Kanały dystrybucji na
Kanały dystrybucji na
rynku zbóż przed
rynku zbóż przed
integracją z UE
integracją z UE
Aleksandra Krogulec
Aleksandra Krogulec
Dominika Zadrożna
Dominika Zadrożna
Agnieszka Zdziarska
Agnieszka Zdziarska
Urszula Żak
Urszula Żak
Kanały dystrybucji na
Kanały dystrybucji na
rynku zbóż przed
rynku zbóż przed
integracją z UE
integracją z UE
Aleksandra Krogulec
Aleksandra Krogulec
Dominika Zadrożna
Dominika Zadrożna
Agnieszka Zdziarska
Agnieszka Zdziarska
Urszula Żak
Urszula Żak
Kanały dystrybucji -
Kanały dystrybucji -
pojęcia podstawowe
pojęcia podstawowe
Kanał
Kanał
dystrybucji
dystrybucji
Kanał dystrybucji
Kanał dystrybucji
to zbiór wszystkich podmiotów przez które
to zbiór wszystkich podmiotów przez które
przepływa jeden bądź
przepływa jeden bądź
więcej strumieni związanych z działaniami marketingowymi, które
więcej strumieni związanych z działaniami marketingowymi, które
umożliwiają przepływ
umożliwiają przepływ
towarów odpowiadających nabywcy bez, bądź za pomocą pośredników
towarów odpowiadających nabywcy bez, bądź za pomocą pośredników
(korzyści z
(korzyści z
pośrednictwa).
pośrednictwa).
Kanał dystrybucji
Kanał dystrybucji
to niezależne organizacje zaangażowane w proces
to niezależne organizacje zaangażowane w proces
udostępniania
udostępniania
produktu do użytkowania lub konsumpcji.
produktu do użytkowania lub konsumpcji.
Większość
kanałów
dystrybucji
obejmują
marketingowych
Większość
kanałów
dystrybucji
obejmują
marketingowych
pośredników:
pośredników:
Pośrednicy handlowi
Pośrednicy handlowi
– kupują w swoim imieniu i na swój rachunek
– kupują w swoim imieniu i na swój rachunek
towary w celu dalszej odsprzedaży, nabywając prawo do własności.
towary w celu dalszej odsprzedaży, nabywając prawo do własności.
Przedstawiciele producenta, agenci handlowi oraz brokerzy
Przedstawiciele producenta, agenci handlowi oraz brokerzy
–
–
występują w imieniu i na rachunek producenta i za swoje usługi
występują w imieniu i na rachunek producenta i za swoje usługi
pobierają prowizje.
pobierają prowizje.
Rodzaje kanałów dystrybucji
Rodzaje kanałów dystrybucji
I.
I.
Producenci
Producenci
II.
II.
Handel detaliczny
Handel detaliczny
III.
III.
Hurtownie
Hurtownie
IV.
IV.
Agenci i brokerzy
Agenci i brokerzy
Kanały dystrybucji można też klasyfikować na
Kanały dystrybucji można też klasyfikować na
podstawie kryteriów:
podstawie kryteriów:
I.
I.
Liczba pośredników
Liczba pośredników
II.
II.
Liczba szczebli pośrednich
Liczba szczebli pośrednich
III.
III.
Rodzaje przepływających strumieni
Rodzaje przepływających strumieni
IV.
IV.
Znaczenie kanału dla producenta
Znaczenie kanału dla producenta
V.
V.
Charakter powiązań między uczestnikami kanału
Charakter powiązań między uczestnikami kanału
Funkcje kanałów
Funkcje kanałów
dystrybucji
dystrybucji
1. Transakcyjne
1. Transakcyjne
(zakup, sprzedaż, przyjmowanie ryzyka).
(zakup, sprzedaż, przyjmowanie ryzyka).
2. Logistyczne
2. Logistyczne
(asortyment, składowanie, sortowanie i transport).
(asortyment, składowanie, sortowanie i transport).
3. Pomocnicze
3. Pomocnicze
(finansowanie, klasyfikacja, informacja- badania
(finansowanie, klasyfikacja, informacja- badania
marketingowe).
marketingowe).
4. Informacyjna
4. Informacyjna
– zbieranie danych o produktach , istniejących klientach i
– zbieranie danych o produktach , istniejących klientach i
konkurentach.
konkurentach.
5. Promocyjna
5. Promocyjna
– opracowanie oraz upowszechnienie perswazyjnej
– opracowanie oraz upowszechnienie perswazyjnej
promocji produktów.
promocji produktów.
6. Negocjacyjna
6. Negocjacyjna
– w wyniku negocjacji cen oraz warunków następuje
– w wyniku negocjacji cen oraz warunków następuje
transfer własności.
transfer własności.
7. Ponawiania zamówień
7. Ponawiania zamówień
– powtórne zakupy od producenta.
– powtórne zakupy od producenta.
8. Finansowania
8. Finansowania
– nabycie oraz rozdział pieniędzy na finansowanie
– nabycie oraz rozdział pieniędzy na finansowanie
zapasów.
zapasów.
9. Podejmowania ryzyka
9. Podejmowania ryzyka
– uczestniczenie w ryzyku producenta w
– uczestniczenie w ryzyku producenta w
przypadku nie sprzedania produktu.
przypadku nie sprzedania produktu.
10. Fizycznego obrotu
10. Fizycznego obrotu
– magazynowanie oraz obrót magazynowy.
– magazynowanie oraz obrót magazynowy.
11. Płatności
11. Płatności
– opłata w gotówce lub za pośrednictwem banków.
– opłata w gotówce lub za pośrednictwem banków.
12. Transferu własności
12. Transferu własności
– z jednej organizacji lub osoby na inne.
– z jednej organizacji lub osoby na inne.
System dystrybucji
System dystrybucji
żywności w Polsce w
żywności w Polsce w
latach 90.
latach 90.
Konieczność przebudowy systemu
Konieczność przebudowy systemu
dystrybucji żywności
dystrybucji żywności
w
w
Polsce w latach
Polsce w latach
90.
90.
Z dniem 1 maja 2004 roku Polska stała się
Z dniem 1 maja 2004 roku Polska stała się
pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej. Proces tworzenia
pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej. Proces tworzenia
jednolitego rynku, opartego między innymi na
jednolitego rynku, opartego między innymi na
realizacji zasady
realizacji zasady
swobodnego przepływu towarów i usług wszedł w nową fazą
swobodnego przepływu towarów i usług wszedł w nową fazą
przyspieszonego rozwoju
przyspieszonego rozwoju
.
.
Zasada ta, poprzez udostępnienie
Zasada ta, poprzez udostępnienie
polskim producentom żywności rynków unijnych, powinna
polskim producentom żywności rynków unijnych, powinna
sprzyjać wzrostowi ich produkcji i sprzedaży. Wzrost tej
sprzyjać wzrostowi ich produkcji i sprzedaży. Wzrost tej
sprzedaży uzależniony jest od: konieczności dalszego
sprzedaży uzależniony jest od: konieczności dalszego
uatrakcyjniania
oferty
rynkowej
i
obniżania
kosztów
uatrakcyjniania
oferty
rynkowej
i
obniżania
kosztów
wytwarzania, zwłaszcza kosztów logistycznych związanych z
wytwarzania, zwłaszcza kosztów logistycznych związanych z
kosztami transportu i przechowywania, co wiąże się nie tylko z
kosztami transportu i przechowywania, co wiąże się nie tylko z
poszerzeniem asortymentu produktów żywnościowych w
poszerzeniem asortymentu produktów żywnościowych w
drodze od producenta do ostatecznego odbiorcy.
drodze od producenta do ostatecznego odbiorcy.
Atrakcyjność żywności, związana jest ze stopniem jej
Atrakcyjność żywności, związana jest ze stopniem jej
przetworzenia i przygotowania do spożycia, a także z
przetworzenia i przygotowania do spożycia, a także z
atrakcyjnością opakowania i znajomością znaku towarowego
atrakcyjnością opakowania i znajomością znaku towarowego
oraz wartością „zdrowotną" dostarczanego produktu.
oraz wartością „zdrowotną" dostarczanego produktu.
