Fizjologia układu rozrodczego i laktacji
Fizjologia układu rozrodczego i laktacji
Cykl płciowy w dwóch fazach do następnej owulacji Cykl rujowy u loch obejmuje 21
dni i dzieli się na fazę ciałka żółtego (lutealną) i fazę pęcherzykową (folikularną). Obie fazy
przedstawione są na schemacie. Dla hodowcy cykl rozpoczyna się wówczas, gdy zauważy
pierwszą ruję u loszki ( = owulacja, dzień pierwszy cyklu na schemacie).
Faza ciałka żółtego: faza ciałka
żółtego rozpoczyna się bezpośredni
po owulacji. Ciałko żółte rozwija się w
miejscu gdzie wcześniej występował
pęcherzyk
Graafa
i
produkuje
progesteron.
Hormon
ten
powstrzymuje tworzenie się obu
hormonów
FSH
i
LH
odpowiedzialnych
za
wzrost
i
dojrzewanie
pęcherzyków
jajnikowych.
Progesteron
uniemożliwia
zatem
wystąpienie
dalszej owulacji. O ile komórki jajowe
nie zostały zapłodnione i nie doszło
do ich zagnieżdżenia się w ścianie
macicy, faza ta trwa 14-15 dni. Jeżeli
komórki jajowe zostały zapłodnione i
doszło do ich zagnieżdżenia się w
błonie śluzowej macicy, ciałko żółte
pozostaje czynne przez cały okres
ciąży i laktacji, co sprawia, że u lochy
nie może dojść do wystąpienia fazy
pęcherzykowej.
Faza
pęcherzykowa:
faza
pęcherzykowa rozpoczyna się w
momencie zanikania ciałka żółtego
i połączonego z nim zastopowania
produkcji progesteronu. Dochodzi
do wzrostu i dojrzewania nowych
pęcherzyków.
Po
odsadzeniu
dochodzi zatem do powtórnego
wejścia w fazę pęcherzykową. Trwa
ona 5-6 dni. Hormony FSH i LH
prowadzą w niej do dojrzewania
pęcherzyków jajnikowych. Po około
6 dniach dochodzi do owulacji. Tu
rozpoczyna się nowa faza ciałka
żółtego (= pierwszy dzień cyklu).
Faza miesiączkowa
Pierwszy dzień miesiączki jest pierwszym
dniem nowego cyklu. Przez kilka kolejnych
dni nabłonek macicy (endometrium) ulega
złuszczeniu i towarzyszy temu krwawienie
.
Faza dojrzewania pęcherzyków
W ciągu następnych dni następuje odnowa
nabłonka macicy powodowana przez hormony
żeńskie zwane estrogenami, których poziom
w tej fazie cyklu stopniowo wzrasta.
Estrogeny powodują też rozwieranie się ujścia
szyjki macicy oraz produkcję śluzu, który przy
wysokim poziomie tych hormonów staje się
przejrzysty i ciągliwy. Ta część cyklu nazywa
się fazą dojrzewania pęcherzyków (inaczej
faza pęcherzykowa lub follikularna), gdyż
w tym czasie, również pod wpływem
estrogenów, w jajniku następuje wzrost i
dojrzewanie tzw. pęcherzyka Graafa, czyli
pęcherzyka
wypełnionego
płynem
i
zawierającego jedną komórkę jajową. W
jajniku
jest
wiele
tzw.
pęche-rzyków
pierwotnych i w każdym cyklu tylko jeden z
nich
dojrzewa.
Długość
trwania
fazy
dojrzewania jest różna w poszczególnych
cyklach u jednej kobiety, a różnice jej długości
u różnych kobiet są jeszcze większe.
Faza owulacyjna
Kiedy pęcherzyk Graafa osiągnie dojrzałość,
pod wpływem nagłego wzrostu stężenia
(piku) hormonu przysadki — lutropiny (LH)
następuje jego pęknięcie i uwalnia się z jego
wnętrza komórka jajowa. Nazywamy to
jajeczkowaniem lub owulacją.
