Podstawy metrologii

Wykład 9

Właściwości metrologiczne

sprzętu pomiarowego

Podstawowe pojęcia

WZORCOWANIE, KALIBRACJA

Zbiór operacji ustalających, w określonych

warunkach, relacją między wartościami

wielkości mierzonej wskazanymi przez

przyrząd pomiarowy lub układ pomiarowy

albo wartościami reprezentowanymi przez

wzorzec miary lub przez materiał

odniesienia, a odpowiednimi wartościami

wielkości realizowanymi przez wzorce

jednostki miary.

UWAGI
1. Wynik wzorcowania pozwala na przypisanie wskazaniom

odpowiednich wartości wielkości mierzonej lub na wyznaczenie

poprawek wskazań.

2. Wzorcowanie może również służyć do wyznaczenia innych

właściwości metrologicznych, jak na przykład efektów wielkości

wpływających.

3. Wynik wzorcowania może być poświadczony w dokumencie,

nazywanym niekiedy świadectwem wzorcowania lub

protokołem wzorcowania.

Podstawowe pojęcia

PRZYRZĄD POMIAROWY
Urządzenie przeznaczone do

wykonywania pomiarów,
samodzielnie lub w połączeniu z
jednym lub z wieloma
urządzeniami dodatkowymi.

Podstawowe pojęcia

WZORZEC MIARY, MIARA

MATERIALNA

Urządzenie przeznaczone do odtwarzania

lub dostarczania jednej lub wielu

znanych wartości danej wielkości w

sposób niezmienny podczas jego

stosowania.

PRZYKŁADY



odważnik;



pojemnik (jedno- lub wielomiarowy, z podziałką lub bez

podziałki);



kontrolny opornik elektryczny;



pytka wzorcowa;



generator sygnałów wzorcowych;



materiał odniesienia.

Podstawowe pojęcia

PRZETWORNIK POMIAROWY

Urządzenie pomiarowe

przetwarzające, zgodnie z
określonym prawem, wielkość
wejściową na wielkość wyjściową.

PRZYKŁADY



a) termoogniwo;



b) przekładnik prądowy;



c) tensometr;



d) elektroda pehametru.

Podstawowe pojęcia

UKŁAD POMIAROWY

Kompletny zbiór przyrządów

pomiarowych i innych
zestawionych urządzeń,
przeznaczony do wykonywania
określonych pomiarów

PRZYKŁADY
a) aparatura do pomiaru przewodności materiałów

półprzewodnikowych;

b) aparatura do wzorcowania termometrów lekarskich.

Podstawowe pojęcia

PRZYRZĄD (POMIAROWY)

WSKAZUJĄCY, MIERNIK

Przyrząd pomiarowy, za pomocą

którego otrzymuje się wskazanie.

PRZYKŁADY
a) woltomierz o wskazaniu analogowym;
b) częstotliwościomierz cyfrowy;
c) śruba mikrometryczna.
UWAGI
Wskazanie mole być analogowe (ciągłe lub nieciągłe) lub

cyfrowe.

Mogą być wskazywane jednocześnie wartości wielu wielkości.
Przyrząd pomiarowy wskazujący może również rejestrować.

Podstawowe pojęcia

PRZYRZĄD (POMIAROWY)

REJESTRUJĄCY

Przyrząd pomiarowy, dokonujący

rejestracji wskazania.

PRZYKŁADY
a) barograf;
b) dozymetr termoluminescencyjny;
c) spektrometr rejestrujący.
UWAGI
1. Rejestracja (wskazanie) może być analogowa (linia ciągła

lub nieciągła) albo cyfrowa.

2. Wartości więcej niż jednej wielkości mogą być rejestrowane

(wskazywane) jednocześnie.

3. Przyrząd rejestrujący może również wskazywać.

Podstawowe pojęcia

PRZYRZĄD (POMIAROWY) SUMUJĄCY

Przyrząd pomiarowy, który wyznacza wartość

wielkości mierzonej sumując wartości cząstkowe

tej wielkości otrzymane jednocześnie lub kolejno

z jednego lub z wielu źródeł.

PRZYRZĄD (POMIAROWY) CAŁKUJĄCY

Przyrząd pomiarowy, który wyznacza wartość

wielkości mierzonej całkując pewną wielkość

względem innej wielkości.

