Metodologia badań
Metodologia badań
psychologicznych
psychologicznych
wykład
wykład
2
2
3 marca 2004
3 marca 2004
Prof. Jerzy Karylowski
Prof. Jerzy Karylowski
Metodologia badań
Metodologia badań
psychologicznych
psychologicznych
wykład
wykład
2
2
3 marca 2004
3 marca 2004
Prof. Jerzy Karylowski
Prof. Jerzy Karylowski
Zdrowy rozsądek,
Zdrowy rozsądek,
intuicja i
intuicja i
doświadczenie:
doświadczenie:
alternatywa dla badań
alternatywa dla badań
naukowych w psychologii?
naukowych w psychologii?
Czy dane 20 kandydatów wskazują, że
Czy dane 20 kandydatów wskazują, że
warto używać wyników rozmowy
warto używać wyników rozmowy
kwalifikacyjnej przy przyjmowaniu do
kwalifikacyjnej przy przyjmowaniu do
pracy?
pracy?
Jak silny związek?
Jak silny związek?
0,0 – zupełny brak związku
0,0 – zupełny brak związku
0,2 - słaby związek
0,2 - słaby związek
0,5 – średni związek
0,5 – średni związek
0,8 – silny związek
0,8 – silny związek
1,0 – pełny związek
1,0 – pełny związek
Jak silny związek?
Jak silny związek?
Pozytywny wynik rozmowy:
Pozytywny wynik rozmowy:
N=16
N=16
Prawd. że będą dobrze
Prawd. że będą dobrze
pracować 12:16=0,75
pracować 12:16=0,75
Negatywny wynik rozmowy:
Negatywny wynik rozmowy:
N=4
N=4
Prawd. że będą dobrze
Prawd. że będą dobrze
pracować 3:4=0,75
pracować 3:4=0,75
Wniosek:
Wniosek:
Brak związku!
Brak związku!
(Korelacja
(Korelacja
iluzoryczna
iluzoryczna
)
)
Rozmowa
Rozmowa
+
+
Rozmowa
Rozmowa
-
-
Praca
Praca
+
+
12
12
3
3
Praca
Praca
-
-
4
4
1
1
Korelacja
Korelacja
iluzoryczna
iluzoryczna
Spostrzeganie związku miedzy
Spostrzeganie związku miedzy
zmiennymi gdy w rzeczywistości
zmiennymi gdy w rzeczywistości
żaden związek
żaden związek
statystyczny
statystyczny
nie
nie
zachodzi
zachodzi
Warunki sprzyjające
Warunki sprzyjające
występowaniu korelacji
występowaniu korelacji
iluzorycznych
iluzorycznych
gdy w obrębie obu rozważanych
gdy w obrębie obu rozważanych
zmiennych jedna z kategorii jest
zmiennych jedna z kategorii jest
szczególnie liczna lub szczególnie
szczególnie liczna lub szczególnie
nieliczna
nieliczna
gdy w obrębie obu rozważanych
gdy w obrębie obu rozważanych
zmiennych jedna z kategorii z jakiegoś
zmiennych jedna z kategorii z jakiegoś
innego powodu przyciąga uwagę
innego powodu przyciąga uwagę
gdy obserwator oczekuje
gdy obserwator oczekuje
współwystępowania kategorii
współwystępowania kategorii
Korelacja iluzoryczna a
Korelacja iluzoryczna a
uprzedzenia wobec mniejszości
uprzedzenia wobec mniejszości
(Hamilton & Gifford, 1976)
(Hamilton & Gifford, 1976)
Prezentacja listy zachowań członków
Prezentacja listy zachowań członków
dwóch hipotetycznych grup: X i Y
dwóch hipotetycznych grup: X i Y
12 zachowań X-ów i 6 zachowań Y-ów
12 zachowań X-ów i 6 zachowań Y-ów
12 zachowań pozytywnych (np.
12 zachowań pozytywnych (np.
zwrócenie znalezionych pieniędzy) i 6
zwrócenie znalezionych pieniędzy) i 6
negatywnych (np. chwalenie się)
negatywnych (np. chwalenie się)
Taka sama proporcja zachowań X-ów
Taka sama proporcja zachowań X-ów
i zachowań Y-ów była pozytywna
i zachowań Y-ów była pozytywna
Korelacja
Korelacja
iluzoryczna
iluzoryczna
a
a
uprzedzenia wobec mniejszości
uprzedzenia wobec mniejszości
(Hamilton & Gifford, 1976)
(Hamilton & Gifford, 1976)
Członek
Członek
grupy X
grupy X
Członek
Członek
grupy Y
grupy Y
Dobre
Dobre
zachowani
zachowani
e
e
8
8
4
4
Złe
Złe
zachowani
zachowani
e
e
4
4
2
2
Korelacja
Korelacja
iluzoryczna
iluzoryczna
a
a
uprzedzenia wobec mniejszości
uprzedzenia wobec mniejszości
(Hamilton & Gifford, 1976)
(Hamilton & Gifford, 1976)
Członek
Członek
grupy X
grupy X
Członek
Członek
grupy Y
grupy Y
Dobre
Dobre
zachowani
zachowani
e
e
8
8
(8:12=,66
(8:12=,66
)
)
4
4
(4:6=,66
(4:6=,66
)
)
Złe
Złe
zachowani
zachowani
e
e
4
4
(4:12=,33
(4:12=,33
)
)
2
2
(2:6=,33
(2:6=,33
)
)
Korelacja iluzoryczna a
Korelacja iluzoryczna a
uprzedzenia wobec
uprzedzenia wobec
mniejszości: Wyniki
mniejszości: Wyniki
Grupa X oceniana bardziej
Grupa X oceniana bardziej
pozytywnie i lubiana bardziej niż
pozytywnie i lubiana bardziej niż
grupa Y.
grupa Y.
