1
TEMAT:
DANE MAKROEKONOMICZNE
1
TEMAT:
DANE MAKROEKONOMICZNE
2
CEL - ZAPOZNAĆ Z:
podstawowymi
pojęciami
makroekonomicznymi;
metodami obliczania PKB;
PNB i DN;
produktem i DN jako miarą poziomu rozwoju
gospodarczego.
3
LITERATURA:
–
Praca zbiorowa pod red. Milewskiego R.: Podstawy
ekonomii. Praca zbiorowa pod red. Milewskiego R.:
Podstawy ekonomii. PWN: Warszawa 2006.
–
Czarny B.: Wstęp do ekonomii. PWE: warszawa
2006.
–
Bremond J., Couel J., Salot M.: Kompedium wiedzy
o ekonomii. PWN: Warszawa 2006.
4
POJĘCIE I PROBLEMY MAKROEKONOMII
Mikroekonomia –
jest analizą decyzji
podejmowanych przez pojedyncze GD
i przedsiębiorstwa, a także ich współdziałania
na rynku
5
POJĘCIE I PROBLEMY MAKROEKONOMII
MAKROEKONOMIA – zajmuje się badaniem sposobu
funkcjonowania gospodarki jako całości. Bada zjawiska i
procesy zachodzące w skali gospodarki.
Do
makrowielkości
gospodarczych
zalicza
się:
produkcję,
zatrudnienie,
bezrobocie,
inflacja,
inwestycje, popyt, konsumpcję, poziom cen, IM, EX itp.
Makroekonomia – zajmuje się próbą określenia
czynników decydujących o poziomach i zmianach
makrowielkości oraz wyjaśnić mechanizmy dotyczące
wzajemnych powiązań między nimi.
6
POJĘCIE I PROBLEMY MAKROEKONOMII
Makroekonomiści
zajmują
się
różnymi
kwestiami, np.:
Skąd wynikają różnice poziomu dochodów w
poszczególnych krajach?
Dlaczego w poszczególnych krajach ceny
rosną szybko, podczas gdy w innych są
stabilne?
Dlaczego Y i zatrudnienie w niektórych latach
zwiększa się, a w innych maleje?
7
POJĘCIE I PROBLEMY MAKROEKONOMII
Co może zrobić rząd, aby zapewnić szybki
wzrost dochodów, niską inflację i stały poziom
zatrudnienia?
8
DN I WYDATKI
Ruch okrężny
RYNKI DÓBR
I USŁUG
PRZEDSIĘBIORSTWA
GD
RYNKI CZYNNIKÓW
PRODUKCJI
płace, czynsze,
podatki (= PKB)
dochód (= PKB)
kupione dobra i usługi
(= PKB)
sprzedane dobra
i usługi (= PKB)
9
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO
PKB jest miarą (wartością) wielkości produkcji
i usług finalnych wytworzonych przez czynniki
produkcji wszystkich działów i sektorów
gospodarki w danym kraju, wyrażoną w
bieżących cenach, niezależnie od tego, czy
czynniki produkcji są własnością rodzimego,
czy zagranicznego kapitału.
1
0
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO
PKB – stanowi
wartość rynkową
wszystkich
finalnych dóbr
i usług
wytworzonych
w kraju
w danym okresie.
Wartość rynkowa …
… wszystkich …
… dóbr finalnych …
… i usług …
… wytworzonych …
… w kraju …
… w danym okresie.
1
1
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO
Do podstawowych kategorii makroekonomicznych
należ
PKB
, będący syntetyczną miarą wartości
produkcji wytworzonej w gospodarce w ciągu roku.
Rozróżnia się trzy metody obliczania PKB:
sumując wartość produktów i usług wytworzonych
w kraju –
metoda sumowania produktów
;
sumując dochody powstające przy jego wytwarzaniu
–
metoda sumowania dochodów
;
sumując wydatki ponoszone na zakup wytworzonych
produktów i usług –
metoda sumowania
wydatków.
1
2
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO
Obliczanie PKB metodą sumowania produktów
– polega na sumowaniu wartości produkcji i usług
wytworzonych w danej gospodarce w ciągu roku.
Rozróżnia się dwa sposoby uniknięcia wielokrotnego
liczenia tych samych elementów:
sumowanie wartości dóbr finalnych
- dobra
finalne nabywane są przez ostatecznego użytkownika;
wartość dodaną
– oblicza się przez odjęcie od
wartości
dóbr
wytwarzanych
w
danym
przedsiębiorstwie
sumy
kosztów
rzeczowych
czynników produkcji zużytych przy wytwarzaniu tych
dóbr.
1
3
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO
Obliczanie PKB metodą sumowania dochodów
– polega na dodawaniu dochodów czynników produkcji
(płace, procenty, zyski), powstających w procesie
wytwarzania produktów i usług w danym roku.
PKB = Σ wartości dodanych = Σ dochodów czynników
produkcji
1
4
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO
Obliczanie PKB metodą sumowania wydatków
– polega na sumowaniu wydatków na dobra finalne
wytworzone przedsiębiorstwa krajowe, czyli:
PKB = C + I + G + EX
gdzie:
C
–
konsumpcja,
I
–
inwestycje,
G – zamówienia rządowe (z wyłączeniem wydatków
transferowych), EX – dobra eksportowane.
