najlepszą okazała się metoda analityczno – syntetyczna,

gdzie punktem wyjścia jest wyraz lub zdanie, następnie

gdzie punktem wyjścia jest wyraz lub zdanie, następnie

analiza, późnej synteza.

analiza, późnej synteza.



- metoda wyrazowa – wyraz punktem wyjścia, potem

- metoda wyrazowa – wyraz punktem wyjścia, potem

sylaby i litery,

sylaby i litery,



- metoda zdaniowa – zdanie punktem wyjścia

- metoda zdaniowa – zdanie punktem wyjścia

Etapy nauki czytania, sposoby czytania w

Etapy nauki czytania, sposoby czytania w

klasie I

klasie I



Etap I – OD SAMOGŁOSEK PRYMARNYCH DO SYLABY OTWARTEJ

Etap I – OD SAMOGŁOSEK PRYMARNYCH DO SYLABY OTWARTEJ



Naukę czytania rozpoczyna się od poznania samogłosek ustnych

Naukę czytania rozpoczyna się od poznania samogłosek ustnych

– jest to powrót do prymarnych, niemowlęcych artykulacji.

– jest to powrót do prymarnych, niemowlęcych artykulacji.

Odczytywanie samogłosek angażuje głównie prawą półkulę

Odczytywanie samogłosek angażuje głównie prawą półkulę

mózgu, która w sposób symultaniczny, kompleksowy ujmuje

mózgu, która w sposób symultaniczny, kompleksowy ujmuje

obraz graficzny litery. Dzięki wykorzystaniu wizualizacji w umyśle

obraz graficzny litery. Dzięki wykorzystaniu wizualizacji w umyśle

dziecka integrują się obraz, ruch i dźwięk związany z artykulacją

dziecka integrują się obraz, ruch i dźwięk związany z artykulacją

danej samogłoski, np. uniesienie rąk ku górze, naśladujące obraz

danej samogłoski, np. uniesienie rąk ku górze, naśladujące obraz

litery Y, wydanie dźwięku. Integracja ruchu i dźwięku jest łatwa

litery Y, wydanie dźwięku. Integracja ruchu i dźwięku jest łatwa

do zapamiętania, gdyż opiera się na schematach wzrokowo-

do zapamiętania, gdyż opiera się na schematach wzrokowo-

słuchowych kształtowanych już w wieku niemowlęcym. 

słuchowych kształtowanych już w wieku niemowlęcym. 



Na czym to polega?

Na czym to polega?



1.Powtarzanie. Nauczyciel odczytuje głoski, a dziecko je

1.Powtarzanie. Nauczyciel odczytuje głoski, a dziecko je

powtarza. Aby ułatwić proces zapamiętywania należy zwrócić

powtarza. Aby ułatwić proces zapamiętywania należy zwrócić

uwagę dziecka na układ ust podczas wymawiania

uwagę dziecka na układ ust podczas wymawiania

poszczególnych samogłosek. Należy też posłużyć się ruchową

poszczególnych samogłosek. Należy też posłużyć się ruchową

wizualizacją (Y – uniesione ręce, i – palec na nosie obrazujący

wizualizacją (Y – uniesione ręce, i – palec na nosie obrazujący

kropkę nad i).

kropkę nad i).



2.Rozumienie (różnicowanie). Dorosły wskazuje samogłoskę a

2.Rozumienie (różnicowanie). Dorosły wskazuje samogłoskę a

dziecko ją odczytuje lub odwrotnie – dorosły wymawia

dziecko ją odczytuje lub odwrotnie – dorosły wymawia

samogłoskę a dziecko ją wskazuje. Jeśli uczący się ma trudności z

samogłoskę a dziecko ją wskazuje. Jeśli uczący się ma trudności z

rozpoznaniem litery, można podpowiedzieć mu wykorzystując

rozpoznaniem litery, można podpowiedzieć mu wykorzystując

wizualizację ruchową lub eksponując układ ust podczas realizacji

wizualizację ruchową lub eksponując układ ust podczas realizacji

głoski.

głoski.



