plik

Znaki kartograficzne i czynniki od których zależy ich rozpoznanie?

(przykłady)
2.

Zdefiniuj i opisz sposoby stosowania metody zasięgów i sygnatur

liniowych? (przykłady)
3.

Metoda kartogramu - różnice pomiędzy kartogramem geometrycznym a

dazymetrycznym? (przykłady)
4.

Modelowanie kartograficzne oraz różnice pomiędzy modelami w nim

stosowanymi (Schemat etapów)? (przykłady)
5.

Generalizacja kartograficzna: rodzaje generalizacji (przykłady),

upraszczanie (ogólnie), eliminacja (przykłady)?
6.

Proces czytania mapy a zmienne graficzne?(przykłady)

Zdefiniuj i opisz sposoby stosowania metody choro chromatycznej i

sygnatur punktowych? (przykłady)
8.

Metoda kartodiagramu (definicje i klasyfikacja) i wpływ skali tematycznej?

Skale pomiarowe i przykłady ich zastosowania?

10.

Generalizacja kartograficzna: definicja rozpoznawalności i jej

zastosowanie w upraszczaniu obiektów, symbolizacja, przewiększenie
(przykłady)?

1.

Znaki kartograficzne i czynniki od których zależy chi rozpoznanie?

(przykłady)
Znaki kartograficzne to umowny zestaw znaków używanych na mapie, służący do przedstawiania
różnych zjawisk, zdarzeń i obiektów. W zależności od dokładności i rodzaju mapy są różne znaki.
Znaki kartograficzne przeważnie utożsamia się z sygnaturową metodą prezentacji kartograficznej
Przykładowe znaki kartograficzne to: rzeka (niebieska linia), las (zielona przestrzeń) lub np. hotel
(litera H w domku). Do znaków kartograficznych zalicza się również m. in. poziomice.

Wyróżnia się znaki kartograficzne: punktowe (np. punkty wysokościowe), liniowe (np. rzeki, drogi),
powierzchniowe (np. lasy).

Znaki kartograficzne.
Dobrze jest znana zasada percepcji mówiąca, że znacznie łatwiej zapamiętuje się coś, co znajduje się
na początku lub na końcu niż w środku. W odniesieniu do znaku kartograficznego, będącego zwartą
figurą,  powyższa  zasada  może  być  sformułowana  następująco:  zewnętrzne  elementy  znaku  są
odbierane i rozumiane łatwiej niż jego elementy wewnętrzne. Zgodnie z zasadą izomorfizmu treści,
każdy znak powinien składać się z elementu przewodniego (kolor, kształt), a jego rozbudowa powinna
konkretyzować  bardziej  szczegółowo  jego  sens  znaczeniowy.  Należy  również  mieć  na  względzie
właściwości percepcji.

Na  niezawodność  rozpoznania  znaków  wpływają:  1.znaki  najprostsze  są  najlepiej  rozróżnialne,
2.rozróżnialność  znaków  się  zwiększa  jeśli  w  ich  zarysie  zachowały  się  elementy  tego  samego
porządku  widoczności,  3.podstawowe  cechy  konfiguracji  znaku  nie  powinny  dominować  nad
rozróżniającymi  je  cechami  informatywnymi,  4.w  znaku  powinna  mieścić  się  optymalna  liczba
rozróżniających cech informatywnych.

*Nieprzestrzeganie tych prawidłowości powoduje pojawienie się redundancji (rozwlekłość wyrażania
i nadmiar oznaczeń) utrudniającej czytanie mapy. Może to być redundancja merytoryczna (treść
mapy rozbudowana ponad potrzebę), sygmatyczna (same znaki są niepotrzebnie rozbudowane) oraz
syntaktyczna (zachodzenie na siebie oznaczeń).

Zdefiniuj i opisz sposoby stosowania metody zasięgów i sygnatur

liniowych? (przykłady)
Metoda sygnatur- prezentacja obiektów niemożliwych do przedstawienia w skali mapy:
Punktowe, liniowe, ilościowe.
- obiekty na mapie są przedstawione za pomocą znaków
punktowych, liniowych, powierzchniowych zróżnicowanych pod względem
graficznym zależnie od charakterystyki cech jakościowych obiektu.
- dla odróżnienia cech jakościowych stosuje się sygnatury o
różnym kształcie, kolorze, jasności i deseniu.
- w niektórych przypadkach można przy jej pomocy wyrazić
cechy ilościowe,



