Medycyna sądowa,
kryminalistyka,
kryminologia, chemia
sądowa
Medycyna sądowa,
kryminalistyka,
kryminologia, chemia
sądowa
Medycyna sądowa
Praktyczna działalność lekarsko-sądowa –
Gdańsk – XIV/XV wiek, Toruń i Poznań - XV
wiek (sądy zwracały się o opinię do chirurgów-
cyrulików, fizyków miejskich - medicus
physicus)
XVI wiek – ustawy obowiązujące w Europie
„Lex Carolina” (1532 rok) – wymogi zasięgania
opinii lekarzy (pojawienie się instytucji lekarza
biegłego)
Medycyna sądowa
1613 rok
– przeprowadzenie przez
Oelhafiusa sekcji zwłok noworodka i jej
opublikowanie (pierwsza publiczna sekcja
zwłok w Polsce i Europie)
1629 rok
– jedna z najwcześniejszych w
Europie ekspertyza psychiatryczna kobiety
1793 rok
– podręcznik nauki cyrulickiej
(chirurgicznej) zawierający rozdział
poświęcony zagadnieniom sądowo-lekarskim
Medycyna sądowa
Medycyna sądowa jest ściśle związana z
kryminalistką, stanowi jeden z jej
elementów. Specjaliści medycyny sądowej
zajmują się sekcjami zwłok, oględzinami
żywych - poszkodowanych, ustalaniem
ojcostwa itp.
Medycy sądowi są pomocni również w
dociekaniu prawdy historycznej – są obecni
przy ekshumacjach zwłok.
Kryminalistyka -
historia
IX w. p.n.e
- pierwszy pisemny dowód
taktycznego postępowania w przypadku
ścigania sprawcy (spisana na papirusie
instrukcja ścigania truciciela).
W XIII-wiecznej Księdze Elbląskiej
po raz
pierwszy pojawia się pojęcie śladu. Narzuca
ona obowiązek ścigania sprawcy zabójstwa,
rabunku lub kradzieży aż do granicy,
wszystkim mieszkańcom Opola pod karą
zbiorowej odpowiedzialności.
Kryminalistyka -
historia
1893 r
. - prof. Hans Gross wydał pierwszy na
świecie podręcznik zawierający
usystematyzowaną wiedzę kryminalistyczną
1902 r
. - powstanie w Lozannie pierwszego
uniwersyteckiego Instytutu Nauk Policyjnych.
Założył go i prowadził szwajcarski kryminalistyk
Rudolf Archibald Reiss.
W tym samym czasie w Lionie powstaje
pracownia kryminalistyczna kierowana przez
Edmonda Locarda
Kryminalistyka -
historia
Zygmunt Florentyn WRÓBLEWSKI
(1845-1888)
Karol OLSZEWSKI
(1846-1915)
1883 skroplenie tlenu, azot (dwutlenek węgla z
powietrza, alkohol)
Karol Olszewski skroplił i zestalił argon, podał
warunki skroplenia wodoru. Prowadził ponadto liczne
badania analityczne i toksykologiczne dla potrzeb
sądowych.
Kryminalistyka -
historia
Jan Sehn
(1909-1965) - prawnik polski,
niemieckiego pochodzenia,
w latach 1945-47 sędzia śledczy.
Od 1949 kierownik Instytutu Ekspertyz
Sądowych w Krakowie, pierwszy kierownik
Katedry Kryminalistyki UJ.
Kryminalistyka
Prof. Paweł HOROSZOWSKI
– twórca
polskiej kryminalistyki. To dzięki niemu
powołano do życia sekcję ekspertyz sądowych
przy Komendzie Głównej Policji Państwowej.
Po II wojnie światowej Paweł Horoszowski
utworzył zakład kryminalistyki, na bazie
którego powstała pierwsza w Polsce szkoła
kryminalistyki.
Kryminalistyka
Kryminalistyka
- nauka o taktycznych zasadach i
sposobach oraz o technicznych metodach i środkach
rozpoznawania, a także wykrywania prawnie
określonych, ujemnych zjawisk społecznych, a w
szczególności przestępstw i ich sprawców oraz
udowadniania istnienia lub braku związku między
osobami a zdarzeniami.