3. Nazywanie (czytanie). Na tym etapie realizujemy zamianę

3. Nazywanie (czytanie). Na tym etapie realizujemy zamianę

rolami: raz dziecko uczy dorosłego a raz dorosły dziecko, np.

rolami: raz dziecko uczy dorosłego a raz dorosły dziecko, np.

uczeń odczytuje samogłoski lub nazywa przedstawione na

uczeń odczytuje samogłoski lub nazywa przedstawione na

ilustracjach sytuacje, natomiast terapeuta wskazuje odpowiednią

ilustracjach sytuacje, natomiast terapeuta wskazuje odpowiednią

literę. Zamiana ról powoduje, ze maluch chętnie powtarza głoski,

literę. Zamiana ról powoduje, ze maluch chętnie powtarza głoski,

aby uczyć dorosłego, przy okazji w sposób zabawowy utrwala

aby uczyć dorosłego, przy okazji w sposób zabawowy utrwala

swoją wiedzę.

swoją wiedzę.

Etap II – OD SYLABY OTWARTEJ DO PIERWSZYCH

Etap II – OD SYLABY OTWARTEJ DO PIERWSZYCH

WYRAZÓW

WYRAZÓW



Na drugim etapie nauki poszerzamy

Na drugim etapie nauki poszerzamy

zakres sylab otwartych, wykorzystując

zakres sylab otwartych, wykorzystując

nowe spółgłoski: s, z, k, g, j, n.

nowe spółgłoski: s, z, k, g, j, n.

Korzystamy także z zestawów

Korzystamy także z zestawów

samogłoska + sylaba otwarta (np.

samogłoska + sylaba otwarta (np.

ANA, ENE, itp.). Posługujemy się

ANA, ENE, itp.). Posługujemy się

znanymi już dziecku wyrazami

znanymi już dziecku wyrazami

globalnymi oraz wprowadzamy nowe -

globalnymi oraz wprowadzamy nowe -

zbudowane z nowopoznanych sylab.

zbudowane z nowopoznanych sylab.

Budujemy także wyrazy dwusylabowe

Budujemy także wyrazy dwusylabowe

(pseudowyrazy) składające się z sylab

(pseudowyrazy) składające się z sylab

otwartych, np. PABA, MALA, FAWA. Jeśli

otwartych, np. PABA, MALA, FAWA. Jeśli

dziecko opanowało materiał z

dziecko opanowało materiał z

pierwszych dwóch etapów można

pierwszych dwóch etapów można

wprowadzić zdania i proste teksty,

wprowadzić zdania i proste teksty,

zbudowane z poznanych dotychczas

zbudowane z poznanych dotychczas

sylab. Wszystkie ćwiczenia

sylab. Wszystkie ćwiczenia

wykonujemy według omówionego

wykonujemy według omówionego

wcześniej schematu: powtarzanie –

wcześniej schematu: powtarzanie –

rozumienie - nazywanie.

rozumienie - nazywanie.

   

   

Etap III –  CZYTANIE SYLAB ZAMKNIĘTYCH

Etap III –  CZYTANIE SYLAB ZAMKNIĘTYCH



W trzeciej fazie nauczania pracujemy na

W trzeciej fazie nauczania pracujemy na

sylabach otwartych i zamkniętych z

sylabach otwartych i zamkniętych z

poznanymi dotychczas spółgłoskami, czyli: p,

poznanymi dotychczas spółgłoskami, czyli: p,

m, b, l, t, d, f, w, s, z, k, g, j, n.  Nowością na

m, b, l, t, d, f, w, s, z, k, g, j, n.  Nowością na

tym etapie będą sylaby zamknięte (np. LOL,

tym etapie będą sylaby zamknięte (np. LOL,

NYK, MUK, itp.). Świetnym treningiem jest

NYK, MUK, itp.). Świetnym treningiem jest

nauka czytania na pseudowyrazach (np.

nauka czytania na pseudowyrazach (np.

ASOS, KITUME, NOT), które mają charakter

ASOS, KITUME, NOT), które mają charakter

abstrakcyjny i uniemożliwiają dziecku

abstrakcyjny i uniemożliwiają dziecku

zgadywanie.

zgadywanie.



Zasób poznanych dotychczas sylab pozwala

Zasób poznanych dotychczas sylab pozwala

już na czytanie dłuższych zdań i tekstów.

już na czytanie dłuższych zdań i tekstów.

