1

1

Komunikowanie w

Komunikowanie w

grupie

grupie

Komunikowanie

Komunikowanie

międzygrupowe

międzygrupowe

2

2

Grupa

Grupa

– to dwie lub więcej osób,

– to dwie lub więcej osób,

między którymi istnieje

między którymi istnieje

bezpośrednia

bezpośrednia

interakcja

interakcja

, które posiadają

, które posiadają

wspólne,

wspólne,

ustalone normy

ustalone normy

, mają

, mają

wspólny cel

wspólny cel

,

,

tworzą rozwiniętą strukturę grupową i

tworzą rozwiniętą strukturę grupową i

mają

mają

poczucie odrębności

poczucie odrębności

swojej

swojej

grupy w stosunku do innych grup.

grupy w stosunku do innych grup.

(Mika)

(Mika)

3

3

Grupa

Grupa

– to pewna liczba osób,

– to pewna liczba osób,

które spotykają się ze sobą

które spotykają się ze sobą

częściej niż z innymi.

częściej niż z innymi.

4

4

Kryteria charakteryzujące grupę

Kryteria charakteryzujące grupę

(M.Sader):

(M.Sader):

1. Grupa jest relatywnie mała

1. Grupa jest relatywnie mała

2. Istnieją trwałe wzajemne kontakty

2. Istnieją trwałe wzajemne kontakty

między członkami grupy

między członkami grupy

3. Grupę charakteryzuje koherencyjność

3. Grupę charakteryzuje koherencyjność

4. Grupę charakteryzuje funkcjonalność i

4. Grupę charakteryzuje funkcjonalność i

rozpisanie ról

rozpisanie ról

5. Grupa oznacza się specyficznym

5. Grupa oznacza się specyficznym

morale, które jest kształtowane przez

morale, które jest kształtowane przez

normy i reguły zachowania w obrębie

normy i reguły zachowania w obrębie

grupy

grupy

5

5

Dlaczego ludzie przystępują do

Dlaczego ludzie przystępują do

grupy?

grupy?

1

1

.

.

Bezpieczeństwo.

Bezpieczeństwo.

Grupa zmniejsza

Grupa zmniejsza

osamotnienie, ludzie czują się silniejsi, mniej

osamotnienie, ludzie czują się silniejsi, mniej

wątpią w siebie, są odporniejsi na groźby

wątpią w siebie, są odporniejsi na groźby

2.

2.

Pozycja.

Pozycja.

Grupa uznana przez innych za

Grupa uznana przez innych za

ważna zapewnia uznanie i prestiż jej członków

ważna zapewnia uznanie i prestiż jej członków

3.

3.

Wysoka samoocena

Wysoka samoocena

.Grupa może zapewnić

.Grupa może zapewnić

poczucie wysokiej wartości

poczucie wysokiej wartości

4.

4.

Przynależność

Przynależność

.Członkostwo w grupie

.Członkostwo w grupie

sposobem zaspokojenia potrzeby

sposobem zaspokojenia potrzeby

przynależności

przynależności

5.

5.

Siła

Siła

.To czego nie może osiągnąć jednostka

.To czego nie może osiągnąć jednostka

często osiąga grupa

często osiąga grupa

6.

6.

Osiąganie celów

Osiąganie celów

.Niekiedy, aby wykonać

.Niekiedy, aby wykonać

zadanie trzeba kojarzyć uzdolnienia, widzę

zadanie trzeba kojarzyć uzdolnienia, widzę

albo władzę kilku osób

albo władzę kilku osób

6

6

Role członków w

Role członków w

grupie:

grupie:

1.

1.

role zadaniowe

role zadaniowe

, które są konieczne do

, które są konieczne do

wyboru i realizacji zadania np.

wyboru i realizacji zadania np.

inicjatywa

inicjatywa

2.

2.

role zadaniowe i zachowawcze

role zadaniowe i zachowawcze

,

,

które równocześnie zapobiegają

które równocześnie zapobiegają

samorozwiązaniu grupy np. łagodzenie

samorozwiązaniu grupy np. łagodzenie

napięć

napięć

3.

3.

role dysfunkcjonalne,

role dysfunkcjonalne,

które

które

oznaczają zakłócenia w pracy grupowej

oznaczają zakłócenia w pracy grupowej

np. zabieganie o sympatię

np. zabieganie o sympatię

7

7

Etapy rozwoju grupy:

Etapy rozwoju grupy:

1.

1.

Formowanie

Formowanie

ORIENTACJA NA ZADANIA – członkowie starają

ORIENTACJA NA ZADANIA – członkowie starają

się określić zadanie i sposób podejścia do niego.

się określić zadanie i sposób podejścia do niego.

TESTOWANIE I ZALEŻNOŚĆ – członkowie starają

TESTOWANIE I ZALEŻNOŚĆ – członkowie starają

się określić, jakie są zachowania interpersonalne

się określić, jakie są zachowania interpersonalne

akceptowane są w grupie. Będą bardzo zależni

akceptowane są w grupie. Będą bardzo zależni

od przywódcy i jego reakcji na innych członków

od przywódcy i jego reakcji na innych członków

8

8

Etapy rozwoju grupy:

Etapy rozwoju grupy:

2. Burza

2. Burza

Konflikt wewnątrzgrupowy – brak jedności w grupie,

Konflikt wewnątrzgrupowy – brak jedności w grupie,

wrogość wobec przywódcy i wobec siebie

wrogość wobec przywódcy i wobec siebie

3. Normowanie

3. Normowanie

ROZWÓJ SPÓJNOŚCI GRUPY – członkowie grupy

ROZWÓJ SPÓJNOŚCI GRUPY – członkowie grupy

zaczynają akceptować się nawzajem, tworzą się

zaczynają akceptować się nawzajem, tworzą się

normy grupowe. Grupa będzie unikać konfliktów.

normy grupowe. Grupa będzie unikać konfliktów.

9

9

Etapy rozwoju grupy:

Etapy rozwoju grupy:

4. Wykonanie

4. Wykonanie

FUNKCJONALNE DOPASOWANIE RÓL –

FUNKCJONALNE DOPASOWANIE RÓL –

członkowie grupy przyjmują role, które

członkowie grupy przyjmują role, które

pozwalają im zakończyć zadanie.

pozwalają im zakończyć zadanie.

