Metody pozwalajace na ocene rozwóju fizycznego dzieci

Metody oceniające rozwój

fizyczny

• Norma rozwojowa jewst biologicznym układem

odniesienia

• Zakres norm jest opisany i wyznaczony

metodami statystycznymi – tu:

statystyczna

norma populacyjna grupa wybrana losowo,

reprezentatywna, liczna, wyznaczamy

przedział, do którego należy większość

osobników

•

Wyznaczamy: średnią arytmetyczną, medianę

= wartośc centralną, SD (rozkład normalny),

•

zakresy: x +/- 1 SD – 68%, wąska norma; x +/-

2 SD – „szeroka norma, ok. 95% osobników, ale:

• za patologię należy uznać przedział

za patologię należy uznać przedział

poniżej 3 pc. i powyżej 97 pc.

Przedmiot oceny

• Poziom rozwoju danej cechy –

np. w stosunku do norm

• Dynamika rozwoju cechy; przyrosty

bezwzględne lub względne w czasie (ocena
longitudinalna)

• Oceniane: masa, długośc, wysokość,

obwody głowy, klatki, brzucha,

• Oceniane: grubośc podściółki tłuszczowej

(fałdy)

• Oceniane proporcje (np. morfogramy SD

licznych cech antropometrycznych)

Metody pozwalajace na ocene

rozwóju fizycznego dzieci

Charakterystyka tabeli norm:

• dotyczą zwykle masy ciała, wzrostu,

wymiarów głowy, klatki piersiowej,

• uzyskane z badań przekrojowych losowo

wybranych probandów z danej populacji,

• dotyczą określonych zakresów wieku (od-do),

• pozwalają określić, czy dana cecha mieści

się poniżej lub powyżej przeciętnej dla

danego wieku; granice norm nie są

sprecyzowane, wartość tabel – orientacyjna:

• ze względu na zjawisko akceleracji, tabele wymagają

aktualizacji co 10-15 lat,

• różnice środowiskowe – normy regionalne.

Metody pozwalajace na ocene

rozwóju fizycznego dzieci

Siatki centylowe
Definicja:
CENTYL - wielkość ograniczająca zmienną

biologiczną, począwszy od której i powyżej

której obserwuje się pewien procent

wszystkich wartości zmiennej w danej

próbie.

SIATKI CENTYLOWE:

• umożliwiają graficzne przedstawienie pozycji

cechy w stosunku do normy:

• możliwość obserwacji ciągłej (indywidualnej) i tzw. toru

rozwoju,

• doskonała i prosta metoda oceny tempa wzrastania.

•

Stosowanie siatek centylowych wymaga

umiejętności określenia,

co jest normą.

Metody pozwalajace na ocene

rozwóju fizycznego dzieci – siatki

centylowe

• 50 centyl - w danym wieku

metrykalnym: 50% poniżej, 50% powyżej

• 3-97 centyl - szeroko pojęta norma
• 25-75 centyl – „wąska norma”
• 5 i 95 centyl - tzw. centyle graniczne
• 3(5)-10 centyl - strefa pośrednia ujemna

(pogranicze normy)

• 90-97(95) centyl - strefa pośrednia dodatnia

(pogranicze normy)

Przykład

siatek

centylowych

Siatka centylowa

wysokości ciała dziewcząt

warszawskich wg

opracowania Palczewskiej

i Niedźwiedzkiej, 1999

IMD Warszawa

Przykład

siatek

centylowych

Siatka centylowa ciężaru

ciała chłopców

warszawskich wg

opracowania Palczewskiej

i Niedźwiedzkiej, 1999

IMD Warszawa

Przykład

siatek

centylowych

Siatki centylowe

wskaźnika

względnej, masy

ciała (BMI)

wysokości ciała

dziewcząt i

chłopców

warszawskich wg

opracowania

Palczewskiej

Niedźwiedzkiej,

1999 IMD

Warszawa

Przykład siatek

centylowych

Siatki centylowe wzrostu,

masy ciała i wskaźnika

względnej masy ciała (BMI)

wysokości ciała dziewcząt i

chłopców polskich w badaniu

OLAF (opracowanie Z. Kułagi

i wsp., 2010, Standardy

Medyczne

)

Metody pozwalajace na ocene

rozwoju fizycznego dzieci – siatki

skorelowane

Siatka cech skorelowanych dla chłopców (wysokość, masa ciała).

