Przyjmowanie

perspektywy innej osoby a

komunikacja

Naiwny realizm i władza.

1

Przyjmowanie perspektywy innej osoby -

Jean Piaget (1)

• Intelektualna adaptacja dziecka jest jednocześnie

adaptacją do świata fizycznego, jak i intelektualnego

• Rozwój społeczno-moralny zachodzi od anomii (brak

regulacji), poprzez heteronomię (regulacja przez

innych i moralność heteronomiczna: impuls i

bezrefleksyjne posłuszeństwo), do autonomii

(samoregulacja, moralność autonomiczna,

konstruowanie zasad wyznaczających działanie, w

relacjach z innymi – wzajemny szacunek i kooperacja).

• Ko-operacja: dążenie do osiągnięcia wspólnego z

innymi celu, poprzez koordynowanie własnych uczuć i

perspektywy ze świadomością uczuć i perspektywy

innych osób

2

Przyjmowanie perspektywy innej osoby -

Jean Piaget (2)

Działanie reguły wzajemności w

relacjach z rówieśnikami jest podstawą

zdolności przyjmowania perspektywy

innej osoby (rozważanie więcej niż

jednego punktu widzenia) i decentracji

(proces poprzez który realizuje się

przyjmowanie perspektywy innej

osoby). Dzieci myślą i działają

znacznie bardziej autonomicznie w

obecności innych dzieci niż dorosłych.

3

Przyjmowanie perspektywy innej osoby jako warunek

komunikacji – G.H.Mead

• Osobowość: „... organizowanie przez indywidualny organizm

zbioru postaw, które może on przyjąć w stosunku do środowiska

społecznego i w stosunku do siebie samego z punktu widzenia

tego środowiska, w którego tworzeniu uczestniczy w trakcie swego
doświadczenia i zachowania społecznego

.

• Geneza osobowości –
zabawa – „... dziecko używa swoich własnych reakcji na te bodźce,

których użytkuje dla skonstruowania osobowości. Reakcja, którą

jest skłonne wykonać w odpowiedzi na te bodźce, organizuje je.”

gra – „... postawy innych, które przyjmuje grający, organizują się w

całość, która reguluje jego reakcję.”

• Uogólniony inny - przejęcie postaw innych ludzi dotyczących

różnych faz lub aspektów wspólnego działania społecznego lub

zbioru społecznych przedsięwzięć, w które są one zaangażowane

jako członkowie zorganizowanego społeczeństwa lub grupy

społecznej.

4

Złożoność poznawcza – przyjmowanie perspektywy innej

osoby

JESSE DELIA (1)

ZAŁOŻENIA:
• rzeczywistość rozgrywa się w umyśle.
• cel badawczy – konstrukcja modeli struktur i

procesów myślowych.

• osoby rozpoznają świat poprzez systemy konstruktów

osobistych.

• jednostkowe różnice w złożoności poznawczej

człowieka (głównie przetwarzanie) wpływają na
zdolność danej osoby do adaptowania komunikatu dla
potrzeb konkretnych adresatów.

5

KONSTRUKTY OSOBISTE (2)

NARZĘDZIE BADAWCZE – Kwestionariusz Kategorii Ról Crocketta.
• selekcja interpersonalnych konstruktów, którymi się posługujemy w

poszukiwaniu znaczenia.

• konstrukty w postaci skontrastowanych cech służących do klasyfikowania

percepcji.

• dotyczy cech osobowości, manieryzmów i reakcji pozwalających na

jednoznaczną identyfikację opisywanej osoby.

• złożoność poznawcza wzrasta wraz z chronologicznym wiekiem dziecka.
• indywidualne różnice są względnie stabilne pomimo upływu czasu (dorośli).
• wyniki niezależne od inteligencji, empatii, umiejętności literackich,

ekstrawersji.