5. Rozpad

5. Rozpad

10

10

Zalety pracy zespołowej:

Zalety pracy zespołowej:

pozwala na rozważanie treści zadania z wielu

pozwala na rozważanie treści zadania z wielu

różnych punktów widzenia, ponieważ

różnych punktów widzenia, ponieważ

członkowie grupy różnią się doświadczeniem i

członkowie grupy różnią się doświadczeniem i

wiedzą

wiedzą

daje możliwość wypracowania większej liczby

daje możliwość wypracowania większej liczby

wariantowych rozwiązań i dostarcza większej

wariantowych rozwiązań i dostarcza większej

ilości informacji pozwalających lepiej ocenić

ilości informacji pozwalających lepiej ocenić

optymalne możliwości rozwiązania problemu

optymalne możliwości rozwiązania problemu

większa liczba osób w rozwiązaniu problemu

większa liczba osób w rozwiązaniu problemu

przyczynia się do lepszego zrozumienia

przyczynia się do lepszego zrozumienia

podjętej decyzji oraz jej głębszej akceptacji

podjętej decyzji oraz jej głębszej akceptacji

11

11

Zalety pracy zespołowej:

Zalety pracy zespołowej:

wysiłek grupowy jest zawsze większy od

wysiłek grupowy jest zawsze większy od

sumy indywidualnych wysiłków członków tej

sumy indywidualnych wysiłków członków tej

samej grupy kiedy członkowie grupy pracują

samej grupy kiedy członkowie grupy pracują

w obecności innych osób, każdy z nich

w obecności innych osób, każdy z nich

doświadcza tzw. efektu społecznej

doświadcza tzw. efektu społecznej

obecności. Zjawisko to polega na

obecności. Zjawisko to polega na

podświadomym podnoszeniu poziomu

podświadomym podnoszeniu poziomu

aktywności, który skutkuje lepszą jakością i

aktywności, który skutkuje lepszą jakością i

wydajnością pracy

wydajnością pracy

grupowe analizowanie problemów sprzyja

grupowe analizowanie problemów sprzyja

trafności i pewności podejmowanych decyzji

trafności i pewności podejmowanych decyzji

12

12

Ujemne strony pracy

Ujemne strony pracy

zespołowej:

zespołowej:

osoba o silnych predyspozycjach do dominacji lub

osoba o silnych predyspozycjach do dominacji lub

po prostu uparta, może utrudniać, paraliżować

po prostu uparta, może utrudniać, paraliżować

pracę grupy, namawiając innych do wyrażania

pracę grupy, namawiając innych do wyrażania

własnych poglądów

własnych poglądów

niektórzy członkowie grupy mogą być pasywni i w

niektórzy członkowie grupy mogą być pasywni i w

ograniczonym zakresie angażować się we wspólną

ograniczonym zakresie angażować się we wspólną

pracę (powody: obawa przed śmiesznością lub lęk

pracę (powody: obawa przed śmiesznością lub lęk

przed ewentualnymi sankcjami z powodu

przed ewentualnymi sankcjami z powodu

wygłaszania opinii odmiennych od opinii innych

wygłaszania opinii odmiennych od opinii innych

członków grupy, którzy posiadają wyższy status,

członków grupy, którzy posiadają wyższy status,

wyczekiwanie na efekty pracy innych)

wyczekiwanie na efekty pracy innych)

13

13

Ujemne strony pracy

Ujemne strony pracy

zespołowej:

zespołowej:

czasami zdarza się, że grupa działa

czasami zdarza się, że grupa działa

powierzchownie i pośpiesznie

powierzchownie i pośpiesznie

koncentruje się na wybranych

koncentruje się na wybranych

aspektach problemu

aspektach problemu

członkowie grupy mogą bardziej

członkowie grupy mogą bardziej

koncentrować się na swoich

koncentrować się na swoich

subiektywnych opiniach i starać się za

subiektywnych opiniach i starać się za

wszelką cenę udowodnić ich słuszność

wszelką cenę udowodnić ich słuszność

nie dbać o obiektywną ocenę zagadnień

nie dbać o obiektywną ocenę zagadnień

14

14

Lider

Lider

to osoba, która skutecznie przewodzi

to osoba, która skutecznie przewodzi

ludziom w procesie prowadzącym do

ludziom w procesie prowadzącym do

realizacji ich własnych potrzeb

realizacji ich własnych potrzeb

to człowiek, któremu poprzez

to człowiek, któremu poprzez

wpływanie na innych ludzi udaje się

wpływanie na innych ludzi udaje się

przekonać ich do współdziałania z

przekonać ich do współdziałania z

sobą i innymi ludźmi oraz nakłonić

sobą i innymi ludźmi oraz nakłonić

zwolenników lub współpracowników

zwolenników lub współpracowników

do spełnienia swoich oczekiwań i

do spełnienia swoich oczekiwań i

wypełniania poleceń.

wypełniania poleceń.

15

15

Czynniki decydujące o tym,

Czynniki decydujące o tym,

jakimi jesteśmy liderami

jakimi jesteśmy liderami

1.

1.

Posiadanie wzorów przywództwa w swojej

Posiadanie wzorów przywództwa w swojej

rodzinie i w najbliższym otoczeniu.

rodzinie i w najbliższym otoczeniu.

-

czy osoba uznana za wzór przywódcy stawia

czy osoba uznana za wzór przywódcy stawia

wymagania?

wymagania?

-

w jaki sposób mobilizowała do różnych prac?

w jaki sposób mobilizowała do różnych prac?

-

jak nagradzała i czy w ogóle nagradzała?

jak nagradzała i czy w ogóle nagradzała?

-

jakie kary stosowała?

jakie kary stosowała?

-

jak rozstrzygała konflikty?

jak rozstrzygała konflikty?

-

w jaki sposób podejmowała decyzje?

w jaki sposób podejmowała decyzje?

-

jakie wdrażała normy?

jakie wdrażała normy?