Krawczyński 2000

Metody pozwalajace na ocene

rozwoju fizycznego dzieci – siatki

skorelowane

Siatka cech skorelowanych dla dziewcząt (wysokość, masa ciała).

Krawczyński 2000

Metody pozwalajace na ocene

rozwoju fizycznego dzieci – siatki

centylowe

• Stosuj aktualnie zalecane siatki: IMD

Warszawa, MP 2002, OLAF 2010
(standardy medyczne CZD – , wzrost,
masa ciała, BMI, RR)

• Uwzględnienie zjawiska akceleracji

Metody pozwalajace na ocene

rozwoju fizycznego dzieci – siatki

centylowe

Uwaga dotycząca centyli i siatek

• Cech biologicznych nie można dzielić w sposób

czysto mechaniczny na grupy fizjologii i patologii.

• Dzieci mieszczące się w strefach pośrednich

wymagają obserwacji i badań kontrolnych.

• W celu wykluczenia procesu chorobowego lub

weryfikacji postępu leczenia (rehabilitacji, diety,

fizjoterapii, leczenia przewlekłego - w tym

hormonalnego - rh-GH).

• Zaburzenia harmonijności rozwoju –

uzasadnieniem dla obserwacji, diagnostyki,

badań.

Metody pozwalajace na ocene

rozwóju fizycznego dzieci – siatki

centylowe

Interpretacja statystyczna pomiarów (w

tym: rozwojowych)

Pojęcia:

• rozkładu normalnego ( w tym- krzywa

rozkładu normalnego Gaussa),

• zmienności (wariancji),

• odchylenia standardowego,

• relacji: odchylenia standardowego i

centyli.

Metody

Metody pozwalajace na ocene

rozwoju fizycznego dzieci –

wskaźnik proporcji

Definicja:

WSKAŹNIKI PROPORCJI: służą do przedstawiania stosunku dwóch

lub więcej elementów morfologicznych względem siebie i

mogą być pomocne do określenia kształtowania się proporcji

ciała.

INNE WSKAŹNIKI

• Queteleta – masa ciała według wysokość ciała w cm (charakteryzuje

budowę ciała, zależny od fazy ontogenetycznej, podlega masie tkanki

tłuszczowej lub mięśniowej).

•

Międzykończynowy

- długość kończyn górnych: długość kończyn

dolnych x 100%, w cm.

•

Spłaszczenia klatki piersiowej

( iloraz: głębokość/szerokość klatki

w cm).

• BMI

(body mass index) (kg masy/wzrost w m

) – wskaźnik szczupłości

(<15) – otyłości (>30).

•

Z-score = (a

pomiar

– X

populacyjna

):SD

– stosunek różnicy wartości

badanej cechy do średniej populacyjnej SD, czyli -ile razy SD badania

jest > lub <

od średniej

Metody pozwalajace na ocene

rozwou fizycznego dzieci –

morfogramy

Definicja:

MORFOGRAM - linia krzywa uzyskana z połączenia wartości

liczbowych kilu cech morfologicznych naniesionych na

specjalnie skonstruowaną siatkę, oddzielnie dla każdej

płci;

• daje możliwość kształtowania się proporcji między

odcinkami lub składnikami ciała,

• umożliwia określenie procesów różnicowania,

• daje graficzne informacje o zależnościach między

cechami morfologicznymi

•

średnie wartości dojrzałego osobnika o

prawidłowym rozwoju somatycznym tworzą na

siatce poziomą linię prostą.

Metody pozwalajace na ocene

rozwoju fizycznego dzieci –

morfogramy

•

Służą do idywidualnej oceny i pogłębionych

analiz rozwojowych

•

Posługują się licznymi parametrami

antropometrycznymi

•

Pozwalają na wyznaczenie somatycznych

profili rozwojowych i

profili rozwojowych i proporcji ciała

proporcji ciała

•

pozwalaja na złożoną jednoczasową analizę

i obserwację w czasie

•

Szczególnie przydatne w zaburzeniach

rozwoju dzieci z zaburzeniami

hormonalnymi i chorobami

uwarunkowanymi genetycznie

2 pojęcia: trend sekularny i

akceleracja rozwoju

TREND: tendencja przemian; wielowiekowe,

morfofunkcjonalne, nieewolucyjne zmiany

organizmu człowieka, wyrażające się między

innymi zmianami proporcji ciała.

