1-2) Ogólne zasady pisania prac naukowych: 
teza, argumentacja, przypisy, bibliografia, 
znormalizowany maszynopis (komputeropis).

Wstęp do Kulturoznawstwa

1-2

Prace (teksty) naukowe

• Pod pojęciem „prac (tekstów) naukowych” rozumiemy rozprawy     

      z zakresu danej dyscypliny naukowej, w ramach których 
przestrzega się ogólnie przyjętych w tej dyscyplinie zasad 
metodologicznych i edytorskich.

• Pracami (tekstami) naukowymi są zasadniczo prace pisane przez 

naukowców (uczonych) – przedstawicieli danej dyscypliny.

• Prace naukowe mogą (i mają w praktyce) różną wartość naukową 

(poznawczą) uzależnioną od talentu i rzetelności ich autorów 
(ogólnie przyjmuje się, że im wyższy tytuł (stopień) naukowy tym 
cenniejsza  jest praca gdyż jej autor ma więcej wiedzy i 
doświadczenia – ale nie znaczy to, że zasada ta sprawdza się 
zawsze).

• Zdarza się bowiem, że utytułowane naukowo osoby piszą mierne 

prace naukowe, natomiast prace (teksty) osób bez tytułów 
naukowych (np. dziennikarzy) posiadają często wysoką wartość 
naukową (poznawczą) mimo że nie przestrzegają podstawowych 
zasad edytorskich lub metodologicznych przyjętych w danej 
dyscyplinie.

Tytuły i stopnie naukowe i zawodowe

• Podstawowe tytuły (stopnie) naukowe – wymienione w 

kolejności od najwyższego do najniższego - to:

1) profesor;
2) doktor habilitowany;
3) doktor;
• Profesor i doktor habilitowany są samodzielnymi pracownikami 

nauki, doktor to niesamodzielny pracownik nauki.

• Poza tym wyróżnia się jeszcze tytuły zawodowe (nadawane po 

ukoń-czeniu studiów wyższych pierwszego lub/i drugiego 
stopnia). Tytuły zawodowe dają prawo do (ewentualnej) dalszej 
kariery naukowej):

4) magister (lekarz);
5) licencjat (inżynier);

Stanowiska naukowe

•

Od tytułów i stopni naukowych odróżnia się stanowiska 
naukowe,     tj. posady jakie na uczelni może objąć osoba z 
tytułem i stopniem naukowym lub zawodowym. Podstawowe 
stanowiska naukowe to:

1) profesor zwyczajny (obejmuje profesor);
2) profesor nadzwyczajny (obejmuje najczęściej doktor 

habilitowany, zdarza się również profesor);

4) adiunkt (w zależności od uczelni obejmuje doktor habilitowany 

albo doktor);

5) asystent (w zależności od uczelni obejmuje doktor lub magister);

•

Na mniejszych uczelniach spotyka się również stanowiska:

1) starszy wykładowca (różnie, w zależności od uczelni, mogą je 

obejmować zarówno profesorowie jak i doktorzy ale w zasadzie 
nie magistrzy);

2) młodszy wykładowca (w zasadzie obejmują je magistrzy lub 

młodsi wiekiem i stażem doktorzy);

Dlaczego studenci muszą stosować się 

do ogólnych zasad pisania prac naukowych?

• Z powyższych uwag wynika, że prace naukowe pisane są 

zasadniczo przez profesorów, doktorów habilitowanych i doktorów. 

• Jednak magistrzy i licencjaci mogą w przyszłości zdobyć jeden z 

tych tytułów (stopni) naukowych.

• Droga do zdobycia tytułów (stopni) naukowych wiedzie 

zasadniczo przez pisanie prac naukowych, a więc również ich 

prace (na miarę ich wiedzy, zdolności i doświadczenia) muszą 

spełniać wymogi stawiane przed pracami naukowymi.

• To samo co magistrów i licencjatów dotyczy również studentów 

pierwszego i drugiego stopnia studiów: oni również mogą w 

przyszłości zdobyć stopnie i tytuły naukowe, dlatego prace pisane 

przez nich        w ramach toku studiów muszą czynić zadość (na 

miarę ich możliwości) zasadom metodologicznym i edytorskim 

prac naukowych przyjętym    w danej dyscyplinie. 

• Dlatego podczas pisania prac semestralnych z danego 

przedmiotu, studenci powinny przestrzegać (na miarę swojej 

wiedzy, talentu i doświadczenia) zasad pisania prac naukowych, 

nawet jeśli większość z nich nie zdobędzie w przyszłości tytułu 

(stopnia) naukowego i nie będzie zajmowała się działalnością 

naukową.

Cele pisania prac naukowych 

(działalności naukowej)

• Zasadniczym celem pisania prac (tekstów) naukowych jest 

poszerze-nie zakresu wiedzy w danej dyscyplinie naukowej. 

Dlatego prace naukowe powinny, o ile tylko to możliwe, wnosić 

coś nowego do już zastanej wiedzy naukowej.

• Ogólnie przyjmuje się, że o wartości naukowej (poznawczej) prac 

naukowych decyduje teza (tezy). Teza to ogólna konkluzja 

(wniosek) do jakiej doszedł autor pracy (np. że ziemia kręci się 

wokół słońca a nie odwrotnie, II Wojna Światowa rozpoczęła się 

wcześniej niż dotychczas przypuszczano, w kulturze współczesnej 

zaciera się różnica pomiędzy kulturą masową i wysoką, itp.).

