Zasady i sposoby  kształtowania 

podaży pieniądza w gospodarce

 Definicja podaży pieniądza 
 Agregaty monetarne w polityce banku 

centralnego

 Podaż pieniądza w teorii mnożnika
 Strukturalne podejście do podaży 

pieniądza

Podaż pieniądza 

 Podaż pieniądza to ilość środków pieniężnych 

stawiana do dyspozycji podmiotom 
gospodarczym 

 Podaż pieniądza można rozumieć szeroko i 

wąsko

 W wąskim rozumieniu jest to pieniądz 

gotówkowy zwany też pieniądzem „wielkiej 
mocy”

Podaż pieniądza – 

szerokie ujęcie

 jest to pieniądz gotówkowy i 

bezgotówkowy występujący  w postaci 
różnych aktywów finansowych , które w 
różnym czasie i z różnym skutkiem mogą 
być zamienione na pieniądz gotówkowy

 Aktywa te obejmują  pieniądz kredytowy 

kreowany przez banki na bazie 
gromadzonych depozytów –pieniądz 
depozytowy

Podaż pieniądza 

kredytowego

 Pieniądz kredytowy posiada moc regulacji 

zobowiązań w stopniu zbliżonym do 
pieniądza gotówkowego

 Podaż pieniądza gotówkowego określa 

bank centralny kierując się przyjętymi 
zasadami jego emisji w gospodarce

 Pieniądz kredytowy jest stawiany do 

dyspozycji podmiotom gospodarczym przez 
banki

Podaż pieniądza

 O wielkości pieniądza kredytowego decydują banki 

komercyjne.

 Nie mogą  go kreować w dowolnej ilości

 Granice kreacji pieniądza kredytowego pośrednio określa 

bank centralny

 Pieniądz kredytowy pozostaje zawsze w określonej 

proporcji do pieniądza gotówkowego

 Im większa monetyzacja gospodarki /ilość gotówki do 

PKB/ tym można wykreować więcej pieniądza kredytowego

  

Agregaty monetarne

 Miary pieniądza przyjmowane w 

polityce monetarnej banku 
centralnego

 Baza monetarna –Mo
 wąski pieniądz bankowy i szeroki 

M1,M2,M3

 Pozostałe agregaty M4 ,M5

Agregaty pieniężne

Agregat M0 

 agregat M0 jest najwęższą koncepcją 

miary pieniądza, 

 jest to pieniądz o najwyższym stopniu 

płynności,

 skład agregatu M0:



rezerwy obowiązkowe banków komercyjnych,



rezerwy nadwyżkowe banków komercyjnych,



wartość gotówki w obiegu.

Agregat M1

agregat M1 jest szerszą koncepcją miary 

pieniądza 

skład agregatu M1:



rezerwy obowiązkowe banków komercyjnych,



rezerwy nadwyżkowe banków komercyjnych,



wartość gotówki w obiegu, 



czeki w obiegu, 



nieoprocentowane wkłady na żądanie w 

bankach (

głownie rachunki bieżące 

przedsiębiorstw

),



wkłady na rachunkach czekowych w 

prywatnych instytucjach depozytowych.

Agregaty pieniężne EBC

Europejski Bank Centralny posługuję się następującymi 

agregatami: 



M1 – wąski agregat pieniężny. Obejmuje pieniądz gotówkowy 

oraz depozyty bieżące (płatne na każde żądanie tzw. a vista) w 

monetarnych instytucjach finansowych i instytucjach 

rządowych szczebla centralnego (np. poczta czy skarb 

państwa)



M2 – pośredni agregat pieniężny. Obejmuje M1 oraz depozyty z 

terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy oraz depozyty 

terminowe do 2 lat zdeponowane w monetarnych instytucjach i 

instytucjach rządowych szczebla centralnego



M3 – szeroki agregat pieniężny. Obejmuje M2 oraz instrumenty 

zbywalne, czyli operacji z przyrzeczeniem odkupu, jednostki 

uczestnictwa w funduszach na rynku pieniężnym, a także 

dłużne papiery wartościowe z terminem pierwotnym do 2 lat, 

wyemitowane przez monetarne instytucje finansowe.