PRZYRZĄD (POMIAROWY) ANALOGOWY

Przyrząd pomiarowy, którego sygnał wyjściowy lub

wskazanie jest ciągłą funkcją wielkości mierzonej

lub sygnału wejściowego.

PRZYRZĄD (POMIAROWY) CYFROWY

Przyrząd pomiarowy, którego sygnał wyjściowy lub

wskazanie ma postać cyfrową.

Podstawowe pojęcia

URZĄDZENIE WSKAZUJĄCE

Część przyrządu pomiarowego

prezentująca wskazanie.

UWAGI
Ten termin może obejmować urządzenie, za pomocą którego

wartość przekazywana przez wzorzec miary jest wskazywana

lub nastawiana.

Urządzenie wskazujące analogowe zapewnia wskazanie

analogowe; urządzenie wskazujące cyfrowe zapewnia

wskazanie cyfrowe.

URZĄDZENIE REJESTRUJĄCE

Część przyrządu pomiarowego

rejestrująca wskazanie.

Podstawowe pojęcia

CZUJNIK

Element przyrządu pomiarowego lub

łańcucha pomiarowego, na który
oddziaływuje bezpośrednio wielkość
mierzona.

PRZYKŁADY
a) złącze pomiarowe termometru termoelektrycznego;
b) wirnik przepływomierza turbinowego;
c) rurka Bourdona manometru;
UWAGA
W pewnych dziedzinach stosuje się w tym znaczeniu termin

"detektor".

Podstawowe pojęcia

DETEKTOR, WSKAZNIK

Urządzenie lub substancja wskazująca

istnienie pewnego zjawiska, bez

konieczności podawania wartości

wielkości związanej z tym zjawiskiem.

PRZYKŁADY
a) halogenowy detektor przecieku;
b) papier lakmusowy.
UWAGI
Wskazanie można otrzymywać tylko wtedy, gdy wartość danej

wielkości osiąga pewien próg, zwany niekiedy progiem

detekcji wskaźnika.

Podstawowe pojęcia

WSKAZÓWKA

Część stała lub ruchoma urządzenia

wskazującego, której położenie

względem wykazów umożliwia

określenie wartości wskazywanej.

PRZYKŁADY
a) strzałka;
b) plamka świetlna;
c) powierzchnia cieczy;
d) piórko rejestrujące.

Podstawowe pojęcia

PODZIAŁKA (PRZYRZĄDU

POMIAROWEGO)

Uporządkowany zbiór znaków (np.

kresek), wraz z towarzyszącym
ocyfrowaniem, tworzący część
urządzenia wskazującego
przyrządu pomiarowego.

UWAGA
Znaki te nazywane są wskazami

Podstawowe pojęcia

DŁUGOŚĆ PODZIAŁKI

Długość wygładzonej linii zawartej

miedzy pierwszym a ostatnim
wskazem danej podziałki i
przechodzącej przez środki
wszystkich najmniejszych wskazów.

UWAGI
1. Linia mole być rzeczywista lub fikcyjna, krzywa lub prosta.
2. Długość podziałki wyraża się w jednostkach długości,

niezależnie od jednostki wielkości mierzonej lub jednostki
oznaczonej na podziałce.

Podstawowe pojęcia

ZAKRES WSKAZAŃ

Zbiór wartości ograniczony

skrajnymi wskazaniami.

UWAGI
1. W przypadku wskazań analogowych zbiór ten może być

nazywany zakresem podziałki.

2. Zakres wskazań wyraża się w jednostkach oznaczonych

na podziałce, niezależnie od jednostki wielkości
mierzonej i zwykle określa się go podając dolną i górną
granicę, na przykład 100°C do 200°C.

Podstawowe pojęcia

DZIAŁKA ELEMENTARNA

Część podziałki zawarta miedzy dowolnymi

dwoma kolejnymi wskazami.

DŁUGOŚĆ DZIAŁKI ELEMENTARNEJ

Odstęp miedzy dwoma kolejnymi wskazami,

mierzony wzdłuż tej samej linii, wzdłuż której

wyznacza się długość podziałki.

UWAGA
Długość działki elementarnej wyraża się w jednostkach długości,

niezależnie od jednostki wielkości mierzonej lub jednostki

oznaczonej na podziałce.

WARTOŚĆ DZIAŁKI ELEMENTARNEJ

Różnica między wartościami odpowiadającymi

dwom kolejnym wskazom.

