Toksyczne związki czynne
występujące w paszach dla
zwierząt (sporysz, solanina).
Toksyczne związki czynne
występujące w paszach dla
zwierząt (sporysz, solanina).
SPORYSZ
(Secale cornutum)
Sporysz- forma przetrwalnikowa buławinki
czerwonej
w przetrwalnikach grzyba obecnych jest
ponad 30 związków o charakterze
alkaloidów
- znaczenie mają pochodne kwasu
lizergowego:
ergometryna, ergopeptydyna i jej
pochodne: ergotamina, ergotoksyna,
ergokryptyna, ergokornina
Sporysz zbóż poraża najczęściej żyto i
pszenżyto oraz różne gatunki z rodziny traw;
rzadziej jęczmień i pszenicę.
W normach żywienia zwierząt przyjmuje się
że, zawartość sporyszu w zbożu
przeznaczonym na pasze nie powinna być
wyższa niż 0,1%.
Objawy porażenia rośliny
Patogen pasożytuje na słupkach
kwiatów rośliny.
W czasie kwitnienia na porażonych
kłosach pojawiają się kropelki słodkiej
cieczy,
która
zwana
jest
rosą
miodową.
Sklerocje: czarnofioletowe, twarde,
łamliwe, wydłużone, nieco wygięte
(rogalikowate), wewnątrz białe.
Jak zapobiegać?
dokładnie przyorywać resztki pożniwne oraz niszczyć
samosiewy
przestrzegać zasad prawidłowej agrotechniki
terminowo
stosować
podorywki
głębokiej
orki,
przykrywając tym samym sklerocja znajdujące się na polu
dobierać odpowiedne, odporne odmiany – mniej podatne
na porażenie
stosować kwalifikowany, zdrowy materiał siewny – wolny
od sklerocjów patogena
stosować opryski fungicydami.
Objawy zatrucia
1.
Postać skurczowa (dawniej taniec św. Wita) – zaburzenia czucia, drżenie
mięśni, drgawki kloniczne, ból głowy i brzucha, wymioty (często brunatne
wymiociny), biegunka, przeczulica kończyn, rozszerzenie źrenic, sinica,
zwolnienie akcji serca, podniecenie nerwowe, gonitwa myśli, niekiedy
halucynacje.
2.
Postać zgorzelinowa (dawniej ogień św. Antoniego - Ignis sancti Antoni):
zaburzenia czucia, zwolnienie akcji serca, ataki duszności, niedokrwienie tkanek
na skutek nadmiernego i długotrwałego obkurczenia naczyń krwionośnych,
zakrzepy, martwica tkanek – zgorzel sucha tkanek niedokrwionych, porażenie
ośrodka oddechowego, śmierć.
Zatrucie sporyszem
Solanina
Organiczny związek
chemiczny, toksyczny glikozyd. W znacznym
stężeniu występuje w pędach roślin
psiankowatych.
Solanina - w owocach, kiełkach i bulwach
(naświetlone oczka z kiełkami zawierają do 5%
solaniny), zielonych ziemniakach i wszystkich
nadziemnych częściach. Niedojrzałe owoce
zawierają 1%, kwiat i ziele 0,5%, spleśniałe
bulwy do 5% solaniny. Główne substancje
ziemniaka znajdują się do 1,5 mm pod skórką.
Nie jest odporna na wysoką temperaturę,
dlatego ziemniaki, w celu detoksykacji poddaje
się obróbce termicznej (gotowanie, pieczenie,
parowanie).
Toksyczność dla zwierząt
wchłania się przez nieuszkodzone błony śluzowe powoli, u osobników ze
schorzeniami przewodu pokarmowego wchłania się szybko
solanina drażni błony śluzowe przewodu pokarmowego, uszkadza nerki, ma
działanie hemolityczne, początkowo działa pobudzająco na OUN
następnie działa porażająco na OUN, upośledza ośrodek oddychania
duże dawki mogą spowodować śpiączkę i śmierć
powoduje zaburzenia przewodu pokarmowego, nudności, wymioty, kolki,
biegunki, bóle i zawroty głowy
znane są zatrucia u wszystkich domowych zwierząt roślinożernych
najczęściej u świń i bydła
Objawy kliniczne zatrucia
1
Postać nerwowa- przeważnie u świń
Gwałtowny przebieg
Stany depresji, zmniejszenie wrażliwości na otoczenie i bodźce
Postępujące osłabienie, porażenia
Zaburzenia krążenia i oddychania
Możliwe nagle padnięcia świń podczas gwałtownych i nieskoordynowanych ruchów
2. Postać żołądkowa- częsta u świń, rzadsza u bydła
Dominują objawy ze strony przewodu pokarmowego
Świnie- posmutnienie, brak apetytu, ślinotok, wymioty, biegunka
Przeżuwacze- wzdęcia, bóle, brak przeżuwania, atonia żwacza. cuchnące biegunki, często wzrost
temperatury
3. Postać skórna- świnie i przeżuwacze
Suchy lub sączący wyprysk na skórze głowy, kończyn, brzucha, wymienia, nasady ogona, w okolicy
stawów i na wewnętrznej powierzchni ud oraz silny świąd
Skóra pokryta strupami i zgrubiała
Czasem zmiany zapalne, ubytki błony śluzowej w jamie ustnej oraz zapalenie spojówek