AKCELERACJA: dostrzegane w ostatnim stuleciu

zjawisko przyśpieszonego rozwoju

biologicznego i osiągania przez kolejne

pokolenia większych rozmiarów ciała.

Tu:

•

przyśpieszenie rozwoju fizycznego i dojrzewania

płciowego,

•

zmiany proporcji ciała (wydłużanie kkd),

•

opóźnienie procesów inwolucyjnych równoznaczne z

przedłużeniem biologicznej potencji gatunku ludzkiego..

•

TREND

: tendencja przemian; wielowiekowe, morfofunkcjonalne,

nieewolucyjne zmiany organizmu człowieka, wyrażające się

między innymi zmianami proporcji ciała.

2 pojęcia: trend sekularny i

akceleracja rozwoju

AKCELERACJA

: dostrzegane w ostatnim

stuleciu zjawisko przyśpieszonego rozwoju
biologicznego i osiągania przez kolejne
pokolenia większych rozmiarów ciała.

Tu:
• przyśpieszenie rozwoju fizycznego i dojrzewania

płciowego,

• zmiany proporcji ciała (wydłużanie kkd),
• opóźnienie procesów inwolucyjnych równoznaczne z

przedłużeniem biologicznej potencji gatunku
ludzkiego.

2 pojęcia: trend sekularny i

akceleracja rozwoju

Patologia akceleracji:
• wczesna utrata odporności biernej,
• szybsza nwoucja układu chłonnego,
• narastająca liczba przypadków war postawy
• krótkowzroczność,
• zwolnienie procesów dojrzewania

emocjonalnego w stosunku do przyspieszenia

wzrastania somatycznego,

• intelekt a dojrzałość społeczna (objawy

nieprzystosowania i zaburzenia zachowania).

Metody oceny rozwoju fizycznego

• Osiągniecie poziomu rozwoju fizycznego w

dniu badania, w danej klasie wieku – informacje

statyczne (cross sectional) o rozwoju cech w danej

populacji, przeprowadzenie oceny wartości

przeciętnych dla płci i wieku (i nic poza tym).

• Przebieg indywidualnego rozwoju w ciągu kilku

lat obserwacji – informacje dynamiczne

(longitudinal studies) – wierne odtworzenie

krzywych wzrastania i indywidualnego

zróżnicowania toru rozwojowego, projekcje wzrostu

końcowego i inne, wpływy środowiskowe.

• Tempo wzrastania - linia uzyskana z kolejnych

pomiarów wysokości w poszczególnych latach

życia.

• Rytm wzrastania – przyrost wartości cechy w

interwałach rocznych.

Pojęcie wieku rozwojowego

•

Wiek kalendarzowy (metrykalny,

chronologiczny)

•

Wiek rozwojowy – miara dojrzałości

biologicznej organizmu oceniana na

podstawie kilku cech ( w latach)

kryterium wieku szkieletowego, wtórnych cech

płciowych, wieku zębowego, wieku morfologicznego,

w tym

w tym wieku wzrostowego i wagowego

wieku wzrostowego i wagowego

Układem odniesienia wieku rozwojowego czas, w

którym większośc dzieci osiąga poziom rozwoju

danej cechy lub funkcji. Porównanie jkako

przyśpieszenie-opóźnienie w stosunku do „wzorca”

Zaburzenia wzrastania:

• Otyłośc (obesitas); > 2 kanały

centylowe/wiek

• Niskorosłośc (hipostatutria)<10c; <1,5 SD
• Tzw. „nieorganiczny zespół opóźnienia

rozwoju NZOR

(w<3c, opóźnienie rozw. psych-

mot,umysłowego, zab. psychosomatyczne, zab.

zachowania)

• Zwiększenie przyrostów m.c. po hospitalizacji
• Wykluczenie przyczyn organicznych
• Nieprawidłowości środowiskowe

•

Nadmierna wysokośc (w>97c; przyczyny

endokrynologiczne)

Document Outline