Ćwiczenia

2006/2007( 8,9,10)

Czym jest łuk odruchowy?

• Łuk odruchowy w postaci drogi jaką

przebywa impuls od receptora do
efektora jest podstawową jednostką
zintegrowanej czynności odruchowej.

W jakim celu wykorzystywane

jest badanie reakcji

odruchowych?

• Badanie reakcji odruchowych u człowieka

wykorzystywane jest w diagnostyce

schorzeń neurologicznych.

• Pozwala ono określić miejsce uszkodzenia

segmentu rdzenia kręgowego, korzenia

nerwowego lub nerwu obwodowego.

• W badaniach klinicznych można

stwierdzić odruchy prawidłowe,

osłabione, zniesione lub nasilone

(wygórowane).

Jakie jest najprostszy odruch u

człowieka?

• Najprostszym odruchem u człowieka

jest odruch monosynaptyczny na
rozciąganie, wywołany gwałtownym
rozciągnięciem mięśnia
szkieletowego lub jego ścięgna.

Jak powstaje odruch

monosynaptyczny?

• Rozciągnięcie mięśnia lub jego ścięgna

pobudza receptory, którymi są wrzecionka

nerwowo-mięśniowe.

• Następnie impuls biegnie przez zwój

rdzeniowy do rdzenia kręgowego, gdzie

następuje przełączenie poprzez jedną

synapsę na nerw ruchowy, którym impuls

dociera do mięśnia powodując jego skurcz

izometryczny lub izotoniczny. Jednocześnie za

pośrednictwem wstawkowych neuronów

hamujących dochodzi do zahamowania

mięsni antagonistycznych.

Jaka jest droga

monosynaptycznego łuku

odruchowego?

• W odruchu tym impuls jest przekazywany

przez korzeń grzbietowy rdzenia za

pośrednictwem zwoju rdzeniowego, w którym

znajdują się ciała neuronów odbierających

impulsy z receptorów.

• Neurony czuciowe z kolei wysyłają wypustkę

kończącą się synapsami w istocie szarej

rdzenia kręgowego.

• Synapsy neuronu czuciowego otaczają neuron

ruchowy w rogach przednich rdzenia, a jego

wypustki opuszczają rdzeń i przekazują impuls

do efektora.

Jakie są odruchy ścięgniste na

rozciąganie?

• Do najbardziej znanych odruchów

ścięgnistych na rozciąganie zalicza się:

• a) odruch z mięśnia dwugłowego

ramienia;

• b) odruch z mięśnia trójgłowego

ramienia;

• c) odruch z mięśnia czworogłowego

uda, tzw. odruch kolanowy;

• d) odruch z mięśnia trójgłowego łydki,

tzw. odruch ze ścięgna Achillesa.

Badanie odruchu z mięśnia

dwugłowego i trójgłowego

ramienia

• a). Badający podtrzymuje rozluźnioną i

lekko zgiętą w stawie łokciowym rękę

badanego. Następnie uderza

młoteczkiem neurologicznym w

ścięgno mięśnia dwugłowego w dole

łokciowym.

• b) Badany staje bokiem i całkowicie

rozluźnia rękę. Badający chwyta go za

ramię i uderza młoteczkiem w ścięgno

mięśnia trójgłowego ramienia powyżej

wyrostka łokciowego.

Badanie odruchu kolanowego

odruchu ze ścięgna Achillesa

• c) Osoba badana siedzi na stołku i

zakłada nogę na nogę. Badający
uderza młoteczkiem neurologicznym
w ścięgno mięśnia czworogłowego uda
i obserwuje reakcję kończyny.

• d) Osoba badana opiera jedną nogę

na stołku tak , aby stopa zwisała
swobodnie. Badający uderza
młoteczkiem w ścięgno Achillesa i
obserwuje reakcje stopy.

Jak powstaje odruch

polisynaptyczny?

• W następstwie pobudzenia receptorów

w skórze powstaje w nich potencjał
czynnościowy, który przez włókna
aferentne ( czuciowe) przekazuje
impulsację do rdzenia kręgowego.