Przeprowadzona przez: Szymanowskiego, Karasiewicza
Przeprowadzona przez: Szymanowskiego, Karasiewicza
[1998], Szymanowskiego, Karasiewicza [2000] i Karasiewicza
[1998], Szymanowskiego, Karasiewicza [2000] i Karasiewicza
[2001] diagnoza systemu dystrybucji surowców i produktów
[2001] diagnoza systemu dystrybucji surowców i produktów
rolno-spożywczych w Polsce w latach 90-tych pozwoliła
rolno-spożywczych w Polsce w latach 90-tych pozwoliła
wyodrębnić:
wyodrębnić:
-
-
ogniwa skupu artykułów rolnych tzw. hurtu pierwotnego
ogniwa skupu artykułów rolnych tzw. hurtu pierwotnego
obejmujące: firmy prywatne zajmujące się skupem produktów
obejmujące: firmy prywatne zajmujące się skupem produktów
rolnych, Spółdzielnie Ogrodniczo-Pszczelarskie, GS „SCh",
rolnych, Spółdzielnie Ogrodniczo-Pszczelarskie, GS „SCh",
rynki hurtowe, giełdy towarowe, działy zaopatrzenia w
rynki hurtowe, giełdy towarowe, działy zaopatrzenia w
przedsiębiorstwach przetwórstwa rolno-spożywczego;
przedsiębiorstwach przetwórstwa rolno-spożywczego;
-
-
ogniwa hurtu wtórnego,
ogniwa hurtu wtórnego,
które tworzą ogólnopolskie
które tworzą ogólnopolskie
sieci hurtowni, regionalne sieci hurtowni, hurtownie lokalne,
sieci hurtowni, regionalne sieci hurtowni, hurtownie lokalne,
sieci hurtowni typu cash-carry, hurtownie producentów,
sieci hurtowni typu cash-carry, hurtownie producentów,
hurtownie detalistów. targowiska hurtowe, agenci handlowi;
hurtownie detalistów. targowiska hurtowe, agenci handlowi;
-
-
ogniwa detalu,
ogniwa detalu,
obejmujące super i hipermarkety
obejmujące super i hipermarkety
(pojedyncze sklepy i sieci), sklepy ogólno-spożywcze
(pojedyncze sklepy i sieci), sklepy ogólno-spożywcze
(pojedyncze sklepy i sieci), sklepy specjalistyczne, hale
(pojedyncze sklepy i sieci), sklepy specjalistyczne, hale
targowe, targowiska, restauracje, bary i stołówki.
targowe, targowiska, restauracje, bary i stołówki.
Do diagnozy zostały wybrane cztery rynki
Do diagnozy zostały wybrane cztery rynki
produktowe. Dwa z nich są związane z produkcją
produktowe. Dwa z nich są związane z produkcją
roślinną: tj
roślinną: tj
rynek zbóż
rynek zbóż
i owoców i warzyw , a dwa
i owoców i warzyw , a dwa
pozostałe z produkcją zwierzęcą tj. rynek mięsny i
pozostałe z produkcją zwierzęcą tj. rynek mięsny i
mleczny.
mleczny.
Wyboru tych rynków dokonano z następujących
Wyboru tych rynków dokonano z następujących
przyczyn
przyczyn
:
:
duże jest ich znaczenie dla całej polskiej gospodarki
duże jest ich znaczenie dla całej polskiej gospodarki
żywnościowej w latach 90-tych tj. blisko 70%
żywnościowej w latach 90-tych tj. blisko 70%
produkcji globalnej i około 75% produkcji towarowej
produkcji globalnej i około 75% produkcji towarowej
w rolnictwie;
w rolnictwie;
zróżnicowany jest stopień rozwoju instytucji
zróżnicowany jest stopień rozwoju instytucji
rynkowych;
rynkowych;
zróżnicowana specyfika produktowa (np. możliwości
zróżnicowana specyfika produktowa (np. możliwości
przetworzenia trwałość fizyko-chemiczna) mające duży
przetworzenia trwałość fizyko-chemiczna) mające duży
wpływ na kształtowanie się systemu dystrybucji;
wpływ na kształtowanie się systemu dystrybucji;
możliwość wykorzystania proponowanych rozwiązań na
możliwość wykorzystania proponowanych rozwiązań na
innych rynkach.
innych rynkach.
Wnioski z przeprowadzonej diagnozy
Wnioski z przeprowadzonej diagnozy
pogrupowano na obejmujące: cały system
pogrupowano na obejmujące: cały system
dystrybucji,
dystrybucji,
(I-10) ogniwa skupu, (ll-16), ogniwa hurtu
(I-10) ogniwa skupu, (ll-16), ogniwa hurtu
wtórnego (17-19),
wtórnego (17-19),
ogniwa detalu (17-23) i zostały przedstawione
ogniwa detalu (17-23) i zostały przedstawione
poniżej jako:
poniżej jako:
1. Dominacja konwencjonalnych kanałów
1. Dominacja konwencjonalnych kanałów
dystrybucji;
dystrybucji;
2. Wahania popytowo-podażowe i cenowe;
2. Wahania popytowo-podażowe i cenowe;
3. Likwidacja monopoli państwowo-
3. Likwidacja monopoli państwowo-
spółdzielczych w handlu
spółdzielczych w handlu
i stworzenie alternatywnych kanałów
i stworzenie alternatywnych kanałów
dystrybucji;
dystrybucji;
4. Brak standardów jakościowych surowców i
4. Brak standardów jakościowych surowców i
produktów;
produktów;
5. Niewydolny system informacji rynkowej;
5. Niewydolny system informacji rynkowej;
6. Niedostatki w funkcjonowaniu Agencji Rynku
6. Niedostatki w funkcjonowaniu Agencji Rynku
Rolnego;
Rolnego;
7. Niski stopień sprawności organizacji
7. Niski stopień sprawności organizacji
producentów rolnych;
producentów rolnych;
8. Niski stopień rozwoju infrastruktury
8. Niski stopień rozwoju infrastruktury
handlowej;
handlowej;
9. Niski stopień kontroli ceny finalnej przez
9. Niski stopień kontroli ceny finalnej przez
producentów;
producentów;
10. Niski stopień ochrony konsumentów na rynku żywnościowym w
10. Niski stopień ochrony konsumentów na rynku żywnościowym w
Polsce;
Polsce;
11. Niski stopień towarowości produkcji rolnej;
11. Niski stopień towarowości produkcji rolnej;
12. Wysoki stopień zmonopolizowania dystrybucji w hurcie
12. Wysoki stopień zmonopolizowania dystrybucji w hurcie
pierwotnym;
pierwotnym;
13. Brak przepisów prawnych regulujących działalność grup
13. Brak przepisów prawnych regulujących działalność grup
produkcyjno-marketingowych;
produkcyjno-marketingowych;
14. Niski stopień rozwoju rynków formalnych;
14. Niski stopień rozwoju rynków formalnych;
15. Spadek znaczenia korzyści;
15. Spadek znaczenia korzyści;
16. Dominująca rola targowisk w sprzedaży hurtowej produktów
16. Dominująca rola targowisk w sprzedaży hurtowej produktów
rolno-spożyw.;
rolno-spożyw.;
17. Zmiany strukturalne i własnościowe w hurcie wtórnym;
17. Zmiany strukturalne i własnościowe w hurcie wtórnym;
18. Zwiększenie stopnia internacjonalizacji handlu hurtowego;
18. Zwiększenie stopnia internacjonalizacji handlu hurtowego;
19. Przejmowanie funkcji hurtownika przez producentów i detalistów;
19. Przejmowanie funkcji hurtownika przez producentów i detalistów;
20. Przekształcenia strukturalne i własnościowe w detalu;
20. Przekształcenia strukturalne i własnościowe w detalu;
21. Spadek liczby sklepów specjalistycznych handlu żywnością;
21. Spadek liczby sklepów specjalistycznych handlu żywnością;
22. Ekspansja zagranicznych sieci handlu detalicznego;
22. Ekspansja zagranicznych sieci handlu detalicznego;
23. Zmiany w procesach integracji i kooperacji w handlu.
23. Zmiany w procesach integracji i kooperacji w handlu.
Oceny systemów dystrybucji na wybranych
Oceny systemów dystrybucji na wybranych
rynkach produktowych w Polsce w latach 90
rynkach produktowych w Polsce w latach 90
dokonano
na
podstawie
następujących
dokonano
na
podstawie
następujących
kryteriów:
kryteriów:
•
możliwości stworzenia alternatyw możliwości
możliwości stworzenia alternatyw możliwości
wyboru;
wyboru;
•
stopnia przejrzystości rynku;
stopnia przejrzystości rynku;
•
poziomu kosztów tranzakcyjnych;
poziomu kosztów tranzakcyjnych;
•
stopnia innowacyjności systemu;
stopnia innowacyjności systemu;
•
poprawy jakości produktów i świadczonych
poprawy jakości produktów i świadczonych
usług;
usług;
•
dostosowania oferty rynkowej do potrzeb
dostosowania oferty rynkowej do potrzeb
nabywców;
nabywców;
•
dostosowania do rozwiązań prawnych w Unii
dostosowania do rozwiązań prawnych w Unii
Europejskiej.