Sygnatury liniowe:

geometryczne - abstrakcyjne

symboliczne - mogą nawiązywać do skojarzeń użytego koloru czy deseni z kolorem
lub postacią rzeczywistych obiektów, np. niebieskie rzeki

obrazkowe - może być wyrażona obrazem widzianym z góry, np. tor kolejowy

Metoda  sygnaturowa  polega  na  oznaczeniu  na  mapie  pozycji  obiektów  obserwowanych  w
rzeczywistości  za  pomocą  znaków  punktowych,  liniowych  i  rozróżnieniu  ich  wyrazu  graficznego
odpowiednio do charakterystyki cech jakościowych obiektów. W zależności od elementu odniesienia
wyróżnia  się  sygnatury  punktowe  i  liniowe.  Ze  względu  na  kształt  wydziela  się  sygnatury
geometryczne, symboliczne, obrazkowe i literowe.
Sygnatury liniowe  – tu również można wydzielić  postacie  geometryczne,  symboliczne  i obrazkowe,
aczkolwiek w innym nieco sensie niż w przypadku sygnatur punktowych. Ponieważ linia traktowana
jest  jako  zbiór  punktów,  każdy  punkt  tej  linii  na  mapie  pozostaje  w  bezpośredniej  zależności
pozycyjnej  z  odpowiednim  punktem w  rzeczywistości.  Samo  położenie  zbioru  takich  punktów,  czyli
przebieg linii, jest najistotniejszą cechą rozróżniającą. Pozostałe cechy odróżniające sens semantyczny
sygnatury liniowej to: kolor, jasność, deseń.

Metoda zasięgów

Służy ona do zaznaczania na mapie zjawisk rozproszonych. Linia zasięgu mówi nam, że w jej zakresie
określone zjawisko występuje, ale nie na całym terenie. Możemy wyróżnić zasięgi otwarte, którymi są
zasięgi wychodzące poza obszar ramki danej mapy i zasięgi zamknięte, które w całości mieszczą się na
konkretnej mapie. Polega na oznaczeniu na mapie zasięgu występowania danego zjawiska. Stosuje
się w niej elementy liniowe, punktowe i powierzchniowe, które są odczytywane w odniesieniu do
powierzchni. Wyróżnia się:



zasięg liniowy - za pomocą wyraźnej linii wydziela się określone obszary.



zasięg plamowy - jest on przedstawiony za pomocą plamy, czyli obrysowanego linią obszaru
wypełnionego kolorem lub deseniem.



zasięg opisowy - określa w przybliżeniu występowanie danego zjawiska za pomocą napisu.
Różnicuje się go za pomocą stosowania różnych krojów i wielkości pisma.



zasięg sygnaturowy - polega na wprowadzaniu wewnątrz zasięgu liniowego odpowiedniej
sygnatury oznaczającej zjawisko występujące na wyznaczonym obszarze

- przykład: rozmieszczenia gatunków roślinności lub gatunków
zwierząt
Metoda zasięgów polega na oznaczeniu na mapie obszaru występowania danego zjawiska. Metodę
tą  zalicza  się  do  powierzchniowych.  Najprostszym  sposobem  oznaczenia  obszaru  występowania
danego zjawiska jest wykreślenie na mapie konturu (linii), odpowiadającego granicom tego obszaru.
W  szczególnych  przypadkach  linię  konturu  opuszcza  się  i  wtedy  pozostaje  jedynie  znak
powierzchniowy  w  postaci  plamy  lub  sam  opis.  Zgodnie  z  tym  wyróżniamy  typy  zasięgów:  liniowy,
sygnaturowy, plamowy, opisowy.
Zasięg  liniowy  występuje  wtedy,  gdy  jedynym  środkiem  graficznym  do  oznaczenia  danego obszaru
jest  linia.  Gdy  na  jednej  mapie  oznacza  się  kilka  różnych  obszarów,  rozróżnienie  ich  jest  osiągane
przez  zróżnicowanie  deseniu  lub  koloru  uwagę  na  zasięgi  otwarte  (gdy  mapa  przedstawia  obszar
mniejszy  niż  zasięg  występowania  zjawiska)  i  zasięgi  zamknięte  (gdy  zasięg  występowania  zjawiska
jest mniejszy niż obszar przedstawiony na mapie.
Zasięg sygnaturowy  –  wewnątrz danego zasięgu linii wprowadza się odpowiednią sygnaturę,  która
informuje o treści tego zasięgu.
Zasięg plamowy może być uważany za dalsze uczytelnienie zasięgu liniowego, przez wypełnienie go
znakiem powierzchniowym (kolorem lub deseniem).
Zasięg opisowy jest najbardziej schematyczny. Określa on jedynie w dużym przybliżeniu, gdzie dane
zjawisko  występuje  i  na  jakim  przypuszczalnie  obszarze.  Do  dowolnego  opisu  na  mapie  można
stosować różne kroje i wielkości pisma oraz umieszczać je w sposób zwarty lub rozstrzelony.

