FIZJOLOGIA UKŁADU 

ROZRODCZEGO 

UKŁAD ROZRODCZY  

CYKL JAJNIKOWY 

W jajniku u dojrzałych płciowo kobiet zachodzą okresowe zmiany budowy i funkcji, 

nazywane cyklem  jajnikowym 

 

Od cyklu jajnikowego zależą przeobrażenia błony śluzowej macicy, jajowodów i pochwy 

Cykl jajnikowy wraz z cyklem miesiączkowym oraz okresowymi zmianami struktury 
i funkcji jajowodów  i pochwy stanowi 

cykl płciowy 

Przeciętnie cykl jajnikowy trwa 25 – 30 dni 

• Faza folikularna (przedowulacyjna) 

1 

• Faza lutealna (poowulacyjna)

  

2 

DZIELI SIĘ NA DWIE FAZY: 

UKŁAD ROZRODCZY  

CYKL JAJNIKOWY 

Faza folikularna (przedowulacyjna) 

1 

 Pod wpływem gonadoliberyny podwzgórzowej następuje stopniowe zwiększanie stężenia 
folitropiny wydzielanej z przedniego płata przysadki 

 

 Pod wpływem folitropiny zaczyna rosnąć kilka pęcherzyków jajnikowych 

 

 Rozpoczynającemu się dojrzewaniu pęcherzyków jajnikowych towarzyszy wzrost stężenia 
estrogenów 

 

 W wyniku zwiększenia stężenia estrogenów dochodzi na zasadzie ujemnego sprzężenia 
zwrotnego do hamowania wydzielania filotropiny z przysadki 

 

 Pod koniec fazy folikularnej odpowiednio duże stężenie estrogenów powoduje na zasadzie 
dodatniego sprzężenia zwrotnego nagłe zwiększenie wytwarzani i wydzielania lutropiny 

 

 Duże stężenie lutropiny (a także folitropiny)  prowadzi do do pęknięcia dojrzałego 
pęcherzyka jajnikowego (pęcherzyka Graafa) i 

OWULACJI

 (jajeczkowanie – wydzielenie 

komórki jajowej) 

 

 Owulacja kończy fazę folikularną, a rozpoczyna fazę lutealną 

• Faza lutealna (poowulacyjna)

  

2 

UKŁAD ROZRODCZY  

CYKL JAJNIKOWY 

 Rozpoczyna się w momencie powstania, głównie pod wpływem lutropiny, ciałka żółtego 

 

 Ciałko żółte wytwarza progesteron i estrogeny 

 

 Zwiększające się stężenie  progesteronu wpływa hamująco – na zasadzie ujemnego 
sprzężenia zwrotnego – na podwzgórze, co powoduje zmniejszenie stężenia lutropiny 

 

 Jeśli nie nastąpi zapłodnienie,  następuje zanik ciałka żółtego 

Jeśli komórka jajowa nie zostanie 

zapłodniona 

• Stopniowy zanik ciałka żółtego prowadzi 

do zmniejszenia się stężenia progesteronu 
i estrogenów 

 

• Zmniejszające się stężenie progesteronu i 

estrogenów, a także lutropiny działa 
pobudzająco na wydzielanie 
gonadoliberyny z podwzgórza i folitropiny 
z przysadki, co rozpoczyna nowy cykl 
jajnikowy 

Jeśli nastąpi zapłodnienie komórki 

jajowej i implantacja zarodka w 

macicy 

• Ciałko żółte nie znika 
• Wytwarzana przez łożysko 

gonadotropina

 

kosmówkowa podtrzymuje wydzielanie 

progesteronu

 i 

estrogenów

 przez ciałko 

żółte  

• Od trzeciego miesiąca ciąży ciałko żółte 

zaczyna zanikać, a jego funkcje związane z 
wydzielaniem progesteronu i estrogenów 
przejmuje częściowo łożysko 

• Faza lutealna (poowulacyjna)

  

2 

UKŁAD ROZRODCZY  

CYKL JAJNIKOWY 

UKŁAD ROZRODCZY  

CYKL JAJNIKOWY 

Działanie hormonów gonadotropowych w cyklu płciowym kobiet jest następujące: 
 

1.  FOLITROPINA: 

  pobudza wzrost  i dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych 
 pobudza wytwarzanie przez pęcherzyki jajnikowe estrogenów 
 wpływa wraz z estrogenami na tworzenie receptorów swoistych dla 

lutropiny  
 

2. LUTROPINA: 

  działając razem z folitropiną w pierwszej fazie cyklu wpływa na 

dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych 

 wraz z folitropiną wywołuje owulację 
 kontroluje powstawanie ciałka żółtego, a także jego czynność hormonalną 

– wydzielanie progesteronu i estrogenów 
 

3. PROLAKTYNA: 

 wpływa na gruczoł mlekowy powodując rozpoczęcie laktacji 
 pobudza komórki luteinowe ciałka żółtego do wydzielania progesteronu 

UKŁAD ROZRODCZY  

CYKL MIESIĄCZKOWY 

Błona śluzowa  macicy u dojrzałych płciowo kobiet podlega cyklicznym zmianom 

budowy i funkcji, nazywanym cyklem  miesiączkowym 

 