Europejskiej.
Z przeprowadzonej diagnozy systemu dystrybucji na
Z przeprowadzonej diagnozy systemu dystrybucji na
wybranych rynkach produktowych w Polsce w latach 90
wybranych rynkach produktowych w Polsce w latach 90
[Szymanowski, Karasiewicz 1998] wynika konieczność
[Szymanowski, Karasiewicz 1998] wynika konieczność
dalszej
jego
przebudowy,
zaproponowania
nowych
dalszej
jego
przebudowy,
zaproponowania
nowych
rozwiązań
modelowych
i
organizacyjnych
rozwiązań
modelowych
i
organizacyjnych
uwzględniających najnowsze osiągnięcia w dziedzinie
uwzględniających najnowsze osiągnięcia w dziedzinie
technologii informacyjnych, a także w modelowaniu i
technologii informacyjnych, a także w modelowaniu i
metodach
przebudowy
procesowej
systemów,
metodach
przebudowy
procesowej
systemów,
prowadzących do powstania przewagi konkurencyjnej w
prowadzących do powstania przewagi konkurencyjnej w
zakresie: kosztów wytwarzania żywności tworzących
zakresie: kosztów wytwarzania żywności tworzących
podstawy rynkowej ceny jednostkowej jakości żywności i
podstawy rynkowej ceny jednostkowej jakości żywności i
wskaźników oceny poziomu obsługi klienta (satysfakcji).
wskaźników oceny poziomu obsługi klienta (satysfakcji).
Z diagnozy 4 rynków produktowych [Szymanowski,
Z diagnozy 4 rynków produktowych [Szymanowski,
Karasiewicz 1998] wynika, iż sytuacja na tych rynkach z
Karasiewicz 1998] wynika, iż sytuacja na tych rynkach z
punktu widzenia efektywności jest zbliżona, przy czym
punktu widzenia efektywności jest zbliżona, przy czym
jest lepsza w przypadku rynku owocowo-warzywnego.
jest lepsza w przypadku rynku owocowo-warzywnego.
Najwyższy stopień dostosowania do rozwiązań dystrybucji
Najwyższy stopień dostosowania do rozwiązań dystrybucji
UE występuje w Polsce na rynku owocowo-warzywnym.
UE występuje w Polsce na rynku owocowo-warzywnym.
Źródło: W. Szymanowski, G. Karasiewicz: Handel krajowy produktami rolno-
Źródło: W. Szymanowski, G. Karasiewicz: Handel krajowy produktami rolno-
spożywczymi "w:
spożywczymi "w:
„
„
Identyfikacja priorytetów w modernizacji sektora rolno-spożywczego w Polsce", FAP
Identyfikacja priorytetów w modernizacji sektora rolno-spożywczego w Polsce", FAP
A Warszawa 1998,s.487-488
A Warszawa 1998,s.487-488.
Kryteria oceny
Kryteria oceny
efektywności
efektywności
rynku (dystrybucji)
rynku (dystrybucji)
Rynek
Rynek
zbóż
zbóż
Rynek
Rynek
owocowo-
owocowo-
warzywny
warzywny
Rynek
Rynek
mięsa
mięsa
Rynek
Rynek
mleka
mleka
Stworzenie możliwości,
Stworzenie możliwości,
wyboru
wyboru
XX
XX
XXX
XXX
XX
XX
X
X
Stopień przejrzystości
Stopień przejrzystości
rynkowej
rynkowej
XX
XX
X
X
XX
XX
X
X
Koszty transakcyjne
Koszty transakcyjne
X
X
X
X
X
X
X
X
Stopień innowacyjności
Stopień innowacyjności
X
X
XX
XX
XX
XX
XX
XX
Poprawa jakości
Poprawa jakości
X
X
XX
XX
XX
XX
XX
XX
Dostosowanie oferty
Dostosowanie oferty
rynkowej
rynkowej
do potrzeb nabywców
do potrzeb nabywców
X
X
XX
XX
XX
XX
XX
XX
Dostosowanie do rozwiązań
Dostosowanie do rozwiązań
w UE
w UE
X
X
XX
XX
X
X
X
X
Tabela 1.
Tabela 1.
Ocena systemów dystrybucji na
Ocena systemów dystrybucji na
wybranych rynkach produktowych w Polsce
wybranych rynkach produktowych w Polsce
w latach 90.
w latach 90.
Charakterystyka systemu
Charakterystyka systemu
dystrybucji na rynku
dystrybucji na rynku
zbóż
zbóż
Rynek zbóż miał i ma istotne znaczenie dla gospodarki
Rynek zbóż miał i ma istotne znaczenie dla gospodarki
żywnościowej. W latach 1990-1999 udział rynku zbóż w
żywnościowej. W latach 1990-1999 udział rynku zbóż w
całkowitym rynku surowców rolnych i wynosił w produkcji
całkowitym rynku surowców rolnych i wynosił w produkcji
globalnej 17,8%, w produkcji towarowej 8,1% oraz w skupie
globalnej 17,8%, w produkcji towarowej 8,1% oraz w skupie
12,1%.
12,1%.
Poniżej w tabeli przedstawiono dane świadczące o znaczeniu
Poniżej w tabeli przedstawiono dane świadczące o znaczeniu
tego
rynku
tego
rynku
Tabela 2.
Tabela 2.
Dane dotyczące zbóż podstawowych z mieszankami
Dane dotyczące zbóż podstawowych z mieszankami
zbożowymi w latach 1996-2006
zbożowymi w latach 1996-2006
Lata
Lata
Powierzchnia
Powierzchnia
[tys.ha]
[tys.ha]
Plon
Plon
[dt/ha]
[dt/ha]
Zbiór [tys.
Zbiór [tys.
ton]
ton]
1996-2000
1996-2000
8650,6
8650,6
28,4
28,4
24573,9
24573,9
2001
2001
0541,0
0541,0
29,9
29,9
25539,7
25539,7
2002
2002
7939,0
7939,0
31,3
31,3
24875,6
24875,6
2003
2003
7769,7
7769,7
27,6
27,6
21463,0
21463,0
2004
2004
79130,0
79130,0
34,4
34,4
27919,6
27919,6
2005
2005
7916,8
7916,8
31,5
31,5
24900,3
24900,3
2006
2006
(szacunek
(szacunek
GUS)
GUS)
7935,0
7935,0
27,0
27,0
21461,0
21461,0
W
latach
1996-2000
średnia
W
latach
1996-2000
średnia
powierzchnia upraw wynosiła 8,6 mln ha,
powierzchnia upraw wynosiła 8,6 mln ha,
przy średnich zbiorach 24,5 mln ton i
przy średnich zbiorach 24,5 mln ton i
wydajności średniej 28,4 q z ha.
wydajności średniej 28,4 q z ha.