6

DEFINICJA: Konstruowanie poznawcze to nadawanie znaczenia (sensu) naszym
doświadczeniom poprzez kategoryzację napływającej informacji z udziałem
konstruktów osobistych, antycypowanie zdarzeń i budowanie modeli
pojęciowych własnej przyszłości, analizę i interpretację tego, co nam się
przydarza (Kelly).

TRZY ASPEKTY ZŁOŻONOŚCI

POZNAWCZEJ (3)

• zróżnicowanie: liczba pojedynczych

konstruktów osobistych użytkowanych w
opisie konkretnego człowieka.

• abstrakcja: stopień w jakim dane

zachowanie ujmowane jest w kategoriach
wewnętrznych cech osobowościowych,
motywów i predyspozycji.

• integracja: rozpoznawanie i

harmonizowanie sprzecznych wrażeń

.

7

KOMUNIKATY UKIERUNKOWANE NA OSOBĘ –

STRATEGICZNA ADAPTACJA (4)

• BADANIE – umiejętność dostosowywania strategii perswazyjnych do

różnych adresatów.

• OSOBY BADANE – uczniowie klas II – IX.
• METODA:

 ustny test KKR.
 odegranie roli.

• ANALIZA – ocena jakości komunikatów:

 brak zróżnicowania punktów widzenia.
 świadomość zróżnicowania, nieumiejętność modyfikowania komunikatu.
 świadomość różnicy, wyobrażenia myśli adresata, próby odrzucenia kontrargumentów.
 podkreślanie korzyści.

• WYNIKI:

 jakość komunikatów poprawiała się wraz z wiekiem.
 w tym samym przedziale wiekowym pojawiały się istotne różnice.
 czynniki sytuacyjne (zmęczenie, skłonność do konformizmu) mogą znieść przewagę

wynikającą ze złożoności poznawczej.

• WNIOSEK – złożoność poznawcza jest koniecznym, ale niewystarczającym

warunkiem tworzenia komunikatów ukierunkowanych na osobę.

8

LOGIKA BUDOWY KOMUNIKATU –

STOSUNEK DO KOMUNIKACJI

BARBARA O’KEEFE (5)

• LOGIKA KOMUNIKACJI EKSPRESYWNEJ

 język jako środek ekspresji myśli i uczuć.
 słowa mają własne, określone znaczenia.
 reakcja rozmówcy jest zdeterminowana treścią komunikatu.
 wartością w komunikacji jest otwartość i szczerość.

• LOGIKA KOMUNIKACJI KONWENCJONALNEJ

 komunikacja jest grą wymagającą współpracy w ramach konwencjonalnych reguł i

procedur usankcjonowanych społecznie.

 utożsamianie efektywnej komunikacji ze stosownością.
 funkcja komunikacji: dobranie słów do okoliczności.
 wartość – opanowanie reguł gry i stosowanie ich w warunkach kooperacji (wypowiedzi

wymijające, komplementy, wyrazy przeprosin).

• LOGIKA KOMUNIAKCJI RETORYCZNEJ

 komunikacja jest tworzeniem i negocjowaniem tożsamości i sytuacji społecznych.
 funkcja języka – redefiniowanie sytuacji (szczególnie w sytuacjach konfliktowych).
 wartość – harmonia i konsensus.
 motywacja: integracja celów poprzez wykorzystanie kontekstu.

9

10

Władza i komunikacja (1)

Władza to:

Możliwość wywierania wpływu na

innych ludzi, która wynika z kontroli
cennych zasobów i administrowania
karami i nagrodami (Galinsky,
Magee,… 2006, French, Raven,
1959)

11

Władza – konsekwencje dla myślenia i

działania (2)

• Optymizm (Anderson, Galinsky, 2006)

• Gotowość do podejmowania ryzyka

• Myślenie abstrakcyjne (Smith, Trope, 2006)

• Koncentracja na cechach centralnych (Guinote, 2006)

• Tendencja do działania (Keltner, 2003)