3.Metoda kartogramu - różnice pomiędzy kartogramem geometrycznym a
dazymetrycznym? (przykłady)

Kartogram to metoda sluzaca przedstawianiu wartości odniesionych do powierzchni
Metoda  kartogramu  służy  do  przedstawiania  średniej  intensywności  jakiegoś  zjawiska  w  granicach
określonych  pól  odniesienia,  a  więc  wartości  odniesionych  do  powierzchni.  Względna  prostota
konstrukcji kartogramów oraz łatwość ich opracowania komputerowego sprawiają, że mimo ich wad
są one najczęściej używanym rodzajem map do przedstawień społeczno – gospodarczych.

W  kartogramach  wartości  obliczane  są  dla  określonych  jednostek  powierzchni,  które  są
reprezentowane przez symbole powierzchniowe, dlatego mogą mieć charakter wyłącznie względny.
Różnice  w  intensywności  zjawiska  przedstawia  się  jako  różnice  barwy  lub  częściej,  jako  różnice
szarości/intensywności  barwy,  wyrażających  hierarchię  i  porządek  klas.  Dobrane  one  powinny  być
tak,  żeby  dwukrotnie  wyższe  wartości  prezentowane  były  za  pomocą  dwukrotnie  ciemniejszej
barwy/szarości.  Na  ogół  przyjmuje  się,  że  im  ciemniejszy  odcień,  tym  bardziej  intensywne  jest
zjawisko (wyższa jest jego gęstość).

Wartości liczbowe mogą być wyrażane zarówno w sposób ciągły (kartogramy ciągłe), jak i skokowy, w
przedziałach  klasowych  (kartogramy  właściwe),  przy  czym  ten  drugi  sposób  jest  stosowany
najczęściej.
Należy  również  wspomnieć  o  pewnych  rodzajach  kartogramów,  wśród  których  wyróżnia  się
kartogramy: proste, złożone i strukturalne. Oprócz nich istnieją również budowane na innej zasadzie
niż  pozostałe  kartogramy  bryłowe,  których  parametrem  (wyrazem  liczbowym)  jest  wysokość  bryły,
której podstawą jest dana jednostka odniesienia.
Istnieją dwa główne rodzaje ujęcia tematu na kartogramach: mapy gęstości (przedstawiają stosunek
wartości do powierzchni) i mapy wskaźników (przedstawiają stosunek dwóch wartości do siebie).

Uwzględniając charakter rozmieszczenia zjawiska można dokonać pewnych zmian, np. zmienić
granice jednostek odniesienia lub zastosować jednostki geometryczne (kartogram geometryczny).

Kartogram oparty o jednostki, których granice są dostosowane do rzeczywistego rozmieszczenia
zjawiska nazywa się kartogramem dozymetrycznym.

Jeszcze inne rozwiązanie to zastosowanie kartogramu eumorficznego, który polega na wykorzystaniu
wielkości jednostek odniesienia jako nośnika informacji i określenie ich wielkości proporcjonalnie do
wartości.

metoda dazymetryczna (kartogram dazymetryczny) - ukazuje obszary posiadające zjawiska takiej
samej gęstości, przy czym wyraz liczbowy tej gęstości ma charakter skokowy.

Kartogramy
- przykłady: gęstość zaludnienia, lesistość, zjawiska przedstawiające
zmiany wartości w czasie,
Uwzględniając charakter rozmieszczenia zjawiska można dokonać zmian. Jedną z nich jest zmiana
jednostek odniesienia, inna polega na zastosowaniu regularnych jednostek odniesienia- kartogram
geometryczny. Kartogram oparty na jednostkach, których granice zostały dostosowane do
rzeczywistego rozmieszczenia zjawiska jest nazywany mapą dazymetryczną.

Dazymetryczna - ukazuje obszary reprezentujace zjawiska o takiej samej gęstości, przy czym wyraz
liczbowy tej gęstości ma charakter skokowy.

Kartogram prosty geometryczny- Powstaje w wyniku podzielenia całego przedstawionego obszaru
na pola jednakowej wielkości o regularnym geometrycznym kształcie, jak kwadraty, trójkąty,

sześcioboki, rzadziej prostokąty. Trudności w stosowaniu tego rodzaju kartogramów związane z
potrzebą obliczenia oddzielnych wartości liczbowych zjawiska, odnoszących się do poszczególnych
pól całego obszaru. Zaletą tego kartogramu jest uniezależnienie od często zmieniających się pól
odniesienia, zwłaszcza administracyjnych.

