ZARZĄDZANIE
ŚRODOWISKIEM

Wykład 2
Wybrane aspekty teorii
systemów

Krajobraz
naturalny

Dolina pięciu
stawów w
Tatrach

ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM

Krajobraz antropogeniczny

Teoria systemów



zajmuje się sposóbem poznania i analizowania

prawidłowości rządzących złożonymi zjawiskami i

rzeczami. Jest ona dziedziną wiedzy, która bada

systemy traktowane jako zorganizowane całości

znajdujące się w określonym otoczeniu. Badanie

systemu jest prowadzone z punktu widzenia jego

struktury, funkcjonawania i rozwoju systemu.



Jest to dziedzina wiedzy zajmująca się wg jej twόrcy N.

Wienera problemami sterowania i komunikacji w

złożonych systemach.

Teoria systemów



analizę systemową, ktόra obejmuje zbiόr metod i technik

analitycznych, umożliwiających rozwiązywanie problemów w

sytuacjach decyzyjnych.



W analizie systemowej istotną rzeczą jest dążenie do

uchwycenia spraw zasadniczych dla danego obiektu

(procesu, zjawiska) z pominięciem szczegόłόw i praw

drugorzędnych, rozumowanie przez analogię, budowanie

modeli, czyli abstrakcyjnych konstrukcji odzwierciedlających

rzeczywistość w sposób uproszczony, konstruowanie

projektόw organizacji, wskazόwek decyzyjnych i poleceń,

ktόre można zastosować w praktyce.



Dowodzi to szczegόlnej przydatności analizy systemόw w

badaniach złożonych problemόw zarządzania środowiskiem.

Analiza systemowa



Pozwala sformułować, praktycznie nieograniczoną

liczbę wariantόw rozwiązań w różnym układzie

zmiennych decyzyjnych i z różnym zakresem

ograniczeń zewnętrznych. Istotne jest to, że można

jednocześnie badać działanie lub „zachowanie się”

różnych narzędzi zarządzania.



Dotychczas ani w procesie przepisów prawnych, ani

podczas projektowania instrumentów

ekonomicznych nie brano pod uwagę wielu

uwarunkowań, szczególnie tkwiących w sferze

społecznej, nie projektowano też odpowiednich

środków zaradczych (Poskrobko 2007).

Analiza systemowa



Tymczasem zarządzanie procesami społeczno-

gospodarczymi odbywa się niemal wyłącznie za

pośrednictwem świadomości społecznej. Jednocześnie

wiadomo, że świadomość społeczna jest „obciążona obcymi

logice – kategoriami, jak partykularne interesy jednostek lub

grup, poglądy, ideologie, normy etyczne i kulturowe,

przyzwyczajenia, tradycje itp.



Systemy społeczne, ze względu na swoje specyficzne

cechy, znacznie trudniej poddają się w analizie systemowej

niż techniczne, gospodarcze lub przyrodnicze. Jest to jedno

z naturalnych ograniczeń nauk systemowych.

Analiza systemowa



W analizie systemowej i nauce o zarządzaniu niewiele jest

twierdzeń, które można traktować jako ogólne prawa nauki,

prawidłowo sformułowane i mające pełny uniwersalny

zakres obowiązywania. Wynika to z faktu, że procesy

uzależnione od zachowań społecznych, głównie procesy

zarządzania, nie poddają się w całości regułom naukowym.



Podejście systemowe wyklucza ponadto możliwość wyłączeń

jakichkolwiek badanych zjawisk, stwierdzeń czy rzeczy.

Zawsze muszą być one traktowane jako części większych

całości.