• Sposób wyłuszczenia tezy zależy od danej dyscypliny naukowej 

(może być mniej lub bardziej sformalizowany). W naukach 

przyrodniczych (np. fizyce) i formalnych (matematyka, logika) 

teza ma najczęściej postać wzoru matematycznego lub 

logicznego, w naukach społecz-nych (humanistycznych) tezy 

mają najczęściej mniej czy bardziej literacką (eseistyczną) 

postać.

Struktura pracy naukowej

• Teza musi zostać uargumentowana, tzn. na jej poparcie muszą 

zostać przytoczone argumenty przemawiające za jej 
przyjęciem.

• Argumenty te, podobnie jak sama teza (tezy) mogą mieć 

bardziej czy mniej sformalizowaną postać. 

• W naukach przyrodniczych i formalnych argumentami są w 

zasadzie wzory matematyczne lub logiczne, ogólnie przyjęte 
na ich gruncie,        z których wynika postawiona teza (wzór 
lub zależność która została zauważona i opisana przez 
uczonego).

• W naukach społecznych (humanistycznych) argumentacja ma 

z reguły bardziej literacką (eseistyczną) postać. Są to 
twierdzenia ogólnie przyjęte w ramach danej dyscypliny, za 
pomocą których uczony stara się udowodnić że teza którą 
postawił jest trafna i należy ją przyjąć.

Co trzeba wiedzieć żeby pisać prace naukowe?

• Zasady pisania prac naukowych można podzielić na dwie grupy:
1) metodologiczne;
2) edytorskie;

1) Reguły metodologiczne są bardziej sformalizowane w naukach 

przyrodniczych niż społecznych (humanistycznych). W zasadzie 

jest to wiedza o dorobku (podstawowe twierdzenia, przyjęte 

zasady argumentowania, znaczenie pojęć teoretycznych, 

znajomość wzorów itp.) danej dyscypliny naukowej. Wiedzę tę 

zdobywa się stopniowo,       w trakcie studiów i pracy naukowej 

(dlatego im starszy i bardziej doświadczony uczony, tym 

bardziej wartościowe powinny być jego prace). Reguły 

metodologiczne są trudne do opanowania i studenci      w 

zasadzie (z uwagi na wiek i staż) nie mają większych szans         

     na opanowanie większości z nich (nie mówiąc już o całości).

2) Reguły edytorskie to zasady sporządzania tekstów naukowych. 

Są one stosunkowo łatwe do opanowania i powinni opanować je 

już studenci piszący prace semestralne.

Podstawowe reguły metodologiczne

• Wszystkie poglądy (w miarę możliwości unikać cytatów, 

lepiej streszczać czyjeś poglądy własnymi słowami) muszą 
być opatrzone przypisami;

• W pracy najlepiej powoływać się na poglądy (prace naukowe) 

znanych i uznanych przedstawicieli danej dyscypliny;

• Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje przypisów:

– dolne (tradycyjne);
– amerykańskie (oksfordzkie, harvardzkie);

• Do pracy musi zostać sporządzona bibliografia, tj. spis 

wszystkich pozycji przytaczanych w przypisach. Zasady 
porządkowania bibliografii są różne, ale najczęściej jest to 
kolejność alfabetyczna nazwisk autorów (lub tytułów jeśli są 
to prace zbiorowe);

• Żeby nauczyć się robienia przypisów i bibliografii, najlepiej 

obejrzeć kilka książek i artykułów naukowych i zobaczyć, jak 
to jest tam zrobione.

Podstawowe reguły edytorskie 

(dotyczą komputeropisów)

• Czcionka 12 lub 13, najlepiej Times New Roman, w przypisach 

dolnych stosujemy czcionkę 10;

• Odstępy między wierszami 1,5;
• Tekst musi być wyjustowany;
• Wcięcia akapitów 1,25 cm;
• Akapity powinny stanowić całości tematyczne, nie powinny 

być ani    za małe ani za duże (ok. 2-4 akapitów na stronę 
znormalizowanego komputeropisu);

• Tytuły przytaczanych w tekście głównych i przypisach prac 

najlepiej wyróżnić kursywą, to samo dotyczy omawianych 
terminów teoretycznych oraz terminów i zwrotów 
obcojęzycznych nie zadomowionych w języku polskim;

• Cytaty należy wyróżnić za pomocą cudzysłowu;

Podstawowe rady i przestrogi dotyczące pisania prac 

semestralnych (i w ogóle naukowych)

• Należy w miarę możliwości pisać stylem jasnym i przystępnym, a 

nie „zerżniętym” z książek napisanych językiem trudnym i 

metaforycznym. Sztuka polega na tym, by o trudnych i 

skomplikowanych rzeczach pisać (możliwie) jasno i zrozumiale (nie 

należy jednak mieć złudzeń, że każdy będzie to w stanie zrozumieć 

– wysiłek interpretacji tekstu spoczywa również na jego czytelniku).

• Styl metaforyczny i zawiły sugeruje, że student zapożyczył go z 

jakiegoś artykułu lub książki i niekoniecznie go sam rozumie (w 

pracach seme-stralnych i licencjackich zdarza się to niestety 

często).

• Jeśli spotykamy termin którego znaczenia nie rozumiemy (np. 

heurysty-ka, epistemologia) a który chcemy umieścić w naszej 

pracy, musimy wyjaśnić sobie jego znaczenie (najlepiej odszukajmy 

go w jakimś słowniku lub encyklopedii), żebyśmy wiedzieli 

(przynajmniej w ogólnym zarysie) co on oznacza.

• Nie należy ściągać tekstów z Internetu (na zasadzie „kopiuj – 

wklej”) albo przepisywać ich z książek i artykułów i podawać je jako 

własne teksty (plagiat). PLAGIAT JEST PRZESTĘPSTWEM.