Kryminalistyka posiada 4 podstawowe funkcje:
- rozpoznawcza
- wykrywcza
- dowodowa
- zapobiegawcza
Kryminalistyka
Kryminalistyka służy zwalczaniu przestępstw i
zapobieganiu im
in concreto
przez
ujawnianie przestępstw, wykrycie sprawcy i
zabezpieczenie dowodów dla wymiaru
sprawiedliwości.
Siedem złotych pytań powszechnie uznanych
w kryminalistyce:
Kto? Co? Gdzie? Za pomocą czego? Dlaczego?
W jaki sposób? Kiedy?
Kryminologia
Termin
kryminologia
pochodzi od
łacińskiego słowa
crimen
(przestępstwo)
oraz greckiego
logos
(nauka).
Kryminologia
zajmuje się osobą sprawcy
przestępstwa, przyczynami jego czynu i
warunkami społecznymi, w jakich go
dokonał.
Kryminologia
Cesare Lambroso
– włoski lekarz, twórca
kryminologii
Druga połowa XIX w. – powstanie
teorii
antropologicznej
zakładającej istnienie "przestępcy
z urodzenia”,
Wykaz fizycznych cech wspólnych łączących
kryminalistów (na podstawie wyglądu można
rozpoznać potencjalnego i rzeczywistego
przestępcę).
Twarz przestępcy charakteryzują silnie zarysowane
łuki brwiowe, kości policzkowe, brak delikatnych
rysów nosa i ust, twarz brzydka, budząca odrazę,
czoło cofnięte (jak u neandertalczyka), silna budowa
kośćca itp.
System
antropomedyczny
Antropologiczna metoda
identyfikacji:
mierzenie obwodu głowy
długości uszu, nóg, rąk i palców
wzrostu, szerokości twarzy i
obwodu klatki piersiowej
ujednolicone fotografowanie
zatrzymanych i portret opisowy.
System
antropomedyczny
Daktyloskopia wyparła system
antropometryczny rejestracji i
ustalania tożsamości osób na
podstawie pomiarów ciała,
zwłaszcza szkieletu ludzkiego
System ten opracowany przez
Bertillona był niepewny,
pracochłonny i obarczony
dużym błędem (zmiana w
kośćcu ludzkim następująca z
upływem wieku.
Współczesna
kryminologia
Bazuje na naukach: psychologia, psychiatria, socjologia
(portret psychologiczny sprawcy, wyjaśnienia podłoża
czynu przestępczego).
Przyczyny zewnętrzne:
brak środków do życia
wyobcowanie ze środowiska
frustracja sytuacją własną lub bliskich
społeczne przyzwolenie otoczenia na czyn zabroniony jakiejś
subkulturowej grupy
Przyczyny wewnętrzne:
choroba psychiczna
umiarkowana zdolność postrzegania rzeczywistości
nieodróżnianie czasem dobra od zła
Pojęcie śladu
Element łączący wszystkie przestępstwa.
Rodzaje śladów:
odcisk palca lub obuwia
włókna zabezpieczone na odzieży
odpryski lakierów, szkła
ślady zapachowe.
Ich odszukanie i identyfikacja wymaga
specjalistycznych metod analitycznych
(rozwój chemii sądowej)
Mechanoskopia
Mechanoskopia
(gr.
mechané
maszyna +
skopeín
patrzeć) - technika śledcza badająca ślad
pozostawiony przez narzędzie użyte przez sprawcę
przestępstwa.
Narzędzia: dowolny przedmiot, którym posłużono
się do wykonania określonej czynności (siekiera,
krawędź stołu, elementy samochodu)
Każda powierzchnia tnąca pozostawia
swój
niepowtarzalny ślad
będący odwzorowaniem
wszelkich nierówności, jakie na sobie posiada,
powstałych w procesie produkcji lub czynności
przystosowujących narzędzie do dokonania
przestępstwa.