Metoda dazymetryczna
- ukazuje obszar reprezentujący zjawiska o tej samej gęstości, przy czym wyraz
liczbowy tej gęstości ma charakter skokowy
- metoda przedstawiania zjawisk w granicach ich rzeczywistego występowania,
- metoda kartogramiczna,
- dane ilościowe odnoszą się do obszarów, w obrębie których zakłada się istnienie
względnej jednorodności natężenia prezentowanego zjawiska.
„kartogramv dazymetryczne”
- Przykład: gęstość zaludnienia

Modelowanie kartograficzne oraz różnice pomiędzy modelami w nim

stosowanymi (Schemat etapów)? (przykłady)
Opisane dobrze pod tym linkiem. Zresztą kozioł chyba z tego korzystał robiąc prezentacje na wykłady
xD

http://zk.gik.pw.edu.pl/Prace/Generalia/Glazewski_20060519.pdf

Generalizacja kartograficzna: rodzaje generalizacji (przykłady),

upraszczanie (ogólnie), eliminacja (przykłady)?
Każda mapa w  pewnej skali wymaga określonego poziomu szczegółowości w zależności od jej  celu.
Wielkoskalowe  mapy  są  na  ogół  bardziej  szczegółowe  niż  małoskalowe.  Mapa  w  atlasie  użytku
powszechnego  powinna  być  bardziej  szczegółowa  niż  mapa  w  tej  samej  skalo  z  atlasu  szkolnego.
Proces redukcji szczegółów na mapie w zamierzony sposób zwany jest generalizacją kartograficzną.
Podczas  generalizacji  należy  brać  pod  uwagę  kilka  czynników,  aby  rezultaty  były  poprawne.
Najważniejsze,  jak  zawsze  w  operacjach  kartograficznych,  są  cel  mapy  i  jej  odbiorcy.  Każda
generalizacja wiąże się z utratą pewnej ilości informacji, dlatego należy zachować istotę treści mapy,
jak i estetyczną jakość mapy. Należy również dbać o zachowanie hierarchii wizualnej, która polega na
tym że główne cechy mapy oryginalnej pozostają głównymi na mapie zgeneralizowanej.

Wyróżnia  się  2  typy  generalizacji:  graficzną  (ilościowa)  i  pojęciową  (jakościowa).  Generalizacja
graficzna  obejmuje  uproszczenie,  powiększanie,  przesuwanie,  łączenie  i  selekcję.  Żaden  z  tych
procesów  nie  dotyczy  symboli  (kropki  pozostaną  kropkami,  kreski  kreskami,  plamy  plamami).
Generalizacja  pojęciowa  również  obejmuje  procesy  łączenia  i  selekcji,  ale  ponadto  symbolizację  i
wzmacnianie,  w  wyniku  których  symbole  na  mapie  mogą  ulec  zmianie.  Generalizacja  pojęciowa
odnosi się do atrybutów, a graficzna do geometrii.

Rodzaje generalizacji:



ilościowa – opiera się na progresywnej redukcji zawartości mapy



jakościowa – polega na uogólnieniu pojęć, na zastąpieniu pojęć elementarnych pojęciami
nadrzędnymi

Generalizacja kartograficzna, generalizacja mapy, uogólnienie mapy (łac. generalis - powszechny,
ogólny) - w kartografii proces zmniejszania szczegółowości mapy podczas prac redakcyjnych
związanych ze zmniejszaniem skali mapy.

O generalizacji decyduje, oprócz skali, także przeznaczenie mapy. Np. treść mapy ściennej, którą
ogląda się z dużej odległości, podlegać będzie większej generalizacji niż atlasu samochodowego w tej
samej skali.

Generalizacja polega m.in. na upraszczaniu rysunku obiektów geograficznych (np. przebiegu linii
brzegowej), stosowaniu różnego rodzaju symboli przedstawiających złożone struktury przestrzenne i
ich cechy. Celem generalizacji jest dostosowanie mapy do danych potrzeb, zwiększenie jej czytelności
itp.

Generalizacja kartograficzna uważana jest za proces subiektywny, wymagający od kartografa dobrej
znajomości tematu przedstawionego na mapie.

Generalizacja kartograficzna jest odpowiedzialna za zmniejszenie złożoności
obiektów na mapie. Głównym celem procesu jest redakcja mapy, taka aby obiekty
znajdujące się na mapie były rozpoznawalne, a przekaz informacji jednoznaczny.

Generalizacja- proces redukcji szczegółów na mapie w zamierzony sposób.

Uproszczenie czasem zwane wygładzaniem ma na celu zredukowanie złożoności mapy.

Wraz ze zmniejszaniem skali zachodzi potrzeba eliminacji mniej znaczących obiektów (np. mniejsze
miejscowości, rzeki, jeziora i in.) – jest to generalizacja ilościowa. Jednocześnie dokonuje się
uproszczenia przebiegu linii (np. rzek, dróg, poziomic, i in.) – jest to generalizacja jakościowa.

