Metodologia badań psychologicznych z elementami logiki

Trafność wewnętrzna



W jakim stopniu zebrane dane pozwalają

na wyeliminowanie możliwości, że to nie

zmienna niezależna ale inne czynniki

odpowiedzialne są za poziom zmiennej

zależnej?



Znaczenie trafności wewnętrznej jest

mniejsze jeśli naszym celem jest jedynie

przewidywanie (a nie rozumienie)!

Trafność wewnętrzna a

pokrywanie się zmiennych



Trafność wewnętrzna jest wysoka gdy

zmienna niezależna nie pokrywa się

(nie jest w systematyczny sposób

związana) z innymi czynnikami

mogącymi wpływać na zmienną

zależną

Badanie #1 to eksperyment



Dobór losowy i manipulacja

eksperymentalna: Zmienna

niezależna manipulowana na

podstawie losowania



Zmienna zależna mierzona



Wysoka trafność wewnętrzna



Niska trafność konstruktów



Niska trafność zewnętrzna

Zależność empiryczna



Im więcej gniazdujących bocianów

tym więcej dzieci rodzi się 9 miesięcy

póżniej



Bociany dzieci ???



Niskie temperatury bociany



Niskie temperatury dzieci

Badanie #2: Im wyższa

frustracja tym wyższa agresja.



Frustracja wywołuje agresję?



Agresja wywołuje frustrację?



Inny czynnik (np. niska inteligencja)

wywołuje zarówno agresję jak i

frustrację?



Wniosek: niska trafność wewnętrzna

Badanie empiryczne #2:

Badanie korelacyjne



Brak doboru losowego do grup (często

brak grup)



Brak manipulacji eksperymentalnej



Zmienna niezależna ma często charakter

różnicy indywidualnej



Niska trafność wewnętrzna



Wysoka trafność konstruktów



Wysoka trafność zewnętrzna

Przykłady łączenie podejścia

eksperymentalnego i

korelacyjnego



Modelowanie agresji



Wpływ palenia na zapadalność na raka



Wpływ samooceny na oceny z egzaminów



Wpływ wspólnego spędzania czasu na

poziom satysfakcji w małżeństwie



Wpływ używania alkoholu na wyniki studiów



Wpływ ilości czasu spędzanego na

słuchaniu muzyki Heavy Metal na agresję



Wpływ atrakcyjności fizycznej polityka na

opinię wyborców

Pomiar i manipulacja



Zmienna zależna jest zawsze

mierzona



Zmienna niezależna może być

manipulowana lub mierzone



Podstawa pomiaru lub manipulacji

jest definicja operacyjna konstruktu

teoretycznego

Definicja operacyjna:

Decyzje



Użyć istniejącej definicji operacyjnej

czy wymyślić nową?



Manipulować czy mierzyć? (nie

dotyczy zmiennej zależnej)



Jeśli mierzyć, to jaki rodzaj

zachowania: reakcje fizjologiczne?,

zewnętrzne zachowanie?,

wypowiedzi słowne?

Losowy błąd pomiaru



Żaden pomiar nie jest idealny! Każdy

pomiar (i każdy dobór do grup)

obciążony jest błędem losowym!



Błąd losowy nie jest systematycznie

związany ze zmienną niezależną (jest

losowy)

Przykłady błędu losowego w

badaniu wpływu frustracji na

agresję



Badany nie zrozumiał pytania w

kwestionariuszu agresji



Badacz pomylił się obliczając lub wpisując

wyniki



Niektórzy badani odpowiadali na pytania tak by

nie przyznać się do agresywnych myśli i uczuć



Badani różnili się poziomem agresji niezależnie

od różnic w (manipulowanym lub mierzonym)

poziomie frustracji

Systematyczny błąd

pomiaru



W systematyczny sposób związany

ze zmienną niezależną (np.

prowadzący do zawyżania wyników w

grupie eksperymentalnej bardziej niż

w grupie kontrolnej lub odwrotnie)

Przykłady błędu systematycznego

w badaniu wpływu frustracji na

agresję



Badani z grupy eksperymentalnej nie uważali przy

wypełnianiu kwestionariusza agresji (bo byli głodni) –

w zależności od kwestionariusza, nieuwaga mogła

powodować systematyczne zawyżenie lub

systematyczne zaniżenie wyników



Badani domyślali się hipotezy i starali się pomóc

badaczowi lub też mu zaszkodzić (reaktancja)