UWAGA
Wartość działki elementarnej wyraża się w jednostkach

oznaczonych na podziałce, niezależnie od jednostki wielkości

mierzonej.

Podstawowe pojęcia

PODZIAŁKA LINIOWA

Podziałka, której długość i wartość każdej

dziatki elementarnej są związane

współczynnikiem proporcjonalności,

stałym wzdłuż podziałki.

UWAGA
Podziałka liniowa, której wartości działek są stałe, nazywa się

podziałką regularną.

PODZIAŁKA NIELINIOWA

Podziałka, której długość i wartość każdej

dziatki są związane współczynnikiem

proporcjonalności, niestałym wzdłuż

podziałki.

UWAGA
Pewne podziałki nieliniowe są określane specjalnymi nazwami,

takimi jak podziałka logarytmiczna, Podziałka kwadratowa.

Podstawowe pojęcia

SKALOWANIE (PRZYRZĄDU

POMIAROWEGO)

Ustalenie położenia wskazów

(niekiedy tylko pewnych
głównych wskazów) pomiarowego
w zależności od odpowiedniej
wartości wielkości mierzonej.

UWAGA
Nie należy mylić "skalowania" z "wzorcowaniem".

Podstawowe pojęcia

ADIUSTACJA (PRZYRZĄDU

POMIAROWEGO)

Czynność mająca na celu doprowadzenie

przyrządu pomiarowego do stanu

działania odpowiadającego jego

przeznaczeniu.

UWAGA
Adiustacja może być automatyczna, półautomatyczna lub ręczna.

REGULACJA (PRZYRZĄDU

POMIAROWEGO)

Adiustacja, przy której stosuje się jedynie

środki przeznaczone do dyspozycji

użytkownika.

Podstawowe pojęcia

ZAKRES (WSKAZAŃ) NOMINALNY

Zakres podziałki otrzymany przy

danej pozycji przełączników
przyrządu pomiarowego.

UWAGI
Zakres nominalny jest zazwyczaj wyrażany za pomocą jego

dolnej i górnej granicy, na przykład „od 100°C do 200°C".

Jeżeli dolna granica równa się zeru, to zakres nominalny jest

przeważnie wyrażany tylko za pomocą górnej granicy, na
przykład zakres nominalny od 0 V do 100 V jest nazywany
"zakresem nominalnym 100 V".

Podstawowe pojęcia

PRZEDZIAŁ WSKAZAŃ
Moduł różnicy między dwiema granicami

zakresu nominalnego.

PRZYKŁAD
Dla zakresu nominalnego -10 V do + 10 V przedział wskazań

wynosi 20 V.

ZAKRES POMIAROWY
Zbiór wartości wielkości mierzonej, dla

których przyjmuje się, ze błąd przyrządu

pomiarowego jest zawarty w określonych

granicach.

UWAGA
Błąd wyznacza się w odniesieniu do wartości poprawnej.

Podstawowe pojęcia

WARUNKI ZNAMIONOWE

UŻYTKOWANIA

Warunki użytkowania, dla których

zakłada się, ze sprecyzowane

charakterystyki metrologiczne

przyrządu pomiarowego są zawarte w

określonych granicach.

W PN-71/N-02050 podano termin

"warunki normalne użytkowania"

UWAGA
Warunki znamionowe użytkowania określają na ogół ustalone

zakresy lub wartości wielkości mierzonej i wielkości

wpływających.

Podstawowe pojęcia

WARUNKI GRANICZNE

Warunki skrajne, które przyrząd

pomiarowy powinien znieść bez

uszkodzenia i bez pogorszenia jego

określonych charakterystyk

metrologicznych, gdy jest on

następnie stosowany w warunkach

znamionowych użytkowania.

UWAGI
1. Warunki graniczne mogą być różne dla przechowywania,

transportu i pracy.

2. Warunki graniczne mogą zawierać ograniczenia wartości

wielkości mierzonej i wielkości wpływających.

Podstawowe pojęcia

WARUNKI ODNIESIENIA

Warunki użytkowania przewidziane

do badania przyrządu
pomiarowego lub do wzajemnego
porównywania wyników
pomiarów.

UWAGA
Warunki odniesienia zawierają na ogół wartości odniesienia lub

zakresy odniesienia dla wielkości wpływających,
oddziaływujących na przyrząd pomiarowy.

