Są to substancje występujące w
niektórych produktach żywnościowych
(pochodzenia roślinnego lub
zwierzęcego) tworzącego się na skutek
naturalnych reakcji metabolicznych lub
znacznie rzadziej w wyniku
stosowanych w przetwórstwie żywności
procesów mikrobiologicznych.
Sporysz- forma przetrwalnikowa
buławinki czerwonej
w przetrwalnikach grzyba
obecnych jest ponad 30 związków
o charakterze alkaloidów
- znaczenie mają pochodne
kwasu lizergowego:
ergometryna, ergopeptydyna i
jej pochodne: ergotamina,
ergotoksyna, ergokryptyna,
ergokornina
Sporysz zbóż poraża najczęściej
żyto i pszenżyto oraz różne
gatunki z rodziny traw; rzadziej
jęczmień i pszenicę.
W normach żywienia zwierząt
przyjmuje się że, zawartość
sporyszu w zbożu przeznaczonym
na pasze nie powinna być wyższa
niż 0,1%.
Patogen pasożytuje na
słupkach kwiatów rośliny.
W czasie kwitnienia na
porażonych
kłosach
pojawiają
się
kropelki
słodkiej
cieczy,
która
zwana jest rosą miodową.
Sklerocje:
czarnofioletowe, twarde,
łamliwe, wydłużone, nieco
wygięte
(rogalikowate),
wewnątrz białe.
dokładnie przyorywać resztki pożniwne oraz
niszczyć samosiewy
przestrzegać zasad prawidłowej agrotechniki
terminowo stosować podorywki głębokiej orki,
przykrywając tym samym sklerocja znajdujące
się na polu
dobierać odpowiedne, odporne odmiany – mniej
podatne na porażenie
stosować kwalifikowany, zdrowy materiał siewny
– wolny od sklerocjów patogena
stosować opryski fungicydami.
1.
Postać skurczowa (dawniej taniec św. Wita) –
zaburzenia czucia, drżenie mięśni, drgawki
kloniczne, ból głowy i brzucha, wymioty (często
brunatne wymiociny), biegunka, przeczulica
kończyn, rozszerzenie źrenic, sinica, zwolnienie akcji
serca, podniecenie nerwowe, gonitwa myśli,
niekiedy halucynacje.
2.
Postać zgorzelinowa (dawniej ogień św. Antoniego
- Ignis sancti Antoni): zaburzenia czucia, zwolnienie
akcji serca, ataki duszności, niedokrwienie tkanek na
skutek nadmiernego i długotrwałego obkurczenia
naczyń krwionośnych, zakrzepy, martwica tkanek –
zgorzel sucha tkanek niedokrwionych, porażenie
ośrodka oddechowego, śmierć.
Organiczny związek chemiczny, toksyczny
glikozyd
.
W znacznym stężeniu występuje w
pędach roślin psiankowatych.
Solanina - w owocach, kiełkach i bulwach
(naświetlone oczka z kiełkami zawierają do 5%
solaniny), zielonych ziemniakach i wszystkich
nadziemnych częściach. Niedojrzałe owoce
zawierają 1%, kwiat i ziele 0,5%, spleśniałe
bulwy do 5% solaniny. Główne substancje
ziemniaka znajdują się do 1,5 mm pod skórką.
Występuje również w niedojrzałych
pomidorach.
Nie jest odporna na wysoką temperaturę,
dlatego ziemniaki, w celu detoksykacji poddaje
się obróbce termicznej (gotowanie, pieczenie,
parowanie).
wchłania się przez nieuszkodzone błony śluzowe powoli, u osobników ze
schorzeniami przewodu pokarmowego wchłania się szybko
solanina drażni błony śluzowe przewodu pokarmowego, uszkadza nerki, ma
działanie hemolityczne, początkowo działa pobudzająco na OUN
następnie działa porażająco na OUN, upośledza ośrodek oddychania
duże dawki mogą spowodować śpiączkę i śmierć
powoduje zaburzenia przewodu pokarmowego, nudności, wymioty, kolki,
biegunki, bóle i zawroty głowy
znane są zatrucia u wszystkich domowych zwierząt roślinożernych
najczęściej u świń i bydła
1
Postać nerwowa- przeważnie u świń
Gwałtowny przebieg
Stany depresji, zmniejszenie wrażliwości na otoczenie i bodźce
Postępujące osłabienie, porażenia
Zaburzenia krążenia i oddychania
Możliwe nagle padnięcia świń podczas gwałtownych i nieskoordynowanych ruchów
2. Postać żołądkowa- częsta u świń, rzadsza u bydła
Dominują objawy ze strony przewodu pokarmowego
Świnie- posmutnienie, brak apetytu, ślinotok, wymioty, biegunka
Przeżuwacze- wzdęcia, bóle, brak przeżuwania, atonia żwacza. cuchnące biegunki, często wzrost
temperatury
3. Postać skórna- świnie i przeżuwacze
Suchy lub sączący wyprysk na skórze głowy, kończyn, brzucha, wymienia, nasady ogona, w okolicy
stawów i na wewnętrznej powierzchni ud oraz silny świąd
Skóra pokryta strupami i zgrubiała
Czasem zmiany zapalne, ubytki błony śluzowej w jamie ustnej oraz zapalenie spojówek
W Brazylii przeprowadzone zostały badania mające na
celu sprawdzenie czy łuski kawy wykorzystywane w tych
rejonach jako podściółka w boksach, mogą powodować
zatrucia u koni.
Sześć koni które miały dostęp do łusek kawy wykazało
następujące objawy kliniczne, z których do najbardziej
widocznych należały : nadmierna pobudliwość, niepokój,
mimowolne drżenie mięśni, ciągłe ruchy żucia, drżenie
warg i języka, nadmierna potliwość, przyspieszony
oddech i podwyższone tętno.