16

16

Czynniki decydujące o tym,

Czynniki decydujące o tym,

jakimi jesteśmy liderami

jakimi jesteśmy liderami

2. Osobowość – cechy prawdziwego przywódcy to

2. Osobowość – cechy prawdziwego przywódcy to

przede wszystkim:

przede wszystkim:

a)

a)

cechy fizyczne – a wśród nich miła

cechy fizyczne – a wśród nich miła

powierzchowność, względnie wysoki wzrost

powierzchowność, względnie wysoki wzrost

(ważne u mężczyzn), zgrabna sylwetka, zadbany

(ważne u mężczyzn), zgrabna sylwetka, zadbany

wygląd zewnętrzny

wygląd zewnętrzny

b)

b)

cechy psychologiczne – a wśród nich: pewność

cechy psychologiczne – a wśród nich: pewność

siebie, odporność na stres, wewnątrzsterowność,

siebie, odporność na stres, wewnątrzsterowność,

stanowczość, decentralizacja interpersonalna

stanowczość, decentralizacja interpersonalna

17

17

Czynniki decydujące o tym,

Czynniki decydujące o tym,

jakimi jesteśmy liderami

jakimi jesteśmy liderami

3. Sposoby kierowania ludźmi:

3. Sposoby kierowania ludźmi:

a)

a)

przywódca – kierownik, nastawiony na

przywódca – kierownik, nastawiony na

zadania (skupia się na precyzyjnym

zadania (skupia się na precyzyjnym

określaniu zadań i sposobu ich wykonania)

określaniu zadań i sposobu ich wykonania)

b)

b)

przywódca nastawiony na ludzi – troszczy

przywódca nastawiony na ludzi – troszczy

się o pracowników, motywuje ich do pracy

się o pracowników, motywuje ich do pracy

18

18

Czynniki decydujące o tym,

Czynniki decydujące o tym,

jakimi jesteśmy liderami

jakimi jesteśmy liderami

4. Style przewodzenia:

4. Style przewodzenia:

a)

a)

dyrektywny (autokratywny) -

dyrektywny (autokratywny) -

kierownik rozwiązuje

kierownik rozwiązuje

problem i daje wskazówki wykonawcom

problem i daje wskazówki wykonawcom

/

/

kierownik poszukuje

kierownik poszukuje

dodatkowych informacji u współpracowników i samodzielnie

dodatkowych informacji u współpracowników i samodzielnie

podejmuje decyzje;

podejmuje decyzje;

b)

b)

konsultatywny (demokratyczny) -

konsultatywny (demokratyczny) -

kierownik omawia

kierownik omawia

problem z członkami grupy i podejmuje decyzje

problem z członkami grupy i podejmuje decyzje

/

/

kierownik

kierownik

omawia problem z grupą i wspólnie podejmują decyzje

omawia problem z grupą i wspólnie podejmują decyzje

c)

c)

towarzyski (wspólnie podejmowanie decyzji, unika

towarzyski (wspólnie podejmowanie decyzji, unika

konfliktów)

konfliktów)

d)

d)

niezaangażowany (pasywny) – w niewielkim stopniu

niezaangażowany (pasywny) – w niewielkim stopniu

nastawiony na zadania i ludzi

nastawiony na zadania i ludzi

19

19

Podstawowe umiejętności

Podstawowe umiejętności

lidera:

lidera:

1.

1.

Kształtowanie wizji

Kształtowanie wizji

i celów

i celów

2.

2.

Komunikacja

Komunikacja

interpersonalna

interpersonalna

3.

3.

Motywowanie

Motywowanie

innych do działania

innych do działania

4.

4.

Rozwiązywanie

Rozwiązywanie

konfliktów

konfliktów

20

20

Konflikt wewnątrzgrupowy

Konflikt wewnątrzgrupowy

Konflikt między jednostką a grupą wynika z faktu, że grupy

Konflikt między jednostką a grupą wynika z faktu, że grupy

działają w oparciu o elementarne zasady współdziałania.

działają w oparciu o elementarne zasady współdziałania.

Wymusza to konieczność podporządkowania się, uzgodnień i

Wymusza to konieczność podporządkowania się, uzgodnień i

przyjęcia reguł panujących w grupie.

przyjęcia reguł panujących w grupie.

Jednostka musi niejednokrotnie zrezygnować ze swoich

Jednostka musi niejednokrotnie zrezygnować ze swoich

osobistych korzyści na rzecz interesu grupowego.

osobistych korzyści na rzecz interesu grupowego.

Efektem działania w ramach grupy jest niejednokrotnie

Efektem działania w ramach grupy jest niejednokrotnie

ograniczenie swobody działania jednostki.

ograniczenie swobody działania jednostki.

Głównym źródłem konfliktu jest różnica w postrzeganiu

Głównym źródłem konfliktu jest różnica w postrzeganiu

celów, odmienne kryteria wartości i różnice dotyczące metod

celów, odmienne kryteria wartości i różnice dotyczące metod

i środków realizacji.

i środków realizacji.

Również troska o własny interes naruszając ustalone normy,

Również troska o własny interes naruszając ustalone normy,

może to być źródłem konfliktu.

może to być źródłem konfliktu.

21

21

TEORIA ZAGŁUSZANEJ GRUPY

TEORIA ZAGŁUSZANEJ GRUPY

CHERIS KRAMARAE

CHERIS KRAMARAE

Teoria próbuje wyjaśnić i zmienić proces zagłuszania

Teoria próbuje wyjaśnić i zmienić proces zagłuszania

kobiet i innych dyskryminowanych grup.

kobiet i innych dyskryminowanych grup.

Wg Cheris Kramarae język jest dziełem mężczyzn i

Wg Cheris Kramarae język jest dziełem mężczyzn i

dlatego ułatwia definiowanie, deprecjonowanie i

dlatego ułatwia definiowanie, deprecjonowanie i

wykluczanie kobiet.

wykluczanie kobiet.

Kobiety nie mogą mówić, to co chcą, tam gdzie chcą

Kobiety nie mogą mówić, to co chcą, tam gdzie chcą

i wtedy, kiedy chcą, ponieważ mają trudności z

i wtedy, kiedy chcą, ponieważ mają trudności z

powiedzeniem tego, co chcą powiedzieć- i co umieją

powiedzeniem tego, co chcą powiedzieć- i co umieją

powiedzieć najlepiej- ponieważ schemat języka nie

powiedzieć najlepiej- ponieważ schemat języka nie

jest ich dziełem.

jest ich dziełem.

Muszą one przekodowywać swoje myśli, by stały się

Muszą one przekodowywać swoje myśli, by stały się

one zrozumiałe na forum publicznym.

one zrozumiałe na forum publicznym.

22

22

Kramarae dowodzi, że powszechnie stosowane

Kramarae dowodzi, że powszechnie stosowane

rozróżnienie pomiędzy językiem publicznym a

rozróżnienie pomiędzy językiem publicznym a

prywatnym znakomicie ułatwia wyolbrzymianie

prywatnym znakomicie ułatwia wyolbrzymianie

różnic rodzajowych i przypisywanie każdej płci

różnic rodzajowych i przypisywanie każdej płci

kulturowej odrębnej sfery aktywności.

kulturowej odrębnej sfery aktywności.