Analizując dane z tabeli 2 widać
Analizując dane z tabeli 2 widać
następujące trendy: spadek areału upraw z
następujące trendy: spadek areału upraw z
8,5 mln ha do 7,9 mln w 2004r., wahania
8,5 mln ha do 7,9 mln w 2004r., wahania
zbiorach pomiędzy 21,4 mln ton w 2003r.,
zbiorach pomiędzy 21,4 mln ton w 2003r.,
do 27,9 mln w 2004r. oraz osiągnięciu
do 27,9 mln w 2004r. oraz osiągnięciu
wydajności z ha 34,4 q w 2004 i spadku do
wydajności z ha 34,4 q w 2004 i spadku do
31,5 q w 2005 r.
31,5 q w 2005 r.
Rynek zbożowy można podzielić na dwa subrynki:
Rynek zbożowy można podzielić na dwa subrynki:
-
-
rynek ziarna zbóż
rynek ziarna zbóż
(pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa,
(pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa,
mieszanek
mieszanek
zbożowych itp.)
zbożowych itp.)
-
-
produktów zbożowych
produktów zbożowych
( mąki, kasz, płatków,
( mąki, kasz, płatków,
makaronów, itp.)
makaronów, itp.)
przeznaczonych na produkcję pasz dla produkcji
przeznaczonych na produkcję pasz dla produkcji
zwierzęcej i konsumpcyjnych wyrobów zbożowych
zwierzęcej i konsumpcyjnych wyrobów zbożowych
Rys 1.
Rys 1.
Struktura
Struktura
kanałów
kanałów
dystrybuc
dystrybuc
ji
ji
zbóż
zbóż
i
i
produktó
produktó
w
w
zbożowyc
zbożowyc
h
h
w Polsce
w Polsce
w połowie
w połowie
lat
90-
lat
90-
tych
tych
Mąka w handlu
19-20%
19-20%
8%
8%
SAMOZAOPATRZENIE
72%
72%
Gosp. rolne
260.5 tys. ton
GS
50 tys. ton
CN
50 tys. ton
Grupy
Prod.
12 tys. ton
MAGAZYNY / ELEWATORY
GIEŁDY (1-
GIEŁDY (1-
2%)
2%)
EKSPORT
Piekarnie
10.438
Makaroniarnie
1.032
Kaszarnie
11 (1993 r)
Słodownie
12
Gorzelnie
935
PRZETWÓRSTWO WTÓRNE
INNE GAŁĘZIE PRZEMYSŁU
HURT WTÓRNY / DYSTRYBUCJA
PRZETWÓRSTWO PIERWOTNE / MŁYNY
Inne
ok. 20
Grupy kapitałowe
Inne ok.15
Prywatne
ok. 2.400
O rodowodzie PZZ
ok. 220
Import
przetworów
Wyroby mączne
I cukiernicze
Sklepy
ogólnospożywcze
Super i
hipermarkety
Gastronomia
Inne
PRZEMYSŁ
PASZOWY
ok. 713
Produkcja
zwierzęca
KONSUMENT
Import
pasz
IMPORT
Firmy handlowo
-usługowe
możliwość przech.
1.700 tys ton
Firmy
produkcyjno-
handlowe
1.305 tys ton
PZZ
1.900 tys.
ton
HURT PIERWOTNY / SKUP
NIEKONWENCJONALNE
KANAŁY RYNKOWE
(targowiska)
PRODUCENCI ZBÓŻ
Produkcja zbóż
Produkcja zbóż
stanowi wiodąca część produkcji
stanowi wiodąca część produkcji
rolniczej w Polsce, zwłaszcza w przypadku
rolniczej w Polsce, zwłaszcza w przypadku
produkcji globalnej, ponieważ w okresie 7 lat
produkcji globalnej, ponieważ w okresie 7 lat
(1990-1996) miała ona następujący
(1990-1996) miała ona następujący
udział (obszar
udział (obszar
zmienności)
zmienności)
:
:
Struktura produkcji (w 1996r.) była następująca:
Struktura produkcji (w 1996r.) była następująca:
pszenica – 8,6 mln ton (33,2%),
pszenica – 8,6 mln ton (33,2%),
żyto
żyto
–
–
6,3 mln ton (24,3%),
6,3 mln ton (24,3%),
jęczmień – 3,3 mln ton (12,7%),
jęczmień – 3,3 mln ton (12,7%),
owies i mieszanki – 5,3 mln ton (20,5%),
owies i mieszanki – 5,3 mln ton (20,5%),
pszenżyto – 2,1 mln ton (8,1%),
pszenżyto – 2,1 mln ton (8,1%),
pozostałe 0,3 mln ton (1,2%)
pozostałe 0,3 mln ton (1,2%)
- w produkcji globalnej 14,5-22,4%
- w produkcji globalnej 14,5-22,4%
- w produkcji towarowej 5,4-9,9%
- w produkcji towarowej 5,4-9,9%
Kanały dystrybucji:
Kanały dystrybucji:
Największa ilość zbóż sprzedawana jest w
Największa ilość zbóż sprzedawana jest w
skupie
realizowanym
przez
młyny,
skupie
realizowanym
przez
młyny,
zakłady paszowe, słodownie, gorzelnie
zakłady paszowe, słodownie, gorzelnie
oraz hurtowników, w tym ARR.
oraz hurtowników, w tym ARR.
Drugim znaczącym kanałem dystrybucji
Drugim znaczącym kanałem dystrybucji
zbóż jest sprzedaż targowiskowa, a
zbóż jest sprzedaż targowiskowa, a
trzecim giełdy towarowe
trzecim giełdy towarowe
Na pewno tak. Polska nazywana często, wraz z Ukrainą,
Na pewno tak. Polska nazywana często, wraz z Ukrainą,
"spichlerzem Europy" ma idealne warunki klimatyczne i
"spichlerzem Europy" ma idealne warunki klimatyczne i
glebowe do produkcji zbóż, zwłaszcza żyta, mieszanek
glebowe do produkcji zbóż, zwłaszcza żyta, mieszanek
zbożowych i zbóż paszowych. Również pod względem
zbożowych i zbóż paszowych. Również pod względem
ekonomicznym nie ma lepszej alternatywy. Najniższe
ekonomicznym nie ma lepszej alternatywy. Najniższe
nakłady pracy i środków produkcji zachęcają do uprawy
nakłady pracy i środków produkcji zachęcają do uprawy
zbóż. Często dochodzi nawet w płodozmianie niektórych
zbóż. Często dochodzi nawet w płodozmianie niektórych
gospodarstw do niebezpiecznej monokultury zbożowej.
gospodarstw do niebezpiecznej monokultury zbożowej.
W ostatnich latach niewątpliwie najważniejszym
W ostatnich latach niewątpliwie najważniejszym
czynnikiem wpływającym na opłacalność produkcji zbóż
czynnikiem wpływającym na opłacalność produkcji zbóż
jest skup interwencyjny ARR. Ci szczęśliwcy, którzy
jest skup interwencyjny ARR. Ci szczęśliwcy, którzy
"załapią" się na parametry agencyjne, mogą być
"załapią" się na parametry agencyjne, mogą być
zadowoleni. Reszta producentów uczestniczy w grze
zadowoleni. Reszta producentów uczestniczy w grze
rynkowej, która jest swoistą ruletką. Jedno jest pewne -
rynkowej, która jest swoistą ruletką. Jedno jest pewne -
w dobie globalizacji i otwartych granic, niedostatek
w dobie globalizacji i otwartych granic, niedostatek
zbóż nam raczej nie grozi. Nie ma więc co się łudzić, że
zbóż nam raczej nie grozi. Nie ma więc co się łudzić, że
na przednówku ktoś zapłaci nam "jak za zboże".
na przednówku ktoś zapłaci nam "jak za zboże".
Czy produkcja zbóż w Polsce ma przyszłość?
Czy produkcja zbóż w Polsce ma przyszłość?
System dystrybucji zbóż w
System dystrybucji zbóż w
Polsce
Polsce
W ramach pięciu podstawowych ogniw
W ramach pięciu podstawowych ogniw
systemu dystrybucji na rynku zbóż można
systemu dystrybucji na rynku zbóż można
wyróżnić:
wyróżnić:
1.
1.
Ogniwo producenta
Ogniwo producenta
zbóż
zbóż
S
S
kłada
się
z
gospodarstw
skarbowych
i
kłada
się
z
gospodarstw
skarbowych
i
indywidualnych
indywidualnych
.
