Kontrola finansowa 

Wg L. Kurowskiego kontrola finansowa jest to zespół 
czynności dotyczących zjawisk i procesów finansowych, 
polegających na:
a) Ustaleniu i ujawnieniu stanu obowiązującego (wyznaczeń),
b) Ustaleniu i ujawnieniu stanu rzeczywistego (wykonań),
c) Porównaniu wykonań z wyznaczeniami w celu ustalenia ich 
    zgodności lub niezgodności,
d) Wyjaśnienia przyczyn stwierdzonej zgodności lub 
     niezgodności między wykonaniem i wyznaczeniami, 
Wyznaczenia – odzwierciedlają stan pożądany (to, jak być 
powinno), a ich najczęstszą formą są przypisy prawa, plany, 
polityka państwa.
Wykonania – oddają stan faktyczny (to jak jest w 
rzeczywistości).

Każdy rodzaj kontroli finansowej posiada określone 

wspólne 

elementy, które są odmiennie kształtowane w 

poszczególnych 

jej rodzajach, a które mogą być traktowane jako zmienne 
cechy (elementy) kontroli finansowej. Należą do nich:
- Podstawa prawna kontroli,
- Cel(e) kontroli,
- Zakres przedmiotowy kontroli,
- Zakres podmiotowy kontroli, 
- Kryteria kontroli,
- Organy i jednostki organizacyjne wykonujące kontrolę, 
- Zasady postępowania kontrolnego oraz prawa i 

obowiązki kontrolowanych i kontrulujących,

- Wynik kontroli, 

Klasyfikacja kontroli finansowej: 
1.

Ze względu na zawodowy lub niezawodowy charakter:

a)

Kontrola społeczna (wybory, referendum, media itd.) 

b)

Kontrola zawodowa, 

2. Ze względu na usytuowanie podmiotów kontrolujacych wobec 

kontrolowanych:

a)

Kontrola wewnętrzna,

b)

Kontrola zewnętrzna,

3. Ze względu na czas prowadzonej kontroli wobec czynności 

kontrolowanych:

a)

Kontrola uprzednia (wstępna- ex ante), 

b)

Kontrola następna (ex post),

4. Ze względu na sposób ustalania stanu rzeczywistego:
a)

Kontrola faktyczna (osobiste ustalenie stanu rzeczywistego 
przez kontrulującego)

b)

Kontrola dokumentalna (badanie dokumentów),

5. Ze względu na przedmiot kontroli:
a)

Kontrola merytoryczna,

b)

Kontrola formalna, 

6. Ze względu na miejsce wykonywania kontroli:
a)

Kontrola kameralna,

b)

Kontrola wykonywana na miejscu,

7. Ze względu na zakres przedmiotowy kontroli:
a)

Kontrola pełna,

b)

Kontrola odcinkowa (problemowa),

8. Ze względu na sposób doboru próby kontrolnej:
a)

Kontrola całkowita,

b)

Kontrola wyrywkowa,

c)

Kontrola reprezentacyjna,

9. Ze względu na czasokres prowadzonej kontroli:
a)

Kontrola ciągła,

b)

Kontrola doraźna,

10. Ze względu na sposób organizacji i wszczynania:
a) Kontrola planowa,
b) Kontrola pozaplanowa (ad hoc),
11. W zależności od tego, czy kontrole sprawują organy i 

służby przy okazji wykonywania swoich funkcji, czy 
wyodrębnione instytucje:

a) Kontrola funkcjonalna,
b) Kontrola instytucjonalna, 

Logicznie uporządkowany i wzajemnie powiązany ze sobą 
całokształt zasad prawnych i instytucji dotyczących kontroli 
finansowej w danym miejscu i czasie tworzy system 

kontroli 

finansowej, który w odniesieniu do finansów publicznych 
stanowi system kontroli finansów publicznych. 

Zasady kontroli finansowej:

1.

Zasady proceduralne aby kontrola finansowa 

była:

a)

Precyzyjna (ścisła),

b)

Jak najbardziej zbliżona w czasie do działalności 

kontrolowanej,

c)

Planowana, programowana, koordynowana,

d)

Zagwarantowana odpowiednimi szerokimi 

uprawnieniami kontrolnymi aparatu kontrolującego, 

e)

Wykonywana we współpracy z jednostkami 

kontrolowanymi,

f)

Nacechowana właściwą kulturą osobistą i taktem 

kontrolerów,

g)

Utrwalona w formie pisemnej,

h)

Niezwłocznie przekazana do wykorzystania, z 

obowiązkiem czuwania organów kontrolnych nad 

procesem wykorzystania wyników kontroli,

2. Zasady organizacyjne aby kontrola finansowa 

była:

a) niezależna,
b) Wykonywana przez fachowe kadry,
c) Wyposażona w personel o własciwych cechach 

moralnych, 

 

Rozdział 6  

ustawy o finansach publicznych

Kontrola zarządcza oraz koordynacja 

kontroli 

zarządczej w jednostkach sektora 

finansów 

publicznych 

 

Art. 68. 