Teoria mnożnika 

 Zakłada , że o ilości pieniądza w obiegu decyduje  

bank centralny i banki komercyjne

 Wywodzi się z ekonomii klasycznej a jej 

największym reprezentantem jest I. Fisher- twórca 

ilościowej teorii pieniądza , który zakładał , że ; 

     

     

M x V =P  x Y

M x V =P  x Y

gdzie; M- ilość pieniądza

gdzie; M- ilość pieniądza

          

          

V –szybkość jego obiegu

V –szybkość jego obiegu

          

          

P – średni poziom cen

P – średni poziom cen

          

          

Y – Wielkość realnego dochodu narodowego         

Y – Wielkość realnego dochodu narodowego         

                                 

                                 

Mnożnik stanowi relację 

przekształceń tego 

równania 

 w ujęciu realnym;
       k= 1/V = M/ Y
 W ujęciu nominalnym
       k =M/D
   gdzie: D = P x Y

   

Podaż pieniądza M w ujęciu 

Podaż pieniądza M w ujęciu 

„mnożnikowym”

„mnożnikowym”

 

 

   można zapisać jako iloczyn wielkości 

pieniądza kreowanego przez bank 
centralny (B - od „baza monetarna”) i 
pewnego mnożnika (m).

 

M = m * B

M = m * B

 

 

   

             Przyrost podaży pieniądza (ΔM)

    następuje w takiej samej proporcji – 

określonej wielkością mnożnika 
pieniężnego (tj. m) – jak i przyrostu 
pieniądza banku centralnego, (ΔB).

ΔM = m * ΔB

ΔM = m * ΔB

 

Mnożnik kreacji 

3,00

3,50

4,00

4,50

5,00

5,50

6,00

6,50

7,00

7,50

8,00

gr

u 

96

 

cz

e 

97

 

gr

u 

97

 

cz

e 

98

 

gr

u 

98

 

cz

e 

99

 

gr

u 

99

 

cz

e 

00

 

gr

u 

00

 

cz

e 

01

 

gr

u 

01

 

cz

e 

02

gr

u 

02

cz

e 

03

gr

u 

03

cz

e 

04

gr

u 

04

cz

e 

05

gr

u 

05

cz

e 

06

gr

u 

06

cz

e 

07

data

w

ar

to

sc

Mnożnik kreacji 

Podaż pieniądza w rozwiniętej teorii 

Podaż pieniądza w rozwiniętej teorii 

mnożnika jest funkcją wielu 

mnożnika jest funkcją wielu 

zmiennych;

zmiennych;

                                   

 gdzie: BG - gotówka w obiegu

             D - depozyty na żądanie

             R - rezerwy bankowe

             B - baza monetarna

lub 

k - stopa utrzymania gotówki BG/D
r - przeciętna stopa rezerw obowiązkowych - R/D

xB

BG

R

D

BG

M







xB

k

r

k

M







1

B

t

r

r

r

k

k

M

t

nad

d

*

*

1











Dalsze przekształcenie

Na R składają się trzy różnego typu 

wielkości:
 obowiązkowe rezerwy banków 
komercyjnych od depozytów na 
żądanie (R

D

);

 obowiązkowe rezerwy banków 
komercyjnych od depozytów 
terminowych (R

t

);

 dobrowolne nadwyżkowe rezerwy 
banków komercyjnych utrzymywane 
przez nie w banku centralnym (R

nad

).

     Gdzie przedstawiane zmienne są wielkościami 

zależnymi :

k = G/D

 – stosunek zasobów pieniądza gotówkowego do pieniądza 

depozytowego, jest to więc relacja mówiąca o strukturze podaży 
pieniądza,

t = DT/D

 – wskaźnik mówiący o relacji zachodzącej między 

depozytami terminowymi a depozytami na żądanie,

r

D

 = R

D

/D

 – wskaźnik (stopa) obowiązkowych rezerw dla 

depozytów na żądanie,

r

nad

 = R

nad

/D

 – stosunek nadwyżkowych dobrowolnych rezerw do 

depozytów na żądanie,

r

t

 = R

t

/DT

 – wskaźnik (stopa) obowiązkowych rezerw dla 

depozytów terminowych 

Teoria mnożnika

Teoria mnożnika

 

Klasyczna teoria mnożnika zakłada, że na proces 

kreacji pieniądza oddziaływają wyłącznie czynniki 

instytucjonalne, techniczne bądź losowe zmiany w 

zachowaniach banków. Bank centralny może 

zatem wpływać na podaż pieniądza poprzez: 



stopę rezerw obowiązkowych,



kształtowanie podaży, ceny i dostępności instrumentów 

służących bankom do przechowywania rezerw (inne niż 

depozyt w banku centralnym),



operacje otwartego rynku skierowane na zmiany 

struktury zasobów banków (sprzedaż bonów 

pieniężnych czy bonów skarbowych).