• Następnie impulsy nerwowe z włókien

czuciowych są przekazywane na
neurony pośredniczące, które
pobudzają neurony ruchowe. Sygnał
przechodzi tu przez wiele synaps.

Jakie odruchy należą do

polisynaptycznych?

• Do odruchów polisynaptycznych zalicza

się odruchy obronne będące
odpowiedzią na podrażnienie różnego
rodzaju receptorów
( mechanoreceptorów, termoreceptorów,
nocyrereceptorów) występujących w
skórze i w błonach śluzowych.
Przykładem tych odruchów są: odruch
zginania i odruch podeszwowy.

Jak można wywołać odruch

zginania?

• Odruch zginania zwany także

odruchem cofania można wywołać
przez ukłucie igłą w palec stopy
osoby badanej. W wyniku zadziałania
tego bodźca uszkadzającego dochodzi
do skurczu mięsni zginaczy i
odruchowego zgięcia kończyny.

• Odruch zginania jest prostym

odruchem polisynaptycznym.

Jak można wywołać odruch

podeszwowy?

• Osoba badana kładzie się na leżance.

Badający ujmuje nogę za kostkę i

unosi lekko do góry. Następnie

stosując lekki nacisk, trzonek

młoteczka neurologicznego przesuwa

wzdłuż podeszwy od pierwszego palca

stopy do pięty.

• W warunkach prawidłowych w

odpowiedzi na podrażnienie

receptorów na skórze stopy następuje

zgięcie palców w kierunku podeszwy.

Co to jest patologiczny odruch

Babińskiego?

• W stanach patologicznych np. przy

zaburzonym przewodnictwie w
drogach piramidowych podczas
wywoływania odruchu podeszwowego
palce zginają się w kierunku strony
grzbietowej stopy.

• Zmieniony w ten sposób odruch

nazywa się odruchem Babińskiego.

Jakie narządy odbierają czucie

teleceptywne?

• Do narządów odbierających czucie

teleceptywne zalicza się:

• a) narząd wzroku;
• b) narząd słuchu;
• c) narząd powonienia.
• W narządach tych znajdują się

telereceptory odbierające bodźce
działające z pewnej odległości.

Za jakie wrażenia zmysłowe

odpowiada narząd wzroku i

jakie struktury wchodzą w jego

skład?

• Narząd wzroku odpowiada za

odbieranie fal świetlnych i
przekształcanie ich na wrażenia
wzrokowe. W procesie tym
uczestniczy:

• gałka oczna( narząd odbiorczy);
• drogi łączące oko z korą mózgową;
• pole wzrokowe kory mózgowej.

Z jakich warstw składa się

gałka oczna?

• Galka oczna składa się z 3-ch warstw.

• Warstwę zewnętrzną stanowi błona

włóknista przechodząca w części

przedniej w przezroczystą rogówkę, a

pozostała część nieprzezroczysta tworzy

twardówkę.

• Warstwa środkowa to błona naczyniowa,

w której wyróżnia się: naczyniówkę ,

ciałko rzęskowe i tęczówkę otaczającą

otwór zwany źrenicą.

• Wewnętrzną warstwę stanowi siatkówka,

w której znajdują się receptory wrażliwe

na światło

.

Jakie są komory oka?

• Wnętrze gałki ocznej składa się z:

• komory przedniej i tylnej

wypełnionych cieczą wodnistą, którą
produkuje ciałko rzęskowe;

• komory szklistej znajdującej się za

soczewką, wypełnionej ciałkiem
szklistym.

Co stanowi układ optyczny

oka?

• Układ optyczny stanowią struktury i

płyny przejrzyste załamujące promienie
świetlne. Są to: rogówka, ciecz wodnista
wypełniająca komorę przednia oka,
soczewka i ciałko szkliste.

• Promienie świetlne równolegle padając

na rogówkę ulegają załamaniu i skupiają
się na siatkówce .Obraz powstający na
siatkówce jest rzeczywisty,
pomniejszony i odwrócony.

Czy oś układu optycznego

pokrywa się z osią widzenia?