Faza ciałka żółtego
Z
pozostałości
pękniętego
pęcherzyka
Graafa wykształca się tzw. ciałko żółte,
które
produkuje
hormon,
zwany
progesteronem.
Pod
jego
wpływem
śluzówka macicy rozrasta się, przygotowując
się w ten sposób na przyjęcie dziecka.
Progesteron powoduje także zmianę wyglądu
śluzu szyjkowego na biały i gęsty oraz
podwyższenie
podstawowej
temperatury
ciała.
Po
owulacji
komórka
jajowa
przemieszcza się wewnątrz jajowodu w
kierunku macicy i jest w tym czasie gotowa
do zapłodnienia. Żyje ona najwyżej 12 godzin
i obumiera, jeśli nie doszło do zapłodnienia.
W tym przypadku po kilkunastu dniach
czynność ciałka żółtego zanika, poziom
hormonów spada i zaczyna się miesiączka, a
więc nowy cykl.
Faza ciałka żółtego trwa ok. 12-16 dni i jej
długość podlega bardzo małym wahaniom u
określonej kobiety
.
Faza ciałka żółtego w
przypadku ciąży
Do zapłodnienia może dojść w czasie
pierwszej doby po owulacji i jeśli tak się
stało, to po kilkudniowej wędrówce
przez jajowód dziecko zagnieżdża się w
śluzówce macicy. Do zagnieżdżenia się
oraz prawidłowego rozwoju małego
zarodka konieczne jest, aby śluzówka
macicy
(endometrium)
była
odpowiednio
rozwinięta,
a
więc
niezbędny jest progesteron. Aby nie
doszło do spadku poziomu tego
hormonu i skutkiem tego złuszczenia się
śluzówki macicy (czyli miesiączki),
dziecko wysyła sygnał - hormon
gonadotropinę kosmówkową (HCG),
który powoduje dalszy rozwój ciałka
żółtego
i
produkcję
przez
nie
progesteronu. Ciałko żółte rozrasta się,
tworząc tzw. ciałko żółte ciążowe.
Poziom progesteronu podwyższa się i
temperatura również nieco się podnosi.
1 - Menstruacja
(miesiączka)
2 - Rosnące
pęcherzyki
3 - Dojrzały
pęcherzyk z
komórką jajową
4 - Owulacja
(jajeczkowanie)
5 - Ciałko żółte
6 - Zanik ciałka
żółtego
Ustalanie terminu krycia
Metoda statystyczna:
Zgodnie ze statystyką większość suk zachodzi w ciążę, jeżeli
będzie kryta pomiędzy 9 a 14 dniem cieczki. Należy jednak pamiętać, że statystyka podaje
średnią i nie mówi nam o przypadkach skrajnych, które zdarzają się częściej, niż mogłoby się
to wydawać
.
Metoda biologiczna:
Obserwując zachowanie suki i zmiany zachodzące w
zewnętrznych narządach płciowych, można z dość dużą skutecznością określić zbliżający
się płodny okres. Wyciek z krwistego zmienia się na coraz jaśniejszy, przypominający
wyglądem popłuczyny z mięsa, a suka zaczyna interesować się psami. Krycie następuje po
zaobserwowaniu
wyraźnego
odruchu
tolerancji.
Pomiar oporności śluzu
pochwowego:
W handlu można
się spotkać z tzw. elektronicznym
wykrywaczem rui, czyli aparatem
Dramińskiego. Przy jego pomocy
można zmierzyć oporność śluzu
pochwowego, która zmienia się wraz
z przebiegiem cyklu. Jeżeli jest to
jedyna stosowana metoda, to niesie
ze
sobą
znaczne
ograniczenia,
ponieważ na opór śluzu wpływa
wiele czynników, przez co często
zdarzają
się
fałszywe
wyniki.