                              

    

             
 

   

Podejście strukturalne do kreacji 

Podejście strukturalne do kreacji 

podaży pieniądza (podmiotowe) 

podaży pieniądza (podmiotowe) 

•

 

 Sektor bankowy analizowany jest tu jako

     całość.
•  Jego rola w tworzeniu pieniądza jest więc
    rozpatrywana w ujęciu skonsolidowanego
    bilansu całego sektora bankowego, tj. bez
    rozgraniczania między działalnością 

banków komercyjnych i banku centralnego. 

    

Skonsolidowany bilans 

systemu

    bankowego 

•     jest zestawieniem bilansów 

wszystkich

       (łącznie z bankiem centralnym) 

banków

       działających na terenie kraju. 

Uproszczony skonsolidowany bilans 

sektora bankowego :

Aktywa

NZ

K

B

K

N

AR

NZ – należności 

zagraniczne systemu 

bankowego;

K

B

 – kredyty netto (tj. po 

odjęciu depozytów 

budżetowych w systemie 

bankowym);

K

N

 – kredyty dla 

krajowego sektora nie 

finansowego;

AR – aktywa rzeczowe 

sektora bankowego;

ZZ – zobowiązania zagraniczne 

sektora bankowego;
G – gotówka w obiegu, tj. poza 

kasami banków;
D – depozyty na żądanie 

podmiotów niefinansowych;
DT – depozyty oszczędnościowe 

i terminowe (dalej w skrócie 

depozyty terminowe) 

podmiotów niefinansowych;
Kap – kapitał sektora 

bankowego 

Pasywa

ZZ

G

D

DT

Kap

Na podstawie bilansu skonsolidowanego można
zatem zapisać następujące równanie:
 

M = AZN + K

M = AZN + K

B

B

 + K

 + K

N

N

     

     

gdzie;

gdzie;

 

 

 AZN

 AZN

 = NZ – ZZ – aktywa zagraniczne netto, tzn. 

rezerwy 

                                    dewizowe netto systemu bankowego jako 

całości. 

                        

K

K

B 

B 

    -

    -

  

  

Kredyty netto

                        

                        

K

K

N       

N       

-

-

   

   

Kredyty dla sektora niefinansowego

 
 

Równanie to mówi, że podaż pieniądza 

w

gospodarce jest generowana w wyniku 

zmian akcji kredytowej sektora 

bankowego, nazywanej także 

„aktywami krajowymi netto”, w tym 

instytucji finansowych , 

niefinansowych i sektora publicznego.
zmian czynnika zagranicznego

nazywanego „aktywami zagranicznymi 

netto”

W ujęciu przyrostowym równanie 

wygląda

następująco:

ΔM = ΔAZN + ΔK

ΔM = ΔAZN + ΔK

B

B

 + ΔK

 + ΔK

N

N

Przyjmując,że ;

Przyjmując,że ;

ΔK = ΔK

ΔK = ΔK

B

B

 + ΔK

 + ΔK

N

N

,

,

To;

To;

ΔM = ΔAZN +ΔK

ΔM = ΔAZN +ΔK

 

Przyrost podaży pieniądza ogółem w
gospodarce jest generowany w wyniku 

zmian akcji kredytowej sektora 

bankowego,

    nazywanej także „aktywami 

krajowymi netto”(ΔK) oraz 

zmian czynnika zagranicznego

    nazywanego „aktywami 

zagranicznymi netto”(ΔAZN). 

Kontrola podaży 

pieniądza 

 W sektorze bankowym relatywnie 

wysoka- tym bardziej skomplikowana 
im więcej nowoczesnych instrumentów 
finansowych banków

 Gdy banki finansują deficyt budżetowy  

ma miejsce „ wypychanie pieniądza” z 
gospodarki

Kontrola podaży 

pieniądza 

 Gdy bank centralny „kredytuje budżet” – emisja 

pustego pieniądza

 Gdy bank centralny monetyzuje długi – emisja 

pustego pieniądza - Quantitative easing 

 Gdy bank centralny kontroluje kurs walutowy nie 

ma wpływu na kontrolę podaży pieniądza 

 W gospodarce otwartej im większa 

substytucyjność krajowych i zagranicznych 
aktywów finansowych tym trudniejsza kontrola 
podaży pieniądza