PATOFIZJOLOGIA

Dr n. med. Dariusz 

Sokołowski 

 

 

Ostre zapalenie wyrostka 

robaczkowego

 

jest najczęstszą przyczyną "ostrego brzucha". 

Występuje głównie u ludzi młodych, choć może 
pojawić się w różnym wieku. Wymaga leczenia 
chirurgicznego, a nieleczone może prowadzić do 
groźnych powikłań, m. in.: 

przedziurawienia ściany, 

rozlanego lub ograniczonego zapalenie 
otrzewnej, 

nacieku lub ropnia okołowyrostkowego, 

zapalenia żyły wrotnej, 

wczesnej lub późnej niedrożności jelit

 

 

Wyrostek robaczkowy znajduje się w prawej części podbrzusza (w tzw. prawym 

dole biodrowym). 

Jest  zwężonym  odcinkiem  jelita  będącym  przedłużeniem  kątnicy,  do  której 

uchodzi  w  miejscu  połączenia  trzech  taśm  (pasm  mięśniowych  biegnących 

wzdłuż  ściany  jelita  grubego).  Długość  wyrostka  wynosi  średnio  8-10  cm,  a 

światło 3-7 mm. 

 

 

Długość  wyrostka  wynosi  średnio  8-10  cm,  a 
światło 3-7 mm. 

Ściana  wyrostka  składa  się  z  błony  śluzowej, 
mięśniowej i surowiczej. 

Wyrostek  posiada  krezkę,  w  której  przebiega 
tętnica  wyrostka  -  gałąź  tętnicy  krętniczo-
kątniczej. 

Żyły wyrostkowe wpadają do żyły krezkowej górnej 
i za jej pośrednictwem do żyły wrotnej. 

W wyrostku znajduje się bogato rozwinięta tkanka 
limfatyczna spełniająca rolę filtra bakteryjnego 

 

 

 

 

Przyczyny zapalenia wyrostka robaczkowego nie są 

dokładnie poznane. 

Wymienia się wśród nich: 

zakażenie bakteryjne wtórne do zamknięcia 

światła wyrostka przez zrosty, zagięcie, kamienie 

kałowe, ciała obce, pasożyty. 

zakażenia wirusowe przebiegające z 

owrzodzeniem błony śluzowej wyrostka 

ubytki warstw mięśniowych 

wysokie ciśnienie w kątnicy spowodowane 

niskoresztkową dietą

 

 

Jeśli  zmiany  zapalne  nie  przekraczają  błony 

śluzowej 

mamy 

do 

czynienia 

z 

prostym 

zapaleniem  wyrostka  robaczkowego,  wraz  z 

postępem  choroby  zmiany  obejmują  całą  grubość 

ściany wyrostka powodując zapalenie ropowicze. 

W  przypadku  opóźnienia  rozpoznania  może  dojść 

do  zgorzeli  ściany  wyrostka  i  jej  przedziurawienia, 

którego następstwem jest ograniczone lub rozlane 

zapalenie otrzewnej. 

Niekiedy  zmieniony  zapalnie  wyrostek  zostaje 

oklejony  siecią  większą  i  sąsiednimi  pętlami  jelit 

tworząc naciek lub ropień okołowyrostkowy.

 

 

Objawy ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego 
zależą od nie tylko od wyżej wymienionych zmian 
anatomopatologicznych, lecz również od położenia 
wyrostka w jamie brzusznej. 

Wyrostek może być położony w miednicy 
mniejszej, na talerzu kości biodrowej, za kątnicą, 
między pętlami jelit. 

Typowe objawy ostrego zapalenia 
wyrostka robaczkowego: 

 

 



trudny do zlokalizowania ból w nadbrzuszu lub 

śródbrzuszu (ból trzewny) przemieszczający się po 
kilku lub kilkunastu godzinach do prawego dołu 
biodrowego (ból somatyczny) 



brak łaknienia, nudności wymioty 



wzrost temperatury ciała 



przyśpieszenie tętna 



bolesność uciskowa, objaw Blumberga 

(bolesność przy oderwaniu ręki po ucisku), obrona 
mięśniowa w okolicy prawego dołu biodrowego 



bolesność podczas badania per rectum (przez 

odbytnicę) 



biegunka i wzdęcie (najczęściej u dzieci)

 

 

Badanie odbytnicy palcem (

per rectum

) 

Bolesność po stronie prawej i od przodu w około 
30% przypadków. 

Inne objawy 

Przy ucisku lewego podbrzusza bolesność 
odczuwana jest w prawym dole biodrowym (

objaw 

Rovsinga

). 

Ból wywołany prostowaniem kończyny w stawie 
biodrowym, który pojawia się, gdy zapalnie 
zmieniony wyrostek robaczkowy jest zlokalizowany 
pozakątniczo, a jego koniec znajduje się w okolicy 
mięśnia biodrowo-lędźwiowego (objaw 

Jaworskiego

). 

 

 

Dodatni objaw zasłonowy

 (ból wywołany biernym 

ruchem rotacji wewnętrznej lub zewnętrznej zgiętej w 

stawie biodrowym kończyny dolnej), występuje, gdy 

proces zapalny jest zlokalizowany w pobliżu mięśnia 

zasłonowego wewnętrznego. 