U kozioła na stronie jest także konspekt upraszczanie.

Proces czytania mapy a zmienne graficzne?(przykłady)

Proces czytania mapy przejawia się w co najmniej 3 stopniach odbioru (uwarunkowanych względami
psychologicznego i fizjologicznego procesu percepcji): widoczności, rozróżniania i rozpoznania
(identyfikacji).

1. Stopień widoczności jest rozumiany jako przekaz takiej informacji, która umożliwia uzyskanie

ogólnego obrazu rozmieszczenia pewnych faktów za pomocą mapy.

2. Stopień rozróżnienia traktowany jest jako proces odróżnienia poszczególnych znaków na

podstawie ich obrazu graficznego i znaczenia. Polega na odbiorze różnych kształtów znaków
oraz na ich identyfikacji z odpowiednim typem obiektów w rzeczywistości.

3. Stopień rozpoznania prowadzi do całkowitego zrozumienia treści mapy. Każdy znak jest

identyfikowany z konkretnym obiektem w rzeczywistości.

ZMIENNE WIZUALNE

Można wyróżnić następujące percepcyjne cechy znaków: różnice wielkości, odległości, porządku,
jakości. Różnice odległości dostrzegamy patrząc na różnice szarości tonów. Różnice porządku będą
dostrzegane na podstawie różnic wielkości symboli, ich jasności i ziarnistości a także nasycenia
kolorów. Różnice jakościowe natomiast będą spostrzegane na podstawie różnic barwy, kształtu i
orientacji znaków.Omawiając percepcyjne właściwości środków graficznych dotykamy istoty
graficznych różnic między symbolami, które można wyrazić za pomocą 6 zmiennych wizualnych (wg
Bertina): wielkości, jasności, ziarnistości, barwy, orientacji, kształtu. W przypadku różnic ziarnistości
stosunek bieli do czerni pozostaje taki sam, ale im grubszy wzór tym wyższa będzie spostrzegana
hierarchia. Różnice barw służą do przedstawiania różnic jakościowych jedynie wówczas, gdy są
spostrzegane jako mające podobną jasność. Różnice orientacji odnoszą się do elementów deseni, a
nie do elementów liniowych. Różnice kształtu mogą się odnosić do symboli punktowych, liniowych i
powierzchniowych. Oprócz tych 6 zmiennych amerykańscy kartografowie zaproponowali jeszcze:
różnice nasycenia barwy (procent odbicia światła od obiektu o określonej barwie, której odpowiada
określona długość fali), układu znaków (regularność lub nieregularność rozmieszczenia symboli) i
ostrości (symbole są wyraźnie widoczne i jednoznacznie umieszczone na płaszczyźnie).

Zmienne graficzne - to podstawowe cechy, czy też atrybuty znaków graficznych. Są one
postrzegalnymi wielkościami, których zmiany służą przekazaniu pewnych składowych informacji.

Generalnie, istnieją trzy rodzaje znaków umieszczanych na mapie: znaki punktowe, liniowe i
powierzchniowe. Odpowiadają one, odpowiednio, przekazywanej informacji dotyczącej punktu, linii i
obszaru. Oczywiście znaki punktowe, choć odnoszą się do danego miejsca na mapie, posiadają pewne
pole
powierzchni. Podobnie linie – mogą posiadać różne grubości i również zajmować pewien obszar.
Każdy z
trzech rodzajów znaków może posiadać następujące cechy graficzne:
1) Położenie w płaszczyźnie obrazu (np. współrzędne x,y)
2) Wielkość
3) Barwę [kolor + natężenie barwy]
4) Ziarnistość (teksturę)
5) Kierunek (orientację)
6) Kształt
Położenie w płaszczyźnie obrazu, wielkość oraz zmiany natężenia barwy – to tak zwane zmienne
tworzące obraz. Posiadają one możliwość tworzenia „trzeciego wymiaru” obrazu mapy. Natomiast

pozostałe zmienne to tak zwane zmienne różnicujące obraz.
Zmienne graficzne posiadają swoje naturalne zdolności przekazywania relacji zachodzących między
obiektami przedstawionymi na mapach, czy wykresach.