Polecane
jest
jako
badanie
uzupełniające.
Testy hormonalne:
W codziennej praktyce najczęściej wykonuje się pomiar
progesteronu w surowicy krwi. Można to wykonać w laboratorium lub na miejscu w
lecznicy, przy pomocy szybkich testów weterynaryjnych. Progesteron wyznacza nam
orientacyjny moment wyrzutu LH (hormon przysadki mózgowej odpowiedzialny za
owulację) - 2 dni po "piku" LH progesteron wzrasta do ok. 4 ng/ml, a najlepszy moment
krycia
wypada
w
dniu,
kiedy
osiągnie
5-8
ng/ml.
Jest to metoda najpewniejsza, jednak wiąże się z kilkakrotnym pobieraniem krwi i
większymi
kosztami.
Waginoskopia:
Waginoskopia oznacza badanie błony śluzowej pochwy przy
pomocy endoskopu. Lekarz na podstawie wyglądu fałdów śluzówki ocenia stadium
cyklu płciowego. W okresie przedrujowym, kiedy dominującymi hormonami są
estrogeny, fałdy są soczyste, dobrze widoczne. W momencie, gdy zaczyna się wzrost
progesteronu, fałdy się zapadaja, stają się pomarszczone i blade i suka wchodzi w
płodny okres. Jest to metoda skuteczna, jednak niezbyt szeroko stosowana, ze względu
na ograniczenia sprzętowe (nie każda lecznica jest wyposażona w endoskop).
Badanie cytologiczne:
Badanie cytologiczne jest bardzo pomocne zarówno
w wyznaczaniu okresu płodnego u suk jak i jest to cenna metoda diagnostyczna
przy chorobach narządu rodnego. Lekarz weterynarii pobiera wymaz z pochwy
właściwej, odciska na szkiełku, barwi preparat i ocenia pod mikroskopem widoczne
komórki. W czasie rui w wymazie obserwujemy komórki powierzchowne - gdy wśród nich
ok. 90% stanowią komórki bezjądrzaste lub eozynofilne (w zależności od metody
barwienia), suka nadaje się do krycia. Przy pomocy tej metody można również potwierdzić
krycie (jeżeli hodowca nie jest pewny, czy doszło do kopulacji) - wymaz należy pobrać jak
najszybciej, najlepiej do 12 godzin od przypuszczalnego kontaktu suki z psem.
Potwierdzeniem jest znalezienie w wymazie plemników. Badanie cytologiczne jest testem
szybkim, tanim i cechującym sie dość dużą skutecznością, pod warunkiem, że osoba
oceniająca wymaz posiada odpowiednie doświadczenie. Niestety nie jest to metoda
niezawodna i w przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy wykonać dodatkowe badania,
takie
jak
oznaczanie
poziomu
progesteronu
lub
waginoskopię.
Estrus u
suki
Określanie fazy cyklu rujowego u szczurzyc na podstawie
rozmazu pochwowego
-końcówkę od pipety automatycznej owijamy watką i
zwilżamy płynem fizjologicznym
-Szczura przytrzymujemy w pozycji grzbietowej
-Pobieramy wymaz z pochwy a następnie wykonujemy
rozmaz na szkiełku podstawowym (tak jak rozmazy krwi)
-Barwimy wg przepisu ze skryptu s. 127
-Oglądamy przy użyciu obiektywu 100 z olejkiem imersyjnym
Faza międzyrujowa (diestrus): resztki
leukocytów, nieliczne jądrzaste komórki
nabłonka, pasma śluzu, strzępki
zrogowaciałych komórek nabłonka
Faza przedrujowa (proestrus):
liczne komórki nabłonkowe,
przeważają jądrzaste owalne
komórki
Ruja (estrus): zrogowaciałe,
bezjądrzaste komórki
Faza porujowa (diestrus):
złuszczone komórki, leukozyty i
nieliczne komórki jądrzaste
DŁUGOŚĆ TRWANIA CIĄŻY
Ciąża klaczy trwa średnio 338-342 dni z wahaniami w
granicach 310-360 dni.