W takim świecie kobiece słowa są często

W takim świecie kobiece słowa są często

kojarzone ze sferą domową i uznawane niejako za

kojarzone ze sferą domową i uznawane niejako za

mniej ważne niż słowa mężczyzn.

mniej ważne niż słowa mężczyzn.

Dominacja polityczna mężczyzn pociąga za sobą

Dominacja polityczna mężczyzn pociąga za sobą

dominację męskiego systemu postrzegania i

dominację męskiego systemu postrzegania i

utrudnia swobodną ekspresję kobiecych,

utrudnia swobodną ekspresję kobiecych,

alternatywnych modeli świata.

alternatywnych modeli świata.

23

23

Efektem męskiej kontroli nad publicznym

Efektem męskiej kontroli nad publicznym

trybem ekspresji jest wiele pogardliwych,

trybem ekspresji jest wiele pogardliwych,

specyficznych dla rodzaju określeń

specyficznych dla rodzaju określeń

charakteryzujących kobiece wypowiedzi-

charakteryzujących kobiece wypowiedzi-

zjadliwy, jędzowaty, piskliwy,

zjadliwy, jędzowaty, piskliwy,

rozszczebiotany, swarliwy, plotkarski,

rozszczebiotany, swarliwy, plotkarski,

wiedźmowaty i tak dalej.

wiedźmowaty i tak dalej.

Nie istnieje analogiczny zestaw wyrazów

Nie istnieje analogiczny zestaw wyrazów

dyskredytujących rozmowy prowadzone

dyskredytujących rozmowy prowadzone

przez mężczyzn

przez mężczyzn

24

24

Np. wg pewnych szacunków istnieje

Np. wg pewnych szacunków istnieje

dwadzieścia dwa angielskich określeń

dwadzieścia dwa angielskich określeń

odnoszących się do niepowściągliwych

odnoszących się do niepowściągliwych

seksualnie mężczyzn-

seksualnie mężczyzn-

playboy,

playboy,

lubieżnik, lowelas, żigolak, donżuan,

lubieżnik, lowelas, żigolak, donżuan,

bawidamek, kobieciarz

bawidamek, kobieciarz

i tym podobne.

i tym podobne.

Natomiast wyrazów oznaczających kobietę

Natomiast wyrazów oznaczających kobietę

prowadzącą bujne życie seksualne jest

prowadzącą bujne życie seksualne jest

ponad dwieście-

ponad dwieście-

dziwka, kurwa,

dziwka, kurwa,

lafirynda, prostytutka, wywłoka,

lafirynda, prostytutka, wywłoka,

utrzymanka, kokota, bezwstydnica,

utrzymanka, kokota, bezwstydnica,

ladacznica, kochanica ulicznica,

ladacznica, kochanica ulicznica,

puszczalska, zdzira, szmata

puszczalska, zdzira, szmata

i tak dalej.

i tak dalej.

25

25

Większość badań nad aktywnością seksualna

Większość badań nad aktywnością seksualna

wykazuje, że więcej mężczyzn niż kobiet ma

wykazuje, że więcej mężczyzn niż kobiet ma

licznych partnerów seksualnych.

licznych partnerów seksualnych.

Brytyjska pisarka Edwin Ardener odkryła

Brytyjska pisarka Edwin Ardener odkryła

rozbieżność pomiędzy obrazem kobiet w

rozbieżność pomiędzy obrazem kobiet w

piśmiennictwie beletrystycznej a ich

piśmiennictwie beletrystycznej a ich

obecnością we współczesnych książkach

obecnością we współczesnych książkach

historycznych.

historycznych.

„

„

W świecie wyobraźni kobieta odgrywa główną

W świecie wyobraźni kobieta odgrywa główną

rolę; w praktyce jest całkowicie pozbawiona

rolę; w praktyce jest całkowicie pozbawiona

znaczenia. W poezji jest wszechobecna; w

znaczenia. W poezji jest wszechobecna; w

historii jest niemal niewidoczna.”

historii jest niemal niewidoczna.”

26

26

Kobiety chcąc uczestniczyć w publicznym

Kobiety chcąc uczestniczyć w publicznym

życiu muszą przekształcać własne modele

życiu muszą przekształcać własne modele

komunikowania się, dopasowując je do

komunikowania się, dopasowując je do

narzuconego im męskiego systemu

narzuconego im męskiego systemu

ekspresji. Jak powiada pewna pisarka,

ekspresji. Jak powiada pewna pisarka,

mężczyźni mogą „mówić wprost”.

mężczyźni mogą „mówić wprost”.

Kobiety muszą „mówić naokoło”.

Kobiety muszą „mówić naokoło”.

W gruncie rzeczy Kramarae jest

W gruncie rzeczy Kramarae jest

przekonana, że mężczyznom trudniej niż

przekonana, że mężczyznom trudniej niż

kobietom przychodzi zrozumieć, co mają

kobietom przychodzi zrozumieć, co mają

na myśli przedstawiciele drugiego rodzaju.

na myśli przedstawiciele drugiego rodzaju.

27

27

Najwyższym celem teorii zagłuszanej

Najwyższym celem teorii zagłuszanej

grupy jest zmiana stworzonego przez

grupy jest zmiana stworzonego przez

mężczyzn systemu lingwistycznego,

mężczyzn systemu lingwistycznego,

który „pokazuje kobietom, gdzie ich

który „pokazuje kobietom, gdzie ich

miejsce”. Reforma powinna objąć

miejsce”. Reforma powinna objąć

również słowniki, które pomijają

również słowniki, które pomijają

słowa i definicje stworzone przez

słowa i definicje stworzone przez

kobiety, natomiast zawierają liczne

kobiety, natomiast zawierają liczne

seksistowskie definicje i przykłady”.

seksistowskie definicje i przykłady”.

28

28

Wyjątki ze słownika feministycznego

Wyjątki ze słownika feministycznego

Kramarea i Treichler

Kramarea i Treichler

Rogacz

Rogacz

: Maż niewiernej żony. Żona niewiernego

: Maż niewiernej żony. Żona niewiernego

męża jest nazywana po prostu żoną.

męża jest nazywana po prostu żoną.