• Oś optyczna nie pokrywa się z osią

widzenia, która biegnie przez
rogówkę bardziej przyśrodkowo.

• W soczewce obie osie krzyżują się i

oś widzenia pada na dołek środkowy
plamki żółtej, gdzie jest duże
skupisko receptorów w postaci
czopków.

Jaka jest siła załamywania

układu optycznego oka u

człowieka w czasie patrzenia w

dal?

• Układ optyczny narządu wzroku w

czasie patrzenia w dal załamuje

promienienie świetlne z siłą +66

dioptrii.

• 1dioptria(1D) jest to siła łamiąca

soczewki o ogniskowej 1m.

Co to jest akomodacja?

• Odruchowa zmiana siły

załamywania promieni przez
soczewkę na skutek zmiany jej
kształtu nosi nazwę akomodacji.

• Dzięki akomodacji możliwe jest

ostre widzenie przedmiotów
znajdujących się w różnych
odległościach od oka.

Z czym związany jest proces

akomodacji?

• Akomodacja związana jest z pracą

mięśnia rzęskowego, który kurcząc się
przy patrzeniu na przedmioty bliskie
zmienia kształt soczewki na bardziej
kulisty. Dzięki temu zwiększa się siła
załamywania soczewki, co umożliwia
skupienie promieni świetlnych na
siatkówce.

• Przy patrzeniu w dal mięsień rzęskowy

jest rozluźniony, a soczewka
spłaszczona.

Co to jest oko miarowe?

• Oko miarowe ( emmetropia) to stan

prawidłowy, kiedy układ optyczny oka
skupia promienie świetlne biegnące
równolegle na siatkówce.

Jakie są wady refrakcji oczu

• Krótkowzroczność( myopia)- układ optyczny

oka zbyt silnie załamuje promienie świetlne i

obraz ostry tworzy się przed siatkówką.

• Nadwzroczność( hyperopia)- układ optyczny

zbyt słabo załamuje promienie świetlne i ostry

obraz tworzy się za siatkówką.

• Astygmatyzm- niezborność, wynikająca z

nieprawidłowego kształtu rogówki, która ma

krótszy promień krzywizny w płaszczyźnie

pionowej. W wadzie tej promienie świetlne

skupiają się w 2-ch lub większej liczbie ognisk.

Jakich soczewek używa się do

korekcji wad refrakcji oczu?

• Krótkowzroczność koryguje się za

pomocą soczewki rozpraszającej.

• Dalekowzroczność koryguje się

soczewką skupiającą.

• Astygmatyzm koryguje się za

pomocą soczewki cylindrycznej.

Kiedy maleją zdolności

akomodacyjne oka?

• Zdolności akomodacyjne oka maleją

wraz z wiekiem.

• Stan ten jest nazywany

starowzrocznością i związany jest z
mniejszą elastycznością soczewki.

• Około 40 roku życia patrzenie na

przedmioty bliskie wymaga zazwyczaj
korekcji soczewkami skupiającymi.

Co to jest konwergencja

oczu?

• Przecinanie się osi patrzenia oczu w

czasie obserwacji przedmiotu
odległego, który zbliża się nosi nazwę
konwergencji.

Od czego zależy wielkość

źrenicy? (i jak jest

kontrolowana*)

• Wielkość źrenicy zależy od natężenia

promieni świetlnych oraz od odległości

obserwowanego przedmiotu.

• Zwiększenie natężenia światła i zbliżanie

się obserwowanego przedmiotu

powoduje zwężenie źrenicy zależne od

skurczu mięśnia zwieracza źrenicy.

• Przy niskim natężeniu światła i oddalaniu

się obserwowanego przedmiotu

widoczne jest rozszerzenie źrenicy

zależne od skurczu mięśnia rozwieracza

źrenicy

.

Jak jest kontrolowana wielkość

źrenicy?

• Wielkość źrenicy jest regulowana

odruchowo.

• Włókna dośrodkowe odruchów

źrenicznych zawarte są w nerwie
wzrokowym (II).

• Droga odśrodkowa przebiega w

nerwie okoruchowym (III).

Jakie są odruchy źreniczne?