Mechanoskopia
Mikroskopowe badania np. przeciętej
nożycami kłódki pozwalają określić:
ślad powierzchni ostrza narzędzia
(wykonywana jest zawsze fotografia)
materiał z jakiego jest wykonane (czasem
pozostają cząstki ostrza narzędzia, które
badane chromatografem ujawniają skład
stopu, metalu z jakiego je wykonano, miejsce
produkcji itp.).
typ narzędzia
siłę, jakiej użyto posługując się tym
narzędziem.
Mechanoskopia
Do identyfikacji przedmiotu wykorzystuje się
zaawansowane techniki mikroskopowe.
Mechanoskopia wykorzystuje również różne
zjawiska fizyczne i chemiczne,
charakterystyczne dla wybranych materiałów
z jakich zbudowany jest przedmiot (np. częstą
metodą identyfikacji szkła jest badanie jego
współczynnika załamania (refrakcji). Taki
współczynnik może być określony nawet dla
małej próbki o średnicy nie większej niż
średnica ludzkiego włosa.
Mechanoskopia
Medycyna sądowa wyróżnia dwa rodzaje
identyfikacji narzędzia: grupową i indywidualną.
Każda z nich pozwala określić inne cechy narzędzia:
Rodzaj identyfikacji:
Cecha:
Opis:
grupowa (ogólna)
kształt
podłużne, kończyste,
płaskie, obłe
twardość
elastyczne, twarde,
miękkie
powierzchnia
tępe,
tępokrawędziste,
krawędziaste, ostre,
kończyste
indywidualna
indywidualne cechy
narzędzia, np.
szczerby
ustalenie
konkretnego
narzędzia którym
zadano uraz
Badania
toksykologiczne
1. Analiza jakościowa i ilościowa
związków o charakterze lotnym:
alkohole (np. metanol, etanol, propanol,
izopropanol, butanol, izobutanol, alkohol
izoamylowy itp.)
aldehydy, ketony i estry (np. aceton, octan etylu,
benzaldehyd, cykloheksanon)
substancje ropopochodne (np. heksan, oktan,
cykloheksan, benzen, toluen, ksyleny)
glikol etylenowy
związki cyjanowe
Badania
toksykologiczne
2. Oznaczanie substancji
nieorganicznych:
analiza płynów ustrojowych lub tkanek w
kierunku obecności jonów metali (np. rtęci,
ołowiu, arsenu itp.)
analiza płynów ustrojowych lub tkanek w
kierunku obecności anionów (np. azotyny i
inne)
Badania
toksykologiczne
3. Analiza jakościowa (wstępna) w
kierunku obecności leków i
narkotyków w zakresie
podstawowym, z zastosowaniem
testów immunochemicznych:
analiza moczu w kierunku obecności głównych
grup narkotyków - opioidów, amfetaminy,
kokainy, kannabinoli
analiza moczu w kierunku obecności leków -
barbituranów, benzodiazepin, trójcyklicznych
leków antydepresyjnych
Badania
toksykologiczne
4. Analiza kompleksowa jakościowa i
ilościowa w kierunku obecności
ksenobiotyków o charakterze
narkotycznym:
opiaty - (morfina, kodeina, papaweryna, narkotyna,
narceina, itp.)
opioidy - syntetyczne leki przeciwbólowe o działaniu
narkotycznym (petydyna, fentanyl, pentazocyna,
dekstromoramid itp.)
amfetamina i pochodne (np. Ekstaza i inne pochodne
amfetaminy o charakterze halucynogennym itp.)
kokaina i metabolity
kannabinole (marihuana, haszysz)
Badania
toksykologiczne
5. Analiza kompleksowa jakościowa i
ilościowa w kierunku obecności leków o
różnym działaniu farmakologicznym:
leki nasenne (np. pochodne barbituranów,
dibenzoazepin itp.)
nienarkotyczne leki przeciwbólowe (np. aspiryna,
paracetamol itp.)
leki psychotropowe - neuroleptyki, antydepresanty,
przeciwlękowe (np. fenotiazyny, dibenzoazepiny,
benzodiazepiny, pochodne tioksantenu, itp.)