Lalka

Lalka

: Kukiełka dawana dziecku lub wykonywana

: Kukiełka dawana dziecku lub wykonywana

przez dziecko, służąca mu jako towarzyszka

przez dziecko, służąca mu jako towarzyszka

zabaw. Niektórzy mężczyźni przedłużają sobie

zabaw. Niektórzy mężczyźni przedłużają sobie

dzieciństwo, nazywając swoje towarzyszki

dzieciństwo, nazywając swoje towarzyszki

„lalkami”.

„lalkami”.

Ojciec rodziny

Ojciec rodziny

: Mężczyzna. Który wykazuje

: Mężczyzna. Który wykazuje

większe niż normalnie zainteresowanie rodziną.

większe niż normalnie zainteresowanie rodziną.

Określenie „matka rodziny” nie istnieje, ponieważ

Określenie „matka rodziny” nie istnieje, ponieważ

byłoby odbierane jako tautologia.

byłoby odbierane jako tautologia.

29

29

Poczucie winy

Poczucie winy

: Emocja, która

: Emocja, która

powstrzymuje kobietę przed

powstrzymuje kobietę przed

robieniem rzeczy, które bywają

robieniem rzeczy, które bywają

niezbędne do zadbania o siebie (nie

niezbędne do zadbania o siebie (nie

o innych).

o innych).

Swój chłop

Swój chłop

: Określenie, które NIE

: Określenie, które NIE

odnosi się do kobiet.

odnosi się do kobiet.

Pornografia

Pornografia

: Pornografia jest teorią,

: Pornografia jest teorią,

a gwałt - praktyką.

a gwałt - praktyką.

30

30

Kramarae zakłada, że mężczyźni dążą do

Kramarae zakłada, że mężczyźni dążą do

sprawowania kontroli nad kobietami.

sprawowania kontroli nad kobietami.

Natomiast Debora Tannen zgadza się, że

Natomiast Debora Tannen zgadza się, że

różnice pomiędzy męskim a kobiecym

różnice pomiędzy męskim a kobiecym

stylem komunikowania się prowadzą do

stylem komunikowania się prowadzą do

braku równowagi w stosunkach władzy, ale

braku równowagi w stosunkach władzy, ale

w przeciwieństwie do autorki teorii

w przeciwieństwie do autorki teorii

zagłuszanej grupy, przyjmuje, że problem

zagłuszanej grupy, przyjmuje, że problem

wynika głównie z „odmienności stylów”

wynika głównie z „odmienności stylów”

mężczyzn i kobiet.

mężczyzn i kobiet.

31

31

Komunikowanie grupowe

Komunikowanie grupowe

Życie jednostki w grupie, np. w

Życie jednostki w grupie, np. w

rodzinie, plemieniu, dały

rodzinie, plemieniu, dały

podstawy do wykreowania

podstawy do wykreowania

następnego poziomu –

następnego poziomu –

komunikowania grupowego

komunikowania grupowego

(wewnątrzgrupowe). Na tych

(wewnątrzgrupowe). Na tych

poziomach zaczęły wykształcać

poziomach zaczęły wykształcać

się formy i wzory ludzkich

się formy i wzory ludzkich

interakcji, pojawił się problem

interakcji, pojawił się problem

powiązań, kontroli i hierarchii,

powiązań, kontroli i hierarchii,

zaczęły obowiązywać normy,

zaczęły obowiązywać normy,

zarysowane zostały granice,

zarysowane zostały granice,

zaistniało zjawisko wpływu i

zaistniało zjawisko wpływu i

sposoby dyfuzji przekazów.

sposoby dyfuzji przekazów.

32

32

Rozwój społeczny umożliwił wejście na

Rozwój społeczny umożliwił wejście na

wyższy poziom procesów komunikacyjnych.

wyższy poziom procesów komunikacyjnych.

Powstanie pierwszych struktur społecznych,

Powstanie pierwszych struktur społecznych,

mniej lub bardziej sformalizowanych,

mniej lub bardziej sformalizowanych,

stanowiło podłoże do wyłonienia się

stanowiło podłoże do wyłonienia się

komunikowania międzygrupowego

komunikowania międzygrupowego

.

.

Procesy porozumiewania się ludzi odnoszą

Procesy porozumiewania się ludzi odnoszą

się w tym przypadku do dużych liczebnie

się w tym przypadku do dużych liczebnie

grup, w których nie wszyscy członkowie

grup, w których nie wszyscy członkowie

mają osobiste, bezpośrednie styczności.

mają osobiste, bezpośrednie styczności.

Najczęściej są to wspólnoty lokalne,

Najczęściej są to wspólnoty lokalne,

stowarzyszenia, zrzeszenia czy związki o

stowarzyszenia, zrzeszenia czy związki o

bardzo różnym charakterze, np. polityczne

bardzo różnym charakterze, np. polityczne

społeczne, wyznaniowe, ekonomiczne

społeczne, wyznaniowe, ekonomiczne

etc.

etc.

Tu pojawia się kwestia struktury, problem

Tu pojawia się kwestia struktury, problem

kontroli i skuteczności transmisji informacji.

kontroli i skuteczności transmisji informacji.

33

33

Komunikowanie grupowe jest

Komunikowanie grupowe jest

nieodłącznym elementem sytemu

nieodłącznym elementem sytemu

komunikowania organizacyjnego.

komunikowania organizacyjnego.

Wielkość każdej organizacji może

Wielkość każdej organizacji może

być zróżnicowana: od małych

być zróżnicowana: od małych

instytucji, w których wszyscy

instytucji, w których wszyscy

członkowie znają się osobiście, aż

członkowie znają się osobiście, aż

po olbrzymie struktury o szerokim

po olbrzymie struktury o szerokim

zasięgu terytorialnym, jak np.

zasięgu terytorialnym, jak np.

partia polityczna. W łonie jednej

partia polityczna. W łonie jednej

struktury powstają i działają różne

struktury powstają i działają różne

grupy. Mogą mieć charakter

grupy. Mogą mieć charakter

formalny lub nieformalny. Grupy

formalny lub nieformalny. Grupy

formalne to wszelkiego rodzaju

formalne to wszelkiego rodzaju

grupy nakazowe i zespoły

grupy nakazowe i zespoły

zadaniowe, natomiast grupy

zadaniowe, natomiast grupy

nieformalne to grupy interesów i

nieformalne to grupy interesów i

grupy przyjacielskie, towarzyskie.

grupy przyjacielskie, towarzyskie.