• Do odruchów źrenicznych zalicza się:

• Odruch na światło
• Odruch na ciemność
• Odruch na bliskość- akomodacyjno-

konwergencyjny.

Jak przeprowadza się badanie

odruchu na światło?

• Badanie odruchu zwężania źrenicy na

światło należy przeprowadzić w dobrze
oświetlonym pomieszczeniu.

• Oświetlamy naprzemiennie oczy osoby

badanej i obserwujemy reakcję źrenic.

• Możemy również zaobserwować reakcję

odruchową pośrednią, oświetlając jedno
oko i obserwujemy reakcję źrenicy w
drugim oku wynikającą ze skrzyżowania
drogi wzrokowej.

Jak przeprowadza się badanie

odruchu na ciemność?

• Badanie odruchu rozszerzania

źrenicy na ciemność obserwujemy
przy możliwie jak największym,
pozwalającym jeszcze na obserwację
ograniczeniu dostępu światła.

• Zwracamy uwagę na zmianę średnicy

źrenicy w miarę upływu czasu
przebywania w słabym oświetleniu.

Jak przeprowadza się badanie

odruchu na bliskość?

• Badanie odruchu zwężenia źrenicy na

bliskość czyli akomodacyjno-

konwergencyjnego przeprowadza się w ten

sposób, że osoba badana patrzy w dal, a

następnie przerzuca wzrok na przedmiot

znajdujący się w odległości ok.20-30 cm.

Obserwujemy ustawienie gałek ocznych i

zmianę szerokości źrenicy.

• Ostre widzenie przedmiotu znajdującego

się blisko oczu jest skutkiem zachodzących

jednocześnie reakcji konwergencji,

akomodacji i zwężenia źrenic

.

Jaka jest budowa siatkówki?

• Siatkówka składa się z trzech warstw

komórek nerwowych i dwóch warstwy synaps.

• Pomiędzy komórkami nerwowymi siatkówki

znajdują się komórki glejowe.

• Z tylną częścią gałki ocznej siatkówka łączy

się za pomocą warstwy barwnikowej,
natomiast od ciałka szklistego oddzielają ja
komórki glejowe, które wypełniają również
przestrzenie pomiędzy innymi komórkami
siatkówki.

Jaką rolę spełnia warstwa

barwnikowa oka?

• Warstwę barwnikową oka stanowi

nabłonek zbudowany z pojedynczej

warstwy komórek zawierających melaninę.

• Nabłonek barwnikowy pochłania większość

światła docierającego do tylnej części oka

co sprawia, że światło rozproszone nie

zmniejsza ostrości widzenia. Jest on

również magazynem witaminy A( retinolu)

potrzebnej do syntezy rodopsyny.

• Odklejenie siatkówki od nabłonka

barwnikowego może powodować ślepotę.

Jakie są konsekwencje braku

barwnika w gałce ocznej?

• Brak lub niedobór barwnika (u

albinosów) powoduje rozproszenie się

promieni wewnątrz gałki ocznej i

zacieranie konturów.

• W przypadkach tych można poprawić

ostrość wzroku dzięki ciemnym

okularom, które zapobiegają odbiciu i

rozproszeniu światła wewnątrz gałki

ocznej.

Jakie są elementy

czynnościowe siatkówki?

• Zasadniczymi elementami

czynnościowymi siatkówki są neurony
skupione w trzech warstwach.

• zewnętrzna-neurony wzrokowe z

wypustkami w postaci pręcików i
czopków;

• Warstwa środkowa-neurony

dwubiegunowe, poziome i amakrynowe;

• Warstwa wewnętrzna-neurony

wzrokowo-zwojowe.

Jakie są elementy

czynnościowe siatkówki (cd)?

• Do elementów czynnościowych

siatkówki zaliczają się również warstwy

synaptyczne.

• Pierwsza warstwa synaps to połączenia

pomiędzy fotoreceptorami (czopkami i

pręcikami) a komórkami poziomymi i

dwubiegunowymi.

• Warstwa druga synaps to połączenia

pomiędzy komórkami

dwubiegunowymi , amakrynowymi i

zwojowymi.