1
5
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO
Taki sam rezultat otrzymamy, dodając poszczególne
wydatki na dobra krajowe i importowane (IM), czyli:
PKB = C + I + G + EX – IM
gdy różnice między eksportem (EX) a importem (IM)
oznaczymy przez X , czyli eksport netto, otrzymamy:
PKB = C + I + G + X
Ta właśnie metoda jest najczęściej wykorzystywana
w praktyce statystycznej.
1
6
SKŁADNIKI PKB
Konsumpcja (C) – stanowi wydatki GD na dobra
i usługi, z wyjątkiem wydatków na zakup
nowych domów lub mieszkań.
Inwestycje (I) – stanowią wydatki na zakup
maszyn
i urządzeń, budynków i budowli, a także zapasy,
łącznie z zakupem nowych mieszkań i domów
przez GD
1
7
SKŁADNIKI PKB
Wydatki państwa (G) – są to wydatki na
zakupy dóbr i usług, ponoszone przez władze
lokalne i rząd centralny.
Eksport netto (X) – są to ponoszone przez
cudzoziemców wydatki na dobra produkowane
w kraju (EX), pomniejszone o wydatki na
dobra wytworzone za granicą, poniesione
przez mieszkańców danego kraju (IM)
1
8
NOMINALNY PKB
PKB miarą całkowitych wydatków na dobra i
usługi.
Nominalny PKB to wartość Y i usług w cenach
bieżących („
jaka byłaby wartość dóbr i usług
wytworzonych w danym roku, gdyby wyrazić
ją w cenach obowiązujących w roku
bazowym
”?)
1
9
REALNY PKB
REALNY PKB to wartość produkcji dóbr i usług
w cenach stałych.
W pierwszej kolejności wybiera się rok bazowy
wraz z uwzględnieniem cen;
Ceny z roku bazowego są podstawą do
porównywania wielkości Y w kolejnych latach.
2
0
DEFLATOR PKB
Deflator PKB to inaczej miernik poziomu cen,
obliczany jako relacja między nominalnym a
realnym PKB x 100%
Deflator PKB = (nominalny PKB/realny PKB x
100%
2
1
PNB i DN
PNB jest miarą łącznych dochodów osiąganych
przez obywateli danego kraju, niezależnie od
miejsca
świadczenia
usług
przez
czynniki
produkcji. PNB jest równy PKB powiększonemu o
dochody netto z tytułu własności za granicą.
PNB w cenach czynników produkcji = PKB w
cenach czynników produkcji + dochody netto
z tytułu własności za granicą
2
2
PNB i DN
PKB i PNB są miarami produkcji uwzględniającymi
inwestycje brutto. Miarą produkcji uwzględniającej
inwestycje netto jest PNN, nazywany również DN,
oznaczany najczęściej symbolem (Y), można
przedstawić następująco:
PNN w cenach czynników produkcji = DN
= PNB w cenach czynników produkcji
– amortyzacja
2
3
PNB i DN
Do
miary
poziomu
rozwoju
gospodarczego
i dobrobytu wykorzystuje się kategorie DN czy PKB w
przeliczeniu na jednego mieszkańca.
Niedoskonałość tych wskaźników wynika z tego, że:
nie uwzględniają nierejestrowanej produkcji np.
nieopodatkowana produkcja (praca nielegalna
10 – 30 %);
nie uwzględniają nie rejestrowanej, choć legalnej,
produkcji wykonywanej samodzielnie dla własnych
potrzeb w domu;
2
4
PNB i DN
nie uwzględniają czasu wolnego, mającego
istotne znaczenie dla dobrobytu ludności. Nie
obejmują
bezpieczeństwa
pracy,
stresów,
poziomu wolności obywatelskich itp.;
nie
uwzględniają
„efektów
zewnętrznych”
produkcji np. ubocznych skutków wzrostu
produkcji
dla
środowiska
naturalnego,
zanieczyszczenie wody, powietrza, lądu, wzrost
natężenia hałasu, zatłoczenia ulic, wypadków i
związanych z nimi kosztów itp.;
2
5
PNB i DN
obejmują antydobra z punktu widzenia
społecznego np. produkcję broni, koszty walki
ze
zjawiskami
patologicznymi
(budowa
więzień, szpitali wojennych itp.), koszty
prowadzenia wojen itp. dobra te prowadza do
wzrostu PNB, ale nie do wyższego dobrobytu.
2
6
DOCHÓD NARODOWY
DN jest o około 1/3 niższy od wartości PKB (10 %
amortyzacja, 25 % podatki pośrednie).
DN stanowią produkty przekazane społeczeństwu do
konsumpcji (nie są to wartości przekazane do przeróbki
produkcyjnej w procesach technologicznych.
Podział DN (proporcje dla krajów rozwiniętych):
a) DN wytworzony (100 %) – spożycie 75 % (indywidualne
– 60 %, zbiorowe 15 %); akumulacja (inwestycje 16 %,
zapasy 1 %, obsługa długu publicznego 8 %).
2
7
PKB A DOBROBYT
Mierzy ogólny dochód mieszkańców oraz sumę
ich wydatków na dobra i usługi;
W przeliczeniu na osobę jest naturalnym
miernikiem poziomu życia;
Stan zdrowia mieszkańców?
Jakość edukacji?
Piękno poezji (składnik dziedzictwa narodowego
w zakresie literatury?
…