Zdefiniuj i opisz sposoby stosowania metody choro chromatycznej i

sygnatur punktowych? (przykłady)

Sygnatury punktowe:
geometryczne - mają kształt prostych figur geometrycznych, ich kształt nie przypomina rzeczywistego
kształtu przedstawianego obiektu, obowiązuje jednak zasada poglądowości znaku, zaletą sygnatur
geometrycznych jest łatwość grupowania ich według kształtu przewodniego oraz dogodność przy
oznaczaniu dokładnego położenia obiektu (łatwo wyznaczalny środek ciężkości)
obrazkowe - nawiązują swym kształtem do zewnętrznego wyglądu reprezentowanego obiektu, mogą
przedstawiać cały obiekt, jego część lub produkt wytworzony przez dany dział produkcji, stosowane
na mapach, w których nie jest wymagane bardzo dokładne umiejscowienie
literowe - mają postać liter umieszczonych w miejscu występowania danego obiektu na mapie
symboliczne - są rozwinięciem sygnatur geometrycznych w celu zwiększenia poglądowości znaku
zgodnie z zasadą izomorfizmu treści i postaci

Sygnatury punktowe

a) obrazków nawiązujących do cech przedstawianych przedmiotów, np. ziemniak, czy palma
kokosowa dla odpowiednich plantacji; szyb ropy naftowej elektrownie, zakłady przemysłowe, porty
lotnicze, morskie i rzeczne, stacje benzynowe i kościoły; itp.

b) figur geometrycznych, np. kwadratu, koła, wewnątrz których mogą być wrysowane inne znaki

c) liter umieszczonych w obszarze występowania zjawiska, które są zwykle skrótami nazwy, np. PL-
Polska, Cu – miedź

Metoda  chorochromatyczna.  Termin  powstał  z  połączenia  greckich  słów  „powierzchnia”  (choros)  i
„kolor”  (chroma).  Początkowo  metodę  tą  stosowano  do  przedstawiania  danych  nominalnych  za
pomocą różnych barw, często jednak termin ten jest używany dla przedstawiania za pomocą czarno-
białego  deseniu.  Zarówno  zróżnicowanie  czarno-białego  deseniu  jak  i  barwy  wywołuje  wrażenie
nominalnych,  jakościowych  różnic  między  powierzchniami.  Najważniejszym  warunkiem  stosowania
deseni lub barw jest taki ich dobór, aby wyrażały one wyłącznie nominalne cechy i nie wywoływały
wrażenia  zróżnicowania  hierarchii  lub  porządku.  Można  to  uzyskać  dzięki  użyciu  takich  deseni  lub
barw, wśród których żaden nie odznacza się większą jasnością niż inne. Powinny one jednak łatwo się
od siebie odróżniać.
Chorochromatyczna (met. tła jakościowego) – rozwinięcie met. zasięgów. Polega na podzieleniu
powierzchni na wzajemnie wykluczające się zasięgi – pola – różna pod względem jakościowym (np.
mapa użytkowania ziemi, polityczna, obszary językowe).

Metoda kartodiagramu (definicje i klasyfikacja) i wpływ skali tematycznej?

Kartodiagram  jest  specjalnie uwarunkowanym zbiorem diagramów  lub wykresów. Warunkiem tym
jest ich umiejscowienie w określonej pozycji geograficznej, tzn. na mapie we wzajemnych stosunkach
położenia.  Czyli  krótko  mówiąc  jest  to  mapa,  na  której  ilościowa  charakterystyka  zjawisk  i  faktów
przestawiona  jest  za  pomocą  umiejscowionych  diagramów  (lub  wykresów).  Oczywiście  mapa  ta
sporządzona  będzie  na  podkładzie  pomagającym  w  usytuowaniu  diagramów,  a  więc  zawierającym
treść sytuacyjną, jak linię brzegową, rzeczną, granice, drogi oraz siatkę kartograficzną. W zależności
od elementów odniesienia kartodiagramy dzieli się na:
Punktowe  -  charakterystyki  punktów  (w  sensie  punktów  na  mapie,  nie  zaś  odpowiedniość  zjawisk
występujących  punktowo  rzeczywiście)  są  przedstawiane  na  mapie  za  pomocą  diagramów.  Istotne
jest tutaj jednoznaczne określenie ich położenia, przy czym w kwestiach spornych powinno stosować
się zasadę, iż czyta się od lewej do prawej, a najpierw odczytuje się miejsce, w drugiej kolejności zaś
elementy informacyjne.
Powierzchniowe - różnią się od i poprzednich tym, że są odniesione do jednostek powierzchniowych.
Liniowe  -  istnieją  tu  dwa  rodzaje  prezentowania  wartości  zjawiska:  w  pierwszym  elementem
odniesienia jest jedynie kierunek (kartodiagramy  wektorowe ), w drugim linia będąca odbiciem
jej  rzeczywistego  przebiegu,  wzdłuż  której  odbywa  się  zmienność  liczbowa  tego  zjawiska
(kartodiagramy wstęgowe).

Skale pomiarowe i przykłady ich zastosowania?

Mapa zawiera dwa podstawowe rodzaje wypowiedzi, mianowicie charakterystyki jakościowe i
ilościowe, które można identyfikować z odpowiednimi skalami pomiarowymi.