• Aktywność zorientowana na cel (Galinsky, Gruenfeld, Magee,

2003)

• Aktywność bardziej zróżnicowana (Guinote, Judd, Brauer,

2002)

• Inicjują negocjacje i dają pierwszą propozycję i konsekwentnie

trzymają się swojego stanowiska (Magee, Galinsky, i

inni2007)

• Koncentrują się na nagrodach (Anderson, Berdhal,2002)

• Doświadczają więcej pozytywnych emocji (j/w)

• Większa spójność zachowań z deklarowanymi cechami

(Guinote, Judd, Brauer, 2002)

12

Władza – w rozmowie (3)

Większy zakres zachowań niewerbal-
nych (Guinote, i inni, 2002)
Dłuższy czas wypowiedzi, wtrącanie się,
Inicjowanie rozmowy, zakańczanie
(Brown, Levinson, 1987)
Szydzenie i inne zachowania werbalne i
niewerbalne, które gwałcą normy zacho-
wań grzecznościowych (Keltner, i inni,
1998)
Krótszy dystans fizyczny i częstsze
dotykanie (Knapp, Hall, 2000)
oraz:
Większy zakres zachowań
wolicjonalnych

13

Władza – przyjmowanie

perspektywy innych osób (4)

Posiadanie władzy lub poczucie władzy:

• Powoduje, że wrażenia na temat innych ludzi formułowane są

na podstawie oczekiwań i stereotypów (Overbeck i Park,

2001)

• Zwiększa psychologiczny dystans wobec innych ludzi (Lee,

Tiedens, 2001)

• Obniża trafność w ocenie interesów innych ludzi, ich wew.

stanów (Keltner, Robinson, 1997, cyt. za Galinsky, Magee,

2006)

• Obniża poziom złożoności wyobrażeń na temat innych (Woike,

1994)

• Obniża skłonność do przyjmowania perspektywy innej osoby

(Galinsky, i inni, 2006)

• Podwyższa skłonność do uprzedmiotawiania innych

(Gruenfeld, i inni, 2008) – proces spostrzegania innych

instrumentalnie, w kategoriach użytecznych dla realizacji celu

właściwości

Naiwny realizm – Ross i

Ward (1)

• Naiwny realizm wyraża się niemożnością docenienia roli, jaką w

sądach, opiniach i decyzjach odgrywają różnice pomiędzy ludźmi

w poznawczym reprezentowaniu rzeczywistości.

• „Nie istnieją bezstronne ‘fakty’. Dane nie mają swojej własnej

logiki, która ujawnia się w percepcji i poznaniu wszystkich ludzi.

Dane są spostrzegane i interpretowane w kategoriach potrzeb

osoby spostrzegającej, jej własnych konotacji, jej osobowości,

własnych, wcześniej uformowanych, wzorców poznawczych”

(Krech, Crutchfield).

• Jeśli subiektywizm spostrzegania, wynikający między innymi z

organizującej roli aktualnych celów jednostki, jest przez nią

ignorowany, to pojawia się w niej przekonanie o swojej

obiektywnej pozycji w relacjach z innymi ludźmi, wyrażonej

postawą wobec tych innych, używanymi sformułowaniami oraz

reakcjami na ich opinie i sądy.

• Naiwny realizm promuje usztywnienie stanowisk w kwestiach, co

do których założono, że istnieją różnice.

14

Naiwny realizm z perspektywy

podmiotu (3)

Widzę zdarzenia i obiekty w ich rzeczywistej postaci, a moje społeczne

postawy, preferencje i priorytety są wynikiem stosunkowo chłodnego,

niezakłóconego i w gruncie rzeczy bezpośredniego przyjmowania

informacji i dostępnych dowodów.

Inni racjonalni obserwatorzy życia społecznego, jeśli tylko będą mieli dostęp

do informacji, które są podstawą moich opinii i sądów i zanalizują je z

pełną otwartością, namysłem i rozsądkiem, podzielą moją ocenę sytuacji

i zrozumieją moje reakcje i zachowania.