Typ grupy i jej usytuowanie w

Typ grupy i jej usytuowanie w

kompleksowej strukturze

kompleksowej strukturze

determinuje praktykę

determinuje praktykę

komunikacyjną organizacji.

komunikacyjną organizacji.

34

34

Poziomy komunikowania w społeczeństwie wg D.

McQuaila

35

35

Pierwotna postać hipotezy

Pierwotna postać hipotezy

kontaktu

kontaktu

W pierwszych wersjach hipotezy kontaktu

W pierwszych wersjach hipotezy kontaktu

międzygrupowego koncentrowano się

międzygrupowego koncentrowano się

głównie na czynnikach dotyczących

głównie na czynnikach dotyczących

bezpośrednio sytuacji kontaktu oraz na i ich

bezpośrednio sytuacji kontaktu oraz na i ich

wpływie na późniejsze uczestniczenie w nim

wpływie na późniejsze uczestniczenie w nim

osób. Wczesne opracowania na temat

osób. Wczesne opracowania na temat

hipotezy kontaktu dotyczyły przede

hipotezy kontaktu dotyczyły przede

wszystkim 4 czynników:

wszystkim 4 czynników:

Interakcji opartej na współpracy

Interakcji opartej na współpracy

Równego statusu uczestników interakcji

Równego statusu uczestników interakcji

Kontaktu zindywidualizowanego

Kontaktu zindywidualizowanego

Oficjalnego poparcia dla kontaktu.

Oficjalnego poparcia dla kontaktu.

36

36

Model przyczynowy hipotezy

Model przyczynowy hipotezy

kontaktu międzygrupowego

kontaktu międzygrupowego

37

37

Zmienne wpływające na

Zmienne wpływające na

następstwa kontaktu

następstwa kontaktu

międzygrupowego

międzygrupowego

38

38

Model ten może ułatwić zrozumienie problemu

Model ten może ułatwić zrozumienie problemu

oraz stanowić pomoc podczas opracowywania

oraz stanowić pomoc podczas opracowywania

programów kontaktu. Wynika z niego, że

programów kontaktu. Wynika z niego, że

wcześniejsze relacje międzygrupowe mają

wcześniejsze relacje międzygrupowe mają

wpływ na sytuację kontaktu oraz na

wpływ na sytuację kontaktu oraz na

uczestniczących w niej ludzi.

uczestniczących w niej ludzi.

Wzajemne oddziaływanie czynników

Wzajemne oddziaływanie czynników

sytuacyjnych i indywidualnych determinuje

sytuacyjnych i indywidualnych determinuje

efekty kontaktu, w czym pośredniczą rozmaite

efekty kontaktu, w czym pośredniczą rozmaite

procesy poznawcze, emocjonalne oraz

procesy poznawcze, emocjonalne oraz

behawioralne. Konsekwencje kontaktu dotyczą

behawioralne. Konsekwencje kontaktu dotyczą

zarówno jednostki jak i całego społeczeństwa.

zarówno jednostki jak i całego społeczeństwa.

39

39

Konflikt międzygrupowy

Konflikt międzygrupowy

Konflikt międzygrupowy to sprzeczność działań lub

Konflikt międzygrupowy to sprzeczność działań lub

interesów dwóch lub więcej grup społecznych. Ma miejsce,

interesów dwóch lub więcej grup społecznych. Ma miejsce,

kiedy nie można pogodzić celów, do których dążą 2 grupy,

kiedy nie można pogodzić celów, do których dążą 2 grupy,

albo gdy jedna grupa próbuje narzucić drugiej swój system

albo gdy jedna grupa próbuje narzucić drugiej swój system

wartości. Przyczyn antagonizmu może być wiele. Powodem

wartości. Przyczyn antagonizmu może być wiele. Powodem

zatargu bywa rywalizacja o brakujące zasoby lub o władzę,

zatargu bywa rywalizacja o brakujące zasoby lub o władzę,

bądź faktyczna różnica w systemie wartości, przekonaniach

bądź faktyczna różnica w systemie wartości, przekonaniach

czy normach. Może dojść do niego wówczas, gdy jedna

czy normach. Może dojść do niego wówczas, gdy jedna

grupa czuje się pokrzywdzona w porównaniu z drugą.

grupa czuje się pokrzywdzona w porównaniu z drugą.

Prawdopodobieństwo tego typu konfliktu wzrasta, gdy

Prawdopodobieństwo tego typu konfliktu wzrasta, gdy

porównania dokonywane są względem grup bardziej

porównania dokonywane są względem grup bardziej

uprzywilejowanych społecznie.

uprzywilejowanych społecznie.

40

40

Konflikt międzygrupowy

Konflikt międzygrupowy

Względne poczucie niezaspokojenia częściej rodzi

Względne poczucie niezaspokojenia częściej rodzi

się w atmosferze rosnących oczekiwań, a nie w

się w atmosferze rosnących oczekiwań, a nie w

sytuacji, gdy poziom oczekiwań maleje lub jest

sytuacji, gdy poziom oczekiwań maleje lub jest

stały. Konflikt może być ponadto wynikiem

stały. Konflikt może być ponadto wynikiem

niespełnienia podstawowych potrzeb psychicznych

niespełnienia podstawowych potrzeb psychicznych

grupy – potrzeby tożsamości, uznania, poczucia

grupy – potrzeby tożsamości, uznania, poczucia

bezpieczeństwa czy uczestnictwa. Wartości tych nie

bezpieczeństwa czy uczestnictwa. Wartości tych nie

da się wynegocjować. Aby spór powstały na tym tle

da się wynegocjować. Aby spór powstały na tym tle

został rozwiązany, należy zaspokoić potrzeby obu

został rozwiązany, należy zaspokoić potrzeby obu

grup. Rzeczywisty konflikt grupowy, względne

grup. Rzeczywisty konflikt grupowy, względne

niezaspokojenie i niezrealizowane potrzeby

niezaspokojenie i niezrealizowane potrzeby

wywołują gniew i etnocentryzm, budząc wrogość w

wywołują gniew i etnocentryzm, budząc wrogość w

stosunku do obcej grupy i sprzyjając konfliktowi.

stosunku do obcej grupy i sprzyjając konfliktowi.

41

41

Rozwiązywanie konfliktu

Rozwiązywanie konfliktu

ODSTRASZENIE

ODSTRASZENIE

Niektóre zatargi można zażegnać przy użyciu gróźb.