Podstawowe pojęcia

CHARAKTERYSTYKA PRZEJŚCIA

Relacja między sygnałem

wejściowym a pochodzącą od
niego odpowiedzią, zachodząca w
określonych warunkach.

PRZYKŁAD
Siła elektromotoryczna termoogniwa w zależności od

temperatury.

UWAGA
Relacja mole się wyrażać w postaci równania matematycznego,

tablicy liczbowej lub wykresu.

Podstawowe pojęcia

CZUŁOŚĆ

Iloraz przyrostu odpowiedzi przyrządu

pomiarowego przez odpowiadający

mu przyrost sygnału wejściowego.

UWAGA
Wartość czułości może zależeć od wartości sygnału wejściowego.

POPRAWNOŚĆ (PRZYRZĄDU

POMIAROWEGO)

Właściwość przyrządu pomiarowego

polegająca na tym, że jego wskazania

są pozbawione błędu

systematycznego.

Podstawowe pojęcia

PRÓG POBUDLIWOŚCI
Największa zmiana sygnału

wejściowego nie wywołująca
wykrywalnej zmiany odpowiedzi
pomiarowego, gdy zmiana sygnału
wejściowego jest powolna i
monotoniczna.

UWAGA
Próg pobudliwości mole zależeć, na przykład, od szumu

(wewnętrznego lub zewnętrznego) lub od tarcia; może on
także zależeć od wartości sygnału wejściowego.

Podstawowe pojęcia

ROZDZIELCZOŚĆ (URZĄDZENIA

WSKAZUJĄCEGO)

Najmniejsza różnica wskazania

urządzenia wskazującego, która
może być zauważona w wyraźny
sposób.

UWAGI
1. Dla cyfrowego urządzenia wskazującego jest to różnica

wskazań odpowiadająca zmianie o jednostkę najmniej
znaczącej cyfry.

2. Pojęcie to stosuje się również do urządzenia rejestrującego.

Podstawowe pojęcia

STAŁOŚĆ, STABILNOŚĆ

Zdolność przyrządu pomiarowego

do utrzymywania stałych w czasie

charakterystyk metrologicznych.

UWAGI
1. Gdy rozważa się stałość w zależności od innej wielkości niż

czas, to należy to wyraźnie zaznaczyć.

2. Stałość można wyrażać ilościowo w rożny sposób, na

przykład:

- przez czas trwania, w ciągu którego pewna charakterystyka

metrologiczna zmienia się w określony sposób, lub

- przez zmianę charakterystyki w ciągu danego czasu trwania.

Podstawowe pojęcia

NEUTRALNOŚĆ

Właściwość przyrządu pomiarowego

polegająca na tym, ze nie oddziaływuje on

na wielkość mierzoną.

PEŁZANIE, DRYFT

Powolna zmiana charakterystyki

metrologicznej przyrządu pomiarowego

CZAS ODPOWIEDZI

Przedział czasu zawarty miedzy chwilą, w

której sygnał wejściowy podlega nagłej,

określonej zmianie, a chwilą, w której

sygnał wyjściowy osiąga i zachowuje

ustaloną wartość końcową zawartą w

określonych granicach.

Podstawowe pojęcia

DOKŁADNOŚĆ PRZYRZĄDU

POMIAROWEGO

Właściwość przyrządu

pomiarowego dawania
odpowiedzi bliskich wartości
prawdziwej.

UWAGA
Pojęcie "dokładności" ma charakter jakościowy.

Podstawowe pojęcia

KLASA DOKŁADNOŚCI

Klasa przyrządów pomiarowych,

spełniających określone
wymagania metrologiczne i
których błędy zawarte są w
wyznaczonych granicach.

UWAGA
Klasę dokładności oznacza się na ogół liczbą lub znakiem

przyjętym umownie i nazywanym oznaczeniem klasy.

Podstawowe pojęcia

BŁĄD (WSKAZANIA) PRZYRZĄDU

POMIAROWEGO

Wskazanie przyrządu pomiarowego

minus wartość prawdziwa
odpowiedniej wielkości wejściowej.

UWAGI
1. Zakładając, że wartość prawdziwa nie mole być określona, w

praktyce wykorzystuje się wartość umownie prawdziwą (por.
1.19 i 1.20).

2. Pojęcie to stosuje się głownie wtedy, gdy porównuje się

przyrządu ze wzorcem odniesienia.