Badania radiologiczne 

Niekiedy przeglądowe zdjęcie jamy brzusznej może 

wykazać nieprawidłowości takie jak: 

· uwidocznienie owalnego, zwapniałego kamienia 

znajdującego się w wyrostku 

 

 

· rozdęty, wypełniony gazem z widocznym poziomem płynu 

wyrostek 

· zbiornik gazu lub poziom płynu w kątnicy lub końcowym 

odcinku jelita cienkiego 

· skrzywienie boczne kręgosłupa w następstwie skurczu 

mięśnia biodrowo-lędźwiowego po stronie prawej 

Także wykonanie 

ultrasonografii

 lub tomografii 

komputerowej pozwala na ustalenie zakresu i lokalizacji 

stanu zapalnego poza wyrostkiem robaczkowym oraz na 

odpowiednie zaplanowanie leczenia operacyjnego.

 

 

Rozpoznanie  OZWR  opiera  się  głównie  na 
zebranym wywiadzie i badaniu klinicznym. 

W  większości  przypadków  w  badaniach  krwi 

stwierdza  się  podwyższony  poziom 

białych 

krwinek

.  Niekiedy  przydatne  jest  wykonanie 

badania 

USG

, które uwidacznia zapalnie zmieniony 

wyrostek, 

ale prawidłowy obraz ultrasonograficzny 

nie  wyklucza  OZWR

.  Badanie  ogólne  moczu, 

badanie ginekologiczne pozwalają na różnicowanie 
ze schorzeniami, które mogą przebiegać podobnie 
do 

zapalenia 

wyrostka 

(zakażenie 

układu 

moczowego, kolka nerkowa, zapalenie przydatków, 
ciąża pozamaciczna)

 

 

Postępowaniem z wyboru

 w przypadku OZWR 

jest 

leczenie 

operacyjne 

polegające 

na 

usunięciu 

zmienionego 

zapalnie 

wyrostka 

robaczkowego 

(appendectomia). 
Biorąc  pod  uwagę  poważne  powikłania  OZWR  leczenie 

operacyjne 

powinno być stosowane nawet 

w przypadku podejrzenia choroby.

 

W przypadku ropnia okołowyrostkowego leczenie operacyjne 
polega  na  drenażu  ropnia  i  w  miarę  możliwości  -  usunięciu 
wyrostka. 

Jeśli 

nie 

można 

jednoczasowo 

wykonać 

appendektomii,  wyrostek  usuwa  się  po  kilku  miesiącach.  U 
chorych z 

naciekiem okołowyrostkowym stosuje się leczenie 

zachowawcze

 

- 

dietę 

ścisłą, 

antybiotykoterapię 

i 

nawodnienie  dożylne.  Naciek  wchłania  się  zwykle  w 
przeciągu kilku tygodni. 

 

 

Jamę  brzuszną  najczęściej  otwiera  się  cięciem 

przyprostnym  (przy  brzegu  mięśnia  prostego 

brzucha) 

lub 

skośnym 

McBurneya 

(z 

rozwarstwieniem  kolejnych  warstw  mięśni  ściany 

jamy brzusznej).

 

 

Po  uwidocznieniu  kątnicy  i  odnalezieniu  wyrostka 

robaczkowego  podwiązuje  się  tętnicę  wyrostka  i 

przecina 

jego 

krezkę. 

Następnie 

wyrostek 

podwiązuje  się  i  odcina  u  podstawy,  a  kikut 

zagłębia się szwem kapciuchowym. 

W  przypadku  przedziurawienia  wyrostka  przez 

proces  chorobowy  w  jamie  brzusznej  pozostawia 

się dren. 

 

 

Powikłania 

o Zakażenie rany, 
o Krwawienie, 
o Przepuklina w bliźnie pooperacyjnej
o Rokowanie w niepowikłanym OZWR jest 
dobre, a     
    śmiertelność wynosi ok. 0,1 %. 

 

 

Po  operacji  pacjent  pozostaje  na  diecie  ścisłej  do 

momentu  ruszenia  perystaltyki  jelit,  najczęściej  w 

1-2.  dobie  po  operacji  otrzymuje  początkowo 

płyny,  następnie  zwykłą  dietę.  Kontynuuje  się 

podawanie  antybiotyków  zazwyczaj  rozpoczęte 

przed  operacją.  W  przypadkach  niepowikłanych 

pacjenci  są  wypisywani  do  domu  w  3-4.  dobie  po 

operacji,  a  szwy  usuwa  się  po  7-10  dniach.  W 

przypadku  powikłań  np.  częstego  w  przypadku 

perforacji wyrostka ropienia rany - pobyt w szpitalu 

przedłuża  się,  a  szwy  mogą  być  zdjęte  wcześniej, 

by umożliwić odpływ zakażonej treści z rany, która 

goi  się  "na  otwarto",  co  wymaga  codziennej 

zmiany  opatrunku  i  może  trwać  od  kilkunastu  dni 

do kilku tygodni. 

 

 

Przez  około  3  miesiące  po  operacji  należy 

unikać  znacznych  wysiłków  fizycznych  w 

celu 

uniknięcia 

rozwoju 

przepukliny 

pooperacyjnej. 

Usunięcie  wyrostka  robaczkowego  nie 

powoduje 

istotnych 

ograniczeń 

dietetycznych. 

 

 

Uwaga: 

Gdy proces zapalny trwa dłużej niż 18 godzin, 

znamiennie wzrasta częstość przedziurawienia 

wyrostka

, uogólnionego zakażenia i zropienia rany 

pooperacyjnej. W wyjątkowych przypadkach stan 

zapalny ustępuje samoistnie, gdy światło wyrostka 

zostaje udrożnione, a znajdująca się w nim treść 

opróżnia się do światła kątnicy zanim nastąpi 

martwica ściany wyrostka. 

* punkt McBurneya – punkt położony w połowie 

linii łączącej kolec przedni górny kości biodrowej z 

pępkiem

 

 

 

Dziękuję za uwagę