W analizie systemu zarządzania środowiskiem najłatwiej

posłużyć się metodą ogόlnosystemową. Podstawowe pojęcia

w tej metodzie to:

Metoda systemowa



system, jest to wyodrębniony zbiόr elementόw

(materialnych lub abstrakcyjnych), wzajemnie powiązanych,

uważanych za całość z określonego punktu widzenia, mający

przy tym, takie właściwości, ktόrych nie mają inne elementy,

powiązany z otoczeniem dzięki przepływom materii, energii

i/lub informacji;



podsystem, czyli część systemu o specyficznych

właściwościach, sprzężona lub mająca powiązania z innymi

podsystemami tego systemu, w ktόrym można wydzielić

mniejsze podsystemy i elementy;



element, czyli najmniejszy składnik (część) systemu, ktόry

nie podlega dalszemu podziałowi na danym etapie badań;

Metoda systemowa



sprzężenie, czyli wzajemne oddziaływanie elementόw

(podsystemόw);



struktura systemu, czyli zbiόr elementόw systemu;



funkcjonowanie systemu, relacje między elementami;



relacja (jednostronna lub dwustronna), czyli związek funkcjonalny,

ktόry zachodzi w systemie między jego elementami lub

podsystemami;



otoczenie, czyli zbiόr elementόw nienależących do systemu,

ktόrych właściwości w pewnym stopniu oddziałują na system lub

ulegają zmianie pod wpływem działania systemu;



model systemu (graficzny, matematyczny, opisowy, techniczny),

czyli uproszczone odwzorowanie wyodrębionego/poznanego

systemu, ukazujący tylko te cechy systemu ( podsystemy, elementy,

sprzężenia), ktόre są ważne z punktu widzenia celu analizy.

Metoda systemowa



Systemy funkcjonują dzięki przepływom co najmniej jednego z

trzech mediόw „napędzających”: materii, energii i informacji.



Systemy zarządzania funkcjonują dzięki przepływom informacji,

a systemy przyrodnicze (ekosystemy) – dzięki rόwnoczesnym

przepływom materii, energii i informacji.



Ze względu na obiekt badania wyrόżnia się systemy:



gospodarcze



społeczne



przyrodnicze



ze względu na strukturę wewnętrzną



proste



złożone



i szczegόlnie złożone



ze względu na przepływ medium “napędzającego”



systemy otwarte



systemy zamknięte.

Metoda systemowa



W badaniach dotyczących zarządzaniem środowiskiem
analizuje się głόwnie systemy otwarte, złożone oraz bardzo
złożone.



Systemy złożone mogą mieć charakter jednorodny lub
niejednorodny. W systemie jednorodnym wszystkie
podsystemy są tego samego typu, chociaż nie są takie same.



W systemie niejednorodnym każdy z wydzielonych
podsystemόw ma własną charakterystykę.

Przedmiot badania



Przedmiotem badania mogą być elementy systemu, relacje
między wyodrębionymi elementami lub powiązania
systemu z otoczeniem. W przypadku gdy elementy systemu
nie zostały rozpoznane, system można traktować jako
„czarną skrzynkę” i ograniczyć analizę stanu wejścia do
systemu i wyjścia do otoczenia oraz określenia zmian
(przekształceń), jakie zachodzą w materii, energii lub
informacji w czasie jej przepływu przez system.

Proces modelowania



Proces modelowania polega na wyobrażeniu

wyodrębionego obiektu jako „czarnej skrzynki”, jako obiektu

wraz z jego strukturą wewnętrzną: podsystemami,

elementami, relacjami i sprzężeniami lub jako procesu (Ryc.)



Ryc. Modelowanie wyodrębionego obiektu



W zarządzaniu obiektami realnymi wydziela się



sferę zarządzania



i sferę zarządzającą.

Sfera zarządzania i
zarządzająca



W zarządzaniu obiektami realnymi wydziela się: sferę
zarządzania i zarządzającą. Sfera zarządzania nazywa się
obiektem zarządzania, sfera zarządzająca natomiast
obejmuje system zarządzający i narzędzia zarządzania.
Ogόlny model systemu zarządzania przedstawia

rycina

.



Ogólny model systemu zarządzania stanowi podstawę do
wyodrębnienia z rzeczywistości systemu zarządzania
środowiskiem oraz jego opisanie

Pojęcie organizacji



W zarządzaniu podstawowym obiektem realnym jest
jednostka organizacyjna (przedsiębiorstwo).



Pojęcie to - w znaczeniu rzeczowym - oznacza
wyodrębioną całość ludzkiego działania charakteryzująca się
cechą zorganizowania tj. celowością, złożonością oraz
odrębnością w stosunku do otoczenia celόw i struktury.