1. Kontrolę zarządczą w jednostkach sektora finansów 

publicznych stanowi ogół działań podejmowanych 

dla zapewnienia realizacji celów i zadań w sposób 

zgodny z prawem, efektywny, oszczędny i 

terminowy. 

2. Celem kontroli zarządczej jest zapewnienie w 

szczególności: 

1) zgodności działalności z przepisami prawa oraz 

procedurami wewnętrznymi; 

2) skuteczności i efektywności działania; 
3) wiarygodności sprawozdań; 
4) ochrony zasobów; 
5) przestrzegania i promowania zasad etycznego 

postępowania; 

6) efektywności i skuteczności przepływu informacji; 
7) zarządzania ryzykiem. 
 

Art. 69. 

1. Zapewnienie funkcjonowania adekwatnej, skutecznej i 

efektywnej kontroli zarządczej należy do obowiązków: 

1) ministra w kierowanych przez niego działach 

administracji rządowej, zwanego dalej „ministrem 

kierującym działem”, z zastrzeżeniem ust. 2; 

2) wójta, burmistrza, prezydenta miasta, przewodniczącego 

zarządu jednostki samorządu terytorialnego; 

3) kierownika jednostki. 
2. Minister Sprawiedliwości zapewnia funkcjonowanie 

adekwatnej, skutecznej i efektywnej kontroli zarządczej w 

kierowanym przez niego dziale administracji rządowej, w 

zakresie spraw niezastrzeżonych odrębnymi przepisami 

do kompetencji innych organów państwowych i z 

uwzględnieniem zasady niezawisłości sędziowskiej. 

3. Minister Finansów określi w formie komunikatu i ogłosi, w 

Dzienniku Urzędowym Ministra Finansów, standardy 

kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych, 

zgodne z międzynarodowymi standardami. 

4. Minister Finansów może określić w formie 

komunikatu i ogłosić, w Dzienniku Urzędowym 
Ministra Finansów, szczegółowe wytyczne w zakresie 
kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych. 

5. Minister kierujący działem może określić w formie 

komunikatu i ogłosić, w dzienniku urzędowym 
ministra, szczegółowe wytyczne w zakresie kontroli 
zarządczej dla kierowanych przez niego działów 
administracji rządowej. 

 

Art. 70. 

1. Minister kierujący działem sporządza, do końca listopada 

każdego roku, plan działalności na rok następny dla 

kierowanych przez niego działów administracji rządowej. 

2. Plan działalności zawiera w szczególności określenie celów w 

ramach poszczególnych zadań budżetowych wraz ze 

wskazaniem podzadań służących osiągnięciu celów oraz 

mierniki określające stopień realizacji celu i ich planowane 

wartości. 

3. Minister kierujący działem sporządza do końca kwietnia 

każdego roku sprawozdanie z wykonania planu działalności 

oraz składa oświadczenie o stanie kontroli zarządczej za 

poprzedni rok w zakresie kierowanych przez niego działów 

administracji rządowej. 

4. Minister kierujący działem może zobowiązać kierownika 

jednostki w dziale do sporządzania planu działalności na rok 

następny dla tej jednostki oraz sporządzania sprawozdania z 

wykonania planu działalności i składania oświadczenia o stanie 

kontroli zarządczej za poprzedni rok w zakresie kierowanej 

przez niego jednostki. 

5. Plan działalności, sprawozdanie z wykonania planu 

działalności oraz oświadczenie o stanie kontroli 

zarządczej podlegają publikacji w Biuletynie 

Informacji Publicznej. 

6. Minister Finansów określi, w drodze rozporządzenia, 

wzór oświadczenia o stanie kontroli zarządczej, 

biorąc pod uwagę cele kontroli zarządczej oraz 

zakres odpowiedzialności za jej funkcjonowanie. 

7. Minister Finansów określi, w drodze rozporządzenia, 

sposób sporządzania oraz elementy planu 

działalności i sprawozdania z wykonania planu 

działalności, mając na uwadze potrzebę 

zapewnienia przejrzystości informacji zawartych w 

tych dokumentach. 

 

 

Art. 71. 

Do zadań Ministra Finansów w zakresie koordynacji 

kontroli zarządczej w jednostach sektora finansów 
publicznych należy w szczególności: 

1) upowszechnianie standardów, o których mowa w 

art. 69 ust. 3; 

2) wydawanie wytycznych; 
3) współpraca z krajowymi i zagranicznymi 

organizacjami; 

4) współpraca z komitetami audytu, o których mowa w 

art. 288. 

Art. 288. 

1. Minister kierujący działem powołuje, w 

drodze zarządzenia, komitet audytu. 

2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do działów 

administracji rządowej, w których nie 

występują jednostki w dziale. 

3. Dla działów administracji rządowej 

kierowanych przez jednego ministra można 

utworzyć wspólny komitet audytu. 

4. Celem komitetu audytu jest doradztwo 

świadczone na rzecz ministra kierującego 

działem w zakresie zapewnienia 

funkcjonowania adekwatnej, skutecznej i 

efektywnej kontroli zarządczej oraz 

skutecznego audytu wewnętrznego.