Stężenie kofeiny w krwi i moczu mierzono dwukrotnie :
bezpośrednio przed umożliwieniem zwierzętom dostępu
do łusek kawy (T0) oraz w czasie gdy wystąpiły wyżej
wymienione objawy kliniczne, na 56h po spożyciu przez
zwierzęta łusek (T56). Stężenie kofeiny w osoczu krwi i w
moczu, jak można się domyślać, było znacznie wyższe w
T56.
Stwierdzono, że spożycie łusek kawy przez badane konie,
było dla nich toksyczne ze względu na wysoką zawartość
kofeiny. Łuski kawy stosowane jako podściółka stanowią
zagrożenie dla tych zwierząt. Śmiertelna dawka kofeiny dla
koni nie jest opisana w literaturze uważa się jednak, że
ciągłe spożywanie łusek kawy może doprowadzić do
śmierci zwierzęcia w wyniku zmian w układzie krążenia i
zaburzeń w bilansie elektrolitycznym.
Jest metyloksantyną, której najważniejszym działaniem
jest działanie antagonistyczne względem receptorów
adenozynowych. Adenozyna hamuje uwalnianie
acetylocholiny, noradrenaliny, dopaminy, serotoniny i
kwasu gamma-aminomasłowego. Uspokaja i wykazuje
działanie przeciwdrgawkowe. Kiedy kofeina wiąże
receptory adenozyny, hamując jej działanie, w ten
sposób wywierając pobudzające działanie na mięśnie
gładkie i na niektóre układy ciała, w tym ośrodkowy
układ nerwowy, sercowo-naczyniowy oraz pokarmowy.
Występuje głównie w kawie, herbacie i niektórych
lekach. Opisano przypadki śmiertelne u psów i kotów.
Śmiertelna dawka kofeiny w połączeniu z teobrominą
jest wykorzystywana do kontroli populacji kojotów.
Farmaceutyki są substancjami aktywnymi biologicznie,
które znajdują swe zastosowanie w medycynie człowieka, a
także weterynarii. Stosowane są przede wszystkim w
celach leczniczych i profilaktycznych, lecz nie tylko.
Znajdują bowiem powszechne zastosowanie w hodowli
zwierząt –produkcji żywności oraz jako tak zwane
stymulatory wzrostu. W przeszłości, w celach hodowlanych
regularnie aplikowano niedozwolone obecnie
antybiotykowe stymulatory wzrostu oraz inne leki
weterynaryjne. Priorytetem było wówczas zapewnienie
odpowiednich przyrostów masy żywego inwentarza, nie
dbając o kwestie związane z jakością żywności i
bezpieczeństwem uzyskiwanych surowców. Farmaceutyki
są substancjami aktywnymi biologicznie, które znajdują
swe zastosowanie w medycynie człowieka, a także
weterynarii. Stosowane są przede wszystkim w celach
leczniczych i profilaktycznych, lecz nie tylko. Znajdują
bowiem powszechne zastosowanie w hodowli zwierząt –
produkcji żywności oraz jako tak zwane stymulatory
wzrostu.
Należy do glikozydów cyjanogennych zawierających
związany cyjanowodór. Związek ten występuje w
migdałach (zwłaszcza gorzkich), pestkach wiśni śliwek,
brzoskwiń moreli.
Szczególnie niebezpieczne mogą być nalewki
alkoholowe na tych owocach zaw. Pod wpływem kwasu
żołądkowego z amigdaliny uwalnia się cyjanowodór
Blokuje on wiele enzymów (przez blokadę grup- SH
białek); najważniejsza jest jednak inhibicja oksydazy
cytochromowej wskutek czego następuje zaburzenie
oddychaniu tkankowym. Tkanki nie odbierają tlenu z
krwi, co jest szczególnie niebezpieczne dla tkanki
nerwowej. Występują takie objawy jak bóle głowy,
niepokój lęk uczucie drętwienia w jamie ustnej, ślinotok,
ucisk za mostkiem, zaczerwienienie skóry, w ciężkich
przypadkach drgawki kloniczno-toniczne, tyłozgięcie
tułowia i śmierć.
Substancje wolotwórcze, progoitryna- występuje
w rzepaku kapuście, w organiźmie przekształca
się do GIOTRYNY, w ustroju uniemożliwia
wbudowywanie jodu w pierścień tyrozyny lub
tyroniny i wytwarzanie ( L-tyroksyny i l-
trójjodotyroniny) hormonów tarczycy
GOITRYNA przechodzi z paszy do mleka krów, w
niektórych krajach m. in Anglii, Finlandii,
Tasmanii stwierdzono występ. przypadków wola
u dzieci związane z karmieniem krów
przetworami rzepaku i przechodzeniu goitryny
do mleka.
Jest wytwarzana przez plankton i kumuluje się
skorupiakach (maże, ostrygi, inne mięczaki)
charakteryzuje się działaniem neurotoksycznym.
Zatrucie objawia się w około 30 minut po
spożyciu, mrowieniem języka, zaburzeniami
mowy, bólami głowy osłabieniu mięśni.
obecny w szczawiu, szpinaku, rabarbarze a
także kakao, herbacie Nadmiar kw.
szczawiowego w diecie może prowadzić do
kamicy nerkowej. Zatrucie kw. szczawiowym
objawia się zaburzeniami żołądkowo- jelitowymi,
zaburzeniami układu nerwowego i moczowego i
może wystąpić po zjedzeniu szczawiu
uprawianego na bardzo kwaśnych glebach.