WYMAGANIA 

EKSPLOATACYJNE- ZASADY 

EKSPLOATACJI MASZYN

WYKŁAD III

Wydział Energetyki i Paliw

POJĘCIE EKSPLOATACJA MASZYN

•

podstawowa definicja eksploatacji wyjaśnia najważniejsze 
pojęcie z zakresu eksploatacji i niezawodności

•

znajomość tych pojęć ułatwia zrozumienie dalszej części 
zrozumienie zagadnień związanych z eksploatacją maszyn

•

druga definicja mówi, że eksploatacja wiąże się z 
użytkowaniem obiektów tj. zagadnienie związane z 
wykorzystaniem obiektu eksploatacji w ramach zadań, do 
których został zaprojektowany, skonstruowany i w końcu 
wytworzony

•

trzecia definicja eksploatacji dotyczy określenia stanu 
technicznego obiektu eksploatacji czyli skuteczności 
działania

TERMIN „ZASADA EKSPLOATACJI”

• głównym strategicznym celem praktyki eksploatacyjnej jest 

uzyskanie optymalnej trwałości, niezawodności oraz 
wykorzystanie obiektów technicznych w założonym okresie 
użytkowania przy minimalnym zużyciu materiałów, energii i 
pracy ludzkiej

• termin „zasada eksploatacji” występuje najczęściej w trzech 

znaczeniach:

 dyrektywnym
 postulatywnym
 kryterialnym

• zasada eksploatacyjna w znaczeniu dyrektywnym rozumie się 

dyrektywę (regułę, normę, prawo) ustanowioną przez szczebel 
wyższy dla szczebli niższych w systemie eksploatacji urządzeń

TERMIN „ZASADA 

EKSPLOATACJI” c.d.

• zasada eksploatacji w znaczeniu postulatowym rozumiemy 

postulat (radę praktyczną, wskazówkę) przyjęty najczęściej w 
wyniku wielu doświadczeń . Wytyczne te nie są obowiązujące, 
więc ich nieprzestrzeganie nie powoduje sankcji prawnych (np. 
prowadzenie pomocniczych dokumentów eksploatacyjnych na 
szczeblu zakładu)

• zasada eksploatacji w znaczeniu kryterialnym rozumie się 

kryterium oceny co najmniej dwóch działań eksploatacyjnych (tzn. 
wartościujemy jedne działania jako lepsze, inne zaś jako gorsze)

• przykład: ocena eksploatacji niektórych urządzeń na podstawie 

porównania normatywnych wskaźników ekonomicznych, z 
faktycznie uzyskanymi (wskaźnika kosztów amortyzacji, 
wskaźnika kosztów remontów, wskaźnika kosztów materiałów 
eksploatacyjnych)

KLASYFIKACJA ZASAD 
EKSPLOATACJI

• zasady eksploatacji urządzeń dzieli się na klasy 

według następujących czynników:

 przedmiot zasady
 parametry zasady
 parametry organizacyjne zasady

• ze względu na zakres przedmiotowy, zasady 

dzieli się na klasy dotyczące podstawowych 
grup urządzeń, z których każda jest 
funkcjonalnie przeznaczona do realizacji 
różnych celów w specyficznych warunkach 
eksploatacyjnych

KLASYFIKACJA ZASAD 
EKSPLOATACJI

• specyfikacja eksploatowanych urządzeń jest jedną z 

głównych przyczyn wyodrębnienia poszczególnych 
pionów służb technicznych

• w praktyce posługuje się ponadto pojęciem normy 

eksploatacyjnej (norma ekspl. zużycia paliwa w 
samochodzie)

• norma eksploatacyjna jest to „reguła” porządkująca 

działania zbiorowe

• norma eksploatacyjna urządzeń jest przejawem 

pewnego ograniczenia i służy, do sterowania 
eksploatacją przez ograniczenie

OBSZARY OGRANICZEŃ 

DOPUSZCZALNYCH DECYZJI 

EKSPLOATACYJNYCH

• W działalności normalizacyjnej rozróżnia się co 

najmniej trzy rodzaje norm:

 normy terminologiczne (pewnej dyscypliny naukowej)
 normy przedmiotowe
 normy czynnościowe

GRUPA ZASAD UŻYTKOWANIA 

URZĄDZEŃ

• grupę zasad użytkowania urządzeń dzieli się 

według:

 liczby użytkowanych urządzeń (zasady 

użytkowania pojedynczego lub grupy urządzeń)

 warunków i intensywności użytkowania (np. 

użytkowanie bardzo intensywne i mało intensywne- 
dorywczo)

 warunków klimatycznych (różnych)