3. W przypadku wzorca miary wskazaniem jest wartość, która

jest mu przypisana.

Podstawowe pojęcia

BŁĘDY GRANICZNE DOPUSZCZALNE

(PRZYRZĄDU POMIAROWEGO),

GRANICE BŁĘDÓW

DOPUSZCZALNYCH (PRZYRZĄDU

POMIAROWEGO)

Wartości skrajne błędu, dopuszczone

przez warunki techniczne lub

wymagania, dotyczące danego

przyrządu pomiarowego.

BŁĄD PODSTAWOWY (PRZYRZĄDU

POMIAROWEGO)

Błąd przyrządu pomiarowego

wyznaczony w warunkach odniesienia.

Podstawowe pojęcia

POWTARZALNOŚĆ (PRZYRZĄDU

POMIAROWEGO)

Właściwość przyrządu pomiarowego

polegająca na tym, ze jego wskazania są

zbliżone do siebie w przypadku

wielokrotnego pomiaru tej samej

wielkości mierzonej w tych samych

warunkach pomiaru.

UWAGI
1. Warunki to obejmują:
- zredukowanie do minimum zmian powodowanych przez obserwatora, - tą

same procedurą pomiarową,

- tego samego obserwatora,
- to samo urządzenie pomiarowe, stosowane w tych samych warunkach, -

to samo miejsce,

- powtarzanie w ciągu krótkiego okresu czasu.
2. Powtarzalność można wyrażać ilościowo za pomocą charakterystyk

rozrzutu wskazań.

Sprawdzanie przyrządów

do pomiaru długości i

kąta

Hierarchiczne układy

sprawdzań



Spójność pomiarowa

– powiązanie z

wzorcami jednostek miar.



Nieprzerwany łańcuch porównań nazywamy

łańcuchem powiązań



Wzorzec podstawowy

– wzorzec

charakteryzujący się najwyższą jakością

metrologiczną.



Wzorzec odniesienia

- wzorzec

charakteryzujący się najwyższą jakością

metrologiczną dostępny w danym miejscu

stanowiący odniesienie dla wykonywanych

pomiarów.



Wzorzec roboczy

– wzorzec jednostki miary

używany zwykłe do wzorcowania lub

sprawdzania wzorców miar, przyrządów

pomiarowych lub materiałów odniesienia.

Przepisy metrologiczne



Prawnej kontroli

metrologicznej podlegają

przyrządy stosowane:

- w ochronie zdrowia i środowiska,
- w ochronie bezpieczeństwa i

porządku publicznego,

- przy pobieraniu opłat (podatków i

należności budżetowych),

- przy dokonywaniu kontroli celnej,
- w obrocie handlowym

Przepisy metrologiczne



Zatwierdzenie typu

– wykazanie na

podstawie wyników badań, że typ przyrządu

spełnia wymagania metrologiczne.



Legalizacja

– jest sprawdzeniem,

stwierdzeniem i poświadczeniem dowodem

legalizacji, że przyrząd spełnia wymagania

metrologiczne



Rodzaje legalizacji:

legalizacja pierwotna

– wykonywana po

raz pierwszy po wyprodukowaniu przyrządu,

legalizacja ponowna

– każda kolejna

legalizacja,

legalizacja jednostkowa

– w wykonaniu

jednostkowym przyrządu

Ogólne zasady wzorcowania

i sprawdzania przyrządów

pomiarowych



Wzorcowanie

– zbiór operacji

ustalających relacje między

wartościami wielkości mierzonej

wskazywanego przez przyrząd a

odpowiednimi wartościami wielkości

odtwarzanymi przez wzorce.



Sprawdzanie

obejmuje czynności

stwierdzające zgodność przyrządu z

wymaganiami norm, zaleceń

technicznych.



Wzorcowanie

sprawdzanie

powinno być przeprowadzane wg

określonych metod, zgodnych z

normami oraz uznanymi zaleceniami.