Skala pomiarowa – system symboli kodujących wyniki pomiaru, lub ogólniej dowolne dane. Symbole
te charakteryzują mierzone obiekty pod względem określonej zmienne.
Skale pomiarowe klasyfikuje się według sposobu w jaki można zestawiać wyniki dwóch pomiarów.
Klasy te tworzą ciąg od skali nominalnej do skali absolutnej. Każdy kolejny typ skal pomiarowych
umożliwia więcej operacji niż poprzedni

[2]



skala nominalna – wartości na tej skali nie mają oczywistego uporządkowania (np. nazwy
miejscowości). Jedyną dozwoloną relacją porównującą dwie wartości na skali nominalnej jest
równość. Wśród skal nominalnych wyróżnia się czasem skale dychotomiczne przyjmujące
tylko dwie wartości, np odpowiedź na pytania tak/nie.



skala porządkowa - wartości mają jasno określony porządek, ale nie są dane odległości
między nimi (np. wykształcenie). Oprócz równości możliwe są relacje porządku ( < > ≤ ≥)



skala interwałowa (przedziałowa) – różnice pomiędzy wartościami mają sensowną
interpretację, ale ich iloraz nie. Np. daty.



skala ilorazowa (stosunkowa) – nie tylko różnice, ale także ilorazy wielkości mają
interpretację. Przykładem jest masa (coś może być dwa razy cięższe). Wielkości na skali
ilorazowej można dodawać odejmować i dzielić przez siebie.



skala absolutna – skala w której dla danej zmiennej istnieje tylko jeden sensowny sposób
zakodowania wyników pomiaru. Przykładem są zmienne typu "liczba wystąpień x w zbiorze".

Wartości na wszystkich skalach można zapisywać za pomocą liczb, wartości na skalach
dychotomicznej, nominalnej i porządkowej także za pomocą innych symboli, np. tekstów.

„Według niej są wyrażane atrybuty obiektów, ponieważ od niej zależy metoda

przedstawiania danych. Przed podjęciem decyzji o wyborze kartograficznej metody prezentacji należy
rozpoznać, na jakim poziomie skali pomiarowej są ujęte dane i w przypadku, gdy ujęcie to nie
odpowiada potrzebom danej mapy dokonać zmiany. Wyróżniamy 4 poziomy skali pomiarowej:
nominalny (jakościowe cechy zjawisk: płeć, język, religia. Atrybuty różnią się rodzajem, przy czym
żaden nie jest ważniejszy od innych); porządkowy (Atrybuty różnią się między sobą, przy czym
zachodzi miedzy nimi relacja porządku, np. jedne z nich są ważniejsze lub większe niż inne. Nie można
powiedzieć o ile różnią się wartości cech); interwałowy (atrybuty mają charakter liczbowy. Można
określić nie tylko ich porządek, ale także o ile większy jest jeden obiekt od drugiego. Nie jest możliwe
określenie, ile razy większy jest obiekt od innych obiektów); wskaźnikowy (wartości atrybutów są
różne, można je uporządkować, przy czym wartości mogą być odniesione w stosunku do siebie).”
Każde dane, które mają być przedstawione na mapie, są wyrażone w sposób, który odpowiada
jednemu z poziomów pomiarowych. Koncepcja skal pomiarowych została wprowadzona przez
amerykańskiego psychologa S. S. Stevensa do nauk społecznych w latach pięćdziesiątych ubiegłego
stulecia. W tym ujęciu pomiar to przyporządkowanie zjawiskom liczb-miar zgodnie z regułami
umożliwiającymi oddanie relacji między tymi zjawiskami.
Skale pomiarowe różnią się między sobą funkcją pomiarową, czyli sposobem przyporządkowania
znaków (np. liczb) mierzonym wartościom.
Najsłabszy, z punktu widzenia potrzeb pomiaru, jest poziom nominalny. Skala pomiarowa wyrażona
na tym poziomie służy tylko identyfikacji zjawisk, bowiem jedynymi relacjami tu zachodzącymi są
relacje podobieństwa i różności. W kartografii poziom nominalny jest często stosowany, ponieważ
pozwala za pomocą symbolu lub nazwy identyfikować państwa, miasta, rzeki itp. Ten sposób pomiaru
przyporządkowuje jednemu znakowi jeden obiekt i odwrotnie, zatem stosowany znak (liczba, litera)
ma znaczenie tylko odróżniające (np. numery szkół na planie miasta).
Inne właściwości zjawisk wyraża poziom klasyfikacyjny. Funkcja pomiarowa na tym poziomie także
każdemu obiektowi przyporządkowuje jeden i tylko jeden znak. Relacja ta, w przeciwieństwie do
poziomu nominalnego, nie musi zachodzić w drugą stronę. Każdemu zjawisku przypisuje się znak
(cyfrę, literę lub liczbę) oznaczający przynależność do jednej z wzajemnie wykluczających się grup (np.
numery linii autobusowych, a w kartografii kategorie użytkowania ziemi, wyróżnienia litologiczne i
glebowe). Zastosowanie skali pomiarowej na tym poziomie umożliwia pomiar zdarzeń poprzez użycie
niektórych wskaźników statystycznych (liczebności, procenty).
Kolejnym poziomem pomiarowym jest poziom porządkowy. Pozwala on na porządkowanie
mierzonych zdarzeń oraz na grupowanie ich w uporządkowane, wykluczające się klasy. Każde
zdarzenie ma w danej grupie ściśle określoną pozycję. Na tym poziomie można stwierdzić, że
zdarzenia są "większe" lub "mniejsze", bardziej lub mniej "ważne", ale nie można określić ich
konkretnej wartości. Przykładami mogą być klasyfikacja granic (np. granica państwa, województwa,
powiatu, gminy), bonitacja gleb. Zdarzenia mierzone na poziomie porządkowym nie są opisywane
wartościami liczbowymi, dlatego do ich wyrażenia lepiej używać oznaczeń literowych niż cyfrowych.
Jedynie cyfry rzymskie są odbierane jako znaki pokazujące relacje między klasami. Nie jesteśmy
bowiem przyzwyczajeni do przeprowadzania na nich operacji matematycznych. Zastosowanie cyfr
arabskich sprawia, że osoba czytająca mapę może ją nadinterpretować, odczytując związki między
cyframi, które na tym poziomie mają tylko rozróżnić i wskazać kolejność zdarzeń.
Na kolejnym poziomie pomiarowym umieszczono skalę interwałową. Pozwala ona na przyjęcie
wybranego punktu skali za punkt zerowy oraz na określenie jednostki miary, standardowej odległości
między dwoma dowolnymi punktami. Równym różnicom między zdarzeniami odpowiadają równe