• zasady eksploatacji odgrywają istotną rolę w 

procesie sterowania systemem eksploatacji 
urządzeń

CHARAKTERYSTYKA 
EKSPLOATACJI

• definicja: eksploatacja to ogół zdarzeń, zjawisk, 

działań z procesów, jakim podlega i w jakich 
uczestniczy dany obiekt techniczny od chwili 
zakończenia procesu jego wytwarzania aż do 
likwidacji

• eksploatacja urządzeń technicznych jest jedną z 

podstawowych dziedzin działalności człowieka

• celem działalności jest zaspokojenie potrzeb 

związanych pośrednio lub bezpośrednio z jego 
potrzebami życiowymi

RODZAJE DZIAŁAŃ W PROCESIE 

EKSPLOATACJI

• w procesie eksploatacji wyróżniamy cztery 

rodzaje działań:

 użytkowanie
 obsługiwanie
 zasilanie
 zarządzanie

• zasilanie jest to dostarczanie do obiektu 

technicznego materiałów (masy) energii czy 
informacji (sterowanie numeryczne obrabiarek)

• zarządzanie to procesy planistyczno-decyzyjne 

oraz planistyczno-sprawozdawcze

RODZAJE DZIAŁAŃ W PROCESIE 

EKSPLOATACJI

OBSZARY MATERIALNYCH 

PROCESÓW EKSPLOATACJI

• obszary materialnych procesów eksploatacji 

obejmują:

 w zakresie użytkowania: dobór i 

rozmieszczenie obiektów technicznych oraz ich 
wykorzystanie na stanowiskach pracy

 w zakresie obsługiwania: ocenę stanu 

technicznego (bezpośrednią i diagnostyczną) 
obsługę techniczną i remonty

 w zakresie zasilania: dostarczenie części 

zamiennych i innych materiałów 
eksploatacyjnych, płynów eksploatacyjnych 
oraz energii elektrycznej i cieplnej

KOSZTY EKSPLOATACJI 

UŻYTKOWNIKA OBIEKTU 

TECHNICZNEGO

• działania użytkownika obiektu technicznego mające 

na celu optymalizację kosztów eksploatacji 
wymagają analizowania źródeł powstawania 
kosztów i towarzyszących im zjawisk

• z użytkowaniem obiektu związana jest obniżająca 

jakość eksploatacji (starzenie fizyczne wywołane 
procesami korozyjnymi, zmęczeniowymi, cieplnymi, 
erozyjnymi i innymi)

• gdy obiekt techniczny osiąga określony stan 

starzenia fizycznego, dokonuje się jego regulacji, 
remontów, a w końcu likwidacji

KOSZTY EKSPLOATACJI 

UŻYTKOWANIA OBIEKTU 

TECHNICZNEGO c.d.

• w procesie użytkowania obiektu za słabo są 

uwzględnione skutki niedostatecznej dyscypliny 
technologicznej (wzrost kosztów przekroczenia 
norm zużycia surowców, materiałów, paliw, 
energii oraz niskiej wydajności pracy)

• w celu zapewnienia prawidłowej organizacji 

działalności obsługowo-remontowej należy ustalić 
tryb, zasady i organizację prac obsługowo-
remontowych, gospodarkę częściami wymiennymi

• współczesna eksploatacja jest rozbudowaną i 

złożoną dziedziną działalności ludzkiej, w której 
rozwiązania wymaga nadal wiele problemów

JAKOŚĆ EKSPLOATACYJNA 

OBIEKTU TECHNICZNEGO

• jakość eksploatacyjna obiektu technicznego jest 

determinowana przez:

 niezawodność
 trwałość
 podatność obsługową i diagnostyczną
 małą masę i niskie koszty eksploatacji

• system eksploatacji obiektu technicznego jest 

systemem bardzo złożonym i dlatego nie można go 
usprawniać jedynie metodami zdroworozsądkowymi

• usprawnienia muszą być oparte na wynikach badań 

naukowych

JAKOŚĆ EKSPLOATACYJNA 

OBIEKTU TECHNICZNEGO c.d.

• większość usprawnień systemów eksploatacji 

urządzeń dotyczy sfery zarządzania tymi systemami

• nowoczesność w sferze zarządzania to stosowanie 

najnowszych środków gromadzenia i przetwarzania 
informacji, a więc stosowanie elektronicznej 
techniki obliczeniowej

• do procesu usprawnień zarządzania należy włączyć 

proces automatyzacji zarządzania gospodarką 
eksploatacyjną

• usprawnień gospodarki eksploatacyjnej nie można 

dokonać w bardzo krótkim czasie