Procedura

wzorcowania/sprawdzenia



powinna zawierać następujące

informacje:

nazwy przyrządów, do których jest

stosowana,

- parametry lub wielkości, sprzęt lub

wzorce odniesienia stosowane podczas

wzorcowania,

- wymagane warunki środowiskowe,
- sekwencje realizowania procedury,
- procedurę szacowania niepewności

pomiarowej,

- protokół wyników pomiarów

Czynności

procedur



Niezależnie od rodzaju przyrządów
czynności można podzielić na
następujące grupy:

czynności przygotowawcze,

- badanie stanu ogólnego,
- sprawdzanie parametrów

technicznych,

- sprawdzenie parametrów

metrologicznych,

- czynności końcowe

Laboratorium pomiarowe



powinno mieć procedury dotyczące

przyjmowania, zabezpieczenia i

przetrzymywania przyrządów podlegających

wzorcowaniu,



powinien istnieć spójny system identyfikacji

przyrządów,



Personel powinien mieć odpowiednie,

udokumentowane kwalifikacje,



Powinny być procedury dla własnych

przyrządów pomiarowych używanych podczas

wzorcowania,



Powinny być nadzorowane warunki

odniesienia (temperatura 20º C, ciśnienie

atmosferyczne 101325 Pa, ciśnienie pary

wodnej w powietrzu 1333 Pa)

Walidacja metod

pomiarowych i badawczych



Pierwszym etapem kontrolowania

poprawności metody pomiarowej jest

weryfikacja

– dająca odpowiedź, czy

metoda jest zastosowana poprawnie i

zgodnie z założeniami.



Walidacja

– potwierdzenie, że zostały

spełnione wymagania dotyczące

określonego zastosowania

metody

pomiarowej

i podczas pomiaru

uzyskamy prawidłowe wyniki,

obejmuje zasięgiem także każdą

procedurę, proces, aparaturę, materiał,

czynności

lub

oprogramowanie.

Niepewność pomiaru



Czynniki wpływające na niepewność
pomiaru:

czynniki techniczne

związane z:

wyposażeniem pomiarowym,
metodami pomiarowymi, jakością
mierzonego przedmiotu,

czynniki ludzkie

czynniki środowiskowe



Wpływ tych czynników powinien być
uwzględniony w stosowanych
metodach pomiarowych

Procedura walidacji metod

pomiarowych



Sposób

postępowania

podczas walidacji

jest uzależniony od

tego czy jest to:

- nowa metoda,
- metoda stosowana

w innych

laboratoriach,

- modyfikacja

stosowanej

metody,

- metoda

standardowa

Walidacja nowej metody

Schemat „modelu V”

walidacji

Specyfikacja użytkownika



Powinna uwzględniać następujące

wytyczne:

- każde wymaganie powinno być

zdefiniowane jasno i zwięźle,

- wymagania nie powinny się powtarzać,
- specyfikacja powinna wyrażać

oczekiwania, a nie rozwiązania

projektowe,

- każde wymaganie powinno być tak

sformułowane aby było możliwe do

sprawdzenia,

- specyfikacja musi być zrozumiała dla

obu stron.

Plan walidacji



W planie walidacji powinny znaleźć

odzwierciedlenie następujące

elementy:

- precyzyjne określenie

odpowiedzialności wraz z przypisaniem

jej do poszczególnych osób,

- wykaz dokumentów definiującą

metodę i jej przeznaczenie,

- relacje metody z innymi elementami

(np oprogramowaniem),

- wykaz parametrów kontrolnych wraz

ze wskazaniem parametrów

krytycznych.

Walidacja sprzętu

pomiarowego



Miara niepewności przyrządu

pomiarowego – odchylenie

standardowe



Na wariancję pomiaru przyrządem

składa się wariancja wywołana

powtarzalnością oraz wariancja

spowodowana odtwarzalnością













odtw

powt

przyrz







Rozstęp średni



Miernikiem powtarzalności może być
rozstęp średni

gdzie:
O -

liczba operatorów,

k-ty wynik pomiaru n-tego elementu



Estymator odchylenia standardowego
powtarzalności

 













min

max



powt





Odtwarzalność



Miernikiem powtarzalności może być
rozstęp średni



Estymator odchylenia standardowego
powtarzalności













min

max

powt





Błąd związany z

powtarzalnością i

odtwarzalnością



Błąd związany z powtarzalnością EV:



Błąd związany z otwarzalnością AV:



Sumaryczny błąd

powt







odtw









 



odtw

powt







•

Estymator odchylenia standardowego

produkcji

•

Estymator rozrzutu produkcji

•

Rozrzut całkowity błędu

 

min

max

prod







prod





 15





nioskowanie

R&R/TV < 10%

10% < R&R/TV <

30%

R&R < 30%

przyrząd jakościowo
zdolny, nadaje się
do dalszej
eksploatacji,

przyrząd nadaje się do
kontroli parametrów
drugorzędnych,

- przyrząd nie nadaje

się do eksploatacji

Nadzorowanie wyposażenia

do pomiarów, kontroli i

badań



Określenie przewidywanych pomiarów.



