Rynek mieszkaniowy, prawo do
mieszkania

„

Mieszkanie

w

hierarchii

potrzeb

człowieka – zajmuje czołowe miejsce
jako jedna z najistotniejszych pozycji
spożycia

indywidualnego,

jest

równocześnie

potrzebą

społeczną,

sposób zaspokajania której wpływa jak
mało co innego na każde środowisko
ludzkie” (Krzeczkowski 1939).

Prawo do mieszkania jest wymienione w wielu

międzynarodowych tekstach

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

(ONZ 1948);
każdy człowiek ma prawo do poziomu życia

zapewniającego zdrowie i dobrobyt jemu i jego

rodzinie włączając w to wyżywianie, odzież,

mieszkanie, opiekę lekarską i niezbędne

świadczeń

socjalne

oraz

prawo

do

zabezpieczenia

na

wypadek

bezrobocia,

choroby, niezdolności do pracy, wdowieństwa,

starości lub utraty środków do życia w sposób

od niego niezależny (Art.25).

Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych,
Społecznych i Kulturalnych (1966);

Państwa – Strony niniejszego Paktu
uznają

prawo

każdego

do

odpowiedniego poziomu życia dla niego
samego i jego rodziny, włączając w to
wyżywianie, odzież, i mieszkanie oraz
do stałego polepszania warunków
bytowych (Art.11).

Europejska Karta Społeczna Rady Europy (1961, zm.

1996), która w art. 16 zobowiązuje układające się

strony do pomocy ekonomicznej, prawnej i społecznej

przy budowie mieszkań dostosowanych do potrzeb

rodzin, natomiast w nowym zrewidowanym art. 31

przyznaje prawo do mieszkania. Artykuł ten nakłada na

państwa ratyfikujące jego zapis konieczność uporania

się z bezdomnością.

Deklaracja Światowej Konferencji HABITAT II (Istambuł

1996), który w rozdz. IV porusza problem

odpowiedniego lokum dla każdego obywatela.

W Polsce problematykę prawa obywateli

do mieszkania regulują cztery

podstawowe akty prawne:

Zgodnie z art. 75 Konstytucji RP, „władze

publiczne prowadzą politykę sprzyjającą

zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli,

w szczególności przeciwdziałają bezdomności,

wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz

popierają działania obywateli zmierzające do

uzyskania własnego mieszkania”.
Ustawa o samorządzie gminnym, w art. 7, ust. 1

stwierdza, iż „zaspokajanie zbiorowych potrzeb

wspólnoty należy do zadań własnych gminy, w

szczególności zadania własne obejmują sprawy

(...) gminnego budownictwa mieszkaniowego”,

Ustawa o ochronie praw lokatorów, w art. 4 w ust.

1, określa, iż „tworzenie warunków do

zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty

samorządowej należy do zadań własnych gminy”

zaś „gmina, na zasadach i w wypadkach

przewidzianych w ustawie, zapewnia lokale

socjalne i lokale zamienne, a także zaspokaja

potrzeby mieszkaniowe gospodarstw domowych o

niskich dochodach”

Ustawa o pomocy społecznej w art. 10, ust.

2. określa, iż do „zadań własnych z zakresu

pomocy społecznej o charakterze obowiązkowym,

realizowanych przez gminy, należy (...) udzielanie

schronienia (...) osobom tego pozbawionym, w

tym osobom bezdomnym”,

Polityka mieszkaniowa

Wszelkie działania państwa, które mają
wpływ na funkcjonowanie i wynik rynku
mieszkaniowego, tj. na liczbę, cenę,
stawki czynszu oraz jakość mieszkań
(Lis 2008).

Cele polityki mieszkaniowej

(wg

kryterium oddziaływania na rynek mieszkaniowy)

Cel dotyczący strony popytowej –
tworzenie warunków do nabycia lub
najmu mieszkań przez wszystkich
obywateli

Cele dotyczące strony podażowej –
zapewnienie dostępności i odpowiedniej
jakości zasobów mieszkaniowych

Instrumenty polityki mieszkaniowej

1.

Instrumenty strony popytowej

podatki i opłaty związane z nabywaniem i
wynajmem mieszkań,
transfery na rzecz gospodarstw
domowych,
regulacje praw własności do
nieruchomości,
regulacje instytucji i instrumentów
finansujących mieszkalnictwo;

2. Instrumenty strony podażowej

podatki i opłaty związane z etapem

planowania i budowy mieszkań,
inwestycje rządowe i władz lokalnych,
prywatyzacja zasobu mieszkaniowego

stanowiącego własność SP lub JST,
transfery na rzecz przedsiębiorstw

sektora mieszkaniowego,
regulacje dot. zagospodarowania

przestrzennego,

Główne cele polskiej polityki

mieszkaniowej

obniżenie kosztów budownictwa oraz

poprawa dostępności do środków

finansowych,
zapewnienie ekspansji czynszowego

budownictwa mieszkaniowego

prywatnego i publicznego,
poprawa mobilności przestrzennej siły

roboczej,
rewitalizacja obszarów wielkomiejskich,
wspieranie samorządów i organizacji

pozarządowych w dostarczaniu

mieszkań tymczasowych,

MIESZKANIE

to nie tylko przestrzeń znajdująca się w

bezpośredniej dyspozycji i ograniczona ścianami,

lecz również sam budynek mieszkalny i jego

otoczenie oraz towarzyszące urządzenia

usługowe.

Mieszkanie [postrzegane jest] jako środowisko, w

którym koncentruje się i rozwija życie rodziny i

gdzie prowadzi ona swe gospodarstwo domowe.

Powinno jednocześnie zapewnić możliwość

wypełniania wielu innych funkcji wychowawczych i

kulturalnych (Andrzejewski 1987).