W znaczeniu atrybutowym organizacja oznacza taki rodzaj
relacji między elementami systemu lub między konkretnym
elementem a całością systemu, ktόry zapewnia, że części
wspόłprzyczyniają się do powodzenia całości, a całość
przyczynia się do powodzenia części (elementu).

Pojęcie organizacji



Organizacja w znaczeniu czynnościowym -
oznacza czynność organizowania rzeczy złożonej
(proces organizowania).



Organizacja w znaczeniu podmiotowym -
oznacza zbiόr ludzi, ktόrych działanie jest
zorganizowane i prowadzi do realizacji celu.

Teoria zarządzania
środowiskiem



W teorii zarządzania środowiskiem przez pojęcie organizacji
rozumie się celowo wyodrębione z otoczenia systemy
(podmioty gospodarcze, instytucje itp.), wewnętrznie
uporządkowane z wyodrębnionymi elementami i
określonymi powiązaniami (sprzężeniami) wewnętrznymi i
zewnętrznymi (z otoczeniem).



Każda organizacja musi mieć cel swojego istnienia i
funkcjonowania, zasoby ludzkie oraz wyposażenie
techniczne.

Teoria zarządzania
środowiskiem



W ujęciu czynnościowym akcentuje się proces

organizowania.



Organizowanie może obejmować:



tworzenie organizacji w znaczeniu podmiotowym, a więc

jednostki lub instytucji prowadzącej określoną działalność

dla osiągnięcia złożonego celu ;



tworzenie organizacji w znaczeniu atrybutowym, a więc

organizowanie procesόw gospodarczych, społecznych lub

wspόłorganizowanie procesόw przyrodniczych; tworzenie

systemόw zarządzania.

Teorii zarządzania
środowiskiem



Każda organizacja ma określoną strukturę organizacyjną,

ktόra jest zespołem uporządkowanych składnikόw i

ogόlnych celowo ustalonych zależności między nimi,

umożliwiający sprawne funkcjonowanie całości i osiąganie

założonych celόw.



Głόwnym celem struktury organizacyjnej jest

stworzenie możliwości i doskonalenie sprawności

funkcjonowania systemu.



Struktura obejmuje organizację w sensie czynnościowym

(usytuowanie elementόw, ich zadania i obowiązki), sposόb i

zasady przepływu informacji oraz zachowań

organizacyjnych.

Struktury organizacyjne



W zarządzaniu środowiskiem wyrόżnia się struktury

organizacyjne ogόlne i szczegόłowe.



Struktury ogόlne (makrostruktury) to organizacja systemu

sterującego, organizacja obiektu sterowania (systemu

zarządzanego). Każdy z tych systemόw składa się z

elementόw, ktόre mają własne szczegόłowe struktury

organizacyjne.



Podstawowe pojęcia (ryc. 1.12) związane z zarządzaniem

organizacjami to:



sterowanie,



kierowanie,



zarządzanie



rządzenie.

Struktury organizacyjne



Sterowanie, jest pojęciem bardziej ogόlnym. Odnosi się ono

do wielu zjawisk (działań) natury organizacyjnej, technicznej,

ekonomicznej, społecznej i przyrodniczej.



W teorii systemόw sterowanie definiuje się jako celowe

oddziaływanie jednego systemu lub układu na drugi w celu

uzyskania czy wymuszenia określonych zachowań albo zmian

w procesach, ktόre zachodzą w układzie sterowanym.



W naukach ekonomicznych sterowanie oznacza pośrednie

oddziaływanie na jednostki gospodarujące i należy do tej

grupy przedsięwzięć wymuszających zachowanie się systemu

ekonomicznego, co regulacja, kierowanie i zarządzanie.

Struktury organizacyjne



Regulacja, to takie oddziaływanie na system, którego

celem jest zneutralizowanie niekorzystnych odchyleń od

norm, bez naruszenia wzorca zachowania się systemu. Gdy

odchylenia te są likwidowane przez zmianę obowiązujących

norm, wówczas takie zachowanie się systemu nazywamy

sterowaniem.