Wiąże się on z okresowo powtarzającym się rozwojem i dojrzewaniem pęcherzyków 

jajnikowych oraz z powstawaniem ciałka żółtego 

Przeciętnie cykl miesiączkowy trwa 28 dni 

• Faza wzrostu 

( faza proliferacyjna, folikularna, estrogenowa) 

1 

• Faza wydzielnicza 

(sekrecyjna, luteinowa)

  

2 

• Faza złuszczania

 

(miesiączkowa) 

3 

DZIELI SIĘ NA TRZY OKRESY: 

UKŁAD ROZRODCZY  

CYKL MIESIĄCZKOWY 

• Faza wzrostu 

( faza proliferacyjna, folikularna, estrogenowa) 

1 

Faza ta następuje po okresie krwawienia miesiączkowego i trwa przeciętnie 10 – 12 dni 

Zmiany zachodzące w tym okresie uwarunkowane są wydzielaniem 

estrogenów

 

przez komórki dojrzewających pęcherzyków jajnikowych 

 W początkowym okresie fazy wzrostu błona śluzowa macicy jest cienka 

 Dzięki podziałom mitotycznym w zrębie błony śluzowej przybywa komórek tkanki łącznej 

 Wzrasta ilość substancji międzykomórkowej wytwarzanej przez komórki tkanki łącznej  

 Pod koniec fazy wzrostu błona śluzowa grubieje 

 Następuje zwiększenie liczby naczyń krwionośnych i chłonnych 

 Koniec fazy wzrostu skorelowany jest z początkiem owulacji w cyklu jajnikowym 

UKŁAD ROZRODCZY  

CYKL MIESIĄCZKOWY 

• Faza wydzielnicza 

(sekrecyjna, luteinowa)

  

2 

Zmiany zachodzące w tym okresie uzależnione są głównie od powstałego po 

owulacji w jajniku ciałka żółtego, a przede wszystkim od wydzielanego przez 

komórki luteinowe 

progesteronu 

Czas trwania tej fazy trwa przeciętnie 13 dni  

(jest ściśle określony czasem trwania i zaniku ciałka żółtego – jego aktywności hormonalnej) 

 Błona śluzowa macicy ulega dalszemu pogrubieniu 

 Gruczoły błony śluzowej intensywnie wytwarzają i wydzielają substancje śluzowe 

 Wzrasta liczba naczyń krwionośnych 

 Dalsze przeobrażenia błony śluzowej macicy uzależnione są od losu uwolnionej do 

jajowodu w czasie owulacji komórki jajowej 

UKŁAD ROZRODCZY  

CYKL MIESIĄCZKOWY 

• Faza wydzielnicza 

(sekrecyjna, luteinowa)

  

2 

Jeśli nastąpi zapłodnienie komórki 

jajowej i implantacja zarodka w 

macicy 

• Wytwarzana przez łożysko 

gonadotropina

 

kosmówkowa podtrzymuje wydzielanie 

progesteronu

 i 

estrogenów

 przez ciałko 

żółte (również łożysko, szczególnie w 
późniejszym okresie ciąży 

 

• Faza wydzielnicza ulega przedłużeniu i nie 

dochodzi do krwawienia miesięcznego 

Jeśli komórka jajowa nie zostanie 

zapłodniona 

• Ciałko żółte  w ściśle określonym czasie 

ulega stopniowemu zanikowi, co prowadzi 
do zmniejszenia stężenia progesteronu i 
estrogenów 

• Następuje skurcz i zamknięcie światła 

tętnic zaopatrujących w krew  warstwę 
czynnościową błony śluzowej macicy – 
niedokrwienie części błony śluzowej 
macicy 

• Niedokrwienie prowadzi do zmian 

martwiczych warstwy czynnościowej błony 
śluzowej macicy oraz jej obkurczania 

UKŁAD ROZRODCZY  

CYKL MIESIĄCZKOWY 

• Faza złuszczania

 

(miesiączkowa) 

3 

Faza ta trwa przeciętnie 3 – 5 dni 

 Rozpoczyna się od nagłego rozkurczu tętni warstwy czynnościowej błony śluzowej macicy  

 

 Gwałtowne wypełnienie krwią naczyń leżących powyżej tętnic powoduje pękanie ich ścian 

 

 Uwolniona z naczyń krew tworzy wylewy śródśluzówkowe 

 

 Krew wraz ze zmienionymi martwiczo fragmentami warstwy czynnościowej błony 
śluzowej macicy dostaje się do  jamy macicy 

 

 W tym okresie błona śluzowa macicy jest cienka 

 

 Pod koniec fazy miesiączkowej, warstwa czynnościowa błony śluzowej jest całkowicie 
złuszczona (pozostaje jedynie warstwa podstawna) 

UKŁAD ROZRODCZY  

CYKL PŁCIOWY KOBIETY 

UKŁAD ROZRODCZY  

CYKL PŁCIOWY KOBIETY 

1 – Menstruacja (miesiączka) 

2 – Rosnące pęcherzyki 

3 – Dojrzały pęcherzyk z komórką jajową 

4 – Owulacja (jajeczkowanie) 

5 – Ciałko żółte 

6 – Zanik ciałka żółtego 

Pozostające po owulacji w jajniku elementy dojrzałego pęcherzyka 
przekształcają się w gruczoł wydzielania wewnętrznego – 

ciałko żółte