różnice między liczbami im przyporządkowanymi. Przykładami są skale pomiaru temperatury (oprócz
skali Kelvina), kalendarze stosowane w różnych krajach i epokach historycznych, pomiar wysokości.
Zastosowanie tej skali w kartografii wyraża się np. przez położenie określone w układzie
współrzędnych geograficznych (gdy południk zerowy i równik przyjmujemy za początek układu) lub
przez podawanie wysokości bezwzględnej (gdy za punkt początkowy przyjmujemy umownie ustalony
poziom).
Skala wyrażona na poziomie ilorazowym ma wszystkie właściwości skali interwałowej. Ponadto
przyjmuje się tu istnienie "naturalnego punktu zerowego", w którym brak jest mierzonej wielkości.
Przykładami są pomiary długości, ciśnienia atmosferycznego, temperatury w skali Kelvina, opadu,
wielkości produkcji stali lub zbioru zbóż.
Cechami charakterystycznymi poziomu absolutnego są "naturalny" punkt zerowy oznaczający,
podobnie jak w przypadku skali ilorazowej, brak zjawiska oraz "naturalna" jednostka, którą jest każdy
pojedynczy element mierzonego zbioru. Ten rodzaj skali pomiarowej wykorzystuje się do pomiaru np.
liczby ludności. Nie ma tu swobody doboru liczb reprezentujących poszczególne zdarzenia (trzy osoby
może reprezentować tylko cyfra 3).

10.

Generalizacja kartograficzna: definicja rozpoznawalności i jej

zastosowanie w upraszczaniu obiektów, symbolizacja, przewiększenie
(przykłady)?
Przewiększenie stosuje się w sytuacji gdy po zmniejszeniu skali mapy symbol staje się tak mały, że aż
przestaje być dobrze czytelny (np. drogi). Aby symbol drogi pozostał czytelny po zmniejszeniu należy
go powiększyć, pamiętając przy tym, że po tym zabiegu droga na zgeneralizowanej mapie będzie
szersza niż w rzeczywistości.

Symbolizacja jest równoznaczna ze zmianą typu jednostki przestrzennej, do której odnosi się symbol.
Znaki punktowe (np. wieże wiertnicze) można zastąpić znakami powierzchniowymi (np. obszary złóż
ropy). Moment w którym następuje ta zmiana, zależy od skali mapy wyjściowej i skali mapy
zgeneralizowanej (próg generalizacji).

Rozpoznawalność rysunku to miara weryfikująca dane geometryczne do prezentacji na mapie
zależnej od skali.

Taka definicja rozpoznawalności pozwala na zautomatyzowanie procesu generalizacji w zakresie
upraszczania, agregacji i eliminacji