W ochronie środowiska procesy regulacji mogą spełniać

jedynie rolę pomocniczą, np. regulacja urządzeń

ochronnych, automatycznych urządzeń pomiarowych.

Inaczej jest ze sterowaniem procesami użytkowania,

ochrony i kształtowania środowiska. Ma ono charakter

sterowania kompleksowego z określoną strukturą

regulatorόw i autonomicznych podsystemόw.



W świetle powyższego należy uznać za uzasadnione

używanie pojęcia zarządzanie środowiskiem w sensie

zarządzania jego użytkowaniem, ochroną i kształtowaniem.

Systemy



Specyficzną cechą złożonych systemόw jest rόżna ich

podatność na sterowanie oraz selektywna „czułość” na

działanie norm sterujących poszczegόlnych podsystemόw.

Jedne z nich mogą np. zachowywać się „rozmyślnie”,

wykazując wysoki stopień samoregulacji pod wpływem

bodźcόw (sygnałόw) regulacyjnych, inne natomiast

„pochłaniają „ sygnały sterujące, nie reagując w

oczekiwany sposόb na ich działanie.



Sterowanie może przebiegać w sposόb pośredni. Działając

na jeden system można w pewnym stopniu zmienić

zachowanie systemόw z nim sprzężonych. W praktyce taka

sytuacja występuje w sterowaniu procesami

gospodarowania środowiskiem wόwczas, gdy przez

wymuszenie lub ukierunkowanie proekologicznych

zachowań ludzi i przedsiębiorstw chcemy uzyskać efekty w

środowisku.

Sterowanie, zarządzanie i
kierowanie procesami



Efektem prawie każdego obiektu sterowania
procesami gospodarowania środowiskiem jest
człowiek jako jednostka fizyczna lub określona
społeczność (grupa ludzi). Dlatego mamy do
czynienia ze sterowaniem, zarządzaniem i
kierowanie tymi procesami.

Zarządzanie środowiskiem



W świetle powyższego należy uznać za
uzasadnione używanie pojęcia „zarządzanie
środowiskiem” w sensie zarządzania jego
użytkowaniem, ochroną i kształtowaniem.



Z cybernetycznego punktu widzenia
poprawne jest rόwnież pojęcie „sterowanie
środowiskiem” w sensie sterowania
procesami ochrony środowiska. „Zarządzanie
środowiskiem” i „sterowanie środowiskiem”
można traktować jako synonimy.

Zakres pojęć dotyczących
zarządzania



Podstawowe pojęcia:



Zarządzanie jest pojęciem szerszym od kierowania



Zarządzanie jest definiowane jako „działalność

organizacyjna i kierownicza oparta na wiedzy, prowadzona

w celu skutecznego oraz efektywnego wykorzystania

zasobów organizacji – ludzkich, kapitałowych i

materiałowych”.



Sprawność i skuteczność zarządzania jest ściśle związana z

generowaniem, selekcjonowaniem, przekazywaniem i

wykorzystaniem informacji.

Zakres pojęć dotyczących
zarządzania



Kierowanie jest procesem dobrowolnego lub

wymuszonego ukierunkowania działań ludzi dla osiągnięcia

powodzenia działania zbiorowego na rzecz realizacji celu

organizacji (systemu) (Poskrobko 2007).



Istotą tego procesu jest koordynacja zbiorowych wysiłków

na pożądanym poziomie. Dotyczy wyboru celu i

uruchomienia systemu kierowania, który zapewni zgranie

czasu, miejsca, sposobu, ilości i jakości działań cząstkowych

na poziomie niezbędnym do osiągnięcia celu działania

zbiorowego.

Zakres pojęć dotyczących
zarządzania



Gospodarowanie środowiskiem jest to korzystanie z

zasobów i walorów przyrody dla zaspokojenia potrzeb

społecznych,osadniczych i poziomu życia ludzi (od społeczności

lokalnych do narodów) przy jednoczesnym:



ograniczeniu strat i zachowaniu największej ostrożności w

przekształcaniu ekosystemów lub tworów geologicznych przy

pozyskiwaniu zasobów nieodnawialnych;



wspomagania procesów przyrodniczych (zasilania przy

użytkowaniu zasobów odnawialnych w celu zapewnienia trwałości i

wydajności ich funkcjonowania, np. agrocenoz).