Jakie synapsy występują w

obrębie siatkówki?

• Pomiędzy neuronami siatkówki występują

synapsy elektryczne i chemiczne.

• Zasadniczymi transmitterami w synapsach

chemicznych są: glutaminiany, asparganiany,
acetylocholina oraz GABA.

• GABA może wywierać wpływ pobudzający

aktywując neuron dwubiegunowy tzw.
„zapalający”, gdy promień światła pada na
czopek oraz hamujący aktywując neuron
dwubiegunowy tzw. „gasnący”, kiedy zmniejsza
się ilość światła padającego na czopek.

Jak zachowują się

fotoreceptory w ciemności i

pod wpływem światła?

• W ciemności pręciki i czopki są

zdepolaryzowane. Ich potencjał spoczynkowy

jest niski ok. – 40 mV. Ten niski potencjał

spoczynkowy wynika z wysokiej przewodności

odcinka zewnętrznego dla Na

+

. Znaczny

przepływ prądu do komórki przez odcinek

zewnętrzny i na zewnątrz komórki przez

odcinek wewnętrzny nosi nazwę prądu

ciemności.

• Pod wpływem światła rodopsyna

zapoczątkowuje szereg reakcji prowadzących

do hiperpolaryzacji komórki.

Jakie funkcje czuciowe pełnią

pręciki?

• Pręciki wypełnione są rodpsyną

(czerwienią wzrokową), która pochłania
światło niebiesko-zielone. Pod wpływem
światła barwnik rodopsyna rozpada się na
retinal i opsynę.

• Pręciki, zlokalizowane są na obwodzie

siatkówki i są wrażliwe na niskie
natężenie promieni świetlnych.
Odpowiadają za widzenie zmierzchowe,
nocne, obwodowe, czarno-białe i mniej
ostre.

Jakie funkcje czuciowe pełnią

czopki?

• Czopki zawierające barwnik złożony z retinalu

(analog witaminy A pochłaniający światło) oraz z
trzech różnych białek (opsyn). W zależności od
budowy białka czopki pochłaniają światło
niebieskie zielone lub czerwono-żółte

• Czopki są zlokalizowane w środku siatkówki,

najgęściej w obrębie plamki żółtej. Wykazują
wrażliwość na wysokie natężenie fal świetlnych.
Odpowiadają za widzenie w dzień, dużą ostrość
widzenia i widzenie barwne.

Jak ocenia się ostrość

widzenia?

• Ostrość wzroku czyli silę rozdzielczą oka

ocenia się na podstawie obrazu

padającego na plamkę żółtą.

• Dwa świecące punkty leżące blisko siebie

są odróżniane wówczas, jeżeli pomiędzy

dwoma czopkami zaktywowanymi przez

promienie świetlne z tych punktów

znajduje się czopek nie zaktywowany.

• Oko odbiera dwa punkty świecące z

odległości 10 m. jako niezależne, jeżeli

są oddzielone od siebie o 1 mm.

Co to jest pole widzenia?

• Pole widzenia jest to obraz przestrzeni

otaczającej padający na siatkówkę i

wyzwalający wrażenia wzrokowe.

• Największe pole widzenia jest dla

barwy białej

• Dla promieni monochromatycznych

pole widzenia jest mniejsze.

• W obrębie krążka wzrokowego brak

jest receptorów i jest to tzw. plamka

ślepa.

Co to jest zjawisko

paralaksy?

• Pole widzenia dla obu oczu w

środkowej części pokrywa się i jest

widzenie obuoczne pozwalające ocenić

odległość i wielkość oglądanych

przedmiotów.

• Obraz przedmiotu padający na

siatkówkę obu oczu nieco różni się i to

zjawisko nosi nazwę paralaksy.

• Paralaksa spowodowana jest różnicą

w kącie patrzenia obu oczu

Co to jest elektrookulogram ?

• Rejestracja zmiany pola

elektrycznego spowodowanego
ruchem gałek ocznych nosi nazwę
elektrookulogramu (ECG).