.
W 1995 r. aż 85% było oferowane
W 1995 r. aż 85% było oferowane
przez nieformalne kanały dystrybucji lub było
przez nieformalne kanały dystrybucji lub było
przeznaczone na samozaopatrzenie. Pozostałe 15%
przeznaczone na samozaopatrzenie. Pozostałe 15%
docierało
do
ogniw
hurtu
pierwotnego.
W
docierało
do
ogniw
hurtu
pierwotnego.
W
porównaniu z sytuacją przed rokiem 1989 zmniejszył
porównaniu z sytuacją przed rokiem 1989 zmniejszył
się udział sektora państwowego. Na powyższą
się udział sektora państwowego. Na powyższą
sytuację miały wpływ likwidacja PGR-ów zajmujących
sytuację miały wpływ likwidacja PGR-ów zajmujących
się produkcją zbóż, a także przeklasyfikowanie
się produkcją zbóż, a także przeklasyfikowanie
spółdzielni produkcyjnych z sektora publicznego do
spółdzielni produkcyjnych z sektora publicznego do
sektora prywatnego. W 1996 r. gospodarstwa
sektora prywatnego. W 1996 r. gospodarstwa
indywidualne miały 88% udział w powierzchni
indywidualne miały 88% udział w powierzchni
zasiewów
i
85%
udział
w
zbiorach
zbóż
zasiewów
i
85%
udział
w
zbiorach
zbóż
podstawowych z mieszankami zbożowymi. W ramach
podstawowych z mieszankami zbożowymi. W ramach
tego ogniwa można zaobserwować
tego ogniwa można zaobserwować
obok wzrostu
obok wzrostu
udziału sektora prywatnego - jeszcze inne
udziału sektora prywatnego - jeszcze inne
tendencje
tendencje
.
.
2. Ogniwo hurtu
2. Ogniwo hurtu
pierwotnego
pierwotnego
.
.
W tym ogniwie zboże było skupowane przez 80 dealerów (96%),
W tym ogniwie zboże było skupowane przez 80 dealerów (96%),
giełdy (2%) i bezpośrednio przez magazyny PZZ i ARR (2%).
giełdy (2%) i bezpośrednio przez magazyny PZZ i ARR (2%).
Do roku 1989 PZZ miały monopol na skup zbóż wraz ze
Do roku 1989 PZZ miały monopol na skup zbóż wraz ze
współpracującymi spółdzielniami. Wówczas elewatory PZZ były
współpracującymi spółdzielniami. Wówczas elewatory PZZ były
jedynym podmiotem rynku hurtowego skupiającym dostawy,
jedynym podmiotem rynku hurtowego skupiającym dostawy,
czyszczenie, suszenie, uzdatnianie i magazynowanie zbóż na
czyszczenie, suszenie, uzdatnianie i magazynowanie zbóż na
polskim rynku. Ta sytuacja uległa gwałtownej zmianie. Związane
polskim rynku. Ta sytuacja uległa gwałtownej zmianie. Związane
to jest z powstaniem
to jest z powstaniem
nowych instytucji zajmujących się hurtem
nowych instytucji zajmujących się hurtem
pierwotnym:
pierwotnym:
dealerów, prywatnych magazynów (składów), ARR,
dealerów, prywatnych magazynów (składów), ARR,
giełd towarowych (w tym Warszawskiej Giełdy Towarowej i
giełd towarowych (w tym Warszawskiej Giełdy Towarowej i
Giełdy Poznańskiej). Zakupy bezpośrednie dokonywane były
Giełdy Poznańskiej). Zakupy bezpośrednie dokonywane były
również przez większe zakłady
również przez większe zakłady
przetwórcze (np. młyny) czy też
przetwórcze (np. młyny) czy też
targowiska (związane nieformalnym handlem zbożem). Ponadto
targowiska (związane nieformalnym handlem zbożem). Ponadto
35 regionalnych PZZ podzieliło się na dużą liczbę mniejszych
35 regionalnych PZZ podzieliło się na dużą liczbę mniejszych
podmiotów (ponad 100), mających znaczne trudności finansowe
podmiotów (ponad 100), mających znaczne trudności finansowe
w większości przypadków. Jednakże podmioty związane PZZ i
w większości przypadków. Jednakże podmioty związane PZZ i
ARR mają aż 55% udział w hurcie pierwotnym (bez
ARR mają aż 55% udział w hurcie pierwotnym (bez
uwzględnienia nieformalnych kanałów dystrybucji).
uwzględnienia nieformalnych kanałów dystrybucji).
3. Ogniwo przetwórstwa
3. Ogniwo przetwórstwa
zbóż
zbóż
Tutaj można wyróżnić cztery sektory:
Tutaj można wyróżnić cztery sektory:
młyny, mieszalnie pasz,
młyny, mieszalnie pasz,
piekarnie i makaroniarnie. W porównaniu z sytuacją sprzed 1989 r.
piekarnie i makaroniarnie. W porównaniu z sytuacją sprzed 1989 r.
zaznaczyły się następujące zmiany:
zaznaczyły się następujące zmiany:
znaczny spadek produkcji w przypadku przemiału zbożowego (o
znaczny spadek produkcji w przypadku przemiału zbożowego (o
52%), pieczywa
52%), pieczywa
(o 27%) i pasz przemysłowych (o 50%);
(o 27%) i pasz przemysłowych (o 50%);
najpierw spadek, a potem zwiększenie produkcji towarów wysoko
najpierw spadek, a potem zwiększenie produkcji towarów wysoko
przetworzonych:
przetworzonych:
makaronów i pieczywa cukierniczego;
makaronów i pieczywa cukierniczego;
powstanie gęstej sieci prywatnych przetwórni, skoncentrowanych
powstanie gęstej sieci prywatnych przetwórni, skoncentrowanych
na obsłudze
na obsłudze
rynków lokalnych (np. piekarni, ciastkarni, młynów i
rynków lokalnych (np. piekarni, ciastkarni, młynów i
makaroniarni);
makaroniarni);
obniżenie stopnia koncentracji w ogniwie przetwórstwo zbóż;
obniżenie stopnia koncentracji w ogniwie przetwórstwo zbóż;
udział PZZ w programie powszechnej prywatyzacji poprzez
udział PZZ w programie powszechnej prywatyzacji poprzez
Narodowe Fundusze
Narodowe Fundusze
Inwestycyjne (NFI)
Inwestycyjne (NFI)
:
:
pojawienie się silnych podmiotów mogących w najbliższych latach
pojawienie się silnych podmiotów mogących w najbliższych latach
zająć
zająć
dominujące pozycje rynkowe (np. Rolimpex, Malma, PZZ Lublin);
dominujące pozycje rynkowe (np. Rolimpex, Malma, PZZ Lublin);
działania modernizacyjne związane z produkcją makaronów.
działania modernizacyjne związane z produkcją makaronów.
4. Ogniwo hurtu
4. Ogniwo hurtu
wtórnego
wtórnego
Jedynie w przypadku sprzedaży makaronu i
Jedynie w przypadku sprzedaży makaronu i
mąki na cele konsumpcyjne pojawia się
mąki na cele konsumpcyjne pojawia się
hurt instytucjonalny.
hurt instytucjonalny.
Przed rokiem 1989 hurt wtórny był
Przed rokiem 1989 hurt wtórny był
zdominowany
przez
Społem
i
PHS
zdominowany
przez
Społem
i
PHS
(wówczas Państwowy Hurt Spożywczy).
(wówczas Państwowy Hurt Spożywczy).
Obecnie jest on związany z dużą liczbą
Obecnie jest on związany z dużą liczbą
małych,
prywatnych
hurtowni.
Nadal
małych,
prywatnych
hurtowni.
Nadal
jednak PHS (Polski Handel Spożywczy) jest
jednak PHS (Polski Handel Spożywczy) jest
jedną
z
największych
firm
handlu
jedną
z
największych
firm
handlu
hurtowego w Polsce.
hurtowego w Polsce.