leki przeciwpadaczkowe
doustne leki przeciwcukrzycowe
Badania
toksykologiczne
6. Analiza jakościowa i ilościowa
ksenobiotyków we włosach:
wykrywanie, identyfikacja i analiza
ilościowa środków uzależniających w 4
grupach narkotyków - opioidy,
amfetamina, kokaina, kannabinole
wykrywanie, identyfikacja i oznaczenia
ilościowe leków z podstawowych grup
farmakologicznych
Badania
toksykologiczne
7. Analiza dowodów rzeczowych:
identyfikacja narkotyków (proszki, płyny,
susze roślinne, tabletki)
identyfikacja dowodów rzeczowych
znalezionych na miejscu zdarzenia
płynnych i stałych - (płyny, rozpuszczalniki
organiczne, alkohole, substancje
chemiczne organiczne i nieorganiczne,
produkty spożywcze)
Badania
toksykologiczne
8. Analiza jakościowa i ilościowa
pestycydów:
związki fosfororganiczne i karbaminiany
polichlorowe weglowodory, DDT, pochodne
kwasu fenoksyoctowego, parakwat, dikwat
itp.
Badania
toksykologiczne
9. Analizy specjalne:
oznaczenie hemoglobiny tlenkowęglowej
(jako narażenie na tlenek węgla)
oznaczenie methemoglobiny we krwi
oznaczenie cholinesterazy (ACHE)
identyfikacja plam moczu w dowodach
rzeczowych
identyfikacja plam śliny w dowodach
rzeczowych
Ślady biologiczne
Badaniu poddaje się najczęściej:
Ślady śliny (niedopałki, szklanki, znaczki
pocztowe, ślady ugryzień
Ślady krwawe (odzież, narzędzie zbrodni,
ślady pod paznokciami)
Ślady nasienia
Mocz, kał
Cebulka włosa (odzież, miejsce zdarzenia)
Fragment naskórka (przedmioty codziennego
użytku, miejsce zdarzenia, używana odzież,
biżuteria)
Krew
Przeciętnie dorosły człowiek ma w
organizmie około 6 litrów krwi, co
stanowi średnio 7,5% masy ciała.
Skład krwi: osocze i składniki
komórkowe. Składniki komórkowe:
krwinki czerwone (erytrocyty)
krwinki białe (leukocyty)
składniki płytkowe (trombocyty).
Krew
Stare ślady krwi są czasem
czerwonobrunatne i wyglądają
jak ślady rdzy, farby lub lakieru.
Jeśli znajdziemy plamy "podejrzane"
o bycie krwią to należy określić:
czy aby na pewno jest to krew?
czy jest to krew ludzka?
jakiej grupy jest to krew?
jaka jest płeć osoby która krwawiła?
Hematologia
XVII wiek
- początki hematologii. W
1616 r
.
angielski lekarz Wiliam Harvey odkrył pracę
serca i krążenie krwi.
1901 r
. - austriacki lekarz patolog i
immunolog
Karl Landsteiner
stwierdził, że
istnieją trzy rodzaje (grupy) krwi ludzkiej: A,
B, C. Podział ten oparł na oznaczeniu tzw.
antygenów, które pomagają w produkcji
przeciwciał zwalczających choroby. Później
grupę C przemianowano na O, a czwartą
grupę odkryto w
1907 r
.
Hematologia
1940 r
. - Karl Landsteiner
odkrył, że w czerwonych
krwinkach większości ludzi
(ok. 85% populacji) znajduje
się jeszcze tzw. antygen Rh D.
Nazwany został czynnikiem
Rh (od małp rezusów, u
których wykryto po raz
pierwszy czynnik Rh we krwi).
Czy jest to krew?
1853 rok - Ludwik Teichmann
opracował metodę
pozwalającą określić, czy dane plamy są plamami
krwi. Czerwony barwnik krwi pod działaniem kwasu
octowego i w obecności soli kuchennej zmieniają się
w chloroheminę, nazywaną „
heminą Teichmanna
”
(rombowe słupki lub płytki widoczne pod
mikroskopem - kryształki Teichmanna.