Badacz tendencyjnie mylił się obliczając lub wpisując

wyniki zawyżając wyniki w grupie eksperymentalnej



Badanym w grupie kontrolnej (najedzonym) bardziej

zależało by zaprezentować się w dobrym świetle i

dlatego częściej odpowiadali na pytania tak by nie

przyznać się do agresywnych myśli i uczuć

Błąd losowy

Błąd

systematyczny

Nieunikniony

Unikniony (zwł. w

badaniach

eksperymentalnych)

Stosowanie statystycznych

testów istotności zabezpiecza

(z określonym prawd.) przed

popełnieniem błędu

pierwszego rodzaju

Stosowanie

statystycznych testów

istotności nie zabezpiecza

przed popełnieniem błędu

pierwszego rodzaju

Zwiększenie liczebności

próby zapobiega popełnieniu

błędu drugiego rodzaju

Zwiększenie liczebności

próby nie zapobiega

popełnieniu błędu

drugiego rodzaju

Nie zagraża trafności

wewnętrznej

Zagraża trafności

wewnętrznej

Cztery rodzaje skal

pomiarowych

(Cztery poziomy pomiaru)



Skala nominalna- liczby pełnia rolę etykiet

(np., numer identyfikacyjny, użycie „0” lub

„1” na oznaczenie płci, itp)



Skala porządkowa- wyższa liczba oznacza

wyższe nasilenie własności



Skala przedziałowa- wyższa liczba oznacza,

że nasilenie własności jest wyższe o

określoną ilość równych sobie jednostek



Skala ilorazowa- wyższa liczba oznacza, że

nasilenie własności jest wyższe określona

ilość razy (np. dwa razy wyższe, jeden i pół

raza wyższe, itp)

Hierarchiczność skal

pomiarowych



Skale pomiarowe uporządkowane są

hierarchicznie od najsłabszej

(nominalnej) do najmocniejszej

(ilorazowej)



Pomiary na skali mocniejszej można

zawsze przekształcić w pomiary na

skali słabszej (ale nie odwrotnie)

Hierarchiczność skal

pomiarowych

Badan

Czas wykonania

zadania

Skala

stosunkowa

Czas do

lidera

Skala

interwałow

Miejsce

Skala

Porządko

Kategoria

Skala

nominalna

1(szybki)

2(wolny)

1(szybki)

2(wolny)

Ograniczenia skali

nominalnej



Wyższa liczba nie musi oznaczać wyższego

(ani niższego) nasilenia mierzonej

właściwości



Operacje arytmetyczna zwykle nie mają

sensu: 1+2 nie = 3 (np. 1=szkła kontaktowe,

2=tradycyjne okulary 3=brak okularów)



Uśrednianie zwykle nie ma sensu: (np.

średnia okularów w grupie nie wynosi 2,4)



Ale: powyższe ograniczenia w mniejszym

stopniu dotyczą dychotomii (np. płeć)

Ograniczenia skali

porządkowej



Operacje arytmetyczna i uśrednianie mają sens

ale mogą prowadzić do błędu (np. średnia

szybkość wykonania zadania przez osoby które

uzyskały rangi 2 i 3 nie musi być taka sama jak

średnia szybkość wykonania zadania przez osoby

które uzyskały rangi 1 i 4 – choć średnia rang jest

taka sama)



W praktyce zakłada się jednak często, że błąd ma

charakter losowy i operacji takich się dokonuje.

Dzieje się tak zwłaszcza gdy użyta skala pomiaru

ma własności pośrednie miedzy skalą porządkową

a skalą przedziałowa (większość skal używanych

w psychologii)

Ograniczenia skali

przedziałowej



Dzielenie i mnożenie przez siebie

wyników może prowadzić do błędu

(np. osoba, która w teście inteligencji

uzyskała wynik 160 nie jest dwa razy

inteligentniejsza niż osoba, która

uzyskała wynik 80)



Skale prawdziwie przedziałowe są w

psychologii dość rzadkie

Document Outline