5. Ogniwo
5. Ogniwo
detalu
detalu
O
O
bejmowało głównie piekarnie i ciastkarnie (ok. 3,2
bejmowało głównie piekarnie i ciastkarnie (ok. 3,2
tys.
tys.
-
-
malejąca tendencja) oraz sklepy spożywcze (137
malejąca tendencja) oraz sklepy spożywcze (137
tys.
tys.
- rosnąca tendencja).
- rosnąca tendencja).
W porównaniu z sytuacją przed 1989 r. można
W porównaniu z sytuacją przed 1989 r. można
zaobserwować następujące zmiany:
zaobserwować następujące zmiany:
•
wzrost udziału sektora prywatnego (większość
wzrost udziału sektora prywatnego (większość
detalu należy do tego
detalu należy do tego
sektora);
sektora);
•
zmniejszenie stopnia koncentracji w pierwszej
zmniejszenie stopnia koncentracji w pierwszej
połowie lat 90
połowie lat 90
-tych
-tych
;
;
•
wzrost liczby punktów sprzedaży (zwłaszcza
wzrost liczby punktów sprzedaży (zwłaszcza
ogólnospożywczych);
ogólnospożywczych);
•
wejście na rynek polski zagranicznych detalistów
wejście na rynek polski zagranicznych detalistów
(np.
(np.
Globi, Billa,
Globi, Billa,
Rema 1000, Auchan,Geant, Hit, Leclerc itd.)
Rema 1000, Auchan,Geant, Hit, Leclerc itd.)
•
rosnące znaczenie wielkopowierzchniowych
rosnące znaczenie wielkopowierzchniowych
punktów sprzedaży
punktów sprzedaży
detalicznej (supermarketów i hipermarketów).
detalicznej (supermarketów i hipermarketów).
Analiza mocnych i
Analiza mocnych i
słabych stron systemu
słabych stron systemu
dystrybucji
dystrybucji
Analiza mocnych i słabych stron
Analiza mocnych i słabych stron
systemu dystrybucji w różnych
systemu dystrybucji w różnych
krajach
UE
stanowi
punkt
krajach
UE
stanowi
punkt
odniesienia do sporządzenia listy
odniesienia do sporządzenia listy
mocnych i słabych stron oraz szans
mocnych i słabych stron oraz szans
i zagrożeń systemu dystrybucji w
i zagrożeń systemu dystrybucji w
Polsce.
Polsce.
Ponadto umożliwi skonstruowanie
Ponadto umożliwi skonstruowanie
docelowego systemu dystrybucji w
docelowego systemu dystrybucji w
Polsce
Polsce
Mocne strony
Mocne strony
Słabe strony
Słabe strony
1.
1.
Wysoki stopień
Wysoki stopień
komercjalizacji (90-95%
komercjalizacji (90-95%
produkcji zbóż).
produkcji zbóż).
2.
2.
Możliwość korzystania z
Możliwość korzystania z
alternatywnych kanałów
alternatywnych kanałów
dystrybucji na różnych
dystrybucji na różnych
szczeblach obrotu
szczeblach obrotu
towarowego.
towarowego.
3.
3.
Specyfikacja standardów
Specyfikacja standardów
jakościowych zbóż i
jakościowych zbóż i
produktów zbożowych.
produktów zbożowych.
4.
4.
Sprawnie działający system
Sprawnie działający system
informacji rynkowej.
informacji rynkowej.
5.
5.
Funkcjonowanie
Funkcjonowanie
kontraktów wzorcowych.
kontraktów wzorcowych.
6.
6.
Licznie działające
Licznie działające
stowarzyszenia uczestników
stowarzyszenia uczestników
rynku
rynku
1.
1.
Wysoki stopień koncentracji
Wysoki stopień koncentracji
hurtu pierwotnego (w
hurtu pierwotnego (w
Niemczech znaczna część
Niemczech znaczna część
rynku jest kontrolowana
rynku jest kontrolowana
przez 5 spółdzielni).
przez 5 spółdzielni).
2.
2.
Ceny maksymalne ustalane
Ceny maksymalne ustalane
przez komisje UE oraz
przez komisje UE oraz
dopłaty do produkcji
dopłaty do produkcji
zniekształcają sygnały
zniekształcają sygnały
cenowe.
cenowe.
3.
3.
Niewielka rola
Niewielka rola
sformalizowanych rynków
sformalizowanych rynków
(giełd towarowych).
(giełd towarowych).
4.
4.
Zbyt szczegółowe regulacje
Zbyt szczegółowe regulacje
dotyczące standardów
dotyczące standardów
jakościowych.
jakościowych.
5.
5.
Mocno rozbudowany
Mocno rozbudowany
interwencjonizm państwowy
interwencjonizm państwowy
i rządowy.
i rządowy.
Mocne i słabe strony systemu
Mocne i słabe strony systemu
dystrybucji zbóż w Polsce w
dystrybucji zbóż w Polsce w
latach 90.
latach 90.
OGNIWO
OGNIWO
PRODUKCJI:
PRODUKCJI:
Mocne strony:
Mocne strony:
1.
1.
Największy udział obszarów uprawnych i produkcji pszenicy
Największy udział obszarów uprawnych i produkcji pszenicy
(33,2%).
(33,2%).
2.
2.
Oddziaływanie ODR na działalność rolniczą.
Oddziaływanie ODR na działalność rolniczą.
Słabe strony
Słabe strony
:
:
1.
1.
Niski poziom komercjalizacji produkcji rolnej zbóż (jedynie
Niski poziom komercjalizacji produkcji rolnej zbóż (jedynie
23%).
23%).
2.
2.
Duży udział sektora publicznego w produkcji towarowej
Duży udział sektora publicznego w produkcji towarowej
zbóż.
zbóż.
3.
3.
Niski stopień zaangażowania producentów rolnych w
Niski stopień zaangażowania producentów rolnych w
funkcje dystrybucyjne i przetwórcze.
funkcje dystrybucyjne i przetwórcze.
4.
4.
Składowanie ziarna w gospodarstwach rolnych odbywa się w
Składowanie ziarna w gospodarstwach rolnych odbywa się w
złych warunkach.
złych warunkach.
5.
5.
Słaba pozycja przetargowa producenta rolnego w relacji do
Słaba pozycja przetargowa producenta rolnego w relacji do
innych podmiotów.
innych podmiotów.
6.
6.
Słaba jakość genetyczna ziarna i brak na szerszą skalę
Słaba jakość genetyczna ziarna i brak na szerszą skalę
działań związanych z nasiennictwem i oceną odmianową.
działań związanych z nasiennictwem i oceną odmianową.
7.
7.
Duże zróżnicowanie jakości zbóż, co pociąga za sobą
Duże zróżnicowanie jakości zbóż, co pociąga za sobą
problemy z jakością produktów wytwarzanych ze zbóż.
problemy z jakością produktów wytwarzanych ze zbóż.
8.
8.
Niski
poziom
wiedzy
ekonomicznej,
zwłaszcza
u
Niski
poziom
wiedzy
ekonomicznej,
zwłaszcza
u
producentów rolnych
producentów rolnych.
OGNIWO PRZETWÓRSTWA:
OGNIWO PRZETWÓRSTWA:
Mocne strony:
Mocne strony:
1.
1.
Wysoka intensywność konkurowania w ogniwie produkcji
Wysoka intensywność konkurowania w ogniwie produkcji
makaronu (związana z walką o pozycje lidera rynkowego -
makaronu (związana z walką o pozycje lidera rynkowego -
Malmy i PZZ Lublin). Poprawa jakości na niektórych rynkach
Malmy i PZZ Lublin). Poprawa jakości na niektórych rynkach
produktów finalnych związanych z przetwórstwem zbóż (np.
produktów finalnych związanych z przetwórstwem zbóż (np.
makarony).
makarony).
2.
2.
Niski
stopień
koncentracji
i
wysoka
intensywność
Niski
stopień
koncentracji
i
wysoka
intensywność
konkurowania na rynku piekarni.
konkurowania na rynku piekarni.
3.
3.
Piekarnie w dominującej większości należą do sektora
Piekarnie w dominującej większości należą do sektora
prywatnego.
prywatnego.
4.
4.
Pozytywny wpływ CIS.