Zasobem środowiska są jego walory. Odgrywają one istotną rolę

w kształtowaniu prawidłowego rozwoju człowieka. Korzystanie z

walorów nie powoduje ich zużycia, jednak przekroczenie

odporności prowadzi do dewastacji środowiska (osłabienie

procesów i zanikanie cech ocenianych jako pozytywne).

Rys historyczny gospodarowania
środowiskiem



W ujęciu historycznym pojęcie „gospodarowanie

środowiskiem” oznaczało zapewnienie bytu i warunków

rozwoju człowieka – osoby, rodziny, narodu – w długiej

perspektywie czasowej.



Okres industrializacji doprowadził do dyferencjacji

elementów gospodarowania. Wiodącym problemem

stało się użytkowanie środowiska, pozyskanie zasobów

i korzystanie z jego walorów w skali uwarunkowanej

ekonomicznie bez względu na konsekwencje

ekologiczne. Takiemu podejściu sprzyjały teorie

naukowe tworzone przez cywilizację industrialną i

przyjmowane założenia polityczno-ustrojowe.

Rys historyczny gospodarowania
środowiskiem



Prawie do lat siedemdziesiątych XX w. w badaniach

naukowych wyznawano zasadę paradygmatu

kartezjańskiego (paradygmat atomistyczny), który zakładał

poznanie rzeczywistości od szczegółów, które składały się

na poznanie całości.



Proces gospodarowania analizowano w układzie takich

elementów, które umożliwiały ocenę ekonomiczną

efektywności przedsięwzięcia i zaangażowanego kapitału.

Nie przywiązywano należytej wagi do oceny i wyceny innych

skutków takiego działania.



Ocena środowiska była traktowana jako przedsięwzięcie

techniczne, które oceniano także w kategoriach

efektywności ekonomicznej. Było to gospodarowanie

środowiskiem oderwane od rzeczywistych warunków

przyrodniczych.

Pojemność ekosystemów



Każdy ekosystem ma swój potencjał - pojemność na

obciążenia antropogenne i swoją produktywność.

Korzystanie z zasobów i walorów nie może być ani

nieskończone w sensie ilościowym, ani dowolne w

sensie rodzaju elementów wykorzystywanych

gospodarczo.



Gospodarowanie środowiskiem obejmuje cztery

podstawowe procesy:

1.

korzystanie z zasobów i walorów środowiska, czyli

użytkowanie bezpośrednie

2.

użytkowanie środowiska w procesach gospodarczych, czyli

użytkowanie pośrednie

3.

ochronę środowiska

4.

kształtowanie ekosystemów i krajobrazu.

Korzystanie ze
środowiska



Stanowi podstawę procesów życiowych wszystkich

organizmów. Każdy organizm w sobie właściwy sposób

korzysta z określonych zasobów i walorów przyrody w celu

utrzymania podstawowych procesów życiowych. W

odniesieniu do człowieka jest to korzystanie z czystej wody,

powietrza, żywności, tworzenie przyjaznego środowiska w

miejscu zamieszkania, dzielnicy, domu. Wykorzystywanie

wartości kulturowej, walorów środowiska do wypoczynku i

regeneracji sił człowieka.



Sposób i zakres korzystania ze środowiska zależą przede

wszystkim od uwarunkowań kulturowych i cywilizacyjnych

danego społeczeństwa. Procesem tym można w pewnym

sensie sterować, wpływając na pozagospodarcze

zachowania ludzi lub wprowadzając określone zmiany w

środowisku przyrodniczym.

Użytkowanie środowiska



Jest to korzystanie w sposób stały z zasobów i

walorów przyrody dla celów gospodarczych.



Polega ono na:



zagospodarowaniu powierzchni przestrzeni



korzystaniu z nieożywionych i ożywionych zasobów

naturalnych oraz z naturalnych źródeł (nośników) energii



usuwaniu odpadów i ich doprowadzania do naturalnej

asymilacji (Poskrobko 2007)

Użytkowanie środowiska



Użytkowanie środowiska tylko w niewielkim stopniu jest

kierowane na realizację socjalno-rozwojowych potrzeb

cywilizacyjnych, wynikających często ze sztucznie

lansowanych trendów.