Długość trwania ciąży zależy od wielu przyczyn np. rasy
koni i tak:
• czysta krew arabska - 343 dni
• pełna krew angielska - 334 dni
Hodowla w kierunku konia wierzchowego, później
dojrzewającego, na typ kombinowany, powoduje zmianę
przeciętnej długości ciąży. Obecnie w porównaniu z latami
przed wojennymi okres ciąży konia wierzchowego wydłużył
się, widać to na podstawie hodowli konia trakeńskiego w tej
samej stadninie, roku:
• 1934 - 331 dni
• 1989 - 334 dni Istnieją podstawy by sądzić że
niedożywienie klaczy prowadzi do wydłużenia okresu ciąży.
Intensywne karmienie skraca jej czas trwania. Na długość
trwania ciąży poza tym ma wpływ:
• wiek klaczy (im starsza tym czas ciąży jest krótszy);
• miesiąc pokrycia: od maja do października - okres ciąży
ulega skróceniu, a krycie w miesiącach od listopada od
kwietnia wydłuża okres ciąży;
• płeć urodzonych źrebiąt - ogierki noszone są o 2,3 doby
dłużej niż klaczki;
• są również klacze które mają tendencje do skracania
ciąży. Długość ciąży jest dziedziczna.
Po skróconym okresie ciąży wzrasta prawdopodobieństwo
upadków źrebiąt
słoń - 660 dni
żyrafa - 435 dni
wielbłąd - 390 dni
osioł - 365 dni
żubr - 280 dni
goryl - 258 dni
niedźwiedź - 230
dni
muflon - 155 dni
bóbr - 130 dni
lew, tygrys - 105
dni
ryś - 72 dni
łasica - 73 dni
wydra - 62 dni
tchórz - 50 dni
fretka - 42 dni
wiewiórka - 38 dni
Długość trwania
ciąży:
• Klacz 11 m-cy
• Krowa 9 m-cy
• Owca 5 m-cy
• Locha 4 m-ce
• Suka 2 m-ce
• Kotka 2 m-ce
• Królica 1 m-c
• Mysz 3 tyg
Wiek dojrzałości płciowej Wiek dojrzałości
rozpłodowej Zanik przydatności
rozpłodowej
Konie Ogier 10-18 m-cy
Klacz 10-18 m-cy 2-4 lat
15-25 lat
Bydło Buchaj 6-16 m-cy
Krowa 6-16 m-cy 16-20lat
9-24 lat 15-26 lat
Świnie Knury 2-3 m-ce
Lochy 4-5 m-cy 6-10 m-cy
8-10 m-cy Do 10 lat
Owce Tryki 6-8 m-cy
Maciorki 6-8 m-cy 12-18 m-cy Do 10 lat
Czas trwania rui:
• Krowa 15 godzin Locha 50 godz.
• Klacz 2-11 dni Maciorka 30
godz.
• Koza 30 godz. Suka 7-9 dni
• Kotka 4-10 dni
Ruja objawia się:
głośnym miałczeniem, pomiałkiwaniem, trwa to właściwie cały czas z przerwami na sen
ociera się o człowieka, domaga się głaskania, a gdy pogłaszcze się ją po grzbiecie wygina
grzbiet do dołu, wysuwając pupę do góry
kotka tarza się po podłodze zwijając się jak gąsienica i trąc tyłem głowy o podłogę
przywiera przednimi łapami do podłogi i wygina pupę do góry
Testy wykazują ciążę na podstawie obecności w moczu
gonadotropiny kosmówkowej (HCG). Hormon ten produkowany
jest już od pierwszych dni po zapłodnieniu. Po około dwóch
tygodniach trwania ciąży, jego stężenie w moczu jest
odpowiednie, żeby móc stwierdzić ciążę na podstawie testu.