Pozytywny wpływ CIS.
Słabe strony
Słabe strony
:
:
1.
1.
Wysoki stopień koncentracji w ogniwie młyny (65% zdolności
Wysoki stopień koncentracji w ogniwie młyny (65% zdolności
produkcyjnych
należy
do
PZZ).
Niewielki
stopień
produkcyjnych
należy
do
PZZ).
Niewielki
stopień
wykorzystania zdolności produkcyjnych przez PZZ (około
wykorzystania zdolności produkcyjnych przez PZZ (około
50%), co powoduje wysokie koszty funkcjonowania.
50%), co powoduje wysokie koszty funkcjonowania.
2.
2.
Brak standardów jakościowych (handlowych) dla produktów
Brak standardów jakościowych (handlowych) dla produktów
przetworzonych.
przetworzonych.
OGNIWO HURTU WTÓRNEGO:
OGNIWO HURTU WTÓRNEGO:
Mocne strony:
Mocne strony:
1.
1.
Dominują bezpośrednie dostawy do punktów
Dominują bezpośrednie dostawy do punktów
sprzedaży detalicznej.
sprzedaży detalicznej.
Słabe strony:
Słabe strony:
1.
1.
Dominują bezpośrednie dostawy do punktów
Dominują bezpośrednie dostawy do punktów
sprzedaży detalicznej
sprzedaży detalicznej
.
.
OGNIWO DETALU:
OGNIWO DETALU:
Mocne strony:
Mocne strony:
1.
1.
Znaczny udział w sprzedaży pieczywa sklepów
Znaczny udział w sprzedaży pieczywa sklepów
specjalistycznych (piekarniczych - ok. 70%).
specjalistycznych (piekarniczych - ok. 70%).
2.
2.
Wysoki
stopień
integracji
piekarni
z
Wysoki
stopień
integracji
piekarni
z
detalem(wiele piekarni dysponuje albo własnymi,
detalem(wiele piekarni dysponuje albo własnymi,
albo firmowymi sklepami). Wysoki udział sektora
albo firmowymi sklepami). Wysoki udział sektora
prywatnego.
prywatnego.
3.
3.
Pojawienie się i rozwój nowoczesnych sieci
Pojawienie się i rozwój nowoczesnych sieci
sprzedaży, przyczyniających się do wzrostu
sprzedaży, przyczyniających się do wzrostu
wymogów jakościowych dotyczących produktu i
wymogów jakościowych dotyczących produktu i
opakowania
opakowania
Słabe strony:
Słabe strony:
1.
1.
Niewielki udział produktów markowych
Niewielki udział produktów markowych
.
.
Niewielki
Niewielki
udział produktów o wydłużonej trwałości.
udział produktów o wydłużonej trwałości.
Wspólne mocne i słabe strony:
Wspólne mocne i słabe strony:
Mocne strony:
Mocne strony:
1.
1.
Pozytywny wpływ SANEPID i PIH.
Pozytywny wpływ SANEPID i PIH.
Słabe strony:
Słabe strony:
1.
1.
Brak standardów jakościowych na wszystkich ogniwach
Brak standardów jakościowych na wszystkich ogniwach
obrotu.
obrotu.
2.
2.
Wysoki stopień zaangażowania agend rządowych w rynek
Wysoki stopień zaangażowania agend rządowych w rynek
zbożowy (przede wszystkim przez ARR).
zbożowy (przede wszystkim przez ARR).
3.
3.
Niewielki stopień przejrzystości informacyjnej (sygnały
Niewielki stopień przejrzystości informacyjnej (sygnały
cenowe zakłócane przez liczne regulacje rządowe i
cenowe zakłócane przez liczne regulacje rządowe i
działalność ARR).
działalność ARR).
4.
4.
Słabość systemu informacji rynkowej (rozproszenie
Słabość systemu informacji rynkowej (rozproszenie
informacji, opóźnienia w przetwarzaniu informacji,
informacji, opóźnienia w przetwarzaniu informacji,
fragmentaryczność informacji itd.).
fragmentaryczność informacji itd.).
5.
5.
Dominują konwencjonalne kanały dystrybucji
Dominują konwencjonalne kanały dystrybucji
Analiza szans i zagrożeń
Analiza szans i zagrożeń
systemu dystrybucji zbóż w
systemu dystrybucji zbóż w
Polsce w latach 90
Polsce w latach 90
Porównując systemy dystrybucji na rynku zbóż w
Porównując systemy dystrybucji na rynku zbóż w
Polsce i w krajach UE można wyróżnić szanse i
Polsce i w krajach UE można wyróżnić szanse i
zagrożenia w poszczególnych ogniwach.
zagrożenia w poszczególnych ogniwach.
OGNIWO
OGNIWO
PRODUKCJI:
PRODUKCJI:
Szanse:
Szanse:
1.
1.
Zwiększenie stopnia komercjalizacji produkcji zbóż.
Zwiększenie stopnia komercjalizacji produkcji zbóż.
2.
2.
Niski stopień wykorzystania nawozów sztucznych
Niski stopień wykorzystania nawozów sztucznych
("zdrowa żywność").
("zdrowa żywność").
Zagrożenia:
Zagrożenia:
1.
1.
Wysoki
stopień
uzależnienia
od
warunków
Wysoki
stopień
uzależnienia
od
warunków
pogodowych.
pogodowych.
2.
2.
Wysoki stopień uzależniania od sytuacji na rynku
Wysoki stopień uzależniania od sytuacji na rynku
mięsnym (ze względu na wysoki stopień spasania zbóż
mięsnym (ze względu na wysoki stopień spasania zbóż
60-65% ich zużycia).
60-65% ich zużycia).
3.
3.
Odchodzenie od tradycyjnej technologii żywienia
Odchodzenie od tradycyjnej technologii żywienia
zwierząt hodowlanych.
zwierząt hodowlanych.
OGNIWO HURTU PIERWOTNEGO
OGNIWO HURTU PIERWOTNEGO
:
:
Szanse:
Szanse:
1.
1.
Rozpoczęcie procesu restrukturalizacji i prywatyzacji PZZ
Rozpoczęcie procesu restrukturalizacji i prywatyzacji PZZ
(19 PZZ włączonych do programu powszechnej prywatyzacji
(19 PZZ włączonych do programu powszechnej prywatyzacji
NR).
NR).
2.
2.
Rozpoczęcie budowy rynków hurtowych i giełd towarowych,
Rozpoczęcie budowy rynków hurtowych i giełd towarowych,
co przyczyni się do powstania nowego kanału dystrybucji.
co przyczyni się do powstania nowego kanału dystrybucji.
3.
3.
Pojawienie się opcji futures umożliwi podmiotom lepsze
Pojawienie się opcji futures umożliwi podmiotom lepsze
zarządzanie ryzykiem i zabezpieczenie przyszłych dostaw.
zarządzanie ryzykiem i zabezpieczenie przyszłych dostaw.
4.
4.
Przejście magazynów i elewatorów na własność innych
Przejście magazynów i elewatorów na własność innych
podmiotów rynkowych
podmiotów rynkowych
Zagrożenia:
Zagrożenia:
1.
1.
giełd towarowych, co przyczyni się do powstania nowego
giełd towarowych, co przyczyni się do powstania nowego
kanału dystrybucji.
kanału dystrybucji.
2.
2.
Pojawienie się opcji futures umożliwi podmiotom lepsze
Pojawienie się opcji futures umożliwi podmiotom lepsze
zarządzanie ryzykiem i zabezpieczenie przyszłych dostaw.
zarządzanie ryzykiem i zabezpieczenie przyszłych dostaw.
3.
3.
Przejście magazynów i elewatorów na własność innych
Przejście magazynów i elewatorów na własność innych
podmiotów rynkowych
podmiotów rynkowych
OGNIWO PRZETWÓRSTWA
OGNIWO PRZETWÓRSTWA
Szanse:
Szanse:
1.
1.
Stopniowe uprzemysławianie przetwórstwa zbóż.
Stopniowe uprzemysławianie przetwórstwa zbóż.
2.
2.
Poprawa wyników finansowych przemysłu zbożowo-
Poprawa wyników finansowych przemysłu zbożowo-
młynarskiego.
młynarskiego.