Podstawowe funkcje mieszkania:

Ochronna – ochrona zdrowia fizycznego,

psychicznego oraz przed warunkami klimatycznymi;
Biologiczna – zapewnienie odpoczynku, snu,

odżywiania, utrzymania czystości;
Społeczna – zapewnienie głównych form

prowadzenia życia rodzinnego i towarzyskiego;
Humanistyczna – powiązanie mieszkania z ogólnym

układem lokalnych stosunków społecznych, jakie

powstają przez więź rodzinną i sąsiedzką;
Kulturalno – wychowawcza – wiążąca się z nauką

dzieci i dorosłych, samokształceniem, odpoczynkiem

czynnym i biernym, rozrywką, uroczystościami

rodzinnymi i tradycyjnymi obrzędami;
Ekonomiczna – funkcja miejsca pracy;

Funkcje mieszkania są zmienne w
czasie
i trzeba im przypisywać różne
znaczenie
w poszczególnych okresach
rozwojowych rodziny (gospodarstwa
domowego).

Zasoby mieszkaniowe w Polsce
szacowane są na 13,5 mln

Zasoby mieszkaniowe w woj.
warmińsko – mazurskim
szacowane są na 484,9 tys.

(GUS 2012)

Deficyt mieszkaniowy szacuje się na
633 tys. – 1,12 mln mieszkań (GUS
2012)

11,970 12,501

13,432 14,520

15,486 16,008 16,272

0

5

10

15

20

Li

cz

b

a

g

o

sp

o

d

a

rs

tw

d

o

m

o

w

yc

h

1988 1995 2000 2005 2010 2015 2020

Lata

Prognoza liczby gospodarstw domowych

w Polsce do 2020 r. w mln

Zasoby mieszkaniowe w Polsce wg struktury władania

Zasoby mieszkaniowe w woj. warmińsko-

mazurskim

wg struktury władania

Zasoby mieszkaniowe w Polsce wg lokalizacji

Na stan (ilość) zasobów

mieszkaniowych składa się liczba:

Samodzielnych lokali mieszkalnych,
Lokali o innym przeznaczeniu,
Domów mieszkalnych (jednorodzinny, o
dwóch mieszkaniach,
wielomieszkaniowy),
Lokali socjalnych,
Lokali zamiennych,

Samodzielny lokal mieszkalny

Wydzielona trwałymi ścianami izba lub zespół izb
przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z
pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokajaniu
ich potrzeb mieszkaniowych.
W skład samodzielnego lokalu mogą też wchodzić
różne pomieszczenia przynależne, m.in. piwnica,
strych, komórka, garaż, które nie muszą przylegać
bezpośrednio do lokalu.

(Ustawa z 24.06.1994 r. o własności lokali)

Co decyduje o samodzielności

lokalu?

lokal oddzielony trwałymi ścianami od
pozostałych lokali w budynku,
aby dostać się do lokalu nie trzeba
przechodzić przez inne lokale,
lokal zawiera wszystkie urządzenia,
jakie są niezbędne do długotrwałego
pobytu ludzi

Lokal mieszkalny

lokal służący do zaspokajania potrzeb
mieszkaniowych, a także lokal będący
pracownią służący do prowadzenia
działalności w dziedzinie kultury i sztuki

(

Ustawa z 21.06.2001r. o ochronie praw lokatorów…)

Lokalem mieszkalnym nie jest
pomieszczenie przeznaczone na
krótkotrwały pobyt ludzi, które znajdują
się w budynkach internatów, burs,
pensjonatów, hoteli, domów
wypoczynkowych lub innych, służące do
celów turystycznych lub
wypoczynkowych

Lokal socjalny

lokal nadający się do zamieszkania ze

względu na wyposażenie i stan

techniczny, którego powierzchnia pokoi

przypadająca na członka gospodarstwa

domowego najemcy nie może być

mniejsza niż 5m

2

, a w przypadku

jednoosobowego g.d. 10m

2

, przy czym

lokal ten może mieć obniżony standard

(

Ustawa z 21.06.2001r. o ochronie praw lokatorów…)

Budynek mieszkalny

obiekt budowlany, którego co najmniej
połowa całkowitej pow. użytkowej jest
wykorzystywana do celów mieszkalnych

(Rozp. R.M. z 30.12.1999r. w sprawie Polskiej

Klasyfikacji Obiektów Budowlanych)

O jakości zasobów mieszkaniowych

decyduje standard mieszkaniowy (w

ujęciu rzeczywistego poziomu

warunków mieszkaniowych)

obejmuje:

Wielkość mieszkania,
Wyposażenie i wykończenie
mieszkań i budynków mieszkalnych,
Sposób zabudowy i
zagospodarowania terenów
osiedlowych,

Wielkość potrzeb mieszkaniowych,

rozmieszczenie zasobów i tendencje

zmian w czasie określane są przez:

Stan i strukturę demograficzną,
Procesy zużycia i wymiany zasobów
mieszkaniowych,
Rozwój społeczno – gospodarczy kraju i
stopień postępu technicznego.

Mieszkania oddane do użytku w latach 1995-

2011 z podziałem na inwestorów (w tys.)

1995 2000

2003 2008 2010 2011

Ogółem

67,0

87,8 162,7 165,

2

135,

7

131,

7

spółdzielcz

e

26,8

24,4

12,0

8,5

5,1

3,8

Indywidual

ne

30,1

35,4

118,0

83,2

70,3

73,0

na

sprzedaż

lub

wynajem

2,7

20,6

23,7

66,6

53,2

50,2

komunalne

3,3

1,9

2,0

2,6

6,9

4,7

TBS

-

4,0

5,9

3,1

zakładowe

2,5

1,2

997*

577*