Niektóre zatargi można zażegnać przy użyciu gróźb.

Odstraszenie jednak na ogół nie przynosi trwałego

Odstraszenie jednak na ogół nie przynosi trwałego

rozwiązania konfliktu i często powoduje wrogie lub

rozwiązania konfliktu i często powoduje wrogie lub

agresywne reakcje. Stosowanie gróźb opiera się na

agresywne reakcje. Stosowanie gróźb opiera się na

założeniu, że grupy podejmują racjonalne decyzje,

założeniu, że grupy podejmują racjonalne decyzje,

dążąc przede wszystkim do zminimalizowania

dążąc przede wszystkim do zminimalizowania

poniesionych kosztów. Badania wykazują jednak, że

poniesionych kosztów. Badania wykazują jednak, że

założenia te niekoniecznie są słuszne. Aby groźba

założenia te niekoniecznie są słuszne. Aby groźba

mająca zastraszyć przeciwnika była skuteczna,

mająca zastraszyć przeciwnika była skuteczna,

zapowiadane konsekwencje powinny być

zapowiadane konsekwencje powinny być

spostrzegane jako nieuniknione wysoce

spostrzegane jako nieuniknione wysoce

prawdopodobne, a straszona grupa musi być zdolna

prawdopodobne, a straszona grupa musi być zdolna

do dokonania żądanej zmiany.

do dokonania żądanej zmiany.

42

42

Rozwiązywanie konfliktu

Rozwiązywanie konfliktu

NEGOCJACJE

NEGOCJACJE

Negocjacje polegają na omawianiu rozwiązań

Negocjacje polegają na omawianiu rozwiązań

konfliktu przez jego uczestników. Podczas takiego

konfliktu przez jego uczestników. Podczas takiego

działania każda ze stron dba o własny interes i/lub o

działania każda ze stron dba o własny interes i/lub o

interes partnera. Najskuteczniejszą formą

interes partnera. Najskuteczniejszą formą

dokonywania ustępstw jest strategia „coś za coś”.

dokonywania ustępstw jest strategia „coś za coś”.

Taktyki walki często wywołują agresywne reakcje i

Taktyki walki często wywołują agresywne reakcje i

nie przynoszą zamierzonego efektu. Po tym, jak

nie przynoszą zamierzonego efektu. Po tym, jak

zawiedzie taktyka walki, często dochodzi do próby

zawiedzie taktyka walki, często dochodzi do próby

rozwiązania problemu. Celem stosowanych przy tym

rozwiązania problemu. Celem stosowanych przy tym

metod może być poszerzenie zasobów, obniżanie

metod może być poszerzenie zasobów, obniżanie

kosztów ustępstw, zadośćuczynienie za ustępstwa,

kosztów ustępstw, zadośćuczynienie za ustępstwa,

wymiana korzyści lub znalezienie nowych dróg.

wymiana korzyści lub znalezienie nowych dróg.

43

43

Rozwiązywanie konfliktu

Rozwiązywanie konfliktu

MEDIACJA

MEDIACJA

Mediacja ma miejsce, kiedy w negocjacjach bierze

Mediacja ma miejsce, kiedy w negocjacjach bierze

udział strona trzecia, która opracowuje program

udział strona trzecia, która opracowuje program

rozmów, identyfikuje omawiane zagadnienia,

rozmów, identyfikuje omawiane zagadnienia,

rozpoznaje problemy, podsuwa rozwiązania i

rozpoznaje problemy, podsuwa rozwiązania i

zachęca do ich zaakceptowania. Mediator nie

zachęca do ich zaakceptowania. Mediator nie

zawsze musi być bezstronny. W wypadku ostrych

zawsze musi być bezstronny. W wypadku ostrych

zatargów skuteczny mediator powinien wykazywać

zatargów skuteczny mediator powinien wykazywać

aktywność i stanowczość. Mediacja przynosi lepsze

aktywność i stanowczość. Mediacja przynosi lepsze

rezultaty, jeśli stronom zależy na rozwiązywaniu

rezultaty, jeśli stronom zależy na rozwiązywaniu

konfliktu, spór nie dotyczy ogólnych zasad i między

konfliktu, spór nie dotyczy ogólnych zasad i między

uczestnikami istnieje równowaga sił. Analityczne

uczestnikami istnieje równowaga sił. Analityczne

warsztaty grupowe, mające na celu ułatwienie

warsztaty grupowe, mające na celu ułatwienie

wzajemnego zrozumienia i znalezienia nowych

wzajemnego zrozumienia i znalezienia nowych

rozwiązań, są często użyteczne jako wstęp do

rozwiązań, są często użyteczne jako wstęp do

negocjacji na większą skalę.

negocjacji na większą skalę.

44

44

Rozwiązywanie konfliktu

Rozwiązywanie konfliktu

JEDNOSTRONNA DEESKALACJA

JEDNOSTRONNA DEESKALACJA

W wypadku ostrego konfliktu, który utkwił w

W wypadku ostrego konfliktu, który utkwił w

martwym punkcie, impas można czasami

martwym punkcie, impas można czasami

przełamać dzięki jednostronnej deeskalacji. Strona

przełamać dzięki jednostronnej deeskalacji. Strona

stosująca tą strategię deklaruje jednostronne

stosująca tą strategię deklaruje jednostronne

ustępstwo i zaprasza do odwzajemnienia się.

ustępstwo i zaprasza do odwzajemnienia się.

Jednocześnie powinna jednak wykazać, że jest

Jednocześnie powinna jednak wykazać, że jest

nadal zdolna do odwetu, jeśli przeciwnik

nadal zdolna do odwetu, jeśli przeciwnik

niewłaściwie wykorzysta jej pojednawczy krok.

niewłaściwie wykorzysta jej pojednawczy krok.

Jednostronne ustępstwo ma większe szanse odnieść

Jednostronne ustępstwo ma większe szanse odnieść

pożądany skutek, jeśli dokonuje go silniejszy

pożądany skutek, jeśli dokonuje go silniejszy

uczestnik sporu, ale czasami również słabsza strona

uczestnik sporu, ale czasami również słabsza strona

może z powodzeniem zastosować tą metodę.

może z powodzeniem zastosować tą metodę.