W procesie użytkowania środowiska konieczne jest zwracanie

uwagi na aspekty:



alokację w czasie eksploatacji zasobów nieodnawialnych, która

maksymalizuje ich użyteczność,



utrzymanie trwałości odnawiania się zasobów na poziomie

wielkości ich użytkowania,



uwzględnianie pozagospodarczych (ekologicznych,

społecznych) funkcji zasobów przy ich eksploatacji (korzystaniu i

użytkowaniu),



uwzględnianie przyrodniczych (ekologicznych) ograniczeń

przy korzystaniu i użytkowaniu z każdego zasobu – korzystanie

lub eksploatacja z zasobów nie powinna prowadzić do

negatywnych zmian w środowisku, głównie w ekosystemach.

Ekosystem wodno-bagienny

Ochrona środowiska



Jest to ukierunkowanie lub ograniczenie

korzystania z biotycznych a także abiotycznych

zasobów i walorów środowiska przyrodniczego w

celu zapewnienia ciągłości ich użytkowania oraz

utrzymania właściwej jakości elementów biosfery.



Zasady ochrony wyrażają się w:



ograniczeniach co do rodzaju i zakresu prowadzenia

działalności gospodarczej,



ograniczeniach dysponowania własnością zasobów i

walorów przyrody;

Gospodarowanie zasobami



Racjonalne gospodarowanie zasobami

naturalnymi pobranymi ze środowiska

winny uwzględniać:



pełne (kompleksowe) przetwarzanie zasobów

pobranych ze środowiska,



oszczędność materiałów, energii i surowców,



redukcję zanieczyszczeń stałych ciekłych i

gazowych przez zwiększone nakłady;

Gospodarowanie zasobami



Należy zwrócić uwagę na podtrzymanie
specyficznych układów lub procesów
przyrodniczych, wysoką ich produkcyjność,
samoreprodukcję i zdolność do neutralizowania
antropogennych obciążeń, a także rozwój populacji
i gatunków żyjących w tych ekosystemach.



Ważnym zadaniem ochrony jest środowiska jest
utrzymanie przyrodniczych podstaw
funkcjonowania i rozwoju obecnych oraz
przyszłych pokoleń ludzkich.

Ochrona biosfery



Szczególną formą ochrony środowiska jest ochrona biosfery.

Ogranicza ona antropogenie oddziaływanie na globalne

procesy przyrodnicze. Głównym problemem XX i XXI wieku

jest ograniczenie emisji gazów (głównie freonów i halonów),

powodujących zanikanie warstwy ozonowej atmosfery, oraz

emisji gazów cieplarnianych (głównie CO2 i metanu),

powodujących niszczenie warstwy ochronnej atmosfery

ziemskiej i zmianę klimatu.



Procesy ochrony środowiska szczególnie intensywnie

rozwijały się w połowie XX wieku. Obecnie głównym celem

procesów ochronnych jest zachowanie życia na kuli

ziemskiej, m.in. przez zachowanie bioróżnorodności.

Kształtowanie środowiska



Jest to świadome wprowadzanie zmian w ekosystemach i

krajobrazach, które ukierunkują ich naturalny rozwój i zapewnią

wysoki stopień ich samokontroli i jednocześnie przynoszą możliwie

największe korzyści gospodarcze i społeczne.



Kształtowanie środowiska polega na:



redukcji nadmiernie rozwiniętych elementów ekosystemu środowiska

przez ingerencję człowieka



kompensacji, czyli uzupełnienia brakujących ogniw materii i energii

oraz formowanie nowych łańcuchów tego obiegu w celu zwiększenia

produktywności ekosystemów , ich zdolności asymilacyjnych lub

poprawy walorów estetycznych i mikroklimatycznych środowiska,

mających wpływ na przyrodnicze warunki życia i rozwoju człowieka



rekultywacji, czyli odtworzenie zdegradowanych ekosystemów przez

wyeliminowanie czynników powodujących degradację (np. zbytnie

odwodnienie, zasolenie)



przeobrażeniu krajobrazów stosownie do wymogów zachowania

różnorodności biologicznej i normalnych, ukształtowanych w czasie

ewolucji środowiskowych warunków życia człowieka.