W zależności od użycia soli (chlorku sodu, bromku
sodu lub jodku sodu), kryształki heminy barwią się
na kolory: jasnobrunatny, czerwonobrunatny lub
prawie czarny.
Czy jest to krew
ludzka?
1901 r
. - niemiecki biolog
Paul
Uhlenhuth
opracował test z
wstrzykiwaniem proteiny z kurzego
jaja królikowi: mieszał surowice
królika z białkiem jaja, proteiny
oddzielały się i tworzyły mętny osad –
precypitynę (krew królika reagując na
proteiny z jaja wytworzyła
przeciwciała, co spowodowało reakcje
podobną do aglutynacji czerwonych
krwinek).
Procedura powtórzona dla krwi innych
zwierząt, oraz dla krwi ludzkiej.
Analiza krwi
Czy dana plama to krew -
Metoda
spektralna
(obecność hemoglobiny nawet
w 1:10 000000 mg zaschniętej krwi).
Polanie plamy wodą utlenioną (przy
zetknięciu z krwią pieni się obficie) lub
roztworem benzydyny (roztwór benzydyny
barwi się na kolor niebiesko –
ciemnogranatowy).
Stosuje się zatem
testy Kastel-Mayer
oraz
mikrospektroskopi
.
Analiza krwi
Aby określić czy krew jest ludzka
posługujemy się
metodą
elektroimmunoprecypitacji
w żelu
agarowym, wywodzącą się z
doświadczenia Paula Uhlenhutha.
Stosowane są specjalne surowice
antyludzkie i antyzwierzęce.
Analiza krwi
W roku
1949
odkryto
możliwości rozpoznania
krwinek męskich i żeńskich
przez oznaczenie tzw.
ciałka barra
, czyli
chromatyny płciowej (X).
Analiza śliny
Analiza śliny na obecność
ptialiny
- substancji dla niej
charakterystycznej, pozwalającej
na rozkładanie skrobi zwierzęcej i
roślinnej. Do identyfikacji używa
się roztworu Lugola po uprzednim
zastosowaniu roztworu skrobi.
Analiza DNA
Sir
Alec John Jeffreys
(ur. 9 stycznia 1950) –
brytyjski genetyk.
Odkrywca sond molekularnych
umożliwiających zdejmowanie
genetycznych odcisków
palców (DNA genetic
fingerprints).
Analiza DNA
Analiza DNA w celu wykrycia
mordercy zastosowana po raz
pierwszy w
1986
roku w celu
wyjaśnienia dwóch morderstw.
Technika umożliwiła oznaczenie
profilu genetycznego sprawcy
Rok
1992
(Arizona, USA).
Morderstwo młodej dziewczyna.
Podejrzany - kierowca (strąki rośliny
Palo verde (Rodzaj: Cercidium).
DNA – przebieg
analizy
Wydobycie materiału genetycznego z komórek
zawartych w śladach biologicznych (do badań
wystarczy pojedyncza komórka)
Enzymatyczny proces powielania kilkunastu różnych
fragmentów materiału genetycznego
Analizie poddaje się regiony DNA nie niosące
informacji o budowie i funkcjonowaniu naszego ciała
Powielone fragmenty DNA rozdziela się ze względu
na ich wielkość w polu elektrycznym i oblicza ich
długość w oparciu o wzorce.
Położenie (długość) poszczególnych fragmentów
DNA tworzy tzw. profil genetyczny, który porównuje
się do profilu uzyskanego z materiału
porównawczego.
Analiza DNA
W Polsce badania genetyczne materiału
biologicznego przeprowadza 13 policyjnych
laboratoriów.
Pierwszą ekspertyzę genetyczną wykonali w
Polsce na przełomie roku 1988/1989 specjaliści
z Centralnego Biura Kryminalistycznego we
współpracy z Zakładem Genetyki Człowieka PAN
(obecnie Instytut Genetyki Człowieka PAN).
W 1994 roku decyzją Sądu Najwyższego
badania genetyczne stały się w sądzie
dowodem materialnym równoprawnym z
innymi.