Są trzy możliwe powody, dla których jednostka lub grupa nie będzie

wykazywała takiego samego jak ja rozumienia sytuacji: (a)

rozpatrywana jednostka lub grupa nie ma dostępu do tych samych

informacji (bo gdyby tylko miała, to myślałaby podobnie jak ja); (b)

jednostka lub grupa jest z jakichś względów niezdolna do sensownego

przejścia od dostępnych informacji do racjonalnych wniosków, na

przykład z powodu lenistwa lub swojej nieracjonalności (przyczyny

zależne są od niej samej lub od czynników, na które nie ma wpływu – jej

zdolności intelektualne); (c) zakłócający wpływ na oceny dokonywane

przez jednostkę lub grupę (bądź w fazie interpretacji dowodów, bądź

wyciągania wniosków) ma wyznawana ideologia lub własny interes.

15

Naiwny realizm – konsekwencje

i przekroczenie (3)

• Niedocenianie różnic w interpretacji zdarzeń (i ich konsekwencji w

postaci sądów i podejmowanych decyzji) w kontekście

przewidywania zachowań innych ludzi, a więc przyjmowanie

założenia, że sytuacja jest spostrzegana w tej samej postaci przez

wszystkich uczestników, prowadzi do nadmiernej pewności co do

trafności własnych ocen.

• Naiwny realizm powoduje, iż nie pojawia się potrzeba

przyjmowania perspektywy innych osób, ponieważ nie zostaje

przyjęte założenie o zróżnicowaniu perspektyw.

• Przekroczenie naiwnego realizmu wymaga podobnego wysiłku

poznawczego, jaki towarzyszy badaczom ludzkich zachowań,

opartego na rzetelnym i konsekwentnym wdrażaniu zasad nauki.

Oznacza on analizę możliwych interpretacji danej sytuacji,

dopuszczenie możliwości tworzenia alternatywnych ram

poznawczych dla danego zdarzenia i koncentrowanie się na

odmiennych jego aspektach.

16

Iluzja transparencji intencji

(1)

• Przecenianie możliwości wiernego odbioru

przez innych ludzi przekazywanego
znaczenia (niedoszacowanie
wieloznaczności wypowiedzi).

Boaz Keysar (1994): „czytelnicy w ocenie

poziomu rozumienia komunikatu przez
odbiorcę wykorzystują informację, o której
wiedzą, że nie mogła być mu dostępna”

17

Materiał badawczy (2)

2. Zaznacz na poniższej skali od 1 do 7 stopień, w jakim

inna osoba mogłaby wnioskować na podstawie

wybranej przez Ciebie odpowiedzi (preferowany

sposób rozwiązania powyższego problemu) o tym

jakim jesteś człowiekiem (np. mądry, niewdzięczny,

wierny, egoista, bystry, metodyczny, etyczny, itd.):

1----------2----------3----------4----------5----------

6-----------7

Niczego nie mogłaby Wiele

mogłaby wywnioskować

wywnioskować

18

Przyczyna iluzji

transparencji (3)

• „…proces, który doprowadził do

rozumienia – interpretacji sytuacji,

wyklucza działanie innych funkcji

systemu analizy danych – poprzez

upośledzenie zdolności przyjmowania

perspektywy innych osób w tekście

wpływa na sposób, w jaki czytelnicy

rozumieją to, co rozumie odbiorca

przekazu,”

19

Badania Jacquie Vorauer – iluzja transparencji cech, celów,

uczuć (4)

• Koncentracja na sobie ogranicza zdolność

przyjmowania perspektywy innych
względem własnego zachowania (Vorauer,
Ross, 1999) – wzmacnia iluzję.

• Negocjatorzy kierują się iluzją transparencji

celów (Vorauer, Claude, 1998).