Identyfikowanie wyposażenia pomiarowo-

kontrolnego.



Określenie procedury wzorcowania

wyposażenia pomiarowego.



Ustalenie odstępu między wzorcowaniami.



Opracowanie procedury znakowania

wyposażenia pomiarowo- kontrolnego



Nadzorowania zapisów dotyczących

wzorcowania.



Ocena ważności poprzednich wzorcowań.



Określenie zasad użytkowania wyposażenia

pomiarowego.



Zabezpieczenie wyposażenia

Sprawdzanie przyrządów

suwmiarkowych



Dla suwmiarek norma i zalecenia
określają:

- właściwości materiału,
- cechy podziałek prowadnicy i suwaka,
- chropowatość powierzchni pomiarowych,
- odchyłki graniczne grubości szczęk

pomiarowych,

- tolerancje płaskości i prostoliniowości

powierzchni pomiarowych,

- tolerancje równoległości elementów szczęk,
- dopuszczalne błędy wskazań

Instrukcja sprawdzania



Zawiera:

- warunki sprawdzania,
- przebieg sprawdzania:
oględziny zewnętrzne,
sprawdzenie charakterystyk metrologicznych,

które obejmuje:

- sprawdzenie płaskości i prostoliniowości

powierzchni pomiarowych,

- wyznaczenie błędów wskazań.



Dokumentowanie wyników sprawdzania

Sprawdzanie przyrządów

mikrometrycznych



Wymagania metrologiczno-techniczne
dotyczące przyrządów mikrometrycznych
wynikają z normy PN/M – 053200 i dotyczą:

- właściwości materiału elementów

pomiarowych,

- podziałki tulei i bębna,
- chropowatości powierzchni pomiarowych,
- tolerancji Tp płaskości powierzchni

pomiarowych,

- tolerancji równoległości Tr powierzchni

płaskich,

- tolerancji prostopadłości Tv powierzchni,
- dopuszczalne błędy wskazań

Instrukcja sprawdzania

mikrometrów zewnętrznych



Zawiera:

- warunki sprawdzania,
- przebieg sprawdzania:
oględziny zewnętrzne,
sprawdzenie charakterystyk metrologicznych,

które obejmuje:

- sprawdzenie płaskości i równoległości

powierzchni pomiarowych,

- sprawdzanie nacisku pomiarowego
- wyznaczenie błędów wskazań.



Dokumentowanie wyników sprawdzania

Sprawdzanie przyrządów

czujnikowych



Procedury sprawdzania zależą od
rodzaju czujnika

Przyrząd do sprawdzania
czujników

Podstawowe wymagania

metrologiczne i techniczne



Wartości działek elementarnych i zakresy

pomiarowe.



Twardość powierzchni końcówki pomiarowej.



Chropowatość powierzchni końcówki

pomiarowej.



Nacisk pomiarowy (zakres zmienności,

histereza).



Odchylenie od płaskości powierzchni

pomiarowych końcówek i stołu pomiarowego.



Granice błędów dopuszczalnych.



Zmiana wskazań spowodowana naciskiem

bocznym.



Zmiana wskazań przy odchylaniu czujnika od

pionu.



Histereza pomiarowa

Instrukcja sprawdzania

czujników



Zawiera:

- warunki sprawdzania,
- przebieg sprawdzania:
oględziny zewnętrzne,
sprawdzenie charakterystyk metrologicznych, które

obejmuje:

- sprawdzenie zmiany wskazań wywołanych

naciskiem bocznym

- sprawdzanie nacisku pomiarowego
- wyznaczenie błędów wskazań
- wyznaczenie histerezy pomiarowej
- sprawdzenie tłumienia układu wskazującego
- wyznaczenie zakresu rozrzutu wskazań
- sprawdzenie wpływu pochylenia czujnika na

wskazanie

- sprawdzenie siły potrzebnej do zmiany położenia

kątowego końcówki pomiarowej



Dokumentowanie wyników sprawdzania