Ćwiczenia 2 24.10.2007

Struktury organizacji w administracji

Pojęcia instytucji, organizacji odnoszone są do pewnego systemu czyli zespołu składników między, którymi zachodzą wzajemne stosunki, gdzie każdy składnik jest połączony z innym składnikiem bezpośrednio lub pośrednio.

3 ujęcia organizacji:

- rzeczowe - określony, złożony, zorganizowany obiekt. Pewna całość, w której wszystkie składniki współprzyczyniają się do funkcjonowania całości.

- atrybutowe - jest układem współzależności i współdziałania elementów złożonej całości. Jest stopniowana i stopień zorganizowania organizacji zależy od stopnia w jakim przysługuje danemu podmiotowi atrybut organizacji

- czynnościowe - proces organizowania. Proces nadawania działaniu ludzkiemu cechy zorganizowania.

2 ujęcia organizacji:

- statyczne - abstrahuje się od zmian, które zachodzą wewnątrz organizacji, analizuje się … . Uwidoczniona jest struktura organizacji w sensie rzeczowym.

- dynamiczne - zmiany zachodzące w ramach zorganizowanej całości. Takie ujęcie służy poznaniu procesów kierowniczych, funkcjonowaniu i rozwoju organizacji.

Cechy organizacji:

- są tworami człowieka

- są zorientowane celowo (tworzone dla osiągnięcia pewnego celu)

- w ich skład wchodzą ludzie i różnego rodzaju środki rzeczowe

- są wyodrębnione z otoczenia ale jednocześnie czerpią z otoczenia

- posiadają struktury (są wewnętrznie uporządkowane) i zhierarchizowane

- posiadają systemy, podsystemy np. ludzie, cele, zadania

- mają zazwyczaj wyodrębniony pion kierowniczy - zarządzający

- są stabilne

instytucja - organizacja, którą cechuje trwałość i powtarzalność w zakresie celów oraz realizowanych zadań. Jest zarządzaną organizacją.

Cechy instytucji:

- j.w.

- trwałość celów instytucji

- powtarzalny charakter realizowanych zadań

- w każdej instytucji można wyróżnić pion zarządzający lub kierowniczy

Typy więzi organizacyjnych w ramach danej instytucji:

- pomiędzy osobami

- pomiędzy osobami i rzeczami

- pomiędzy rzeczami

Typy więzi organizacyjnych łączących ludzi:

- więź osobowa:

- prawo nagradzania i karania

- prawo awansu i degradacji

- prawo do pociągania do odpowiedzialności dyscyplinarnej lub służbowej

- więź służbowa - jednostronna zależność podwładnego od przełożonego. Polega na możliwości wydawania wiążących poleceń przez podmiot wyższy podmiotowi niższemu. Stanowi podstawowy czynnik wpływający na kształt organizacji zarządzanej i w zależności od typu instytucji może mieć różne natężenie.

- więź hierarchiczna (osobowa + służbowa) - stanowi formalne odbicie układu nadrzędności i podporządkowania.

- więź hierarchiczna - funkcjonalna - może zastąpić zależność służbową. Jej treścią jest zależność o charakterze służbowym pomiędzy podwładnymi a przełożonymi funkcjonalnymi. Przełożony funkcjonalny to przełożony w zakresie wąskiej specjalności (np. kierownik funkcjonalny do spraw prawnych, technicznych itp.)

- więź funkcjonalna - wspomagania - jej treścią jest obowiązek doradzania. Człon funkcjonalnie uzależniający (doradca) nie decyduje o działaniach podmiotu funkcjonalnie uzależnionego natomiast jego obowiązkiem jest formułowanie opinii, wniosków, analiz i porad.

- więź informacyjna - obowiązek informowania, przekazywania informacji. Może mieć charakter jednostronny lub dwustronny (obowiązek wzajemnego informowania). Nie musi wynikać z hierarchicznego podporządkowania.

- więź techniczna - wiąże się z zagadnieniem podziału pracy. Występuje pomiędzy ogniwami organizacyjnymi uzależnionymi od siebie technicznie (np. praca taśmowa).

- więź koordynacji - polega na prawie i obowiązku do synchronizacji w czasie i przestrzeni działań określonych podmiotów. Zazwyczaj te więzi pokrywają się z więziami służbowymi, chociaż możliwe jest wyposażenie podmiotu tylko w więzi koordynacyjne. Podmiot koncentruje się wtedy na koordynacji działań bez możliwości wydawania wiążących poleceń.

- więź współdziałania z podmiotami z kręgów oraz otoczenia danej instytucji. Są to rozmaite więzi łączące podmioty niezależne hierarchicznie, z których jednym podmiotem jest instytucja albo jej element a drugim podmiot z jej bliższego lub dalszego otoczenia.

Typy struktur organizacyjnych

struktura organizacyjna instytucji- sposób uporządkowania elementów instytucji czyli całokształt stosunków między jej elementami. Uporządkowanie struktury organizacyjnej ma charakter celowy i ma służyć realizacji celów instytucji.

Struktura organizacyjna jest efektem:

- podziału pracy

- podziału władzy

- wymogu koordynacji i integracji instytucji w zorganizowaną całość

Struktury organizacyjne można charakteryzować ze względu na różne kryteria:

- szczebli zarządzania

- rozpiętość

- stopnia sformalizowania

Statyczne ujęcie struktury organizacyjnej - rozmieszczenie przestrzenne elementów danej instytucji

Typy struktur

- liniowa

- decydującą więzią jest więź służbowa. Strukturę tą charakteryzuje jedność kierowania. Każdy podwładny podlega jednemu przełożonemu. Każdy kierownik odpowiada za realizację zadań. Poszczególne elementy organizacji są grupowane zazwyczaj w sposób przedmiotowy tzn. wokół zadań a nie ze względu na funkcje.

Zalety:

- ścisły podział zadań i odpowiedzialności

- zapewnia pełną realizację zasady jedności kierowania

- zapewnia istnienie warunków dla inicjatywy na każdym szczeblu kierowania a także warunków dla szybkich decyzji

Wady:

- ograniczenie roli specjalistów w zakresie zarządzania

- brak elastyczności

- trudne do osiągnięcia wymagania stawiane przed kierownikami

- funkcjonalna - hierarchiczna

- oparta na specjalizacji funkcjonalnej kierowników oraz rezygnacji z zasady jedności kierowania. Liczba kierowników funkcjonalnych zależy od wyodrębnionych funkcji w ramach procesu kierowania. W ujęciu modelowym każdy z kierowników funkcjonalnych specjalizuje się w jednej funkcji

Zalety:

- odpowiednie wykorzystanie wiedzy specjalistów

- łatwy dostęp do fachowej informacji

- łatwe wykorzystanie wiedzy specjalistów (np. od przełożonego)

- fachowy nadzór nad wykonywanymi zadaniami

Wady:

- odrzucenie zasady jedności kierowania

- funkcjonalna - wspomagania

- sztabowa

3

kierownik naczelny

kierownik pośredni

kierownik pośredni

Podwładny

Podwładny

Podwładny

Podwładny

Podwładny

Podwładny

---