Zarządzanie środowiskiem



Cechą charakterystyczną zarządzania
środowiskiem jest obiekt zarządzania, obejmujący
społeczeństwo, gospodarkę i środowisko. Oznacza
to, że procesy abiotyczne i biotyczne, zachodzące
w środowisku, mogą być i są przedmiotem
sterowania. To w głównej mierze odróżnia pojęcie
zarządzanie środowiskiem od pojęcia
„zarządzanie ekologiczne”.

Zarządzanie ekologiczne



Zarządzanie ekologiczne zajmuje się dostosowywaniem

działalności gospodarczej i pozagospodarczej aktywności

społeczeństwa do danego stanu – potencjału i pojemności -

ekosystemów. Stąd obiektem zarządzania ekologicznego

jest gospodarka i społeczeństwo.



System „środowisko” nie jest przedmiotem sterowania. W

działalności zarządczej w odniesieniu do środowiska (np. w

planowaniu długookresowym) uwzględnia się jedynie

kierunki i ewentualnie skutki naturalnej ewolucji przyrody.

Ten typ zarządzania rozwija się na teoretycznej bazie

ekonomii ekologicznej.

Zarządzanie środowiskowe w jednostce
organizacyjnej



Obejmuje zarządzanie procesami użytkowania, ochrony i

kształtowania środowiska zintegrowane z ogólnym systemem

zarządzania jednostką. Obejmuje ono strukturę organizacyjną,

planowanie, procedury, procesy oraz zasoby służące wdrażaniu

i prowadzeniu zarządzania jednostką w sposób uwzględniający

problemy środowiska (Kowalkowski, Janc 2002).



Z zarządzaniem środowiskiem, a szczególnie zarządzaniem

środowiskowym w jednostce, wiąże się z pojęciem problemu

środowiskowego.



Problemy środowiskowe pojawiają się w procesie

gospodarowania środowiskiem np. niewłaściwe

zagospodarowywanie gleb wiąże się z erozją wodną lub

wietrzną, zamulaniem tam. Problem środowiskowy zawsze

dotyczy zależności między człowiekiem a środowiskiem i

przejawia się jako relacja człowiek-środowisko-człowiek.

Usługi środowiska



Polegają na dostarczaniu przez biosferę materii, energii i

informacji potrzebnych do życia człowieka.



Obejmują one ochronnę atmosfery i klimatu, oczyszczanie i

magazynowanie wody pitnej, wytwarzanie i wzbogacanie

gleby, podtrzymywanie obiegu substancji odżywczych,

detoksykację, rozkładanie (utylizację) odpadów, zapylanie

roślin uprawnych, produkcję żywności i materiałów

energetycznych (Wilson 2003).



W układzie makroekonomicznym usługi nieodpłatnie

świadczone ludzkości przez środowisko przyrodnicze po raz

pierwszy oszacowano w 1997 r. Międzynarodowy zespół

ekonomistów i naukowców specjalizujących się w ochronie

środowiska wyodrębnił usługi środowiska, policzył wartość

każdej z nich i wycenił wartość całego pakietu usług na

kwotę 33 bln USD.

Usługi środowiska



Rezultat tych obliczeń można zinterpretować

następująco:



gdyby ludzkość chciała wprowadzić odpłatność z usług

środowiska lub nie mogła z nich korzystać, wówczas

antropogenie usługi i procesy wymagałyby nakładów w wys.

33 bln USD.



Tymczasem, w tymże roku 1997 produkt światowy brutto

wyniósł tylko 18 bln USD. Teoretycznie wydatki

przekroczyłyby prawie dwukrotnie istniejące możliwości. W

rzeczywistości zastąpienie naturalnych ekosystemów ich

sztucznymi odpowiednikami jest niemożliwe ani

ekonomicznie, ani fizycznie.



W miarę ograniczania dostępności usług środowiska ich

znaczenie i wartość zaczną gwałtownie wzrastać.



K.

Ekosystem wodny