• Kolektywizm wzmacnia iluzję transparencji –

preferencje, uczucia, inklinacje (Vorauer,
Cameron, 2002).

20

Materiał badawczy (5)

2. Zaznacz na poniższej skali od 1 do 7 stopień, w jakim

inna osoba mogłaby wnioskować na podstawie

wybranej przez Ciebie odpowiedzi (preferowany

sposób rozwiązania powyższego problemu) o tym

jakim jesteś człowiekiem (np. mądry, niewdzięczny,

wierny, egoista, bystry, metodyczny, etyczny, itd.):

1----------2----------3----------4----------5----------

6-----------7

Niczego nie mogłaby Wiele mogłaby

wywnioskować

wywnioskować

21

Materiał badawczy (6)

Przeczytaj uważnie poniższy tekst i wykonaj polecenia 1 i 2:

Cztery miesiące temu zatrudniłaś/eś córkę przyjaciela do wykonywania

prac biurowych. Okazało się, że nie pracuje zbyt dobrze. Jej znajomość

komputera jest niewystarczająca, a poziom jej odpowiedzialności za

swoje obowiązki pozostawia sporo do życzenia. Widać jednak, że stara

się wykonywać swoją pracę jak najlepiej. Jej ojciec uczynił dla Ciebie

wiele dobrego i cenisz sobie jego przyjaźń. Jest on przekonany, że jego

córka jest bystra i wiele razy powtarzał, że bardzo lubi swoją pracę.

–

Jak rozwiązałabyś/byś ten problem? Wybierz jedną z czterech możliwości poprzez jej

zaznaczenie.

•

Przydzieliłabyś/byś innego pracownika, aby zwrócił na nią uwagę i w

razie potrzeby poprawiał jej błędy.

•

Zwolniłabyś/byś ją z pracy.

•

Zmusiłabyś/byś ją do tego, aby sama zrezygnowała, utrudniając jej

wykonywanie obowiązków.

•

Zapewniłabyś/byś jej dodatkowe szkolenie.

22

Wnioski:

• Psychologiczne profity płynące z

władzy (efektywność, konsekwencja,
optymizm, gotowość do
podejmowania ryzyka) blokują
możliwość dialogu

• Iluzja transparencji intencji, celów,

cech, uczuć blokuje zdolność
przyjmowania perspektywy odbiorcy

23

Wnioski – dialog jako podstawa

demokracji

• Gordon Allport we wstępie „Resolving Social Conflict”

Kurta Lewina o jego podobieństwie w myśleniu o

demokracji do Johna Deweya:

- Demokracji należy się uczyć od nowa w każdym

kolejnym pokoleniu

- To znacznie trudniejsza struktura społeczna w

raelizacji niż autokracja

- Społeczne nauki są podstawą demokracji
- Bez wiedzy o zachowaniach człowieka w grupie i

respektowaniu prawidłowości formułowanych w

ramach tej wiedzy demokracja nie może odnieść

sukcesu.

24

Wnioski – dialog jako podstawa

demokracji

• Gordon Allport we wstępie „Resolving Social Conflict”

Kurta Lewina o jego podobieństwie w myśleniu o

demokracji do Johna Deweya:

- Demokracji należy się uczyć od nowa w każdym

kolejnym pokoleniu

- To znacznie trudniejsza struktura społeczna w

realizacji niż autokracja

- Społeczne nauki są podstawą demokracji
- Bez wiedzy o zachowaniach człowieka w grupie i

respektowaniu prawidłowości formułowanych w

ramach tej wiedzy demokracja nie może odnieść

sukcesu.

25

26

Przyjmowanie perspektywy innej

osoby – dialog - wiedza

„ Im więcej punktów widzenia

potrafię uobecnić w mojej myśli, a

więc uwzględnić w moim sądzie,

tym bardziej będzie on

reprezentatywny.”

Hannah Arendt w „Odpowiedzialność

i

władza sądzenia”, (s.170).