Jednak test nie daje nigdy 100% pewności, dlatego w celu
potwierdzenia ciąży należy skontaktować sie z ginekologiem,
ponieważ istnieje szereg czynników, które mogą zafałszować
wynik testu.
TESTY CIĄŻOWE
Ze względu na rodzaj wykonywania pomiaru
wyodrębnia się testy:
- płytkowe - wymagające zebrania moczu do naczynia,
pobrania 5 kropli moczu i umieszczenia ich w odpowiedniej
płytce pomiarowej,
- testy w postaci flamastra - wystarczy go umieścić na
kilka sekund pod strumieniem moczu, na wynik testu
czeka się od 1 do 5 minut.
- paskowe - wymagające pobrania moczu do naczynia i
umieszczenia w nim specjalnego paska z antyciałami HCG,
Kazeina jest najważniejszym białkiem mleka. Stanowi ona
około ¾ ogólnej ilości białek mleka. Kazeina jest białkiem
najbardziej przydatnym jako materiał budulcowy do syntezy
hemoglobiny i białek osocza krwi. Po spożyciu mleka
kazeina tworzy w żołądku skrzep, który jest bardziej
podatny na działanie enzymów trawiennych niż, np.: białka
w produktach mięsnych. Jej zawartość w mleku waha się
najczęściej w granicach od 2,3 do 2,6%. Kazeina jest
fosfoproteiną, tzn. w składzie elementarnym oprócz węgla
(53%), wodoru (7%), tlenu (22%), azotu (15,65%) i siarki
(85%) zawiera także fosfor (0,85%), który występuje tu w
postaci reszt orto- i pirofosforanowych, związanych estrowo
jako monoestry lub dwuestry - w określonych miejscach
cząsteczek – głównie z seryną, a także treoniną.
kazeina α,
kazeina β,
kazeina γ,
αs- kazeina (strąca się w obecności jonów wapnia),
к-kazeina (nie strąca się w obecności jonów wapnia)
-10 ml mleka + 0,5 ml fenoloftaleiny
-Dodajemy NaOH do uzyskania różowego
zabarwienia
-Dodajemy 2 ml zobojętnionej formaliny
(roztwór odbarwia się)
-Miareczkowanie NaOH do ponownego
zaróżowienia roztworu
-Ilość zużytej zasady mnożymy X 1,47
Oznaczanie zawartości kazein w mleku metodą Walkera
Tłuszcz mleka składa się głównie z trójglicerydów, które są
syntetyzowane z glicerolu i kwasów tłuszczowych. Długołańcuchowe
kwasy tłuszczowe są absorbowane z krwi, a krótkołańcuchowe są
syntetyzowane w wymieniu z prekursorów znajdujących się w krwi.
Obserwacja tłuszczu jest bardzo prosta. Kropla mleka na szkiełko
podstawowe, przykryć nakrywkowym, obserwować pod powiększeniem
x100 i x400.
Skład mleka różni się między rasami krów, lecz również w obrębie rasy w ciągu laktacji
.
_____________________________________________________
Rasa
Sucha masa
%
Tłuszcz
%
Kazein
a %
Białka
serwatkowe %
Laktoza
%
Popiół
%
Szwyce
12.69
3.80
2.63
0.55
4.80
0.72
Holsztyno -
fryzy
11.91
3.56
2.49
0.53
4.61
0.73
Jersey
14.15
4.97
3.02
0.63
4.70
0.77
_____________________________________________________
Aby powstał 1 litr mleka, przez wymię musi przepłynąć 500 litrów krwi.
Tak więc jeżeli krowa produkuje dziennie 60 litrów mleka, wówczas
przez wymię musi w tym czasie przepłynąć 30 000 litrów krwi. Jak
widać organizm współczesnej, wysokowydajnej krowy wykonuje
niezwykle ciężką pracę
Dziękuj
ę
za
uwagę