Korelacja iluzoryczna a
Korelacja iluzoryczna a
uprzedzenia wobec
uprzedzenia wobec
mniejszości: Replikacje i
mniejszości: Replikacje i
modyfikacje
modyfikacje
Wynik wielokrotnie replikowany (przegląd w
Wynik wielokrotnie replikowany (przegląd w
Mullen & Johnson, 1990; Fiedler, 2000)
Mullen & Johnson, 1990; Fiedler, 2000)
Wyniki silniejsze gdy....
Wyniki silniejsze gdy....
system poznawczy jest dodatkowo
system poznawczy jest dodatkowo
obciążony (McConnell, Sherman &
obciążony (McConnell, Sherman &
Hamilton, 1994)
Hamilton, 1994)
badani nie starają się zapamiętać
badani nie starają się zapamiętać
prezentowanych informacji (Pryor, 1986)
prezentowanych informacji (Pryor, 1986)
brak jest danych indywidualizujących
brak jest danych indywidualizujących
(McConnell, Leibold & Sherman, 1997)
(McConnell, Leibold & Sherman, 1997)
Korelacje iluzoryczne w
Korelacje iluzoryczne w
praktyce klinicznej
praktyce klinicznej
W praktyce klinicznej często zdarza
W praktyce klinicznej często zdarza
się, że obserwowane własności mają
się, że obserwowane własności mają
rozkłady silnie skośne (Garb, 2000).
rozkłady silnie skośne (Garb, 2000).
Występowanie zależności pozornych w
Występowanie zależności pozornych w
myśleniu klinicznym może też być
myśleniu klinicznym może też być
skutkiem semantycznego
skutkiem semantycznego
podobieństwa między diagnozowanymi
podobieństwa między diagnozowanymi
problemami a ich domniemanymi
problemami a ich domniemanymi
wskaźnikami (Chapman & Chapman,
wskaźnikami (Chapman & Chapman,
1971; Garb, 2000)
1971; Garb, 2000)
Jak zabezpieczyć się przed
Jak zabezpieczyć się przed
korelacjami iluzorycznymi?
korelacjami iluzorycznymi?
Unikać opierania się na intuicji
Unikać opierania się na intuicji
statystycznej!
statystycznej!
Regresja do średniej
Regresja do średniej
Sir Francis Galton: Regresja do
Sir Francis Galton: Regresja do
bylejakości
bylejakości
W przypadku zdarzeń które są
W przypadku zdarzeń które są
przynajmniej częściowo losowe, po
przynajmniej częściowo losowe, po
zdarzeniu skrajnym następuje zwykle
zdarzeniu skrajnym następuje zwykle
zdarzenie mniej skrajne.
zdarzenie mniej skrajne.
Regresja statystyczna
Regresja statystyczna
Przyk
Przyk
łady z życia
łady z życia
Wzrost
Wzrost
Wyniki egzaminu
Wyniki egzaminu
Wyniki sportowe
Wyniki sportowe
Samopoczucie
Samopoczucie
„
„
Dobre” i „złe” zachowanie
Dobre” i „złe” zachowanie
Zademonstrowanie efektu na
Zademonstrowanie efektu na
wykładzie (symulacja)
wykładzie (symulacja)
Wpływ czerwonych cukierków na
Wpływ czerwonych cukierków na
zdolności parapsychologiczne
zdolności parapsychologiczne
Zjawisko regresji a
Zjawisko regresji a
spostrzegana skuteczność kar i
spostrzegana skuteczność kar i
nagród
nagród
„Spóźnianie się Harolda”: Schaffner,
„Spóźnianie się Harolda”: Schaffner,
1985
1985
Badani proszeni o oduczenie fikcyjnego
Badani proszeni o oduczenie fikcyjnego
ucznia „Harolda” od spóźniania się do szkoły
ucznia „Harolda” od spóźniania się do szkoły
Każdego dnia szkolnego komputer
Każdego dnia szkolnego komputer
prezentował godzinę przybycia „Harolda” do
prezentował godzinę przybycia „Harolda” do
szkoły
szkoły
Prezentowane godziny przybycia wybierane
Prezentowane godziny przybycia wybierane
losowo (od 8:20 do 8:40)
losowo (od 8:20 do 8:40)
Po każdej prezentacji badany decydował o
Po każdej prezentacji badany decydował o
wielkości kary lub nagrody dla „Harolda”
wielkości kary lub nagrody dla „Harolda”
Na końcu, badani oceniali skuteczność kar i
Na końcu, badani oceniali skuteczność kar i
nagród
nagród
„
„
Spóznianie się Harolda”: Schaffner,
Spóznianie się Harolda”: Schaffner,
1985
1985
Wyniki
Wyniki
Kary (szczególnie wysokie) oceniane
Kary (szczególnie wysokie) oceniane
jako skuteczne
jako skuteczne
Nagrody (szczególnie wysokie)
Nagrody (szczególnie wysokie)
oceniane jako nieskuteczne
oceniane jako nieskuteczne
Wyjasnienie: regresja statystyczna
Wyjasnienie: regresja statystyczna
(w rzeczywistości zachowanie
(w rzeczywistości zachowanie
„Harolda” było losowe)
„Harolda” było losowe)