Zagrożenia:
Zagrożenia:
1.
1.
Niższe tempo wzrostu cen przetworów zbożowych.
Niższe tempo wzrostu cen przetworów zbożowych.
2.
2.
Spadek
zużycia
przemysłowego
zbóż
(przede
Spadek
zużycia
przemysłowego
zbóż
(przede
wszystkim w przemyśle spirytusowym).
wszystkim w przemyśle spirytusowym).
OGNIWO HURTU WTÓRNEGO
OGNIWO HURTU WTÓRNEGO
Szanse:
Szanse:
1.
1.
Integracja do tyłu realizowana przez hurtowników
Integracja do tyłu realizowana przez hurtowników
ogólnopolskich
ogólnopolskich
Zagrożenia:
Zagrożenia:
1.
1.
Przejęcie ogniw hurtu wtórnego przez kapitał
Przejęcie ogniw hurtu wtórnego przez kapitał
zagraniczny
zagraniczny
Wspólne szanse i
Wspólne szanse i
zagrożenia:
zagrożenia:
Szanse:
Szanse:
1.
1.
Szybkie przekształcenia rynkowe polskiej gospodarki.
Szybkie przekształcenia rynkowe polskiej gospodarki.
2.
2.
Dobra i trwała koniunktura gospodarcza.
Dobra i trwała koniunktura gospodarcza.
3.
3.
Chleb
jest
w
Polsce
podstawowym
produktem
Chleb
jest
w
Polsce
podstawowym
produktem
żywnościowym.
żywnościowym.
4.
4.
Stabilny poziom spożycia przetworów zbożowych.
Stabilny poziom spożycia przetworów zbożowych.
5.
5.
Rozwój rynków wschodnich.
Rozwój rynków wschodnich.
Zagrożenia:
Zagrożenia:
1.
1.
Obecnie wysoki poziom interwencjonizmu państwowego
Obecnie wysoki poziom interwencjonizmu państwowego
zbyt mocno zakłóca ceny i sygnały rynkowe, co może w
zbyt mocno zakłóca ceny i sygnały rynkowe, co może w
przyszłości zaszkodzić konkurencyjności całego sektora.
przyszłości zaszkodzić konkurencyjności całego sektora.
2.
2.
Niedostosowanie cen krajowych do światowych może
Niedostosowanie cen krajowych do światowych może
zakłócić równowagę na tym rynku produktowym.
zakłócić równowagę na tym rynku produktowym.
3.
3.
Inflacja i wysokie koszty kredytu.
Inflacja i wysokie koszty kredytu.
4.
4.
Nasilenie
przez
UE
poza
taryfowych
praktyk
Nasilenie
przez
UE
poza
taryfowych
praktyk
protekcjonistycznych w imporcie produktów rolnych.
protekcjonistycznych w imporcie produktów rolnych.
Niestabilność rynków wschodnich.
Niestabilność rynków wschodnich.
Kanały dystrybucji
Kanały dystrybucji
makaronów
makaronów
na przykładzie spółki
na przykładzie spółki
„Polskie Makarony”
„Polskie Makarony”
•
Handel nowoczesny.
Handel nowoczesny.
Sprzedaż w tym kanale obejmowała tylko produkty pod markami sieci
Sprzedaż w tym kanale obejmowała tylko produkty pod markami sieci
handlowych. Specyfika działania sieci handlowych polega na silnym
handlowych. Specyfika działania sieci handlowych polega na silnym
konkurowaniu ceną i dużymi wymaganiami jeśli chodzi o wielkość
konkurowaniu ceną i dużymi wymaganiami jeśli chodzi o wielkość
dostaw, w celu zapewnienia nieograniczonego dostępu do produktów,
dostaw, w celu zapewnienia nieograniczonego dostępu do produktów,
zwłaszcza w trakcie trwania akcji promocyjnych. Aby móc dostarczać dla
zwłaszcza w trakcie trwania akcji promocyjnych. Aby móc dostarczać dla
sieci handlowych, konieczne jest dysponowanie dużymi mocami
sieci handlowych, konieczne jest dysponowanie dużymi mocami
produkcyjnymi, co stawia MP w uprzywilejowanej pozycji. Rynek sieciowy
produkcyjnymi, co stawia MP w uprzywilejowanej pozycji. Rynek sieciowy
rozwija się bardzo dynamicznie: obecnie już 40% produktów spożywczych
rozwija się bardzo dynamicznie: obecnie już 40% produktów spożywczych
sprzedawanych jest w tym kanale, a należy oczekiwać, że udział ten
sprzedawanych jest w tym kanale, a należy oczekiwać, że udział ten
będzie się dalej zwiększał (np. w Czechach wynosi już 65%). Dlatego jest
będzie się dalej zwiększał (np. w Czechach wynosi już 65%). Dlatego jest
to kanał dystrybucji, na który spółka kładzie szczególny nacisk i planuje
to kanał dystrybucji, na który spółka kładzie szczególny nacisk i planuje
wprowadzenie doń własnych produktów markowych (Sorenti).
wprowadzenie doń własnych produktów markowych (Sorenti).
•
Handel tradycyjny.
Handel tradycyjny.
MP sprzedają w tym kanale przede wszystkim makarony
MP sprzedają w tym kanale przede wszystkim makarony
markowe, czasami także pod markami hurtowni, co zbliża je
markowe, czasami także pod markami hurtowni, co zbliża je
pod względem charakteru oczekiwanych dostaw do sieci
pod względem charakteru oczekiwanych dostaw do sieci
handlowych. W tradycyjnym kanale dystrybucji realizowane
handlowych. W tradycyjnym kanale dystrybucji realizowane
jest ok. 60% sprzedaży produktów spożywczych w Polsce,
jest ok. 60% sprzedaży produktów spożywczych w Polsce,
ponadto uzyskiwane są w nim dużo wyższe marże, niż w
ponadto uzyskiwane są w nim dużo wyższe marże, niż w
kanale nowoczesnym. Handel tradycyjny będzie tracił na
kanale nowoczesnym. Handel tradycyjny będzie tracił na
znaczeniu głównie w dużych miastach, jednak pozostanie
znaczeniu głównie w dużych miastach, jednak pozostanie
silny na terenach słabo zurbanizowanych oraz w formie
silny na terenach słabo zurbanizowanych oraz w formie
sklepów osiedlowych, oferujących szybki i łatwy dostęp do
sklepów osiedlowych, oferujących szybki i łatwy dostęp do
podstawowych artykułów.
podstawowych artykułów.
•
Produkcja usługowa.
Produkcja usługowa.
MP z racji swoich stosunkowo dużych mocy wytwórczych
MP z racji swoich stosunkowo dużych mocy wytwórczych
produkują na zlecenie dla innych producentów makaronu,
produkują na zlecenie dla innych producentów makaronu,
którzy albo nie mają możliwości technicznych produkcji danego
którzy albo nie mają możliwości technicznych produkcji danego
rodzaju makaronu, albo wielkość sprzedaży jest większa od ich
rodzaju makaronu, albo wielkość sprzedaży jest większa od ich
mocy produkcyjnych, a także dla firm, które mają klientów
mocy produkcyjnych, a także dla firm, które mają klientów
potrzebujących makaronu, ale same go nie produkują.
potrzebujących makaronu, ale same go nie produkują.
•
Sprzedaż instytucjonalna.
Sprzedaż instytucjonalna.
W tym kanale odbywa się sprzedaż do instytucji i organizacji,
W tym kanale odbywa się sprzedaż do instytucji i organizacji,
które wybierają dostawców w drodze przetargu. Są to instytucje
które wybierają dostawców w drodze przetargu. Są to instytucje
takie jak np. wojsko, agencje rządowe, szpitale, punkty
takie jak np. wojsko, agencje rządowe, szpitale, punkty
zbiorowego
żywienia.
Sprzedaż
instytucjonalna
stanowi
zbiorowego
żywienia.
Sprzedaż
instytucjonalna
stanowi
znaczącą i stabilną częścią sprzedaży spółki.
znaczącą i stabilną częścią sprzedaży spółki.