45

45

Konflikt międzygrupowy

Konflikt międzygrupowy

(intergrupowy) występuje w

(intergrupowy) występuje w

organizacjach o rozbudowanej

organizacjach o rozbudowanej

strukturze. Przyczynami powstawania

strukturze. Przyczynami powstawania

takich konfliktów są często istniejące

takich konfliktów są często istniejące

stereotypy, niezrozumienie zadań,

stereotypy, niezrozumienie zadań,

ról. Powstają na skutek różnic

ról. Powstają na skutek różnic

zawodowych, przynależności do grup

zawodowych, przynależności do grup

ograniczonych zapasów,

ograniczonych zapasów,

niekompetencji kierownictwa, złych

niekompetencji kierownictwa, złych

warunków pracy. Panowanie nad

warunków pracy. Panowanie nad

konfliktami międzygrupowymi jest

konfliktami międzygrupowymi jest

niezwykle istotne dla działania i

niezwykle istotne dla działania i

funkcjonowania organizacji. Zbyt

funkcjonowania organizacji. Zbyt

długi ich przebieg grozi bowiem

długi ich przebieg grozi bowiem

destabilizacją i może zagrozić jej

destabilizacją i może zagrozić jej

przetrwaniu

przetrwaniu

46

46

INTERAKCJE MIĘDZYKULTUROWE A

INTERAKCJE MIĘDZYKULTUROWE A

MIĘDZYGRUPOWE

MIĘDZYGRUPOWE

Różnice kulturowe nierzadko powodują , że

Różnice kulturowe nierzadko powodują , że

próby komunikacji między-kulturowej kończą

próby komunikacji między-kulturowej kończą

się całkowitym brakiem porozumienia. Ze

się całkowitym brakiem porozumienia. Ze

względu na to, że obecnie ludzie z całego

względu na to, że obecnie ludzie z całego

świata częściej kontaktują się ze sobą

świata częściej kontaktują się ze sobą

bezpośrednio, a ponadto są od siebie

bezpośrednio, a ponadto są od siebie

wzajemnie zależni, jakość kontaktów między-

wzajemnie zależni, jakość kontaktów między-

kulturowych staje się coraz ważniejszym

kulturowych staje się coraz ważniejszym

problemem. Ludzie często nie są świadomi

problemem. Ludzie często nie są świadomi

wielu różnic kulturowych i dlatego błędnie

wielu różnic kulturowych i dlatego błędnie

rozumieją zachowania członków grupy obcej,

rozumieją zachowania członków grupy obcej,

zwłaszcza jeśli pochodzą oni ze społeczeństwa

zwłaszcza jeśli pochodzą oni ze społeczeństwa

o krańcowo różnych zwyczajach.

o krańcowo różnych zwyczajach.

47

47

5 analogii między relacjami

5 analogii między relacjami

międzygrupowymi a

międzygrupowymi a

międzykulturowymi

międzykulturowymi

Stereotypizacja

Stereotypizacja

– kategoryzacja i spostrzegany

– kategoryzacja i spostrzegany

brak podobieństwa

brak podobieństwa

Błędy atrybucji

Błędy atrybucji

– przypisywanie zachowań innych

– przypisywanie zachowań innych

ludzi czynnikom personalnym, a nie sytuacyjnym

ludzi czynnikom personalnym, a nie sytuacyjnym

Etnocentryzm

Etnocentryzm

– członków grupy własnej będziemy

– członków grupy własnej będziemy

oceniać korzystniej niż ‘obcych’

oceniać korzystniej niż ‘obcych’

Niepokój międzygrupowy

Niepokój międzygrupowy

– spowodowany jest

– spowodowany jest

przewidywaniem negatywnych skutków interakcji

przewidywaniem negatywnych skutków interakcji

międzygrupowych, co odbija się niekorzystnie na

międzygrupowych, co odbija się niekorzystnie na

sferze behawioralnej, poznawczej i emocjonalnej.

sferze behawioralnej, poznawczej i emocjonalnej.

Szok kulturowy

Szok kulturowy

– to uczucie zmieszania, niepokoju

– to uczucie zmieszania, niepokoju

i dezorientacji, doświadczane w trakcie pobytu w

i dezorientacji, doświadczane w trakcie pobytu w

obcym społeczeństwie

obcym społeczeństwie

48

48

10 ZASAD SKUTECZNEGO

10 ZASAD SKUTECZNEGO

KOMUNIKOWANIA

KOMUNIKOWANIA

Przemawiaj we własnym imieniu.

Przemawiaj we własnym imieniu.

Proś o to, co chcesz dostać.

Proś o to, co chcesz dostać.

Odmawiaj dania czegoś, czego dać nie chcesz.

Odmawiaj dania czegoś, czego dać nie chcesz.

Przekazuj komunikat w całości.

Przekazuj komunikat w całości.

Wystrzegaj się wynajdywania wymówek.

Wystrzegaj się wynajdywania wymówek.

Mów o teraźniejszości, a nie o przeszłości , czy

Mów o teraźniejszości, a nie o przeszłości , czy

przyszłości.

przyszłości.

Mów konkretami, a nie ogólnikami.

Mów konkretami, a nie ogólnikami.

Wyjawiaj własny punkt widzenia, nie zadawaj

Wyjawiaj własny punkt widzenia, nie zadawaj

pytań.

pytań.

Słuchaj swojego ciała.

Słuchaj swojego ciała.

Pytaj jak i co, nie pytaj dlaczego

Pytaj jak i co, nie pytaj dlaczego

49

49

Bibliografia

Bibliografia

1.

1.

Hartley Peter:

Hartley Peter:

Komunikacja w grupie,

Komunikacja w grupie,

Wyd. Zysk i S-

Wyd. Zysk i S-

ka

ka

, Warszawa 2000

, Warszawa 2000

2.

2.

Em

Em

Griffin

Griffin

: Podstawy komunikacji społecznej

: Podstawy komunikacji społecznej

, Wyd. Psychologiczne Gdańsk 200

, Wyd. Psychologiczne Gdańsk 200

3

3

3.

3.

Walter G.

Walter G.

Stephan

Stephan

,

,

Cookie

Cookie

W.

W.

Stephan

Stephan

: Wywieranie wpływu przez grupy, Gda

: Wywieranie wpływu przez grupy, Gda

ńsk 1999

ńsk 1999

50

50

DZIĘKUJEMY ZA

DZIĘKUJEMY ZA

UWAGĘ

UWAGĘ

Barbara Figura – Rykalska

Barbara Figura – Rykalska

Maria Młotek

Maria Młotek

Maria Placek

Maria Placek