Podczas ćwiczeń z dzieckiem nadal stosujemy

Podczas ćwiczeń z dzieckiem nadal stosujemy

system powtarzanie - rozumienie –

system powtarzanie - rozumienie –

nazywanie.

nazywanie.

   

   

Etap IV – CZYTANIE NOWYCH SYLAB OTWARTYCH I

Etap IV – CZYTANIE NOWYCH SYLAB OTWARTYCH I

ZAMKNIĘTYCH

ZAMKNIĘTYCH



Na tym etapie dziecko

Na tym etapie dziecko

zapoznaje się z dwuznakami

zapoznaje się z dwuznakami

oraz spółgłoską Ł.

oraz spółgłoską Ł.

Oczywiście nadal będą one

Oczywiście nadal będą one

realizowane w sylabach

realizowane w sylabach

zamkniętych lub otwartych.

zamkniętych lub otwartych.

Zwiększamy również ilość

Zwiększamy również ilość

wyrazów czytanych

wyrazów czytanych

globalnie oraz tekstów.

globalnie oraz tekstów.

   

   

Etap V – SAMODZIELNE CZYTANIE TEKSTÓW

Etap V – SAMODZIELNE CZYTANIE TEKSTÓW



Ostatni etap oparty jest głównie na

Ostatni etap oparty jest głównie na

samodzielnym czytaniu tekstów, jednak nie

samodzielnym czytaniu tekstów, jednak nie

oznacza to że przestajemy pracować na

oznacza to że przestajemy pracować na

materiale sylabowym. Nadal ćwiczymy

materiale sylabowym. Nadal ćwiczymy

czytanie sylab otwartych i zamkniętych, tym

czytanie sylab otwartych i zamkniętych, tym

razem wprowadzając spółgłoski miękkie oraz

razem wprowadzając spółgłoski miękkie oraz

samogłoski nosowe.

samogłoski nosowe.



 

 



Wyróżnia się najogólniej następujące techniki

Wyróżnia się najogólniej następujące techniki

początkowego czytania przez dzieci

początkowego czytania przez dzieci

poszczególnych wyrazów:

poszczególnych wyrazów:

czytanie „po

czytanie „po

literze”

literze”

(głoskowanie),

(głoskowanie),

sylabami,

sylabami,

wyrazami, sposobem mieszanym

wyrazami, sposobem mieszanym

(część

(część

wyrazu dziecko odczytuje sposobem „po

wyrazu dziecko odczytuje sposobem „po

literze”, część sylabami itp.).

literze”, część sylabami itp.).

5. Ćwiczenia w opanowaniu

5. Ćwiczenia w opanowaniu

nauki czytania

nauki czytania



szukanie wyznaczonych wyrazów w

szukanie wyznaczonych wyrazów w

tekście,

tekście,

układanie rozsypanek wyrazowych według wskazówek

układanie rozsypanek wyrazowych według wskazówek

nauczyciela

nauczyciela

wybieranie zdania z rozsypanki do odpowiedniego

wybieranie zdania z rozsypanki do odpowiedniego

rysunku,

rysunku,

dobieranie podpisów do obrazków lub

dobieranie podpisów do obrazków lub

odwrotnie,

odwrotnie,



Przedstawione propozycje to

Przedstawione propozycje to

nieliczne przykłady ćwiczeń,

nieliczne przykłady ćwiczeń,

które mogą być pomocne do

które mogą być pomocne do

przygotowania innych,

przygotowania innych,

ciekawych zadań dl ucznia.

ciekawych zadań dl ucznia.



Organizując zajęcia mające na

Organizując zajęcia mające na

celu kształcenie umiejętności

celu kształcenie umiejętności

czytania ze zrozumieniem

czytania ze zrozumieniem

pamiętać musimy, aby były

pamiętać musimy, aby były

one ciekawe, różnorodne i

one ciekawe, różnorodne i

dostosowane do możliwości

dostosowane do możliwości

dziecka.

dziecka.



Ćwiczenia należy stosować do

Ćwiczenia należy stosować do

momentu osiągnięcia u ucznia

momentu osiągnięcia u ucznia

umiejętności rozumienia

umiejętności rozumienia

czytanego tekstu.

czytanego tekstu.

DZIĘKUJĘ ZA
UWAGĘ