• ECG można odebrać za pomocą

elektrod umieszczonych na skórze w
okolicach oczodołów uzyskując
odpowiedni zapis .

Co to jest

elektroretinogram?

• Elektroretinogram (ERG) jest to zapis

potencjału elektrycznego wywołany
światłem padającym na
fotoreceptory siatkówki.

• ERG można rejestrować za pomocą

aktywnej elektrody w postaci
soczewki umieszczonej na
powierzchni rogówki.

Jaka jest droga przewodzenia

impulsów z siatkówki?

• Na skutek rozpadu pigmentu w

fotoreceptorach na drodze chemicznej

powstaje impuls.

• Pierwszy neuron drogi wzrokowej stanowią

komórki dwubiegunowe, następny zwojowe,

których wypustki tworzą nerw wzrokowy.

• Włókna nosowych połówek nerwu

wzrokowego krzyżują się.

• Ostatni neuron drogi wzrokowej jest w ciele

kolankowatym bocznym i kończy się w korze

wzrokowej (płacie skroniowym- pole 17 wg.

Brodmanna).

Jakie informacje docierają do

pierwotnej kory wzrokowej w

polu 17 Brodmanna?

• Pierwotna kora wzrokowa dekoduje informacje

o kontraście, głębi i kolorze.

• Informacja z ciała kolankowatego jest

przekazywana do kory:

• -o kontraście do neuronów korowych prostych.
• -o głębi (widzenie stereoskopowe) do

neuronów korowych ułożonych w tzw.

hiperkolumnach dominacji ocznej;

• -o kolorze do neuronów nazywanych

kropelkami znajdujących się w obrębie

hiperkolumn.

Co stanowi aparat ruchowy

oka?

Aparat ruchowy oka stanowi sześć

mięśni gałkoruchowych .

- mięśnie: prosty przyśrodkowy,

górny i dolny oraz skośny dolny-

unerwia III okoruchowy

- mięsień skośny górny-nerw IV

bloczkowy - mięsień prosty

boczny-nerw VI odwodzący.
Dzięki mięśniom gałka oczna

wykonuje ruchy w płaszczyźnie

poziomej, pionowej i ruchy obrotowe

Jakie ruchy wykonuje gałka

oczna?

• Gałka oczna wykonuje ruchy:
• Szybkie ruchy fiksujące- podczas

przenoszenia wzroku z jednego przedmiotu
na drugi;

• Wolne ruchy fiksujące- w czasie obserwacji

poruszającego się przedmiotu;

• Ruchy wyzwalane przez impulsy z

przedsionków ( ruchy w postaci oczopląsu);

• Ruchy konwergencyjne - zbieżne (zlanie się

dwóch obrazów siatkówkowych).

Co to jest ślepota barwna?

• Ślepota barwna wynika z braku genu, który

koduje powstawanie opsyn wrażliwych na
barwę czerwoną, zieloną lub niebieską.

• Czerwono-zielona ślepota- (geny tego

barwnika są w chromosomie X). Około 9%
mężczyzn ma pewien stopień
niedowidzenia koloru zielonego lub
czerwonego.

• Ślepota niebieska- rzadka( gen kodujący

ten barwnik znajduje się w chromosomie
VII).

Czym spowodowana jest

jaskra?

• Podwyższenie ciśnienia śródgałkowego nosi

nazwę jaskry.

• Przyczyną jaskry jest nadmierne wytwarzanie

cieczy wodnistej lub blokada jej odpływu.

• Ciecz wodnista wydzielana z kapilar ciałka

rzęskowego w tylnej komorze oka przechodzi
przez źrenicę do komory przedniej i powraca
do krążenia przez sieć beleczek w miejscu
styku rogówki i tęczówki. Odżywia ona
rogówkę na drodze dyfuzji, ponieważ rogówka
nie posiada naczyń.

Co to jest zaćma?

• Zmętnienia powstające w soczewce w

miarę starzenia się organizmu noszą
nazwę zaćmy.

• Prawidłowe widzenie można

przywrócić przez chirurgiczne
usunięcie zmętniałej soczewki i
zastąpienie jej soczewką z tworzywa
sztucznego.